wyprawa nad morze

Scenariusz- trening twórczości przeznaczony dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym (klasy I-III)

TRENING TWÓRCZOŚCI: „MOŻE NA MORZE?”

Adresat: warsztat przygotowany jest dla 15-odobowej grupy dzieci w wieku wczesnoszkolnym (8 lat), która stanowi klasę integracyjną.

Czas trwania: 3 - 5 godzin. Trening „Może na morze?” poprzedzony jest czterodniowym blokiem zajęć edukacyjnych o tematyce morskiej.

Główny problem do rozwiązania: w codziennej pracy nauczycielskiej z dziećmi w tym wieku można zauważyć, że zarówno kiedy wykonują polecenia - piszą krótkie opowiadania, rysują - jak i kiedy się bawią, czerpią głównie z tego, co zaobserwowały, wykorzystały już wcześniej. Postępują zwykle w sposób odtwórczy, odwołują się do schematów. Jest to związane m.in. z fazą rozwojową, w jakiej się znajdują, nie wykorzystują swojego twórczego potencjału.

Główny cel warsztatów: nadrzędnym celem proponowanych warsztatów jest rozwój i stymulacja zachowań twórczych, a także rozwijanie zachowań kooperacyjnych, które sprzyjają postawie twórczej.

Cele cząstkowe:
-stymulacja wyobraźni,
-wykształcenie umiejętności nietypowego wykorzystani przedmiotów, dostrzegania, niecodziennych możliwości w codziennych zjawiskach,
-rozwijanie umiejętności rozwiązywania niespecyficznych problemów,
-rozbudzanie twórczej postawy wobec języka i jego możliwości,
-rozwijanie umiejętności wykorzystywania pozawerbalnych kanałów komunikacyjnych,
-praca nad koordynacją wzrokowo-ruchową,
-motywowanie do wykorzystywania burzy mózgów w rozwiązywaniu problemów,
-rozwijanie umiejętności improwizacji, wchodzenia w różne role,
-rozwijanie otwartości i akceptacji dla rozwiązań stosowanych przez innych,
-rozwijanie współpracy.

Wprowadzenie:
Uczestnicy treningu są uczniami jednej klasy - znają się od około dwóch lat i tak samo długo w tej grupie pracują. Jest to klasa integracyjna, w której jest dwoje dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Ze względu na wiek uczestników treningu konieczne jest wprowadzenie typowych zadań ruchowych, niezwiązanych ściśle z głównym celem warsztatów.
Nad przebiegiem zadań czuwa dwoje nauczycieli: jeden - w roli kapitana statku - przeprowadza trening, drugi czuwa nad porządkiem w grupie oraz wchodzi w role mieszkańca odkrytej wyspy. Zadania mają wspólny rys tematyczny, dzięki czemu stanowią atrakcyjną całość zrozumiałą dla uczniów, motywującą do wykonywania różnorodnych działań. Celem dzieci staje się przeżycie morskiej wyprawy pełnej przygód.

Przebieg treningu:

Nauczyciel wchodzi do klasy w stroju marynarskim - to przebranie ma zaskoczyć i wzbudzić ciekawość dzieci.
1. Witam wszystkich, a szczególnie...
Cel: zabawa na dobry początek, integrująca grupę, skupiająca jej uwagę, wprowadzająca pogodny nastrój, wzbudzająca zainteresowanie i ciekawość, motywująca do dalszych zadań.
Nauczyciel wraz z dziećmi tworzy krąg i wypowiada kilkakrotnie zdanie „Witam wszystkich, a szczególnie tych...”, za każdym razem wiążące się z tematem zajęć np.:
-...którzy chcą dzisiaj dobrze się bawić,
-...którzy chcą przeżyć niezwykłą przygodę,
-...którzy są ciekawi dzisiejszych zajęć,
-...którzy marzą o podróżach,
-...którzy lubią pływać statkiem.
Uczestnicy, ilekroć identyfikują się z powitaniem, podnoszą rękę w górę i wołają „hej!”. Nauczyciel tak kieruje powitaniem, aby każde dziecko przynajmniej raz na nie odpowiedziało.

