Droga Mleczna

Ten artykuł dotyczy galaktyki. Zobacz też: inne znaczenia Droga mleczna.

Droga Mleczna

Centrum Galaktyki widoczne na nocnym niebie ponad obserwatorium na Cerro Paranal
Odkrywca	Znana w starożytności
Dane obserwacyjne (J2000)
Typ	SBbc
Charakterystyka fizyczna
Wymiary	100 - 120 tys. ly średnicy 1 tys. ly grubości
Jasność absolutna	-20,8^m
Masa	10^12 M☉
Satelity galaktyki	Obłoki Magellana, SagDEG, Karzeł Psów Gończych, Karzeł Wielkiego Psa i inne mniejsze
Alternatywne oznaczenia
Galaktyka

Droga Mleczna - galaktyka spiralna z poprzeczką, w której znajduje się m.in. nasz Układ Słoneczny. Droga Mleczna nazywana jest też po prostu Galaktyką, ale wtedy dla odróżnienia od innych galaktyk pisana jest wielką literą „G”. Zawiera od 100 (według starszych szacunków) do 400 miliardów (według nowszych szacunków) gwiazd. Ma średnicę około 100 000 lat świetlnych i grubość ok. 1000 lat świetlnych^[1].

Na niebie widziana jest jako jasna smuga przecinająca niebo (pod warunkiem przebywania obserwatora w miejscu z niewielkim zanieczyszczeniem światłem). Wynika to z faktu, że oglądamy dysk Galaktyki z jej wnętrza, jako że Układ Słoneczny znajduje się w pobliżu płaszczyzny tego dysku. Droga Mleczna świeci najjaśniej w okolicy gwiazdozbioru Strzelca, w którym to kierunku znajduje się jej centrum. Pas Drogi Mlecznej sięga na północy do gwiazdozbioru Kasjopei, a na południu do gwiazdozbioru Krzyża Południa. Odzwierciedla to silne nachylenie płaszczyzny równika galaktycznego do płaszczyzny równika. Płaszczyzna Galaktyki jest także silnie nachylona do płaszczyzny ekliptyki, czyli orbity ziemskiej.

Droga Mleczna porusza się w kosmosie w kierunku Supergromady Lokalnej. Ta zaś wraz z naszą Droga Mleczną przyciągana jest przez Wielki Atraktor, czyli olbrzymie skupisko galaktyk zgrupowanych w gromady i supergromady. Oddziaływanie grawitacyjne między Droga Mleczną a Wielkim Atraktorem powoduje, że nasza Galaktyka porusza się w kierunku jego centrum z prędkością ponad dwóch milionów kilometrów na godzinę^[2].

Pierwotnie termin odnosił się do widocznego na niebie pasa światła utworzonego z gwiazd znajdujących się na równiku galaktycznym. Według mitologii greckiej Droga Mleczna powstała z kropli rozlanego mleka, którym Hera karmiła Heraklesa.

Spis treści

• 1 Wiek

• 2 Budowa

• 3 Sąsiedztwo galaktyki

• 4 Uwagi

• 5 Przypisy

• 6 Linki zewnętrzne

Wiek

W 2004 roku grupa astronomów (Luca Pasquini, Piercarlo Bonifacio, Sofia Randich, Daniele Galli i Raffaele G. Gratton) oszacowała wiek Galaktyki na podstawie pomiaru zawartości berylu w gwiazdach gromady kulistej NGC 6397 na 13,6 ± 0,8 miliarda lat.

Budowa

Struktura Drogi Mlecznej

Przypuszczalnie z zewnątrz Droga Mleczna wygląda podobnie do ukazanej tu galaktyki NGC 6744, choć ma od niej dwukrotnie mniejszą średnicę

Droga Mleczna to duża galaktyka spiralna z poprzeczką o masie ok. 10¹² mas Słońca. Dysk galaktyczny ma 100-120 tysięcy lat świetlnych średnicy. Droga Mleczna widziana z boku przypomina dysk z soczewkowatym zgrubieniem w części środkowej. Centrum Drogi Mlecznej leży ok. 28 000 lat świetlnych od Słońca^[3], a z Ziemi widoczne jest w gwiazdozbiorze Strzelca. Ze względu na położenie Układu Słonecznego wewnątrz dysku Galaktyki, badanie struktury Galaktyki jest znacznie utrudnione.

Prędkość orbitalna Układu Słonecznego wynosi ok. 268 km/s. Prędkość orbitalna gwiazd w dysku poza zgrubieniem centralnym zależy słabo od odległości od jądra (tzw. płaska krzywa rotacji) i przeważnie wynosi ponad 200 km/s, co oznacza, że okresy obiegu różnią się znacznie dla gwiazd znajdujących się w różnych odległościach od centrum Galaktyki. Galaktyka nie rotuje jak ciało sztywne, a jej widoczna struktura jest, tak jak u innych galaktyk spiralnych, efektem dynamicznym przypominającym nieco falę stojącą (fala gęstości).

Nasza Galaktyka jest najprawdopodobniej galaktyką spiralną z poprzeczką SBc lub SBb (zgodnie z klasyfikacją Hubble'a).

