Cele lekcji i kryteria oceniania

Bardzo istotne w ocenianiu kształtującym jest uświadomienie sobie znaczenia określania celu lekcji oraz dowodów, które będą wskazywać stopień osiągnięcia postawionych celów.

Po co uczniowie przychodzą na lekcję?

Odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista: po to, żeby nauczyć się czegoś konkretnego. Z punktu widzenia oceniania kształtującego ważne jest, aby nauczyciel i uczniowie uświadomili sobie, czego uczniowie dowiedzą się w czasie zajęć, co poznają, co będą potrafili? Motywacja nauczyciela wynikająca z konieczności realizacji podstawy programowej nie jest wystarczająca dla uczniów.

Przystępując do planowania lekcji, postaw sobie pytania:

• Po co tego uczę moich uczniów?

• Do czego to się im przyda?

• Jak to wykorzystają w przyszłości?

Określanie celów

Twoi uczniowie chcą wiedzieć, dokąd zmierzają w czasie lekcji. Jeśli będą znali założony cel, to łatwiej

wam będzie go wspólnie osiągnąć i nie stracić niczego po drodze.

Pewien człowiek wybierał się na spacer. Miał do dyspozycji wiele tras, ale nie miał celu swojej wycieczki. Przespacerował się więc po okolicy, wybierając różne ścieżki, ale nie dotarł do wszystkich interesujących miejsc, gdyż nie wiedział nawet o ich istnieniu.

Wkrótce dowiedział się, że w okolicy są bardzo ciekawe miejsca do zobaczenia, zaplanował dokładnie swoją wycieczkę, wytyczył trasę i zwiedził wszystko, co zamierzał.

Podobnie jest z uczniem, który zna tylko temat lekcji, ale nie wie, co jest jej celem, co ma poznać i po co? Jeśli dopuścimy ucznia do tajemnicy, dokąd zmierzamy, to będzie on naszym sojusznikiem i łatwiej uda się go namówić do zwiększenia tempa „marszu” lub zatrzymania się na pewien czas, w ważnym strategicznie miejscu.

My, nauczyciele mamy tendencję do stawiania dość szerokich celów naszym lekcjom. Mamy ciągle w pamięci przeładowany program nauczania i obowiązek jego realizacji. Współczesne nauczanie w świecie odchodzi od realizacji programu za wszelką cenę. W książce: „Enriching feedback in the primary classroom” - Shirley Clarke (2003) możemy przeczytać: „Jednym z największych problemów dla nauczycieli jest jak zrealizować cały program i jednocześnie dać uczniom szansę zgłębienia istotnych zagadnień”.

Autorka tej książki, powołując się również na P. Blacka i D. Wiliama (1998), proponuje nauczycielom

skupiać się przede wszystkim na wiedzy, która ma zastosowanie, wybierać do pracy z uczniami te zagadnienia, które są niezbędne, cały czas kontrolować stan opanowania przekazywanej wiedzy przez uczniów i pamiętać o tym, żeby dobrze się nauczyli wybranych zagadnień, a nie tylko, aby program był przerobiony. Shirley Clarke jest przekonana, że uczniowie przy okazji uczenia się jednego tematu opanowują również wiele umiejętności, które można w przyszłości wykorzystać.

W czasie jednego ze szkoleń z oceniania kształtującego prowadzonego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, poleciliśmy nauczycielom opracowanie konspektu lekcji ze swego przedmiotu. W każdym konspekcie były cele lekcji. Powstało siedem konspektów, odpowiadających siedmiu

lekcjom jednego dnia w szkole. Zebraliśmy razem tylko same cele i wszystkich nas zaskoczyło to, co uczeń w tym jednym dniu miałby opanować. Przyznaliśmy, że nie byłoby to możliwe podczas jednego dnia. Pamiętaj więc przy planowaniu swojej lekcji i jej celów, że w tym czasie innych sześciu nauczycieli też planuje cele swoich lekcji. Staraj się skupić tylko na tym, na czym ci naprawdę zależy.

