18. Istota i przejawy globalizacji w gospodarce

G\oba\izacja to termin, który w ostatnich tatach wywołuje żywe reakcje prawie we wszystkich krajach i w różnych warstwach społecznych. Wzbudza . nadzieje, aie wywołuje też gwałtowne sprzeciwy. Jako ogólnoświatowy proces ma wielu zwolenników upatrujących w tym etapie rozwoju globalnej

gospodarki nową szansę, jednak ma też wielu bardzo aktywnych przeciwników dostrzegających przede wszystkim zagrożenia.

Globalizacja to słowo-klucz próbujące opisać wieloaspektowe zmiany zachodzące w obecnym świecie. Marian Osadnik twierdzi, że jej zalety to:

1. odniesienie bezpośrednio do malejącej roli państwa narodowego jako podstawy działań ludzkich
2. objęcie swoim znaczeniem ogółu zjawisk społecznych spowodowanych globalizacją. Można odnieść ją nie tylko do wymiaru ekonomicznego, ale również politycznego, kulturowego czy nawet psychologicznego.

Globalizacja jest nowym etapem w historii światowej gospodarki. Jest procesem trudnym dziś do ogarnięcia umysłem, trudnym do zrozumienia praw nim rządzących i trudnym do prognozowania przyszłości. I być może, dlatego eksperci uważają globalizację za fakt gospodarczy, z którym się nie dyskutuje. Pozostali, nie rozumiejący istoty współczesnej gospodarki, nie potrafiący znaleźć sobie miejsca w nowej, szybko zmieniającej się

rzeczywistości odczuwają zagrożenie i w różny sposób reagują na nie. Jedno jest pewne: dziś, w poważnej części współczesnych społeczeństw procesy globalizacyjne wywołują duży niepokój o swoją przyszłość.

W gospodarce światowej dominują dzisiaj korporacje, które decydują o wielu sprawach, szeroko wykraczając w swoim oddziaływaniu poza sprawy gospodarcze. Bez specjalnego ryzyka można powiedzieć, że to one w decydującym stopniu wyrokują o losach świata. Na światowej arenie liczą się przede wszystkim zwycięzcy w globalnej rywalizacji gospodarczej i coraz częściej można odnieść wrażenie, że los biednych tego świata nie

Interesuje już chybs prawie nikogo. Liczy się rozwój gospodarczy, zysk, perspektywy rozwojowe I wpływ na władzę, która może stworzyć jeszcze iepsze warunki aia działalności gospodarczej.

Już dzisiaj widać, że giobaiizacja przyczyniła się do likwidacji szeregu ograniczeń, które dawniej utrudniały pełne wykorzystanie możiiwości zawartych w ideach produktowych i w możliwościach produkcyjnych firm. Coraz częściej powstają produkty traktowane jako standardy globalne, rozwija się też globalna konkurencja i powstają nowe przemysły traktowane jako ogólnoświatowe. Korporacje wykorzystują) wdrażają do praktyki gospodarczej najnowsze, światowe rezultaty prac badawczych i rozwojowych. Doskonalone są możliwości szybkiego, poziomego transferu nowych technologii, nawe i do baidzo odległych dziedzin. Zacieśniają się związki zachodzące między handlem zayianicznym, inwestycjami, pizepfywern kapitału oraz możliwościami wykorzystania nowoczesnych technologii, których użycie często było ograniczone embargiem lub ciasno pojętym interesem grupowym.

Według Komisji Europejskiej globalizację można zdefiniować jako proces, w którym rynki i produkcja w różnych krajach staja się coraz bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii. Globalizacja oznacza zmniejszenie barier między

krajami I Wzmocnienie ściślejszych powiązań ekonomicznych, politycznych I społecznych.

Pr7ykłari definicji giohaiizacji z tekstu .Gionaiization" firmowanego przez Naiionai Labonr urganization określają jako proces rosnącej, wzajemnej zależności między wśzystkimi ludźmi tej planety. Ludzie SA razem powiązani gospodarczo i społecznie przez handel, inwestycje i zarządzanie. Związki te są pobudzane przez liberalizację rynku oraz techniki informacji, porozumiewania się i komunikacji. Gospodarka globalna jest zjawiskiem bez precedensu, którego nie należy mylić z gospodarczą internacjonalizacją. Istotnie, gospodarka światowa istnieje od XVI w., opierając się na

narodowe. Gospodarka globalna ma zdolność funkcjonowania jako jeden układ, w czasie realnym, na skalę planetarną . Globalizację napędzają cztery pierwotne, powiązane wzajemnie czynniki: .- Rosnący handel międzynarodowy

* Rozwój wielonarodowych korporacji
* Internacjonalizacja finansów, także to, że we wszystkich tych operacjach stosuje się nowe technologie, zwłaszcza komputerowe, jak i inne z

dziedziny intormacji.

