Kontrreformacja i reforma Kościoła katolickiego

podręcznik, str. 163-167

1. Sobór trydencki 1545-1563

1. próba zahamowania reformacji i naprawy sytuacji w Kościele

2. reforma inkwizycji zwalczającej herezje- Święte Officjum

3. postanowienia soboru trydenckiego:

- potępienie nauk reformatorów i uznanie protestantów za heretyków,

- potwierdzenie pozycji papieża,

- jednolita liturgia po łacinie,

- znaczenie siedmiu sakramentów,

- potępienie predestynacji,

- zakaz nepotyzmu przy obsadzaniu stanowisk kościelnych,

- sformułowanie katechizmu,

- dyscyplina wśród duchownych- przebywanie w parafiach i diecezjach, noszenie szat liturgicznych, prowadzenie ksiąg parafialnych,

- rozwój szkolnictwa katolickiego: szkoły parafialne, kolegia, seminaria duchowne,

- druk katechizmów i modlitewników,

• działalność o roku 1559 indeksu ksiąg zakazanych-cenzura pozycji sprzecznych z nauką Kościoła - m.in. O obrotach sfer niebieskich” Kopernika, prace Galileusza, Giordano Bruno, Niccolo Machiavellego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego

2. Zakon jezuitów zbrojne ramię kontrreformacji

a. założenie Towarzystwa Jezusowego ( jezuici) w roku 1539 przez Ignacego Loyolę

b. reguła zakonu: bezwzględne posłuszeństwo Kościołowi i papieżowi,

c. działalność jezuitów: kandydat na zakonnika musiał odznaczać się silną osobowością i inteligencją

• prowadzenie kolegiów,

• kazania, dysputy religijne z protestantami,

• działalność misyjna w Nowym Świecie- Ameryka, Azja, Japonia, Afryka

• królewscy spowiednicy

3. Dalsze reformy Kościoła:

a. działalność zakonów: pijarów, lazarystów, teotynów, kapucynów

b. działalność nuncjuszy apostolskich- reprezentantów Państwa Kościelnego w poszczególnych krajach

c. podział na kongregacje w zarządzaniu Kościołem

d. reforma kalendarza- papież Grzegorz XIII- kalendarz gregoriański

e. nurt barokowy w budownictwie i sztuce sakralnej

4. Wojna trzydziestoletnia 1618-1648

a. przyczyny:

- rywalizacja religijna: katolicy: Liga Katolicka ( 1609): Bawaria, Habsburgowie ( cesarstwo i Hiszpania), Rzeczpospolita kontra protestanci - Unia Protestancka ( 1608): Palatynat ( Fryderyk V), Wittenberga, Anglia, Holandia, Szwecja, Dania, Francja, Turcja

- rywalizacja ekonomiczna między książętami Rzeszy Niemieckiej : rozwinięta północ z zacofanym południem

- walka między Francją a Habsburgami o hegemonię w Europie

b. okres czeski 1618-1621:

• prześladowania protestantów przez Habsburgów mimo „Listu Tolerancyjnego”

• wybór na tron czeski Ferdynanda, gorliwego katolika,

• konflikt narodowościowy między Czechami i Niemcami

• defenestracja praska- wyrzucenie przez okno na praskich Hradczanach urzędników cesarskich

• detronizacja Ferdynanda, królem Czech Fryderyk V władca Palatynatu

• oblężenie Wiednia przez wojska księcia Siedmiogrodu Bethlena Gabora w roku 1619 i odsiecz polskich lisowczyków,

• klęska Czechów 8 XI 1620 r. w bitwie pod Białą Górą

• ucieczka z Czech „zimowego króla” Fryderyka V

• eksterminacja szlachty czeskiej, rekatolizacja kraju, wyludnienie kraju, liczne nadania ziemskie przez obcokrajowców i Kościoła

• Czechy zwykłą prowincją monarchii austriackiej

c. okres duński 1622-1629

- porozumienie Bethlena Gabora z Ligą Katolicką,

• klęski wojsk „króla zimowego” w walkach z siłami Ligi, kapitulacja Fryderyka V, Bawaria elektoratem

• sukcesy Hiszpanów z Nierlandach- bitwa po Bredą, kapitulacja wojsk niderlandzkich 1625,

• Chrystian IV, króla Danii na czele Unii Protestanckiej, klęski w bitwach Rosslau, Lutter, Wolgast) z Tillym i Albrechtem Wallensteinem

• Dania uznaje suwerenność Holsztynu 1629

d. okres szwedzki 1630-1635 .

• podboje Gustawa II Adolfa, władcy Szwecji w basenie Morza Bałtyckiego ( Inflanty, porty pruskie) i atak szwedzki na północne tereny Rzeszy - Wolin, Uznam, Szczecin, podbój Pomorza

• dymisja dowódcy sił Ligi Albrechta Wallensteina ( rzekome spiski z protestantami)

• sojusze Szwecji z Francją, Saksonią i Brandenburgią

• zwycięstwo Gustawa II Adolfa nad Tillym ( ciężko ranny umiera) pod Breitenfeldem 1631- Szwedzi wkraczają do Czech

• wygrana Szwedów pod Rain 1632- zajęcie Bawarii i powrót do dowództwa wojsk Ligi Wallensteina,

• bitwa pod Lützen 16 XI 1632 - klęska wojsk szwedzkich i śmierć Gustawa II Adolfa ( Lew Północy)

• zamordowanie Wallensteina za spiski z protestantami

e. okres francuski 1635-1648

• Francja wypowiada wojnę Hiszpanii, na czele wojsk francuskich Wielki Kondeusz, książę Conte ( Ludwik II),

• Zwycięstwa wojsk Unii pod Rocroi 1643, Fryburgiem -1644, Nördlingen 1645, Lens 1648

• Układy pokojowe Francji i Szwecji z Brandenburgią, Saksonią i Bawarią- 1645

• Pokój westfalski 1648- porozumienie w Monasterze ( Francja- Rzesza) i Osnabrück ( Szwecja- Rzesza)

• Nabytki terytorialne Francji- Alzacja, nabytki nadreńskie, biskupstwa Metz, Vedun, Toul

• Nabytki terytorialne Szwecji: Pomorze Zachodnie ze Szczecinem, Brema

• Nabytki terytorialne Brandenburgii : Pomorze słupskie i kołobrzeskie

• Pokój augsburski rozszerzono o kalwinizm,

• Cesarz ogłosił amnestię wobec książąt

• Hiszpania uznała niepodległość Niderlandów- Haga 1648

f. skutki wojny trzydziestoletniej:

• hegemonia Francji w Europie,

• ogromne zniszczenia w Rzeszy, straty ludnościowe sięgające 40 % ludności,

---