Julian Ursyn Niemcewicz Dwaj panowie Sieciechowie
Data ogłoszenia - 1815 rok - brak dokładnych informacji na temat okresu powstania utworu, powieść wydrukowana została w „Pamiętnikach czasów moich”.
Dwaj panowie Sieciechowie mogli być napisani wiosną 1812 roku (wyprawa Napoleona na Moskwę) - wydarzenia powieści.
Pienie żałobne (1814 rok) - powrót wojsk polskich do kraju - Niemcewicz wraca z oblężonego Drezna do Warszawy (1814 albo lato 1813 roku).
W roku 1814 powstaje też utwór o podobnej tematyce - Pan Nowina czyli Dom pocztowy.
Utwór powstał zanim ustanowiono Królestwo polskie na kongresie wiedeńskim - powieść mówi o języku polskim (ostoja dla narodu polskiego, zachowanie czystości).
Akcja utworu toczy się przed wojną Napoleona z Rosją - nastrój inny niż w Panu Tadeuszu wszechobecny smutek.
Niemcewicz w okresie Księstwa Warszawskiego:
LITERAT - POETA,
Walczył razem z Tadeuszem Kościuszką pod Maciejowicami, Niemcewicz wraz z Kościuszką odpłynął przez Sztokholm i Londyn do Stanów Zjednoczonych. Tu w Filadelfii poznali prezydenta Adamsa, wiceprezydenta Thomasa Jeffersona, a także przeszłego króla Francji Ludwika Filipa. Kościuszko rychło powraca do Europy - do Francji, Niemcewicz zaś poślubia Zuzannę Livingston Keane - przy ślubie zrzeka się majątku żony,
Podróżuje, jest gościem G. Washingtona, jego pierwszym biografem; wstępuje do Towarzystwa Filozoficznego w Filadelfii,
W powstaniu kościuszkowskim (1794), został sekretarzem Naczelnika. Po klęsce przez 2 lata więziony wraz z Kościuszką w Petersburgu. W twierdzy przetłumaczył m.in. Racine'a Atalię, Pope'a Pukiel włosów ucięty.
Wraca do Polski, gdy dowiaduje się o sytuacji w kraju,
Książe mianuje go sekretarzem senatu, opracowuje on projekty do uzupełnienia nowej Konstytucji Księstwa Warszawskiego (obóz umiarkowany),
W okresie przygotowań Konstytucji 3 Maja wydawał "Gazetę Narodową i Obcą" - gazetę polityczną. Aktywny obrońca Konstytucji po jej upadku i wkroczeniu wojsk rosyjskich, udaje się do Wiednia. Tu powstają pamflety polityczne - np. Fragment Biblie targowickiej atakujące zdrajców targowickich,
Zajmuje się spokojem publicznym, kiedy Austria wkracza na teren Polski w 1809 roku - werbuje ludzi do sypania okopów,
W 1809 roku w Raszynie pełni funkcję dowódcy gwardii narodowej na okopach,
Wkrótce zostaje mianowany inkwizytorem listów w zarządzie poczty w Warszawie,
W Warszawie pełni wiele funkcji publicznych, kulturalnych, naukowych. Przygotowywał dla Napoleona poufny raport o sytuacji społeczno-gospodarczej utworzonego Księstwa Warszawskiego. W tych latach powstał cykl pieśni historyczno-patriotycznych Śpiewy historyczne, w których utrwalał dawną wielkość Polski,
Po klęsce Napoleona i po utworzeniu Królestwa Polskiego pozostawał w umiarkowanej opozycji. Wśród patriotów uznawany za autorytet moralny. Kontynuował prace literackie, wśród nich nad pierwszą polską powieścią historyczną Jan z Tęczyna.
Dwaj panowie Sieciechowie - powieść tradycyjna o literaturze polskiej
oryginalna konstrukcja,
opisuje różnice w obyczajowości i polityce dwóch wieków historii Polski, zestawienie dwóch wieków w formie wyciągu z dwóch pamiętników
charakter publicystyczny,
archaizowanie języka,
*Klementyna z Tańskich Hoffmanowa pisze w 1824 roku Listy Elżbiety Rzeczyckiej, które wykazują podobieństwo formy w stosunku do utworu Juliana Ursyna Niemcewicza.
Wiadomości historyczne w utworze są zaczerpnięte z dwóch dzienników: Wacława Sieciecha i jego prawnuka Stanisława,
Są one zapisem dotychczasowej historii rodziny Sieciechów,
Bohaterem zapisków jest całe społeczeństwo - Polska,
Polska jest ukryta w dziennikach dwóch Sieciechów, ale nie porusza się tu problemów natury politycznej,
Wydarzenia występują pod datami dziennymi,
Dziennik Wacława zaczyna się datą 7.10.1710 rok, a dziennik Stanisława - 7.10.1808. Określone są też daty zakończenia dzienników, są to analogicznie 1717 i 1812 rok.