Niektórzy stasują pojęcie globalizacji zamiennie z takimi pojęciami jak internacjonalizacja, międzynarodowa integracja gospodarcza, transnacjonalizacja gospodarki. Te pojęcia maja jednak nieco odmienne znaczenia .

Internacjonalizacja gospodarki oznacza rozwój stosunków międzynarodowych między względnie niezależnymi gospodarkami oraz przedsiębiorstwami narodowymi. Jest to proces ilościowy dotyczący wzrostu handlu zagranicznego oraz przepływu kapitału. Globalizacja natomiast

jest procesem jakościowym i zawiera poza poszerzeniem geograficznym międzynarodowych stosunków gospodarczych, także funkcjonalna integrację rozproszonych po całym świecie działań, co prowadzi do wzrostu współzależności oraz przechodzenia od pośrednich do bezpośrednich form powiązań.

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest elementem globalizacji, dlatego dziś mówimy, że mamy do czynienia z jej poszerzeniem i pogłębieniem. Integruje się wiele działań, procesów, podmiotów gospodarczych, rynków i gospodarek.. Prowadzi to do globalnej sieci powiązań. Globalizacja jest więc procesem pogłębionej międzynarodowej integracji, w której następuje scalanie się rynków w taki sposób, że zacierają się

Transnacjonalizacja gospodarki oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarka światową głownie poprzez działania korporacji transnarodowych. Proces taki dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów, w tym kapitału, technologii, przepływu personelu zarządzającego, metod organizacji z jednej gospodarki do drugiej.

Uznano, że istotę procesu globalizacji najlepiej oddaje definicja następująca: globalizacja gospodarki światowej jest procesem poszerzenia i pogłębienia się współzależności między krajami i legionami w skulek rosnących przepływów międzynarodowych oraz działalności koiporacji transnarodowych, co prowadzi do jakościowo nowych powiązań między firmami, rynkami i gospodarkami Procesy globalizacji dokonują się z różnym natężeniem w wielu obszarach gospodarki światowej i w gospodarkach poszczególnych krajów. Wszystkie one występują równocześnie (w skali mikro- i makro) i są ze sobą powiązane, co prowadzi do rosnącej współzależności gospodarek narodowych. Globalizacja jest dynamicznym procesem, a nie stanem, dlatego przebieg i stopień globalizacji może się zmieniać w różnych dziedzinach.

Bez wątpienia główną cechą globalizacji - cechą, którą można jednocześnie traktować jako przyczynę globalizacji - jest brak barier lub małe bariery dla takich przepływów jak:

* przepływy towarowe
* przepływy usługowe
* przepływy kapitałowe
* przepływy ludzkie
* przepływy Informacyjne w tym również wiedzy

Taki stan rzeczy jest ukoronowaniem procesu, który rozpoczął się po drugiej wojnie światowej i który jest z jednej strony wynikiem liberalizacji, a z drugiej wynikiem kolejnej rewolucji technologicznej. Zmniejszanie się barier w przepływach nie jest jednak cechą specyficzną globalizacji. W literaturze mówi się także o kompresji czasu i przestrzeni oraz dialektycznym charakterze globalizacji jako o cechach tego procesu. Kompresja czasu wynika w oczywisty sposób z postępu naukowo-technologicznego, natomiast dialektyka globalizacji wyraża się w jednoczesnym występowaniu zjawisk lub procesów o przeciwstawnym charakterze. Zestawia się je w następujące pary:

* globalizacja - fragmentyzacja
* integracja - dezintegracja
* globalizacja - regionalizacja
* homogenizacja - dyferencjacja
* globalność - lokalność

Jednak obie te cechy (kompresja czasu i dialektyczność) nie są dystynktywne dla globalizacji. Aby skompresować czas i przestrzeń, ludzie podejmują wysiłki od zarania dziejów, zaś o dialektyce mówi się przynajmniej od czasów Sokratesa.

Typologia struktur - Struktury organizacyjne można podzielić ze względu na:

Spiętrzenie i rozpiętość kierowania

Układ więzi organizacyjnych

Dominujące kryteria wyodrębnienia podstawowych układów organizacyjnych instytucji.

Pierwszy rodzaj typologii ze wzgiędu na spiętrzenie i rozpiętość korowania się dwa typu struktury organizacyjnej:

Struktury płaskie Struktury smukłe

Struktury płaskie można w niech zauważyć małe spiętrzenie kierowania, maią liczbę szczebli kierowania przy stosunkowo dużej liczbie rozpiętości kierowania � ..