Pomocne może być ci w tym przypomnienie sobie - co uczniowie po latach pamiętają z wiedzy, którą im wykładałeś. Jest to bolesne przypomnienie. Zapytaj któregoś z absolwentów i sprawdź. Prawdopodobnie okaże się, że twój absolwent prowadzi całkiem udane dorosłe życie, a bardzo mało pamięta z wiedzy szkolnej. Nie sugerujemy, abyś zaprzestał prób nauczenia swoich uczniów wiedzy ze swojego przedmiotu, ale żebyś zastanowił się, co z tego, czego nauczasz, jest przydatne i niezbędne.

Poniżej prezentujemy fragment z książki Jak oceniać, aby uczyć?- P. Black i in., dotyczące doświadczeń z określaniem celu lekcji:

„ [...] Ponieważ jest tak mało czasu na realizację programu, bardzo łatwo jest powiedzieć sobie „muszę iść dalej, muszę tego ich nauczyć, i tego, i jeszcze tego, a jak nie nauczę ich tego, to zabraknie mi czasu, by nauczyć ich jeszcze tamtego”. Bardzo, bardzo łatwo jest uczyć bardzo wielu rzeczy bardzo źle, może nie bardzo źle, ale w taki sposób, że przerabia się dużo materiału, ale niewiele jest prawdziwego uczenia się. Chodzi mi o to, że nie jest ważne, jak niewiele przerobicie, jeśli tylko naprawdę nauczycie ich czegoś, jeśli widać będzie rzeczywiste i namacalne uczenie się, a wy będziecie mieli poczucie, że doskonalicie ich umiejętności i rozumienie materiału.” (Wicedyrektor, Two Bishops School)

Uświadamianie celów uczniom

Jeśli określiłaś/-eś cel lekcji, twój cel, to teraz zastanów się, jak wyrazić go w języku zrozumiałym dla ucznia. Przypomnij sobie jednego z twoich uczniów, takiego, który często ma kłopoty w uczeniu się. Czy on na pewno zrozumie cel, który mu przedstawisz? Aby to sprawdzić, po zapoznaniu uczniów z celem poproś ich , aby w parach powiedzieli sobie, co zrozumieli lub: w jaki sposób sformułowaliby ten cel innymi słowami? Dzięki temu upewnisz się, czy wszyscy są świadomi, do czego będą dążyć podczas lekcji.

Oto kilka przykładów celów lekcji sformułowanych przez nauczyciela i podanych uczniom w języku dla nich zrozumiałym.

Język polski:

Temat: Opisuj świat za pomocą słówka „jak”!

Cele lekcji:

1. Kształcenie umiejętności słuchania ze zrozumieniem.

2. Rozwijanie koncentracji uwagi.

3. Rozumienie pojęcia porównanie.

4. Wyodrębnianie w tekście porównań oraz ich tworzenie.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Poznasz środek poetycki - porównanie.

Matematyka

Temat: Odczytywanie współrzędnych danych punktów.

Cele lekcji:

Kształtowanie umiejętności odczytywania współrzędnych punktów i zapisywania ich jako pary liczb.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Dowiecie się, co ma wspólnego gra w okręty z układem współrzędnych.

Historia:

Temat: Państwo Kazimierza Wielkiego

Cele lekcji:

Uczeń:

1. wymienia najważniejsze reformy wewnętrzne w czasach Kazimierza Wielkiego,

2. podaje przykłady sukcesów i porażek w polityce zagranicznej,

3. potrafi uporządkować chronologicznie najważniejsze wydarzenia z czasów panowania Kazimierza Wielkiego ,

4. wskazuje na mapie zmiany terytorialne w czasach Kazimierza.

Cele sformułowane w języku ucznia:

