Pojęcie integracji międzynarodowej
Integracja to splot procesów ekonomicznych i politycznych w stosunkach między państwami, ich gospodarek i instytucji, które prowadzą do powstawania nowych struktur i powodują zmiany
w stosunkach międzynarodowych.
2. Przyczyny zawiązywania ugrupowań integracyjnych
- bardziej efektywne wykorzystywanie wymiany produktów, korzyści większego rynku
- poprawa ekonomiczna
- wspólne dążenie do polepszenia pozycji
- świadomość do należenia do tego samego kręgu tradycji gosp. i cywilizacyjnych
- tworzenie wspólnych struktur rozwoju w warunkach pokoju
- dążenie do wspólnej kontroli nad działaniami politycznymi i ekonomicznymi państw z negatywną rolą w przeszłości
3.Kryteria definiowania i mechanizmy integracji
- horyzontu integracji - czy jest niekończącym się procesem, czy osiąga stan nasycenia
- mechanizmu funkcjonowania - czy powinien być mechanizmem wolnego handlu czy wolnej konkurencji, czy też polityki integrujących się państw
- korzyści - czy powinny być dzielone po równo między kraje, czy w nierównych częściach
(uważa się, że nie tylko wspierać słabszych, ale także silnych, aby pociągnęli słabszych - założenia globalizacji)
4. Integracja formalna i nieformalna, integracja pozytywna i negatywna
Integracja formalna - proces integracji w ramach struktur instytucjonalnych (CEFTA, EFTA, NAFTA, UE); zinstytucjonalizowana forma, zmiany prawne, administracyjna nadbudowa np. : struktury i funkcjonowanie UE;
Integracja nieformalna - proces integracyjny, który odbywa się bez formalnych instytucji, spontaniczne zjawisko gospodarcze; naturalne procesy konwergencji i zmian, najczęściej gospodarczych: większość stref wolnego handlu występujących na świecie.
Integracja pozytywna - tworzenie wspólnych praw i realizacji wspólnej polityki, tworzenie wspólnych struktur.
Integracja negatywna - znoszenie barier, które ograniczają swobodny przepływ dóbr, usług, kapitału
i siły roboczej;
5. Formy integracji gospodarczej
- strefa wolnego handlu (obniżanie barier ilościowych w handlu między państwami strefy aż do całkowitego zniesienia, niski poziom integracji ekonomicznej i politycznej);
- unia celna - wspólna zewnętrzna taryfa celna w handlu z krajami trzecimi, wspólna polityka handlowa, unifikacja instrumentów wykorzystywanych w polityce handlowej;
- wspólny rynek - swobodny przepływ między krami członkowskimi towarów, usług, ludzi i kapitału; swoboda prowadzenia działalności gospodarczej i osiedlania się ludzi; harmonizacja ustawodawstwa dla wdrażania 4 swobód; dodaje się przepływ wiedzy;
- unia gospodarcza i walutowa (koordynacja narodowych polityk gospodarczych, wypełnianie kryteriów makroekonomicznych; wspólna polityka monetarna, wspólna waluta; wyskoki poziom integracji
w dziedzinie: fiskalnej, walutowej, produkcyjnej i społecznej; wysoki poziom integracji ekonomicznej
i politycznej;
- pełna integracja gospodarcza i polityczna - wspólna polityka gospodarcza scalonego (całkowicie zintegrowanego) obszaru; ponadnarodowe instytucje ekonomiczne i polityczne; działające także
w sferze polityki zagranicznej i obronnej; rodzaj jednolitego państwa federalnego;
Przykłady realnie istniejących regionalnych ugrupowań integracyjnych na różnych poziomach:
* Strefa wolnego handlu: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Północno-Atlantyckie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (NAFTA);
* Unia celna: MERCOSUR ugrupowanie gospodarcze zrzeszające większość państw Południowej Ameryki;
* Wspólny Rynek: Europejski Rynek Wewnętrzny (European Internal Market) zrzeszający 27 państw UE;
* Unia gospodarczo-walutowa: European Monetary Union (EMU), do której należą państwa strefy euro UE.
6. Europa jako pojęcie geograficzne, polityczne, wspólny obszar cywilizacyjny
i kulturowy
Europa jako pojęcie geograficzne - kontynent ze wschodnią granicą wyznaczoną przez Ural i Kaukaz;
w świadomości Europejczyków granice Europy niedookreślone; Europa jako subkontynent kontynentu azjatyckiego;
Europa jako wspólny obszar cywilizacyjny i kulturowy - najczęstsze formy kontaktów kulturowych: religia i wartości, nauka, handel, zwyczaje i prawo, wojny, sport. Kulturowo kontynent europejski wyodrębniony bardzo wyraźnie.
7. Źródła cywilizacji zachodniej i wspólne korzenie Europy
Wspólne korzenie Europy: grecka filozofia, rzymskie prawo, chrześcijańskie wartości i tradycje;
Chrześcijaństwo głównym czynnikiem integracji ludów europejskich. Papiestwo i Kościół odegrały
w Średniowieczu rolę instytucji ponadnarodowej, rozjemczej i zwierzchniej wobec państw feudalnych. Umacnianie się władzy europejskich królów i cesarzy prowadziło do nasilenia się rywalizacji. Z czasem w Europie powstania narodowe o różnych interesach; rozwój języków i kultury narodowej.