Wiadomo, że Florian Sieciech był przyjacielem ojca Juliana,
Powieść ta jest aktualna i dydaktyczna,
Opowiadania dziada Aleksandra, urodzonego w 1680 roku, sięgają czasów saskich,
Utwór ten przypomina o cnotach narodowych, którym hołdowali przodkowie, wyśmiewa wady,
Obraz rodziny polskiej, w której główną rolę odgrywa matka Floriana,
Zmarnowanie sposobności, szansy dla Polski przez Targowicę i Sejm Wielki - głównie jeśli chodzi o magnatów, wychowanie jezuickie
Opis cech polskich: bojowość, umiłowanie ojczyzny i umiłowanie wolności,
Florian Sieciech - wzór dobrego gospodarza i pana,
Stanisław Sieciech - polepsza byt wieśniaków, udoskonala gospodarstwo,
Wacław Sieciech - jego nie obchodzą chłopi, co różni go od Stanisława, wyznają oni różne poglądy,
Edmund to sfrancuziały Polak / czasy stanisławowskie i Księstwa Warszawskiego,
chłop-legionista, wraca z Francji nie szanując Polaków,
Streszczenie utworu (str. 3-9, 24-30)
Motto powieści - „Każdy wiek ma swoja cechę, ducha i zwyczaje” - rymotwórstwo Boileau
Narrator spotyka Floriana Sieciecha, który jest na żniwach, opisuje strój, to jakim jest gospodarzem (daje wieśniakom piwo, rozmawia z nimi spokojnie).
Okazuje się, że narratorem jest sam Niemcewicz (jego ojciec był przyjacielem Floriana). Florian zaprasza gościa do domu. Następuje opis dworku: wystrój tradycyjny (drewniane meble), na ścianach wiszą portrety rodzinne i królów Polski (Zygmunta i Jana) oraz hołd pruski i bitwa wiedeńska.
Florian Sieciech przedstawia Niemcewiczowi swoja matkę, opowiada o smutkach życia (jeden syn stracił nogę na wojnie, drugi zginął). Jego córki są już mężatkami. Babcią (80 lat) zajmuje się wnuczka Floriana. Dziewczyna jest ubrana w tradycyjny strój - kafowy sak. Starsza kobieta mówi, ze jej mąż przyjaźnił się z dziadkiem narratora. Opowiada ona dzieje trybunału. Wszyscy udają się na obiad. Prowadza ze sobą staruszkę.
Opis stołu - piwo, flaszka miodu, bo nie stać ich na wino (wspomnienie czasów, kiedy miód pili Królowie (Kazimierz i Stefan). Florian Sieciech idzie na żniwa, narrator rozmawia z kobietami. Babcia usypia, a prawnuczka cierpliwie się nią zajmuje (duży szacunek dla starości i zawartej w niej mądrości).
Narrator, w tym czasie, udaje się do biblioteczki, gdzie znajduje zbiór dzienników rodziny Sieciechów. Dzieje obejmują dwa wieki historii rodzinnej, od pradziadka Floriana do jego syna. Narrator obserwuje zmiany obyczajów na przełomie wieków. Narrator prosi wracającego Floriana o pożyczenie mu dzienników, otrzymuje zgodę na ich przeczytanie.
Z dziennika pana Wacław Sieciecha 1711
Wacław pisze, że jego ojciec zamówił krawców, żeby z materiałów kupionych wcześniej, uszyć dla niego stroje na specjalną i nieznaną mu okazje. Dowiaduje się, że ojciec wysyła go do szlacheckiego dworku do Hetmana. Ojciec ofiarowuje mu konie i pieniądze. Jadą razem do dworu. Hetman godnie ich przyjmuje.
Z dziennika pana Stanisława Sieciecha 1808
Stanisław wraca do domu. Chce zmierzyć grunty swego ojca. Kopiąc rów trafia na obfite złoża żelaza. Nadchodzą myśli o lepszych czasach.
Stanisław chce iść do wojska, ojciec popiera go w tym, mówiąc, że najważniejsze jest dobro ojczyzny (powrót utraconej wolności narodowej).
Są to czasy, gdy nie ma już dworzan u panów (zmiana obyczajowości). Ojciec mówi mu o przywarach magnaterii - zła obyczajowość, brak poszanowania dla kraju i o zubożeniu szlachty - nie ma starostw i dzierżawców.
Ojciec zachęca syna do walki, wskazując na magnaterię, której nie zależy na wieśniakach i wolą nie zauważać ich nędzy, a sami się bogacą.
Opis żołnierza-rolnika, którego zagranica odmieniła na gorsze. Wita go ubogi kmiotek i podaje mu misę, częstując go tym co ma najlepszego. Żołnierz rozbija misę, bo już nie jada takich rzeczy. Jest obyty w świecie, ale kiedyś był taki jak ów kmieć. Widzący to Stanisław rozmawia z nim i pyta dlaczego gardzi gościnnością wieśniaka. Napomina go (dydaktyka) i żołnierz przeprasza biednego kmiecia. Nie można bowiem gnębić i tak już zgnębionego narodu. Jest to nauka uczciwości i sprawiedliwości.
Stanisław jedzie do pułku i zostaje żołnierzem. Tam poznaje wzór wojskowości - wojsko ma być moralne i godnie reprezentować kraj.