Janusz Misiewicz, Klasyczne i romantyczne ujęcie wartości literackich [w:] Tegoż, Światopogląd i forma, Lublin 1983.

Zagadnienia konstrukcji wartości literackich prof. Misiewicz rozpatruje jako pytanie o to, czy ważniejsze są poznawcze zadnia literatury, czy też jej cele artystyczne. Pomija on różne historyczne stanowiska na ten temat i stosuje ujęcie typologiczne o sensie ogólnym. Zakłada, że istnieją dwa stanowiska rozstrzygające o hierarchii wartości literackich:

• KLASYCZNE

-- nadrzędnymi wartościami twórczości literackiej są jej walory poznawcze

-- literatura powinna przedstawiać rzeczywistość, a forma artystyczna jest ważna tylko przez

wzgląd na zamierzoną prawdziwość dzieła literackiego

-- dążność do skodyfikowania form konstrukcji artystycznej utworu literackiego w

przekonaniu, że urzeczywistnienie wartości poznawczych (przez stworzenie wiernego

obrazu świata) wymaga właściwych reguł działania

-- wartości poznawcze twórczości literackiej bywają sprzężone z zadaniami dydaktycznymi

(tak więc wartości poznawcze i wychowawcze są zasadnicze), artystyczne zaś traktowane

są instrumentalnie

-- klasyczność nie pojmuje literatury jako dzieła sztuki we współczesnym znaczeniu tego

słowa.

• ROMANTYCZNE

-- polega na wyróżnianiu walorów artystycznych w pełnym zespole wartości literackich

-- literatura zostaje zwolniona z obowiązku odtwarzania świata

-- ważniejsza niż prawda zewnętrzna (światowa) jest prawda duchowa (wewnętrzna), ta zaś

wymaga spontaniczności, inwencji i oryginalności środków kreacji

-- romantyzm niejako odrzuca zasadność podziału artystyczne-poznawcze, twierdząc

niekiedy że właśnie twórczość artystyczna jest najwyższą formą poznania, sięgającą

Absolutu

-- zadania poznawcze (w sensie opisu świata) i praktyczne twórczości literackiej są

deprecjonowane

-- dzieło literackie jest traktowane jako dzieło sztuki sensu stricto, pisarstwo jak i całą

działalność artystyczną pojmuje jako twórczość we właściwym tego

słowa znaczeniu.

---