8. Podział Europy po II WŚ, konflikt zimnowojenny W-Z, przyczyny, przejawy
- rozpad wielkiej koalicji z okresu II WŚ;
- narastanie konfliktu zimnej wojny;
* deklaracja współpracy w końcowej fazie wojny ustępują dążeniu do masowego zabezpieczenia własnych interesów mocarstw
* USA i ZSRR zaznaczyły swoje strefy wpływów w Europie, wynikające z udziału wojsk obu państw w walce
USA - wsparcie dla europejskich koncepcji integracyjnych, współpraca z Europą instrumentem amerykańskiej polityki zagranicznej na czas narastających napięć zimnej wojny
ZSRR - objęcie wpływem około 1/3 Europy; narzucanie rozwiązań ustrojowych i eliminowanie sił opozycyjnych, oddziaływanie na międzynarodowe ruchy społeczne, partyjne i związkowe;
- duże straty materialne;
- spadek produkcji przemysłowej o 30% (w stosunku do 1938r.);
- zmniejszenie udziału państw europejskich w gospodarce światowej;
- osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich;
- utrata możliwości samodzielnego oddziaływania Europy na skutek podziału kontynentu na 2 bloki: wschód i zachód;
- kryzys gospodarczy i demograficzny Europy zniszczonej wojną;
9. Pierwsze powojenne zach-europejskie koncepcje i dokonania integracyjne: koncepcje Churchila
Elitarny charakter większości ruchów integracyjnych: ideowych, naukowo-badawczych, zawodowych, społecznych (np. Europejska Unia Parlamentarna);
Masowy charakter: Europejska Unia Federalistów (1946); cel - szybkie zjednoczenie Europy (Unia Europejska), projekt konstytucji, Rada Związkowa z prezydentem, wieloizbowy parlament; szeroki zasięg oddziaływania ruchu poprzez federacje regionalne;
W.Churchil
- marzec 1946r. wystąpienie w Fulton,.: słynne określenie „żelazna kurtyna”;
- wrzesień 1946r. w swojej słynnej mowie na Uniwersytecie w Zurychu apeluje o pojednanie niemiecko-francuskie oraz o utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy. Poruszenie, które wywołał ten odczyt sprawia, że były premier tworzy Komitet Zjednoczonej Europy. Churchill chciał, aby powstała unia, której trzon stanowiłyby Francja i Niemcy, a która pozostałaby otwarta dla pozostałych państw kontynentu.
- Federacyjna koncepcja integracji Koncepcja utworzenia europejskiej federacji, czyli -Ojczyzny Europejskiej została zaprezentowana na Kongresie Europejskim w Hadze w maju 1948 r.;
- Federaliści: Zwolennikami tej koncepcji integracji byli: Jean Monnet, Ludwig Erhard, Alcide De Gasperi oraz Robert Schuman.
Koncepcje federalistyczne:
1. -Stany Zjednoczone Europy - wizja Winstona Churchilla; (w 1999r. wskrzesił ją Vaclav Havel na forum francuskiego Senatu, proponując opracowanie ustawy zasadniczej UE oraz wprowadzenie systemu dwuizbowego do Parlamentu Europejskiego.)
2. wizja Jacques'a Delorsa - federacja sześciu państw założycielskich, których wspólne funkcjonowanie oparte byłoby na specjalnych uregulowanych (-Traktat w traktacie), federacja państw narodowych, wzmocnienie ponadpaństwowych instytucji - głównie Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.
3. wizja Helmuta Schmidta i Valery'ego Giscarda D'Estaing - -trzon-rdzeń Europy na bazie państw-członków strefy euro.
4. wizja Joschki Fischera - kryzys -metody Jeana Monneta (potwierdzony wprowadzeniem przez Traktat Amsterdamski tzw. -wzmocnionej współpracy); konieczność przyjęcia konstytucji europejskiej, która umożliwiłaby utworzenie centrów grawitacji integracyjnej, tzn. awangardy integracyjnej złożonej z grup krajów o różnym stopniu zaawansowania integracyjnego; reinterpretacja roli państwa narodowego w dzisiejszym świecie; rekonstrukcja Parlamentu Europejskiego (dwie izby na wzór niemieckiego parlamentu); Przewodniczący Komisji Europejskiej wybierany bezpośrednio.
10. Znaczenie planu Marshala i Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Plan Marshala - wsparcie USA dla procesu integracji. (Wystąpienie ameryk. sekretarza stanu na Uniwersytecie Harvarda - czerwiec 1947r. z zapowiedzią pomocy dl powojennej odbudowy gospodarczej Europy).
- łagodzenie następstw wojny dla społeczeństw europejskich;
- zapewnienie stałego tempa rozwoju i podniesienie poziomu życia ludzi;
- wpływanie na stabilizację wewnętrzną państw europejskich;
- ograniczenie warunków dla rozwoju partii radykalnych; zwłaszcza dla państw zagrożonych komunizmem;
- konferencja państw europejskich zainteresowanych otrzymaniem pomocy amerykańskiej - Paryż (09.1947r.) uczestnicy: 16 państw europejskich i Turcja, odrzucenie zaproszenia przez ZSRR;
pod jego naciskiem Polska i Czechosłowacja zostały zmuszone odrzucić amerykańską pomoc.
Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (ang. Organization for European Economic Co-operation, OEEC) - organizacja międzynarodowa powstała 16 kwietnia 1948 r. w celu koordynacji sprawnego funkcjonowania planu Marshalla i stabilizacji kursu waluty. Zadaniem OEEC było także ułatwienie wymiany handlowej pomiędzy krajami członkowskimi, w tym zwłaszcza zniesienie ograniczeń ilościowych i wspomaganie rozdziału dóbr rzadkich oraz stworzenie systemu konsultacji przy podejmowaniu ważniejszych przedsięwzięć gospodarczych.
Została założona przez 16 państw uczestniczących w programie - Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy. Ze strony amerykańskiej plan ten nadzorował specjalny urząd pod kierownictwem Paula G. Hoffmana. OEEC utworzyła m.in. Europejską Unię Płatniczą. Na mocy Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju podpisanej przez 20 państw 14 grudnia 1960 r.