1. Dowiesz się co zrobił Kazimierz Wielki, żeby zjednoczyć i umocnić państwo polskie w XIV w.

2. Ocenisz działania króla.

3. Poznasz kształt terytorialny Polski za panowania ostatniego z Piastów.

Stałe informowanie ucznia o celu lekcji, przesuwa część odpowiedzialności za efekty uczenia się z nauczyciela na uczniów. Cel, do którego dążymy, staje się wspólny. Doprowadzenie uczniów do danego punktu nie jest tylko zadaniem nauczyciela, ale jest to wspólna wycieczka uczniów z przewodnikiem. Nauczyciele czasami sądzą, że pozostawiając swoje cele w tajemnicy przed uczniami, są przez nich postrzegani jako mistrzowie, wiedzący znacznie więcej niż oni. Ale to, że nauczyciel wie od ucznia więcej, jest oczywiste i nie pomaga uczniom w uczeniu się i nie powoduje, że proces uczenia się jest bardziej efektywny. Natomiast to, że nauczyciel dzieli się z uczniami swoimi celami, które chce z nimi osiągnąć, wpływa na włączenie się uczniów w proces osiągania celów. Możesz z nimi ustalić też sposób informowania ich o celu, jaki sobie zakładasz, możesz z nimi wspólnie określać ten cel. Warto zastanowić się, w jaki sposób podasz cel lekcji uczniom: czy przedstawisz go na tablicy, czy podyktujesz do zapisania w zeszycie, czy może dasz kartkę z celem do wklejenia do zeszytu?

Oryginalny pomysł zaproponowała nauczycielka języka angielskiego w klasie pierwszej szkoły podstawowej:

„Ustaliliśmy, że aby realizację celów przedstawić im ciekawiej, będziemy cele zapisywać w języku ucznia na niewielkich kartonikach o proporcjach średniowiecznej cegły. Z tych cegiełek, które pod koniec zajęć ocenimy jako zrealizowane cele, będziemy budować zamek na ścianie z tyłu klasy. Cegiełki będzie można różnie układać, a także usuwać, jeśli dany materiał dzieciaki zapomną. Wtedy wyrwa w murze pokaże, jak ważna jest spójna wiedza. Ponieważ w klasie jest stały problem dyscypliny, jako że tak się składa, że jest to klasa grzecznych i chętnych do pracy dziewczynek i niegrzecznych i problematycznych chłopców, ustaliliśmy, że lekcje, kiedy wszyscy pracują będą zasługiwały na przywilej wprawienia okna, a nawet witrażu w zamku. Z czasem może zamieni się w rezydencję albo pałac.” Zofia Sołtys, szkoła podstawowa, Warszawa

Miejsce i rola celów w przebiegu lekcji.

Uczniowie powinni znać cele zanim zaczną drogę do ich realizacji. Nie wystarczy jednak, że nauczyciel poda cele i potem wszyscy o nich zapomną aż do dzwonka kończącego zajęcia. Aby rzeczywiście „pracowały” one na rzecz uczenia się uczniów, nauczyciel odwołuje się do celów na poszczególnych etapach lekcji i wskazuje uczniom, z którym celem wiąże się aktualne działanie uczniów, co już osiągnęli i który cel jeszcze stoi przed nimi w tej lekcji. Przed zakończeniem zajęć nauczyciel przypomina cele i wspólnie z uczniami dokonuje podsumowania ich realizacji.

Kryteria oceniania, czyli nacobezu

Ustaliliśmy już cele lekcji. Wiemy więc, dokąd zdążamy, co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz musimy ustalić, jakie zjawiska i fakty pokażą, że osiągnęliśmy założone cele dla danej lekcji.

Na jednym z pierwszych szkoleń z oceniania kształtującego prof. Jan Potworowski zaproponował określenie „na co będę zwracał uwagę”, co szybko zyskało skrót „nacobezu”. Wielu nauczycieli, szczególnie polonistów, nie lubi tego wyrazu - zlepku słów. Nie ma konieczności posługiwania się takim właśnie określeniem. Można mówić: na co będę zwracać uwagę lub kryteria oceniania lub kryteria sukcesu. Uczniowie lubią skrót „nacobezu”, który jest bliski skrótowcom i neologizmom popularnym w języku młodzieżowym.

Określenie kryteriów i poinformowanie o nich uczniów jest korzystne zarówno dla nauczyciela

jak i ucznia.

1. Dzięki nacobezu zawieramy z uczniem umowę dotyczącą tego, co podlega ocenie i tylko tego się trzymamy. Dla nauczyciela to wyzwanie, ale też ogromne ułatwienie pracy, gdyż nie rozdrabnia się na rzeczy zbędne i drugorzędne. Stawia jasny, zrozumiały cel lekcji i dodaje do tego proste, precyzyjne, mierzalne kryteria.