W strukturach smukłych zauważmy duże spiętrzenie kierowania, dużą liczbą szczebli kierowania przy stosunkowo małej rozpiętości kierowania. Zalety

i Krótsze drogi i czas przepływu informacji w kierunku pionowym .

* Mniejsze zniekształcenie przekazywanych informacji.

. Większa podatność na innowacje emitowane na szczeblach niższych.

* Lepsze warunki do wyzwalania inicjatyw oddolnej.
* Pełniejsze wykorzystanie kadry kierowniczej. - Niższe koszty utrzymania kadry kierowniczej.
* Łatwiejsza koordynacja pionowa.

m. Lepsze warunki do decentralizowania decyzji.

* Sprzyja bardziej globalnemu postrzeganiu działalności gospodarczej.

Wady

* Trudności w koordynacji poziomej (nawet w ran a en jeonej komorki organizacyjnej;

� brak większych rezerw kadry kierowniczej (ze względu na pełne wykorzystanie kierowników), mniejsza elastyczność w ustalaniu nietypowych zadań kierowniczych i terminów ich realizacji.

* Konieczność dokładnej regulacji zastępstw aktywnych i pasywnych.

" � Mniejsze możliwości wykorzystania awansów pionowych jako elementu motywacji.

Wady i zalety ouUniUT SiiiliniyCii. Zaloty

* Łatwiejsza koordynacja współdziałania niewielu pracowników w ramach jednej komórki.
* Występowanie pewnych rezerw kierowniczych, co zwiększa elastyczność ustalania niektórych zadań kierowniczych i terminów ich realizacji.

� Większe możliwości wykorzystania awansów pionowych jako elementy motywacji.

* Łatwiejsza koordynacja pozioma na poszczególnych szczeblach zarządzania.

Wady

* 1 Dłuższe drogi czas przepływ informacji w kierunku pionowym.

e Większo zniekształcenia przekazywanych informacji w kierunku pionowym.

* Mniejsze możliwości "przebycia" innowacji emitowanych na niższych szczeblach i wymagających akceptacji na szczeblach wyższych.
* Mniejsze możliwości wyzwalania Inicjatywy podwładnych I kształtowania Ich samodzielności.
* Niepełne wykorzystanie kierowników (rozpiętość rzeczywista kierowania mniejsza od potencjalnej).
* Wyższe koszty utrzymania kierowników.
* Trudności koordynacji współdziałanie licznych jednostek organizacyjnych.

^ Sprzyja nadmiernej centralizacji decyzji.

Struktury organizacyjne;

1. Struktury klasyczne - oparte o więzi służbowe, funkcjonalne i techniczne.

* struktura jednoliniowa - kierownik liniowy ma całokształt rozkazodawstwa.

Zalety: umożliwia szybkie, operatywno I sprawne działanie, ścisło podporządkowanie podwładnych. Wady: nie widać w niej specjalistów zarządzania, bo kierownik wie wszystko. Może być także problem delegowania uprawnień lub gdy pracownik zachoruje. Rodzaje struktur jednoliniowe: - liniowa, płaska, smukła.

* struktura runkcjonaina wyodrębnienie i specjaiizacja personeiu w zaKresie ograniczonycn runKcji. r\aZuy wyKonawca posiada wiciu przełożonych i może otrzymywać od nich polecenia.

Zaletą jest podział pracy, wykaz umiejętności specjalizacji.

Wadą to, że mogą być spory kompetencyjne

* struktura sztabowa - jest oparta o stosunKi hierarchiczne. Podobna do struktury linowej ale oopuszcza Zaieżności stosunKCw funkcjonalnych. Tworzą się tzw sztaby (w miejscu najwyższym, centralnym, lub na różnych pionach hierarchicznych)

Zalety : to więzi służbowe i funkcjonalne i zachowuje zasadę jednoosobowego kierownictwa.

Wady: kierownik liniowy może wchodzić w spory kompetencyjne ze sztabami, lub przerost sztabu nad kierowników liniowych.

2. struktury techniczne - pokazuje, że więzi służbowe i funkcjonalne nie są tak ważne. Decydujące znaczenie ma podział. Kierownik jest taktykiem działania.

* Struktura dywizjonalna - pokazuje podział na względnie niezależne elementy. Zalety: decyzje podejmowane są szybko, lepsza znajomość w jakim pracuje dany oddział.

Wady: to, że daleko posunięta autonomia tych segmentów może spowodować konflikty między oddziałami a centralą

Wśród dystynktywnych cech globalizacji można wymienić następujące zjawiska:

1. powstanie globalnego rynku finansowego

i?, zinstytucjonalizowanie nanoiu międzynarodowego

3. macdonaldyzacja
4. gwałtowny wzrost przepływów zagranicznych inwesiycji bezpośrednich
5. zdominowanie ekonomii globalnej przez korporacje trans narodowe
6. geograficzna dysjunkcja łańcucha wartości dodanej w skali globalnej
7. powstanie ekonomii opartej na wiedzy
8. wykształcenie się czwartego sektor a ekonomii 9 redefinicja znaczenie państwa

Z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem istotą globalizacji jest rewolucyjna zmiana perspektywy postrzegania zdarzeń, zachowań, działań, uznawanych wartości - z narodowej na ogólnoświatową.