Przy OEEC powstały: Europejska Unia Płatnicza (1950), Europejska Agencja Energii Jądrowej (1957),
Bank Rozrachunków Międzynarodowych (1959)
OEEC została przekształcona wraz z przystąpieniem Kanady i Stanów Zjednoczonych, w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Co-operation and Development, OECD) z dniem 30 września 1961 r.
11. Powstanie Benelux'u i Unii Zachodniej
- Przykład udanej integracji gospodarczej jako pierwsze w Europie dały kraje Beneluksu. Pierwsze plany współpracy między Belgią, Holandią i Luksemburgiem powstały jeszcze w czasie wojny. Nazwę tworzą pierwsze litery nazw tych krajów: Belgique/België (Belgia), Nederland (Holandia), Luxembourg/Luxemburg (Luksemburg); umowa o utworzeniu unii celnej (zniesienie ceł w obrocie wewnętrznym i ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej) wszystkich trzech krajów; (w 1960 kolejnym etapem współpracy było ustanowienie (na mocy umowy z 1958) Unii Gospodarczej Beneluksu, zakładającej zacieśnienie współpracy ekonomicznej, a w rezultacie wzrost poziomu życia i zatrudnienia, stabilizację finansową i utworzenie wspólnego rynku. Działalność Unii Beneluksu doprowadziła do stworzenia wspólnego rynku ze swobodną wymianą towarów, kapitałów i siły roboczej, do wspólnej polityki celnej i handlowej wobec państw trzecich, koordynacji wewnętrznej polityki gospodarczej); Organizacja, jako pierwsza na świecie, zniosła kontrole w obrocie handlowym. Wykorzystując doświadczenie swojej współpracy, kraje Beneluksu od początku należały do orędowników szerszej integracji europejskiej i aktywnie włączały się do działań urzeczywistniających ten cel.
- poligon doświadczalny i promotor działań wspólnotowych;
Unia Zachodnia (Bruksela, marzec 1948r.) - powstała jako pierwsza zach-europejskiej organizacja
o charakterze polityczno-militarnym zobowiązująca państwa do udzielania sobie wzajemnej pomocy na wypadek jakiejkolwiek agresji, międzynarodowy sztab wojskowy; Głównym powodem zawiązania sojuszu była obawa przed remilitaryzacją Niemiec. Pakt ustanawiający Unię przewidywał pomoc
w odbudowie Europy z powojennych zniszczeń oraz współpracę gospodarczą i kulturalną.
Dowódcą struktur wojskowych sojuszu został brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery. Polityka wojskowa miała być zintegrowana i koordynowana przez sztab "Obrony Zachodu" z siedzibą
w Fontainebleau. Pakt ustanawiający Unię przewidywał pomoc w odbudowie Europy z powojennych zniszczeń oraz współpracę gospodarczą i kulturalną. Prace nad projektem Paktu Północnoatlantyckiego;
Komitet Koordynacyjny europejskich ruchów integracyjnych i Kongres Europy w Hadze, maj 1948 r.,
z udziałem najważniejszych polityków zachodnioeuropejskich, w tym przyszłych Ojców Założycieli Wspólnot Europejskich; trzy rezolucje: kulturalna, polityczna i społeczno-gospodarcza nt. przyszłości integracji w tych obszarach
12. NATO
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO), potocznie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego lub Pakt Północnoatlantycki - organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949 w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Najnowszymi członkami NATO są Albania i Chorwacja, które weszły w skład organizacji 1 kwietnia 2009. Potencjalnymi kandytami do członkostwa w NATO są: Gruzja, Finlandia, Serbia, Szwecja. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Macedonia.
Początkowym celem istnienia organizacji była obrona militarna przed atakiem ZSRR. Potem stał się on elementem utrzymania równowagi strategicznej między Wschodem i Zachodem. Po rozpadzie Układu Warszawskiego spełniał rolę stabilizacyjną podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów lokalnych. Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.
Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest Traktat Północnoatlantycki, podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949.Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie - środkami politycznymi i militarnymi - wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa. 12 września 2001: Po raz pierwszy w historii NATO uruchomiło procedury związane z tzw. Artykułem Piątym, który mówi, że atak na dowolne państwo, należące do NATO, równy jest z atakiem na cały Sojusz. Stanowiło to odpowiedź na atak na Stany Zjednoczone, który miał miejsce 11 września 2001 roku.
13. Rada Europy
Rada Europy (ang. Council of Europe) - międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu takich jak Armenia czy Azerbejdżan. Jej głównym celem jest "osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić
i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny" (art. 1a Statutu Rady Europy). Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.
Rada Europy powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg. Utworzenie Rady Europy nie dokonało niczego samo przez się. Nie spowodowało ono automatycznie wykluczenia możliwości wybuchu nowej wojny. Było ono za to zaczynem pewnego procesu, który w ciągu kolejnych lat nabierał tempa i pozwolił zacieśniać współpracę między państwami - członkami Rady Europy, współpracę rozumianą jako nieodzowny czynnik zachowania pokoju w Europie. Rada Europy zwykle jest postrzegana jako organizacja, której zakres zainteresowań ogranicza się jedynie do sfery ochrony praw człowieka.
I rzeczywiście ustanowienie systemu takiej ochrony opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950) można uznać za najbardziej imponujące osiągnięcie tej organizacji. Rada Europy prowadzi działania w wielu dziedzinach, w tym w niektórych nie powiązanych bezpośrednio z prawami człowieka. Można tu wymienić: sprawy społeczne i gospodarcze, ochronę zdrowia, edukację, kulturę, media, ochronę środowiska, sprawy młodzieży i sportu a wreszcie współpracę prawną.
Rada Europy jest często mylona z instytucjami Unii Europejskiej: Radą Europejską i Radą Unii Europejskiej, a niekiedy nawet z samą Unią Europejską.