Kryteria oceniania wszelkich osiągnięć w uczeniu się powinny być dla uczniów przejrzyste, aby mogli oni z czasem wyrobić sobie jasne pojęcie o celach swojej pracy oraz o tym, co oznacza jej pełne i poprawne wykonanie. Kryteria te mogą być dla uczniów zbyt abstrakcyjne, więc aby umożliwić ich zrozumienie, należy sięgnąć po przykłady praktyczne. („Jak oceniać, aby uczyć” - P.Black i in.)

2. Dzięki nacobezu uczniowie wiedzą, jakie wiadomości i umiejętności muszą opanować na lekcji

i jaki poziom wykonania zadania jest wymagany. To sprawia, że mogą być bardziej skupieni na celu, lecz również - mogą sami określić, co osiągnęli, a czego jeszcze nie.

Ceri powiedziała nam, że zanim zajęła się ocenianiem kształtującym uczniowie często podchodzili i mówili np. „Nie umiem równań kwadratowych”. Gdy pytała, czego konkretnie nie umieją, to odpowiadali np. „W ogóle tego nie umiem”. Teraz uczniowie mają dużo lepsze pojęcie o tym, co umieją, a czego nie, i mówią np. „Nie umiem rozwiązywać równań kwadratowych, gdy przed x do kwadratu jest znak minus”. („Jak oceniać, aby uczyć” - P.Black i in.)

Weźmy następujący przykład: jeśli celem lekcji jest zrozumienie przez ucznia nowych pojęć, to dowodem osiągnięcia celu może być fakt, że uczeń wyjaśni te pojęcia swoimi słowami, poda przykłady ich zastosowania lub będzie umiał sprawnie się tymi pojęciami posługiwać przy poznawaniu następnych tematów. Warto uściślić, o co nam dokładnie chodzi - czy uczeń ma się pojęciami sprawnie posługiwać, czy tylko je rozumieć, czy potrafić bezbłędnie powtórzyć. W zależności od tego nacobezu będzie różne, różne także będą kryteria oceniania.

Warto też zwrócić uwagę, że nacobezu powinno być mierzalne, więc wskazane jest używanie czasowników operacyjnych, stosowanych w dowolnej formie gramatycznej (dostosowanej do poziomu edukacyjnego uczniów).

Podajmy przykład z matematyki w gimnazjum. Lekcja jest poświęcona wyprowadzeniu wzorów na pole czworokątów z wzoru na pole trójkąta. Nauczyciel podczas lekcji wraz z uczniami wyprowadza wzory na pole: równoległoboku, trapezu, deltoidu, prostokąta. Ale nie jest jego celem to, żeby uczniowie za każdym razem, gdy chcą zastosować wzór, wyprowadzali go od początku. Celem nauczyciela jest to, aby uczniowie zapoznali się ze wzorami, zapamiętali je i umieli zastosować w zadaniach.

Temat: Wzory na pola czworokątów.

Cele lekcji:

1. Uczeń zapoznaje się z wyprowadzeniem wzorów na pole czworokąta.

2. Uczeń zna wzory na pole równoległoboku, trapezu, deltoidu i prostokąta.

3. Uczeń stosuje wzory w zadaniach z poleceniem obliczenia pola czworokąta.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Będziesz znał wyprowadzenie wzoru na pole czworokąta, wzory na pole równoległoboku, trapezu, deltoidu i prostokąta i będziesz potrafił zastosować je zadaniach z poleceniem obliczenia pola czworokąta.

Nacobezu:

- Przeczytasz zadanie ze zrozumieniem, wykonasz rysunek i oznaczysz dane.

- Dobierzesz do zadania odpowiedni wzór.

- Prawidłowo zaplanujesz rozwiązanie.

- Podstawisz dane i wykonasz prawidłowo obliczenia.

- Zapiszesz odpowiedź.

Oto przykład z przyrody:

Temat: Badamy właściwości metali.

