Kościół katolicki wobec reformacji - najważniejsze przejawy kontrreformacji i reformy katolickiej w XVI wieku., podr., s. 35 - 38, oprac. RM
Kontrreformacja - różnorodne działania podjęte przez Kościół katolicki w celu zwalczania reformacji.
Reforma katolicka - wewnętrzny ruch odnowy w Kościele katolickim towarzyszący kontrreformacji.
Annaty - coroczne opłaty Kościoła w danym państwie na rzecz Stolicy Apostolskiej.
1. Sobór trydencki (1545 - 1563) jako istotny przejaw kontrreformacji i reformy katolickiej w XVI w.
Papież Paweł III (1534 - 1549) jako inicjator soboru trydenckiego,
biskup warmiński i kardynał Stanisław Hozjusz jako jeden z najwybitniejszych
uczestników soboru trydenckiego (jeden z autorów „trydenckiego wyznania wiary”, kandydat na papieża)
Postanowienia soboru trydenckiego:
- przyjęcie tzw. trydenckiego wyznania wiary (zaczyna się od słów Wierzę w Boga Ojca): ściśle
określa granice między herezją a ortodoksją, potwierdza obowiązywanie całej dotychczasowej
doktryny Kościoła katolickiego, podkreślając znaczenie i aktualność m.in. tych jej aspektów, które
były zwalczane przez reformację (nie tylko Pismo Św. ale także Tradycja źródłem wiary, prymat
papieża, kult świętych, kult maryjny, siedem sakramentów, nauka o czyśćcu, sens odpustów)
- utrzymanie w liturgii języka łacińskiego
- zachowanie i potwierdzenie wartości tradycyjnych form pobożności i kultu religijnego
(zwalczanych przeważnie przez reformację), takich jak procesje (np. procesje Bożego
Ciała), pielgrzymki, kult obrazów i relikwii, nabożeństwa Drogi Krzyżowej, szopki
bożonarodzeniowe, teatr religijny (np. misteria Męki Pańskiej, jasełka)
- reforma dyscypliny kościelnej jako dążenie do podniesienia intelektualnego i moralnego
poziomu duchowieństwa (ukończenie seminarium duchownego jako niezbędny warunek
uzyskania święceń kapłańskich, obowiązek prowadzenia przez proboszcza ksiąg
parafialnych, obowiązki biskupów - osobiste głoszenie Słowa Bożego, wizytowanie
parafii, zakładanie w swoich diecezjach seminariów duchownych)
2. Inne przejawy kontrreformacji i reformy katolickiej
utrzymanie i rozwój tradycyjnych form kultu religijnego (zwalczanych przeważnie przez reformację), takich jak procesje (np. procesje Bożego Ciała), pielgrzymki, kult obrazów i relikwii, nabożeństwa Drogi Krzyżowej, szopki bożonarodzeniowe, teatr religijny (np. misteria Męki Pańskiej, jasełka)
wpływ kontrreformacji i reformy katolickiej na narodziny baroku jako stylu w sztuce i w literaturze (w myśl zasady „przez oczy do serca”), kościół barokowy ma zachwycić wiernych przepychem i bogactwem wystroju, il. w podr., s. 38
reorganizacja niektórych zakonów i powstanie nowych (nowe zakony: jezuici, bonifratrzy, pijarzy, urszulanki)
św. Ignacy Loyola (il. w podr., s. 37) - założyciel zakonu o. jezuitów w 1534 (zakon jezuitów
został zatwierdzony przez papieża w 1540 r.)
znaczenie zakonu jezuitów w epoce kontrreformacji:
• zakon ściśle podporządkowany Stolicy Apostolskiej (4 ślub zakonny jezuitów - posłuszeństwo
papieżowi) i wykorzystywany przez papieży w zwalczaniu reformacji
• duszpasterstwo nastawione na zwalczanie reformacji
• prowadzenie szkół (kolegia jezuickie jako szkoły średnie)
• działalność misyjna w Ameryce i Azji
▪ wpływ jezuitów na zawarcie unii brzeskiej (na obszarze Rzeczpospolitej za panowania Zygmunta III Wazy)
Unia brzeska z 1596 r.: zawarta między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym na terytorium
Rzeczpospolitej (została uznana jedynie przez część wyznawców prawosławia zamieszkujących obszar Rzeczpospolitej),
w wyniku zawarcia unii brzeskiej powstał Kościół grecko - katolicki (zwany unickim), unici uznali
zwierzchnictwo papieża, zachowując zwyczaje i obrzędowość Kościoła prawosławnego
reorganizacja (1542) i nasilenie działalności inkwizycji (instytucja kościelna powołana w średniowieczu do zwalczania herezji)
ogłoszenie indeksu ksiąg zakazanych w 1559 r. przez papieża Pawła IV
(znalazły się na nim nie tylko publikacje przedstawicieli reformacji, ale np. także Dekameron Bocaccia,
Książę Machiavellego, a w 1606 r. De revolutionibus orbium coelestium Kopernika)