14. Specyfika integracji gospodarczej i militarnej państw Europy Środkowo-wschodniej, RWPG (powstanie-rozwiązanie), Układ Warszawski (powstanie-rozwiązanie)
RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) została utworzona z inicjatywy Stalina podczas konferencji moskiewskiej 5 - 8 stycznia 1949r. Formalnie organizacja powstała w Moskwie w dniu 25 stycznia 1949 r.
Organizacja ta miała być wschodnioeuropejską odpowiedzią na Plan Marshalla i powstanie OEEC
Członkowie Założyciele: Bułgaria, Czechosłowacja, PRL, Rumunia, Węgry, ZSRR oraz Albania, NRD, Mongolia, Kuba, Wietnam. Zmiany w ZSRR i jego rozpad - spowodowały upadek RWPG i jej formalne rozwiązanie w Budapeszcie w czerwcu 1991r.
Układ Warszawski (oficjalna nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej) - sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego. Powstał na podstawie Deklaracji Bukaresztańskiej, jako odpowiedź na militaryzację Republiki Federalnej Niemiec i włączenie jej w struktury sojuszu NATO. Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955. Układ miał funkcjonować przez 30 lat, 26 kwietnia 1985 jego ważność przedłużono na następne 20 lat. Istniał do 1 lipca 1991.
15. Początki Wspólnot Europejskich; deklaracja R.Schumanna, Traktat Paryski
i powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)
- Inicjatywa Jean Monneta (1950) zawiązania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)
i stworzony na jej podstawie
- Plan Roberta Schumana utworzenia EWWiS - objęcie francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali ponadnarodową kontrolą tzw. Wysokiej Władzy
Wielka Brytania - niechęć do ponadnarodowych rozwiązań i federalizowania Europy, odmowa uczestniczenia w pracach EWWiS; ograniczona współpraca ze wspólnotą na mocy specjalnego porozumienia;
Plan Schumana - plan przedstawiony 9 maja 1950 r. przez ministra spraw zagranicznych Francji Roberta Schumana we współpracy z Jeanem Monnetem dotyczący propozycji wspólnej koordynacji produkcji węgla i stali w RFN i Francji. U podstaw zawarcia tego traktatu leżała chęć odbudowy gospodarczego, a w dalszej perspektywie również militarnego potencjału Niemiec i równoczesne poddanie go kontroli. Najważniejsze było porozumienie między wrogami z niedawno zakończonej wojny, zwłaszcza między Francją a Niemcami. Na tej podstawie miała powstać organizacja międzynarodowa, otwarta dla innych państw Europy. W konsekwencji plan miał za zadanie ekonomicznie powiązać Francję i Niemcy tak, aby nowa wojna stała się niemożliwa z przyczyn ekonomicznych oraz podwyższyć stopę życiową społeczeństw. Plan był zalążkiem europejskiej integracji i przyczynił się do stworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
- RFN - aktywne podjęcie przez Konrada Adenauera inicjatyw integracyjnych jako sposobu wyjścia z powojennej izolacji politycznej; Rezolucja Bundestagu (1950) ws. utworzenia europejskiego paktu federalnego i ponadpaństwowej władzy federalnej w Europie.
- Podpisanie Traktatu Paryskiego (1951) o powstaniu EWWiS - modyfikacja pierwotnych projektów federacyjnych poprzez włączenie struktur międzypaństwowych jako reprezentacji państw członkowskich (Wspólne Zgromadzenie, Rada Ministrów, Trybunał);
Do podpisania Traktatu doszło w Paryżu 18 kwietnia 1951 roku. Sygnatariuszami Traktatu było
6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Federalna Republika Niemiec i Włochy. Traktat poddawał wspólnej kontroli wydobycie węgla i przemysł stalowy. Władzą wykonawczą tej pierwszej wspólnoty była Wysoka Władza (High Authority), organem prawodawczym była tzw. Specjalna Rada Ministrów. Utworzono również Wspólne Zgromadzenie (Joint Assembly), które stanowiło organ kontrolny z ograniczonymi kompetencjami, a także Komisję Konsultatywną, jako miejsce kontaktów
z różnymi grupami interesów (pracowników, pracodawców itp.).
16. Starania o utworzenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP)
Europejska Wspólnota Obronna (EWO), miał na celu stworzenie europejskiej armii pod dowództwem europejskiego ministra obrony. Projekt przedstawiony w 1950r. przez francuskiego polityka
R. Plevena (tzw. plan Plevena), postulujący utworzenie wspólnego systemu obronnego, armii europejskiej, podległej wspólnym instytucjom politycznym. Była to m.in. odpowiedź na propozycję szybkiej remilitaryzacji Niemiec (armia niemiecka stałaby się częścią armii europejskiej) zgłoszoną przez Stany Zjednoczone w obliczu postrzeganego zagrożenia inwazją radziecką na Europę Zachodnią
i przewidywała podporządkowanie niezależnej kontroli ponadnarodowej potencjału militarnego tak RFN jak i innych państw uczestniczących.
Negocjacje trwały ponad rok i zakończyły się w 1952 podpisaniem traktatu w Paryżu. Zwolennikiem EWO był Ludowy Ruch Republikański (pod przywództwem R. Schumana), dążący do utworzenia federalnej Europy Ojczyzny. Partia komunistyczna i republikanie skupieni wokół Ch. de Gaulle'a zwalczali projekt, widząc w nim ograniczenie suwerenności Francji. Układ nie wszedł w życie wobec odmowy ratyfikacji przez parlament Francji w 1954 r, co położyło kres nie tylko EWO, ale też powstrzymało integrację polityczną na wiele lat.