2. Słuchajcie, mówi kapitan!
Cel: ustalenie zasad obowiązujących podczas tych zajęć; pokazanie, że - aby działać wspólnie dla jednego celu - trzeba stworzyć reguły i podporządkować się nim; wytworzenie atmosfery współodpowiedzialności za zadanie; pokazanie informacyjnych i perswazyjnych możliwości języka oraz jego roli w integracji grupy.
Wyprawa musi przebiegać sprawnie - informuje kapitan, dlatego marynarze muszą znać i słuchać jego komendy. Dzieci ustawiają się w ciasnym kręgu, łącząc ręce za plecami w koszyk. Kapitan uczy marynarzy reagowania na komendy:
- na pokład! - krok do przodu ze słowami “hop”
- za burtę! - krok do tyłu ze słowami „chlup”
- cała naprzód! - drobne kroczki w miejscu, przy pochyleniu ciała do przodu, z okrzykiem: „aaaa”
- cała wstecz! - drobne kroczki w miejscu, mocne pochylenie do tyłu, z okrzykiem: „eeee”
- fale w prawo! - ruch w prawą stronę z odgłosem „szuuu”
- fale w lewo! - ruch w lewo z odgłosem „szuuu”
- dryfujemy! - podskoki w miejscu z odgłosem „plum, plum”
- odpływamy! - imitacja dźwięku syreny

3. Budujemy statek
Cel: twórcze wykorzystanie przedmiotów codziennego użytku, rozwijanie umiejętności konstruowania, budowania, celowego łączenia przedmiotów po to, by zmienić ich pierwotne przeznaczenie, poszerzyć zakres ich funkcjonalności.
Kapitan wyjaśnia, że jego strój nie jest przypadkowy, ponieważ dziś zabiera dzieci na wielką morską wyprawę, która z pewnością dostarczy im wielu niezapomnianych przeżyć. Aby wyprawa doszła do skutku, potrzebny jest statek. Dzieci mają za zadanie zbudować statek według własnego pomysłu. Korzystają z chusty, pudełka, ławek, poduszek, itp.

4. Ekwipunek
Cel: rozwijanie wyobraźni, improwizacja, kooperacja, nauka otwartości i postawy akceptacji dla cudzych rozwiązań, rozwijanie umiejętności nie tylko dochodzenia w nowy sposób do danego celu, ale też samodzielnego określenia celu i zrealizowania go.
Załoga statku musi być przygotowana na wszelkie przeciwności losu - zaznacza kapitan - atak piratów, sztorm, podwodne skały. Na pokładzie statku trzeba zgromadzić przedmioty, przy użyciu których będzie można wybronić się z opresji. Ponieważ okręt jest mały i załadowany towarem, można wziąć tylko rzeczy niezbędne. Najlepiej, żeby jeden przedmiot pełnił kilka funkcji. Dzieci dobierają się w trzy pięcioosobowe grupy - przez losowanie kart w trzech kolorach. Zadaniem każdej grupy jest wybranie trzech ze znajdujących się w sali przedmiotów, którym nadadzą nowe znaczenie, nazwę, funkcję, wykorzystają do innych celów niż te, dla których te przedmioty zostały stworzone, uczynią je przydatnymi podczas morskiej wyprawy. Każda grupa prezentuje wybrane przez siebie przedmioty.

5. Sprawdzian na wilka morskiego.
Cel: pozytywne wzmocnienie przez aprobatę dla indywidualnych pomysłów.
Przed wyprawą w morze, marynarze przechodzą sprawdzian na wilka morskiego. Muszą się wykazać wielorakimi umiejętnościami: znajomością mapy, orientacją w czasie, umiejętnością szybkiego dokonywania obliczeń matematycznych. Każdy uczeń dostaje zadaniem dla siebie, np. dokończyć mapę zamorskiej Bajlandii, linę skręcić tak, by służyła do ratowania, z jabłka zrobić kompas. Egzamin zdają wszyscy przed wszystkimi, ponieważ prace zostają rozłożone na stolikach i każdy może się im przyjrzeć.

6.Pożegnanie lądu.
Cel: zabawa ruchowa.
Ponieważ każdy marynarz zdał sprawdzian na wilka morskiego, można opuścić ląd. Dzieci siadają na kocu-statku, wzdłuż burt. Śpiewając znaną im piosenkę pt. „Pożegnanie Liverpoolu”, naśladują ruchy wioślarzy.