Cele lekcji:

1. Uczeń rozszerzy swój rejestr właściwości metali.

2. Uczeń nauczy się porównywać metale, wykorzystując narządy zmysłów, mierniki właściwości fizycznych i zestawienia tabelaryczne wartości wielkości fizycznych.

Cele sformułowane w języku ucznia:

1. Oprócz właściwości metali, które znasz, poznasz nowe.

2. Na podstawie poznanych właściwości metali nauczysz się dostrzegać wspólne i różniące je cechy.

Nacobezu:

- Na podstawie obserwacji próbki metalu i tabel samodzielnie określisz właściwości co najmniej czterech metali: stan skupienia, barwę, połysk, przewodnictwo elektryczne, właściwości magnetyczne. gęstość, temperaturę topnienia i wrzenia.

- Ustalisz co najmniej 3 cechy wspólne i 3 różniące metale.

- Porównasz właściwości metali i dokonasz ich klasyfikacji na podstawie co najmniej 3 różnych

kryteriów.

Innym przykładem może być lekcja języka polskiego poświęcona frazeologizmom, których źródłem jest mitologia. Nauczyciel podczas lekcji przypomina różne mity, ale celem nie jest to, żeby uczniowie znali je dokładnie, tylko to, by pamiętali frazeologizmy, znali kontekst ich powstania oraz ich znaczenie.

Cele lekcji:

1. Uczeń zna omawiane na lekcji mity,

2. Uczeń umie prawidłowo użyć w zdaniach poznane frazeologizmy tak, by z kontekstu wypowiedzi wynikało jego znaczenie.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Nauczysz się prawidłowo używać związków frazeologicznych z mitologii w zdaniach.

Nacobezu:

- Wymienisz co najmniej 5 związków frazeologicznych i podasz, z jakich mitów pochodzą.

- Wyjaśnisz znaczenie poznanych na lekcji związków frazeologicznych.

- Dopasujesz do opisanych sytuacji odpowiednie związki frazeologiczne.

- Napiszesz co najmniej pięć zdań z użyciem związków frazeologicznych tak, by z kontekstu

wynikało ich znaczenie.

I jeszcze kilka przykładów z różnych etapów edukacyjnych i przedmiotów:

Edukacja wczesnoszkolna (szkoła podstawowa)

Temat: „Jak wędrują listy?”

Cele lekcji:

Uczeń:

- potrafi uważnie słuchać opowiadania nauczyciela,

- umie zbudować zdania tak, aby trafnie wyrażały daną myśl,

- opisuje ilustrację

- umie ułożyć historyjkę obrazkową

- potrafi przedstawić drogę listu od nadawcy do adresata,

- potrafi starannie pokolorować ilustrację,

- dokonuje samooceny wykonanego zadania.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Będę wiedział/a jak to się dzieje, że list po napisaniu trafia do właściwej osoby.

Nacobezu:

- Odpowiem na pytania nauczyciela po wysłuchaniu opowiadania.

- Starannie pokoloruję ilustrację.

- Opowiem co dzieje się na ilustracji.

- Ułożę z rozsypanki historyjkę obrazkową.

Język angielski (szkoła podstawowa)

Temat: My typical day. /Mój typowy dzień./

Cele lekcji:

Uczeń:

- potrafi nazwać codzienne czynności; umie posłużyć się formą twierdzącą czasu Present Simple;

- powtarza sposób podawania godziny w języku angielskim.

Cele sformułowane w języku ucznia:

Będę potrafił opowiedzieć o tym, co robię każdego dnia.

Nacobezu:

- Wymieniam czynności, które wykonuję codziennie.

- Podaję informacje o tym, co robię każdego dnia, używając zdań twierdzących czasu Present Simple.

- Prawidłowo podaję godzinę w języku angielskim.

Historia (gimnazjum)

Temat: Kryzys pierwszej monarchii piastowskiej.

Cel lekcji:
Poznanie i zrozumienie przez uczniów genezy i charakteru kryzysu pierwszej monarchii piastowskiej oraz okoliczności, które sprzyjały odbudowie państwa polskiego.

Cele w języku zrozumiałym dla ucznia:

Po dzisiejszej lekcji będziesz umiał wyjaśnić kiedy i dlaczego państwo pierwszych Piastów przeżywało okres załamania, określić charakter kryzysu i wskazać działania, które doprowadziły do odbudowy i umocnienia się państwa.