Europejska Wspólnota Polityczna (EWP) - organizacja międzynarodowa mająca powstać równolegle do Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO); projekt miał doprowadzić do powstania pewnej struktury ponadnarodowej, opartej na konstytucji. Projekt układu o Europejskiej Wspólnocie Politycznej nie zdołał nawet przejść przez pertraktacje wśród ministrów państw EWWiS. Wobec odrzucenia przez francuskie Zgromadzenie Narodowe traktatu o EWO, do powstania EWP nie doszło.
EWP - wielopoziomowa współpraca krajowych struktur dyplomatycznych na szczeblach ministrów, dyrektorów politycznych i grup roboczych.
Te wydarzenia przypominają, że nie każdy pomysł znajduje akceptację i zawsze konieczne jest poparcie obywateli państw członkowskich.
17. Powstanie Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE)
Narastające napięcie w stosunkach między Wschodem a Zachodem spowodowało konieczność zacieśniania współpracy militarnej. W 1948 roku kraje Zachodniej Europy - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania podpisały Pakt Brukselski (nazywany też Unią Zachodnioeuropejską), który był układem o kolektywnej obronie oraz o współpracy gospodarczej, społecznej i kulturalnej.
Unia Zachodnioeuropejska (UZE) (ang. Western European Union - WEU) - międzynarodowa organizacja wojskowa, która została utworzona na mocy tzw. Układów Paryskich z 23 października 1954, które po zakończeniu procesu ratyfikacji weszły w życie 5 maja 1955 przekształcając tym samym powstałą w 1948 Unię Zachodnią grupującą Francję, Wielką Brytanię i kraje Beneluksu. (Rozwiązana 31 marca 2010 decyzją państw członkowskich z uwagi na wejście w życie Traktatu lizbońskiego. Działalność organizacji zostanie całkowicie wygaszona do 30 czerwca 2011.)
Z założenia miała pełnić wszystkie zasadnicze funkcje EWO poza integracyjną. Zrezygnowano, więc - głównie za sprawą Wielkiej Brytanii - z ponadpaństwowego charakteru nowo utworzonej instytucji.
18. Traktaty Rzymskie, utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)
i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM),
cele, struktura i organizacja władz
Traktaty Rzymskie podpisane 25 marca 1957 r. ustanawiały:
- Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG),
- Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EUROATOM),
Weszły w życie 1 stycznia 1958 r. po ratyfikacji przez parlamenty państw sygnatariuszy tj. Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch;
Cele EWG
- stworzenie wspólnego rynku,
- stopniowe zbliżenie polityki państw członkowskich,
- zwiększenie stabilności gospodarczo-walutowej,
- zapewnienie stałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego,
- wzrost stopy życiowej społeczeństwa
Struktura (organy) władz EWG:
- Zgromadzenie Parlamentarne o celach konsultacyjnych i kontrolnych,
- Rada Ministrów o głównych uprawnieniach decyzyjnych,
- Komisja z funkcją wnioskodawczą i wykonawczą,
- Trybunał do realizacji funkcji sądowniczych.
EUROATOM
Celem Euroatomu było stworzenie dogodnych warunków powstania i rozwoju przemysłu jądrowego państw członkowskich oraz rozwój wymiany z państwami trzecimi
19. Stanowisko prezydenta Francji de Gaulle'a wobec integracji europejskiej,
plan Foucheta, wyjście Francji ze struktur militarnych NATO
Charakterystyka:
- eksponowanie w procesach integracji zasadniczej roli państw narodowych,
- podkreślanie wspólnej tożsamości narodów europejskich (przejściowo podzielonych różnicami ideologicznymi),
- sprzeciw wobec europejskich koncepcji federalistów jako zamiaru tworzenia „sztucznej Ojczyzny zrodzonej z mózgu technokratów”,
- dążenie do konfederacyjnej struktury zjednoczonej Europy („Europa państw”/ „Europa Ojczyzn”), blokowanie dążeń W. Brytanii do członkostwa we Wspólnotach Europejskich („koń trojański” USA
w Europie ),
- sprzeciw wobec ponadnarodowych ambicji w działaniach Komisji EWG,
- preferowanie większej samodzielności „Europy europejskiej” (bez protekcji USA),
- postulowanie szerszego rozwoju współpracy ogólnoeuropejskiej („od Atlantyku po Ural”),
- opowiadanie się za polityką równowagi
Stanowisko Francji i de Gaulle'a z lat 1958 - 1969 uznawane za przełomowe w dziejach integracji europejskiej:
- wpływ na osłabienie spójności Wspólnoty Atlantyckiej w relacjach USA - Europa Zachodnia,
- oddziaływanie na narodowe ambicje i resentymenty państw „szóstki”,
- negatywny wpływ na europejskie procesy integracyjne,
- wprowadzenie do dyskursu politycznego koncepcji współpracy ogólnoeuropejskiej.
Plan Foucheta (1962) jako emanacja idei gaullistowskiego konfederalizmu:
- inicjatywa regularnych posiedzeń szefów państw i rządów „szóstki” dla uzgadniania i koordynowania zasadniczych posunięć politycznych dla zachowania jedności Europy (unia polityczna);
- plan odrzucony jako zakamuflowana opozycja wobec NATO, utrzymywanie „starych” koncepcji struktur międzypaństwowych w miejsce wymaganych przez integrację rozwiązań ponadpaństwowych; zaakceptowana idea stałych spotkań szefów państw i rządów;
Wyjście Francji ze struktur militarnych NATO (1966) -
- podważenie utrzymywania amerykańskiego protektoratu w Europie „pod przykrywką NATO”, nakaz opuszczenia terytorium Francji przez Kwaterę Główną NATO, tworzenie samodzielnej polityki obronnej (od 1960 Francja dysponentem broni jądrowej);
20. Układ fuzyjny i łączenie struktur Wspólnot europejskich
Podobne główne organy Wspólnot (EWWiS, EWG,Euroatom), choć o różnych możliwościach działania;
- EWG najbardziej wpływową organizacją utożsamianą z działaniami całej „szóstki”:
- liberalizacja przepływu towarów, znoszenie ceł i ograniczeń ilościowych,
- realizacja pierwszych polityk wspólnotowych: rolnej, handlowej, transportowej,
- ustanowienie unii celnej (1968),
- wypracowanie wspólnej polityki handlowej (1970)
Głównymi organami decyzyjnymi Rady Wspólnot Europejskich początkowo były:
* Rada EWG,
* Rada EWWiS
* Rada Euroatomu
Połączenie rad trzech wspólnot na mocy układu fuzyjnego z kwietnia 1965 r. i działalność jednej Rady Ministrów od 1 lipca 1967 r.