7. Burza - wizualizacja.
Cel: pobudzenie u dzieci wyobraźni, a w konsekwencji kreatywności poprzez podanie realistycznej narracji odzwierciedlającej emocjonujące wydarzenia na morzu. Zaangażowanie w fikcyjną sytuację, przez zadziałanie na różne zmysły uczestników treningu.
Na polecenie kapitana, dzieci kładą się na kocach i zamykają oczy. Z magnetofonu płynie relaksacyjna muzyka z odgłosami szumu morza, sprzyjająca relaksowi i stymulująca wyobraźnię. Nauczyciel zaczyna opisywać burzę, np.: „ ...Zrywa się silny wiatr, nadciągają groźne, czarne chmury, fale zalewają pokład, statek niebezpiecznie kołysze się na falach! Woda zalewa pokład (nauczyciel porusza materiał imitujący wodę).Uwaga! Przed nami ogromna skała. Ojej! Rozbijemy się! Ratuj się, kto może! Statek tonie! Człowiek za burtą! Rzućcie koło ratunkowe!

8. Tratwa ratunkowa
Cel: rozwijanie empatii, wskazanie na użyteczny walor twórczych rozwiązań, na zastosowanie ich w sytuacjach, gdy chcemy komuś pomóc.
Kapitan-nauczyciel rozkłada słomianą matę, która ma imitować tratwę. Ponieważ statek rozbił się o skały, każdy, kto chce przeżyć, musi znaleźć miejsce dla siebie na tej tratwie. Nawet jeśli będzie stał na jednej nodze, ma szansę się uratować, zwłaszcza, kiedy inni będą go podtrzymywać. Dlatego grupa musi współdziałać, razem znaleźć sposób na to, żeby wszyscy znaleźli się na tratwie.

9.Wędrówka po obcej wyspie.
Cel: tworzenie krótkiej narracji - twórcze wykorzystanie języka, budowanie świata z wyobraźni.
Wyprawa dobija do nieznanej wyspy - jest nią środek sali, bez oznaczonych granic. To uczestnicy sami je określają i opisują, co spotkali na wyspie, po której spacerują w różne strony. Kapitan zaczyna, np. „Stąpajcie bardzo powoli, piasek jest gorący od słońca. O, a tu jest jakieś bagno! Idzie się niezwykle ciężko z trudem odrywając stopy od powierzchni (dzieci naśladują powolne ruchy kapitana). Patrzcie, jakaś dziwna roślina! Niech każdy z was po kolei opowie co jeszcze dziwnego można tu spotkać”. Każdy z uczestników dodaje swoje własne spostrzeżenia wymyślając kolejne rośliny, zwierzęta itp. Kapitan może zadawać pytania dbając o to, by każdy dołożył swoją wypowiedź do pełnego obrazu wyspy. Snując te opowieści i zmieniając, co jakiś czas sposób poruszania się, uczestnicy wyprawy docierają do miejsca, gdzie spotykają mieszkańca wyspy (drugi nauczyciel).

10. Kalambury, czyli jak powitać tubylców nieznanej wyspy.
Cel: twórcze podejście do komunikacji - rozwijanie niewerbalnych sposobów porozumiewania się, rozwijanie własnych kodów.
Dzieci podzielone są na trzy pięcioosobowe grupy. Każda ma za zadanie wyrazić gestami słowa powitania - każda z grup przekazuje inne powitanie, a zadaniem pozostałych jest zgadnąć, o jakie słowo chodzi. Jest to zabawa połączona z rywalizacją. Ta, której kalambur wywoła najwięcej emocji, zachwytu, będzie w ocenie pozostałych uczestników najbardziej interesująca, powita w imieniu wszystkich mieszkańca wyspy.

11. „Iskierka przyjaźni”.
Cel: pozytywne wzmocnienie, utrwalanie więzów, które zrodziły się między uczestnikami treningu.
Kapitan dziękuje wszystkim marynarzom za wspólny rejs. Wyprawa pokazała, że grupa może liczyć na swoją pomysłowość i wsparcie innych w trudnych sytuacjach. Dzieci wraz z nauczycielami ustawiają się w kręgu, podają sobie dłonie. Nauczyciel-kapitan przekazuje stojącemu obok dziecku „iskierkę przyjaźni”, dzieci przekazują ją jedno drugiemu, aż iskierka powróci do nauczyciela-kapitana.

Literatura:
Nęcka,E.(1992). Trening twórczości. Olsztyn; Polskie Towarzystwo Psychologiczne Pracownia Wydawnicza
Jachimska, M.(1994). Grupa bawi się i pracuje. Wałbrzych: Oficyna Wydawnicza Bertelsmann Media.
Lutomski, G.(red.)(1994). Uczyć inaczej. Poznań: Wydawnictwo fundacji Humaniora.
Vasta, R., Haiti, M., Miller, S.(1995). Psychologia dziecka. Warszawa.