Nacobezu:

-potrafisz podać powody i najważniejszy skutek ucieczki Mieszka II z kraju,

-potrafisz wyjaśnić na czym poległ kryzys państwa piastowskiego po śmierci Mieszka II,

-potrafisz wskazać przynajmniej dwa działania zrealizowane przez księcia Kazimierza, które zapewniły mu przydomek Odnowiciel,

-na podstawie tekstu źródłowego potrafisz wymienić trzy cele i sukcesy Bolesława Śmiałego w polityce zewnętrznej,

-potrafisz wyjaśnić przynajmniej dwie przyczyny klęski Bolesława Śmiałego - potrafisz wymienić dwie bezpośrednie i trzy długofalowe skutki konfliktu Bolesława z biskupem Stanisławem.

Biologia (gimnazjum)

Temat: Oko jako narząd zmysłu.

Cele lekcji:

Wiadomości:

Uczeń:

- wymienia elementy stanowiące aparat ochronny oka,

- podaje nazwy elementów budujących gałkę oczną,

- wskazuje lokalizację receptorów wzroku,

- omawia funkcje elementów budujących oko,

- podaje drogę światła w oku.

Umiejętności:

Uczeń:

- rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochrony i gałkę oczną,

- rozpoznaje na ilustracji elementy budujące oko,

- wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami,

- wyjaśniając na rysunku drogę światła w oku omawia jak powstaje obraz.

Postawy:

Uczeń:

Pracuje nad swoją samooceną i bierze odpowiedzialność za swój proces uczenia się.

Cel sformułowany w języku ucznia:

Dowiemy się jak powstaje obraz, który widzimy.

Nacobezu:

Po lekcji:

- wymienię elementy budujące apartat ochronny oka i podam ich funkcje,

- wymienię elementy budujące gałkę oczną i podam ich funkcje,

- rozpoznam na rysunku elementy budowy oka,

- wskażę lokalizację receptorów wzroku,

- wyjaśnię jak powstaje obraz,

- wytłumaczę na czym polega adaptacja, a na czym akomodacja.

Fizyka (szkoła ponadgimnazjalna)

Temat: Pęd i ogólna postać drugiej zasady dynamiki.

Cele lekcji:

- Przypomnienie cech wektora pędu.

- Zapoznanie z zasadą zachowania pędu.

- Związek zmiany pędu z siłą działającą na ciało - ogólna postać II zasady dynamiki.

Cele w języku zrozumiałym dla ucznia:

Dowiecie się, w jakich sytuacjach zasada zachowania pędu jest spełniona i jaki jest związek pędu z siłą działającą na ciało.

Nacobezu:

Potrafisz:

- objaśnić na przykładzie zasadę zachowania pędu, rysując wektory prędkości i pędu,

- obliczyć siłę działającą na ciało na podstawie ogólnej postaci II zasady dynamiki.

Wychowanie fizyczne (szkoła ponadgimnazjalna)

Temat lekcji: Uwalnianie się od obrońcy przez wyminięcie i zryw. Podania w parach zakończone rzutem do kosza.

Cele lekcji:

1. Poznanie różnych sposobów uwolnienia się od przeciwnika,

2. Prowadzenie piłki z partnerem w kierunku kosza i zakończenie akcji rzutem,

3. Kozłowanie piłki ze zmianą kierunku i ręki.

4. Rozwijanie orientacji i szybkiej reakcji na bodziec wzrokowy.

5. Współdziałanie w małym zespole (2 - 3 ucz.)

Cele w języku zrozumiałym dla ucznia:

1. Nauczę się uwalniać od kryjącego mnie obrońcy.

2. Będę umiał/-a podawać piłkę z partnerem w biegu i wykonam rzut do kosza na zakończenie akcji.

3. Przećwiczę bieg z kozłowaniem piłki prawą i lewą ręką z omijaniem przeciwnika.

Nacobezu:

- Oddalam się/ uciekam od kryjącego mnie zawodnika i chwytam piłkę rzuconą w moim kierunku.