Rada:
* organ przedstawicieli rządów państw członkowskich z ilością głosów odpowiadającą potencjałowi demograficznemu poszczególnych państw,
* występowanie jednej Rady Ministrów w zmiennych składach szefów różnych resortów, w zależności od tematyki obrad,
* przewodnictwo Rady zmieniane co pół roku
Utworzenie wspólnej Rady w 1967 roku
RADA EWG + RADA EWWiS + RADA EUROATOMU = RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Głównymi organami wykonawczymi wspólnot europejskich początkowo były:
* Komisja EWG,
* Komisja Euroatomu
* Wysoka Władza EWWiS
Połączenie komisji trzech wspólnot na mocy układu fuzyjnego z kwietnia 1965 r. i działalność jednej Komisji Wspólnot Europejskich od 1 lipca 1967 r.
Komisja początkowo składała się z 9 członków (po jednym z państw Beneluxu i po dwóch z RFN, Francji, Włoch) z rozbudowanym aparatem urzędniczym; Komisja w coraz większym zakresie reprezentowała wspólnoty wobec państw trzecich i organizacji międzynarodowych;
Utworzenie wspólnej Komisji w 1967 roku
Komisja EWG + Komisja Euroatomu + Wysoka Władza EWWiS = Komisja Wspólnot Europejskich
21. Pierwsze rozszerzenie „na północ” Wspólnot Europejskich o Wlk.Brytanię, Danię
i Irlandię
- Rozpoczęcie w czerwcu 1970 r. negocjacji akcesyjnych z czterema kandydatami: Danią, Irlandia, Norwegią, Wielką Brytanią;
- Podpisanie w styczniu 1972 r. traktatów o przystąpieniu państw kandydujących do wspólnot;
- Ratyfikacja traktatów i ich wejście w życie 1 stycznia 1973 r.; odrzucenie w referendum przez Norwegię członkostwa we wspólnotach;
- Rozszerzenie Wspólnot Europejskich „na Północ” wzmocnieniem procesu integracji europejskiej; zwłaszcza integracja Wielkiej Brytanii z ze wspólnotami (po kilku nieudanych próbach) wsparła dalszy rozwój integracji i zwiększyła rolę Wspólnot Europejskich w świecie.
22. Rozszerzenie Wspólnot Europejskich „na południe” Grecja, Hiszpania, Portugalia
Grecja - układ stowarzyszeniowy 1961 r.; wniosek o członkostwo 1975r. problemy: konflikt z Turcją, krytyczna ocena przez Komisję stanu greckiej gospodarki;
- akcesja do Wspólnot Europejskich 1981 r. jako dziesiątego członka WE (siedmioletni okres dostosowawczy);
Hiszpania - wniosek o członkostwo 1977 r.;
- problemy: zagrożenie dla Włoch i Francji konkurencją hiszpańskimi artykułami rolnymi na rynku EWG, obawy bogatych krajów o wysokie transfery socjalne z budżetu UE dla Hiszpanii jako kraju o dużym potencjale ludnościowym;
- akcesja do Wspólnot Europejskich 1986 r. (dziesięcioletni okres przejściowy na dostosowanie się do wymogów WE);
Portugalia - wniosek o członkostwo 1977 r.;
- problemy: mniejsze obawy rolniczych państw WE o konkurencję z portugalskim rynkiem artykułów rolno-spożywczych; większy sprzeciw opozycji wewnętrznej wobec członkostwa w WE (protest ugrupowań narodowych ,eksponowanie interesów kolonialnych);
- akcesja do WE 1986 r.; (dziesięcioletni okres przejściowy w zakresie artykułów rolnych);
23. Jednolity Akt Europejski (JAE) i jego postanowienia
II 1986 r. podpisanie w Hadze Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE) przez państwa WE; Jednolity akt europejski to pierwsza znacząca modyfikacja traktatu rzymskiego z 1957 roku. JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty; Ratyfikacja VII 1986 r. JAE:
- potwierdził wolę tworzenia przez państwa członkowskie WE Unii Europejskiej,
- formułował traktatowe ramy dla wspólnej polityki zagranicznej państw WE,
- rozszerzał uprawnienia WE w zakresie polityki gospodarczej i walutowej,
- wdrażał coraz szersze stosowanie czterech swobód na jednolitym rynku WE,
- znosił ostatecznie wewnętrzne bariery celne, ujednolicał taryfy komunikacyjne,
- wprowadzał do Traktatu o ustanowieniu EWG postanowienia o sprawy technologii, badań naukowych (programy ramowe) i ochrony środowiska,
- wskazywał na potrzebą zachowania działań społecznych i ekonomicznych,
- potwierdził konieczność tworzenia jednolitego rynku europejskiego do 1992 r.,
- stanowił nowy etap w rozwoju ściślejszej integracji europejskiej.