Zacznijmy vd stwierdzenia, że przedsiębiorstwo jest dzisiaj postrzegane jako główny aktor procesu globalizacji. Ma ono do odegrania niezmiernie trudną rolę, a jej trudność wynika z kilku powodów. Po pierwsze nowa rola przedsiębiorstwa, jest nie do określenia. Po drugie, istnieje problem tożsamości narodowej przedsiębiorstw. Wraz z rozwojem aiobaiizacji słabnie znaczenie, z jakiego kraju pochodzą dane produkiy czy usługi Coraz częściej np.: spotykamy w sklepach wystawy, gdzie dla oznaczenia producenta podaje się formułę: wyprodukowano w UE. To co z owej "narodowości przedsiębiorstw" pozostało, to przede wszystkim marka firmy. Część z nas wie, że np.: Philips to Holandia, a Puma to Niemcy. Po trzecie przedsiębiorstwa coraz częściej stają się przedmiotem obrotu handlowego: są kupowane i sprzedawane. Dzisiaj są własnością jednych inwestorów, jutru drugich. Pu czwarte, globalizacja narzuciła przedsiębiorstwom niesłychanie Irudrre warunki du przetrwania.

Złożoność wymiarów globalizacji, o których pisałem wymaga ustawicznych oraz często rewolucyjnych dostosowań dc warunków dyktowanych przez coraz bardziej złożone i szybko zmieniające się otoczenie. Warto zadać sobie pytanie i znaleźć odpowiedź, jakie powinno być przedsiębiorstwo aby mogło sprostać globalizacji, skutecznie radząc sobie z nowymi warunkami. Można stosować różne strategie, inaczej komponować struktury organizacyjne, lub inne wartości eksponować jako podstawę zarządzania. Analogia jest tu jednak taka, że globalizacja

przedsiębiorsta. Ńie każcie przedsiębiorstwo taką zmianę może skutecznie podjąć i ją zrealizować. Strategia globalna przedsiębiorstwa to koncepcja dostosowania się przedsiębiorstwa du warunków globalizacji.

Najbardziej widocznym wymiarem procesu globalizacji jest konkurencja- rozumiana jako rywalizacja gospodarcza między krajami czy przedsiębiorstwami w skali świata. Konkurencja ta jest także przedmiotem systematycznych badań, a ich rezultatem są coroczne raporty na temat konkurencvinoścl kraiów...Globalna konkurencia" iest faktem I zarazem naloowaźnlelszym I bezoośrednim wyzwaniem dla zarzadzania przedsiębiorstwem XXr wieku. Po pierwsze znacznie zwiększyła się liczba konkurentów na rynkach rokairrycn, po drugie konkurencja jest warką nader często nieczystą, dopuszczającą się wielu niedozwolonych praktyk. Faktem jest teź to iż konkurencja globalna zmusza naczelne kierownictwo do zmiany sposobu myślenia i metody prowadzenia jego przedsiębiorstw.

Zdaniem Grupy Lizbońskiej występują następujące obszary globalizacji tzn. globalizacja:

* tinansów i własności Kapitału charakteryzująca się deregulacją rynków finansowych i mobilnością Kapitału)
* rynków i strategii wobec integracji działalności gospodarczej, globalnym poszukiwaniu komponentów i aliansach strategicznych;
* technologii i powiązanych z nią badań oraz wiedzy;
* stylów życia i modeli konsumpcji, globalizacja kultury;
* rządzenia i modeli prawnych, wyrażająca się próbami stworzenia nowej generacji przepisów oraz instytucji globalnych rządów;
* jako polityczne ujednolicenie świata;
* postrzegania i świadomości,
* gospodarczego rozwoju krajów.

Już dzisiaj można mówić o pozytywnych skutkach zmian, które przyniosła globalizacja. Najważniejsze skutki globalizacji, a zarazem korzyści to:

* lepsze warunki dla rozwoju nauki i techniki oraz możliwości pełniejszego wykorzystania osiągnięć w tej dziedzinie,
* nowe możliwości rozwiązywania problemów egzystencjalnych społeczności opóźnionych w rozwoju,
* słabnięcie roli państw, na skutek prywatyzacji oraz wzrostu udziału w życiu społeczno-gospodarczym podmiotów pubiiczno-prywatnych.