Oświecenie – literatura polska

1

Julian Ursyn Niemcewicz – „Powrót posła”

Julian Ursyn Niemcewicz – „Powrót posła”

1. Geneza;

Dramat przybrał ostateczny kształt w ciągu kilkunastu dni. Najpewniej został zaczęty na początku
października, a zakooczony został, jak głosi dopisek 7 listopada 1790r. Był on pisany pod naciskiem
chwili zależnej od zmiennej sytuacji międzynarodowej i układu wewnętrznych stosunków
politycznych, określonej przed stan obrad sejmowych i postęp działao reformatorskich. Niemcewicz
pisał z intencją oddziałującą na przebieg obrad w pożądanym przez siebie kierunku. Dramat miał
spełnid agitacyjne zadanie podczas przewidywanych wyborów sejmowych. Prezentacja teatralna
miała natomiast oddziaływad na nowo wybranych posłów, ugruntowując ich postawę wobec
reformy.

2. Budowa;

Dzieło podzielone jest na trzy akty z czego I i II podzielone są na IX scen, a akt III na VII. W dramacie
występuje dziesięd osób: Pan Podkomorzy, Pani Podkomorzyna, Starosta Gadulski, Starościna,
Teresa, Walery, Szarmancki, Agatka, Jakub, Kozak;

3. Treśd;

 Akt I

Agatka (pokojówka Podkomorzyny) spotyka się w kuchni z Jakubem (lokajem) i rozmawiają o uczcie,
która miała miejsce dzieo wcześniej. Dowiadujemy się z ich rozmowy, że Podkomorzy to wielki
polityk, który lubi dużo gadad, nudzid ludzi, a jego przewidywania nie są zbyt dobre. Podkomorzyna
uważa go za strasznie nudnego człowieka. Wybucha dyskusja na tematy polityczne. Starosta okazuje
się wielkim przeciwnikiem reform. Podkomorzy natomiast cieszy się z nadchodzących reform, widzi,
że w kraju głównie poprzez zasadę liberum veto panował nieład. Gani zrywanie sejmów, brak uchwał,
reform czego nie podziela Starosta. Uważa on, że było dobrze w kraju i nie należy tego zmieniad.
Pojawia się także krytyka mody i wychowania francuskiego. Dowiadujemy się też, że Starosta
postanowił się ożenid dla pieniędzy i majątków. Córka Starosty – Teresa jest zakochana w synu
Podkomorzego – Walerym. Pojawia się postad Szarmanckiego, który jest ucieleśnieniem mody
i wychowania francuskiego. Stara się o względy Teresy – bezskutecznie. Walery pojawia się ku uciesze
wszystkich na obiedzie.

 Akt II

Rozmowa kochanków odnośnie ich uczud do siebie nawzajem – nadal szalenie się kochają. Pojawiają
się jednak problemy: Teresa ma wyjśd za mąż za Szarmanckiego natomiast Walery jest podejrzewany
przez jej ojca o to, że czyha na majątek. Na dowód wierności Teresa daje Waleremu zrobiony ręcznie
pas. Nawiązuje się rozmowa pomiędzy Walerym, a Szarmanckim odnośnie życia Szarmanckiego –
podróże, zabawy itp. Uwidacznia się fakt, że Walery jest całkowitym przeciwieostwem
Szarmanckiego. Rozmowa o kobietach i chwalenie się Szarmanckiego niezliczoną ilością kochanek.

Oświecenie – literatura polska

2

Julian Ursyn Niemcewicz – „Powrót posła”

Pokazuje Waleremu portrety, pierścionki, obrączki, pukle włosów. Wśród trofeów Szarmanckiego
znajduje się portret Teresy. Walery jest wściekły, nie wierzy to, że Teresa go zdradziła, chce się
pojedynkowad ostatecznie jednak wychodzi. Nawiązuje się rozmowa pomiędzy Starościną,
a Szarmanckim o miłości – odczytanie Elegii na śmierć Szambelana (największej miłości Starościny).
Poprzez przeczytanie wiersza Szarmancki zjednuje sobie, według niego, przyszłą teściową, która
obiecuje mu rękę Teresy. Nawiązuje się rozmowa pomiędzy Starostą, a Starościną odnośnie
zamążpójścia Teresy.

 Akt III

Wychodzi na jaw skąd Szarmancki ma portret Teresy. Sprowadził malarza, który odpłatnie miał po
kryjomu namalowad. Wszystkiego Teresa dowiaduje się od Agatki. Sprawa się zatem wyjaśniła
kochankowie się godzą. Sojusznikiem pary okazuje się Podkomorzyna – matka Walerego. Nawiązuje
się ostra dyskusja na temat małżeostwa Walerego i Teresy. Wychodzi na jaw, że Szarmancki chce
tylko pieniędzy natomiast Walery zrzeka się spadku. Decydującym głosem okazuje się głos Starościny,
która pozwala na małżeostwo. Dodatkowo Jakub prosi o rękę Agatkę i dostaje zgodę.