24. Porozumienie EWG - RWPG
Podział W-Z przyczyna kształtowania się dwu różnych modeli integracyjnych w Europie;
- handel z RWPG stanowił 4% ogólnej sumy obrotów handlowych EWG; zaś handel z EWG stanowił 20% obrotów handlowych RWPG;
- twierdza „Europa” versus „Wspólny Europejski Dom” kluczem do zmiany sytuacji w Europie;
- układ między USA i ZSRR z 1987 r. o likwidacji rakiet jądrowych średniego i krótkiego zasięgu na terytorium obu części Europy i w konsekwencji odprężenie w stosunkach W-Z warunkiem procesu nawiązywania oficjalnych stosunków między EWG a RWPG;
- VI 1988 r. podpisanie w Luksemburgu deklaracji między WE a RWPG o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i współpracy między obu stronami;
25. Porozumienia z Schengen - założenia i realizacja
14 VII 1985 r. zawarcie w Schengen porozumienia między Francją, Niemcami oraz krajami Beneluxu
o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach i wprowadzaniu swobodnego przepływu osób - obywateli państw sygnatariuszy i pozostałych państw członkowskich UE;
- różnica stanowisk (Wielka Brytania, Dania) w sprawie realizacji porozumienia przyczyną wprowadzenia dodatkowych uzgodnień z VI 1990 r. i przesunięcia realizacji porozumienia o pięć lat, na III 1995 r.;
Podpisanie w 1996. r. porozumienia z Schengen przez kolejne państwa członkowskie - poza Wielką Brytanią i Irlandią, które obawiały się naruszenia suwerenności i napływu cudzoziemców;
Zasadnicze ustalenia porozumienia z Schengen zakładały:
- zniesienie kontroli paszportowej na wewnętrznych granicach państw sygnatariuszy,
- wprowadzenie ściślejszej kontroli na zewnętrznych granicach obszaru Schengen,
- ustanowienie wspólnej polityki azylowej i wizowej,
- wprowadzenie specjalnego systemu informacyjnego dla władz państw członkowskich (centrala komputerowa z danymi o osobach niepożądanych)
26. Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej.
Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w Maastricht w obecności przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Egona Klepscha. Na mocy Traktatu utworzono Unię Europejską na podstawie Wspólnot Europejskich (pierwszego filaru) oraz dwóch innych dziedzin współpracy (drugiego i trzeciego filaru): wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Wraz z wejściem w życie Traktatu o Unii Europejskiej EWG stała się Wspólnotą Europejską (WE). Uprawnienia prawodawcze i nadzorcze Parlamentu zostały zwiększone poprzez wprowadzenie procedury współdecyzji oraz rozszerzenie procedury współpracy.
Na mocy nowego Traktatu Parlament Europejski ma prawo zwrócić się do Komisji o przedłożenie wniosku legislacyjnego w sprawach, które jego zdaniem wymagają wspólnotowego aktu prawnego. Cały skład Komisji jest odtąd zatwierdzany przez Parlament Europejski, który powołuje również Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Podpisanie: Maastricht (Holandia), 7 lutego 1992 r.
Wejście w życie: 1 listopada 1993 r.
27. Trzy filary Unii Europejskiej - zakresy, procedury decyzyjne
Dziedziny współpracy Unii Europejskiej nazywamy "FILARAMI"
Łączy je w całość od 1 listopada 1993r. Traktat z Maastricht.
Filar I - obejmuje trzy wspólnoty: Wspólnotę Europejską (EW(G)), Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWS) oraz Europejską Wspólnotę Atomową (Euroatom), pogłębione i rozszerzone o Unię Gospodarczo-Walutową.
Pierwszy filar stanowi najlepiej rozwiniętą formę wspólnotowości. Zakres kompetencji obejmuje m.in.: wspólny rynek gospodarczy, unię celną, unię walutową, rynek rolny, transport i sieci transeuropejskie, przemysł, rozwój regionalny, ochronę środowiska, dział edukacji i kultury, naukę i postęp techniczny, ochronę zdrowia, ochronę konsumenta, politykę socjalną i obywatelstwo europejskie.
Filar II - tworzy go Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa.
Zasadnicze cele tej polityki:
- przestrzeganie wspólnych wartości, fundamentalnych interesów i niezależności Unii,
- podniesienie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich,
- utrzymanie pokoju na świecie i umocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego,
- promowanie współpracy międzynarodowej,
- promowanie demokracji i praworządności, przestrzeganie praw człowieka i swobód fundamentalnych. Realizacja tych celów następuje wskutek wymiany informacji, konsultacji między krajami członkowskimi, ustalania wspólnych stanowisk, podejmowania inicjatyw i akcji na forum międzynarodowym. Najważniejsze decyzje w tym filarze podejmowane są przez Radę Europejską, czyli szefów państw i rządów poszczególnych krajów.
Filar III - Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, a także współpraca w obszarze służb policyjnych. W obszarze działań tego filaru znajdują się:
- zwalczanie narkomanii i handlu narkotykami,
- walka z przestępczością międzynarodową,
- współpraca policji w zakresie zwalczania przestępczości pospolitej,
- współpraca sądowa w sprawach cywilnych, karnych i celnych, - zwalczanie terroryzmu krajowego
i międzynarodowego,
- regulowanie zasad wjazdu na teren UE i ochrona granic zewnętrznych unii,
- polityka imigracyjna, regulacja pozwoleń na pobyt i podjęcie pracy przez obywateli krajów spoza Unii, - polityka azylowa; Instytucje odgrywające istotną rolę w zakresie współpracy dotyczącej wspólnego rozwiązywania problemów to: Europejski Urząd Policyjny
- Europol, Europejskie Centrum ds. Monitoringu Narkomanii, Europejska Jednostka Współpracy Sądowej, Eurojust (organ ustanowiony w celu zintensyfikowania walki z poważną przestępczością).