Znane są cztery główne ramiona Galaktyki:

• Ramię Strzelca (Ramię Strzelca-Kila)

• Ramię Węgielnicy (Ramię Łabędzia, Ramię Zewnętrzne)

• Ramię Perseusza

• Ramię Krzyża (Ramię Tarczy)

a także kilka mniejszych:

• Ramię Oriona

• Bliskie Ramię Trzech Kiloparseków

• Dalekie Ramię Trzech Kiloparseków

Droga Mleczna widziana w podczerwieni przez Kosmiczny Teleskop Spitzera

Dokładne ustalenie liczby ramion w naszej Galaktyce jest utrudnione przez fakt, że obserwowana jest ona od wewnątrz, a widzenie jest ograniczone przez pył kosmiczny. Badania struktury prowadzone są za pomocą obserwacji wodoru atomowego oraz tlenku węgla. Odległość między Ramieniem Oriona a Ramieniem Perseusza (mierzona w pobliżu Słońca) wynosi ok. 6500 lat świetlnych. Ramiona można opisać spiralą logarytmiczną. Dysk otoczony jest kulistym halo, składającym się ze starych gwiazd oraz z około 200 gromad kulistych. Promień halo naszej galaktyki może wynosić nawet 300 000 lat świetlnych^[4] (jest to odległość większa niż dzieląca nas od satelitów Drogi Mlecznej i ponad 10% odległości do Galaktyki Andromedy).

W Centrum Galaktyki znajduje się supermasywna czarna dziura, a zjawiska towarzyszące jej istnieniu manifestują się jako źródło promieniowania Sagittarius A*, a także liczne gwiazdy i pył. Wiadomo także, że Droga Mleczna „wchłonęła” niektóre mniejsze Galaktyki, po których zostały tylko mniejsze grupki gwiazd odmiennych niż te w naszej Drodze Mlecznej. Nasza Galaktyka jest także w trakcie wchłaniania galaktyk karłowatych w gwiazdozbiorze Strzelca i Wielkiego Psa.

W centralnej części poprzeczki Drogi Mlecznej dzięki obserwacjom wykonanym przez Obserwatorium Herschela w 2011 roku zaobserwowano też pierścień przypominający kształtem symbol nieskończoności z dwoma płatami skierowanymi na boki. Te dwa płaty są dowodem, iż ta nieznana wcześniej struktura jest wyraźnie skręcona. Pierścień rozciąga się na przestrzeni 600 lat świetlnych^[5][6].

„Panorama” Drogi Mlecznej widzianej z Ziemi (ESO)

Sąsiedztwo galaktyki

Droga Mleczna, Galaktyka Andromedy oraz Galaktyka Trójkąta są głównymi elementami Grupy Lokalnej Galaktyk. Jest to zbiór co najmniej 54 galaktyk^[7] położonych blisko siebie i związanych grawitacyjnie. Większość z nich to galaktyki karłowate lub nieregularne. Wiele spośród tych pierwszych, ze względu na ich małą jasność, pozostaje zapewne nadal nieodkrytych.

Najbliższą galaktyką podobną do Drogi Mlecznej (spiralną) jest Galaktyka Andromedy (M31), widoczna w gwiazdozbiorze Andromedy. Ma ona większe rozmiary i zawiera więcej gwiazd, ale ma mniejszą masę, co najprawdopodobniej wynika z większej zawartości ciemnej materii w Drodze Mlecznej.

Przewiduje się, że za ponad 3 miliardy lat dojdzie do zderzenia Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną^[8]. Zderzenie zapewne nie zniszczy Układu Słonecznego, gdyż z uwagi na wielkie odległości pomiędzy gwiazdami prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest bardzo małe^[9]. Z pewnością natomiast jego ruch wokół centrum Galaktyki zmieni się nieodwracalnie, wraz z postępującymi zmianami w obu zlewających się galaktykach; prawdopodobnie trafi on na dalszą orbitę wokół powstającego jądra nowej galaktyki eliptycznej^[8].

Uwagi

Przypisy

 „"How large is the Milky Way?” NASA: Ask an Astrophysicist. Retrieved 2007-11-28.”

  Radioastronomowie znaleźli setki ukrytych galaktyk, PAP, 9 lutego 2016 [dostęp 2016-02-10] (pol.).

  Pietrukowicz P. et al.. The Optical Gravitational Lensing Experiment: Analysis of the Bulge RR Lyrae Population from the OGLE-III Data. „The Astrophysical Journal”. 750, s. 169, 2012.

  Vera Rubin, Dark Matter in the Universe [dostęp 2016-02-10] (ang.).

  Mariusz Błoński: Symbol nieskończoności w centrum Drogi Mlecznej (pol.). W: opracowanie tekstu NASA [on-line]. 2011-07-20. [dostęp 2011-09-03].

  Wojciech Jurusik: Pokręcona historia pierścienia w naszej Galaktyce (pol.). W: opracowanie tekstu NASA [on-line]. www.astronomy.com, 2011-07-29. [dostęp 2011-09-03].

  Maureen Teyssier, Kathryn V. Johnston, Michael Kuhlen: Identifying Local Group Field Galaxies which have interacted with the Milky Way, arXiv:1207.2768 (ang.)

  NASA's Hubble Shows Milky Way is Destined for Head-on Collision with Andromeda Galaxy (ang.). HubbleSite News Center, 2012-05-31. [dostęp 2012-06-01].

9.  Janet Wong: Astrophysicist maps out our own galaxy's end (ang.). University of Toronto, 2000-04-14.

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• Droga Mleczna w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia Wyobrażenie Drogi Mlecznej z opisem jej struktur i pozycji naszego Słońca w Galaktyce Drogi Mlecznej

---