- Wykonuję 2-3 podania w biegu z partnerem i rzucam piłkę do kosza.

- Prowadzę piłkę w biegu kozłując ją i nie dopuszczam do przechwycenia jej przez przeciwnika.

- Wykorzystuję w grze poznane elementy techniczne.

Podobnie jak w przypadku celów lekcji, możemy w różny sposób informować uczniów o nacobezu do lekcji: polecić uczniom zapisać nacobezu w zeszycie, rozdać karteczki do wklejenia do zeszytów. Zebrane nacobezu po kilku lekcjach lub z całego działu można wywiesić na plakacie w klasie.

Każdy z tych sposobów może okazać się dobry i skuteczny. Przykładem może być opisana niżej sytuacja. W klasach pierwszych gimnazjum od początku roku na każdej lekcji języka polskiego nauczycielka podawała uczniom nacobezu, które uczniowie mogli notować lub nie. Okazało się po miesiącu, że wszyscy je notowali, bo wiedzieli, że nauczyciel NAPRAWDĘ przygotowuje kartkówki czy inne prace na podstawie nacobezu. Gdy zdarzyło się, że nauczyciel zapomniał zapisać je na tablicy, domagali się tego, bo mówili, że jest to im bardzo potrzebne.

Opinie nauczycieli nt. korzyści wynikających ze stosowania nacobezu:

Nacobezu dla ucznia, to jak instrukcja obsługi nowego sprzętu, przepis na wykonanie nowego pysznego ciasta, informacja o sposobie zażywania leku dla nas. Bez nacobezu w wymienionych przeze mnie sytuacjach, nie poradzilibyśmy sobie. I musimy sobie uświadomić, że bez "nacobezu" uczeń też może sobie nie poradzić. - Barbara Możejewska, język polski, szkoła podstawowa, Olecko

Nacobezu to porządkowanie wiedzy i nadawanie jej struktury. Oddzielanie treści zasadniczych od dodatkowych. Jasne oddzielenie treści z podstawy od rozszerzenia. Uporządkowanie własnych kryteriów oceniania. - Piotr Tałan, fizyka, LO, Opole

Cele lekcji a nacobezu

Odróżnianie celów lekcji od nacobezu na podstawie ich sformułowania może czasami sprawiać trudności. Aby uniknąć tej sytuacji warto od samego początku ich stosowania pamiętać o tym, że cele są stanem wiedzy i umiejętności, do którego dąży nauczyciel z uczniami, a nacobezu to zbiór faktów, po których poznajemy, że stan ten został osiągnięty. Warto zadbać o to, aby brzmienie celów i nacobezu znacznie różniło się od siebie, bardziej niż tylko formą użytego czasu, np. cele - wyrażone w czasie przyszłym, a nacobezu w teraźniejszym. Pozwoli to uczniom odróżniać jedne od drugich oraz bezbłędnie rozpoznawać dowody własnej wiedzy i umiejętności.

Jeśli cel dla ucznia brzmi na przykład: „będziesz umiał/-a rozpoznać wybrane drzewa i krzewy iglaste”, w nacobezu nie możemy podać: „ rozpoznajesz, wybrane drzewa i krzewy iglaste”, bo jest to powtórzenie celu. Nacobezu powinno precyzować dowody tego, że uczeń potrafi rozpoznać gatunki:

• opisujesz cechy igieł i szyszek: sosny, jodły, świerka, modrzewia, kosodrzewiny, limby oraz szyszkojagód cisa i jałowca,

• wskazujesz różnice między dwoma podobnymi gatunkami, np.: świerkiem i jodłą, sosną i kosodrzewiną, jałowcem i cisem,

• określasz gatunki wymienionych roślin na podstawie okazów gałązek z szyszkami, rysunków lub zdjęć.

Nacobezu jest uszczegółowieniem celów - trzeba sprawdzić, czy znalazły się w nim dowody/fakty pozwalające określić stopień osiągnięcia każdego z celów.

Materiał pomocniczy nr 3 do modułu pierwszego Centrum Edukacji Obywatelskiej

Kurs internetowy „Lider oceniania kształtującego w szkole”

Centrum Edukacji Obywatelskiej

---