Różnice między filarami dotyczą ich statusu prawnego. Pierwszy filar tworzą wspólnoty gospodarcze mające osobowość prawną zagwarantowaną w traktatach. W sprawach gospodarczych decyzje zapadają w ramach wspólnego prawa europejskiego, tworzonego i nadzorowanego przez organy UE.
W drugim i trzecim filarze kraje członkowskie Unii prowadzą koordynację swych działań jedynie
w ramach współpracy międzyrządowej, czyli nie przekazują swych uprawnień instytucjom o charakterze ponadnarodowym, tak jak w pierwszym filarze. W trzecim filarze procedura decyzyjna opiera się na współpracy i uzgodnieniach rządów poszczególnych krajów członkowskich. Instytucje Europejskie pełnią tutaj jedynie funkcje koordynujące.
28. Powstanie, struktura i kompetencje instytucji europejskich:
- Rada Europejska - na mocy traktatu z Lizbony Rada Europejska uzyskała status właściwej instytucji Unii Europejskiej. W skład Rady wchodzą: przewodniczący, szefowie państw lub rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W pracach Rady uczestniczy także wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Rada Europejska wybiera swojego przewodniczącego większością kwalifikowaną na 2,5 roku (mandat jest jednokrotnie odnawiany).
- Komisja Europejska - Komisja jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie.
Jest również organem wykonawczym Unii - a więc odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi. W skład Komisji wchodzi obecnie 27 komisarzy, po jednym z każdego państwa członkowskiego, w tym wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który - z urzędu - jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji. Komisarze nie reprezentują swoich państw - są wybierani ze względu na swoje kwalifikacje. Kadencja Komisji Europejskiej trwa 5 lat.
- Rada Unii Europejskiej - Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Rada reprezentuje państwa członkowskie. W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego kraju Unii.
To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu, zależy od poruszanej na nim tematyki. Stosunkami Unii z resztą świata zajmuje się „Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych”. Każdy minister zasiadający w radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego rządu. Maksymalnie cztery razy do roku prezydenci lub premierzy państw członkowskich wraz z przewodniczącym Komisji Europejskiej spotykają się jako Rada Europejska. Podczas tych „szczytów UE” wyznaczane są ogólne kierunki polityki Unii i rozwiązywane problemy, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu. Decyzje w Radzie zapadają w drodze głosowania.Im większa jest liczba ludności danego kraju, tym więcej ma głosów. Tym niemniej, liczba głosów jest ważona na korzyść państw słabiej zaludnionych.
- Parlament Europejski - Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii, przez których jest bezpośrednio wybierany. Od 1979 roku jego posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których reprezentują.
Wybory do parlamentu odbywają się (kadencja) raz na pięć lat. Każdy obywatel Europy ma czynne i bierne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE. Dlatego też Parlament jest wyrazicielem demokratycznej woli obywateli Unii. Posłowie nie zasiadają w Parlamencie Europejskim według kraju pochodzenia, lecz według przynależności do jednego z siedmiu ogólnoeuropejskich ugrupowań politycznych. Parlament Europejski ma trzy siedziby: w Brukseli (Belgia), w Luksemburgu oraz w Strasburgu (Francja).
Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu (jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu, zwane sesjami plenarnymi, odbywają się w Strasburgu, a czasem w Brukseli. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w Brukseli.
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
- przyjmuje akty prawa europejskiego - w wielu obszarach polityki wspólnie z Radą
- sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy
- kompetencje budżetowe, sprawuje pieczę nad budżetem UE; wraz z Radą przyjmuje on budżet UE, a zatem wywiera wpływ na wydatki Unii.
- Trybunał Sprawiedliwości - dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich państwach UE. Rozstrzyga również spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami. Trybunał rozpatruje także sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE. W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa UE.
Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”, których zadaniem jest przedstawianie opinii w sprawach wniesionych do Trybunału.
29. Unia Gospodarczo-Walutowa
Unia Gospodarcza i Walutowa (ang. Economic and Monetary Union) jest obszarem o wspólnej walucie, funkcjonującym w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej, gdzie obowiązują zasady swobodnego przepływu osób, towarów, usług oraz kapitału. Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) tworzy podstawy wzrostu gospodarczego i stabilności.
Działanie UGW opiera się na dwóch koncepcjach: koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich strefy euro oraz niezależności polityki monetarnej, realizowanej przez Europejski System Banków Centralnych (ang. European System of Central Banks).
Rada Ministrów Finansów UE (skupiająca ministrów ds. gospodarki i finansów krajów członkowskich) formułuje corocznie podstawowe kierunki polityk gospodarczych w tzw. Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej (ang. Broad Economic Policy Guidelines).
Europejski System Banków Centralnych tworzą banki centralne państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Europejski Bank Centralny (ang. European Central Bank). Europejski System Banków Centralnych jest niezależny, stąd też nie otrzymuje instrukcji ani od poszczególnych krajów, ani od instytucji europejskich. Europejski Bank Centralny został powołany 1 czerwca 1998r., a w pełnym zakresie podjął działalność 1 stycznia 1999r., czyli z dniem wejścia waluty euro do obiegu bezgotówkowego. Głównym celem EBC jest zapewnienie stabilności cen.
30. Strefa € - członkostwo państw
Strefa państw, których walutą jest euro. Waluta ta została 1 stycznia 1999 roku wprowadzona w formie transakcji bezgotówkowych a 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w krajach członkowskich UE. Do strefy € nie przystąpiły: Szwecja, Dania, Wlk.Brytania.
Bułgaria, Czechy, Dania, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia - w trakcie oczekiwania na wprowadzenie €.
31. Układy europejskie o Stowarzyszeniu Wspólnot Europejskich z państwami kandydującymi z Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW)
Polska do 1989 roku należała do konkurencyjnej w stosunku do EWG Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Jeszcze przed jej rozwiązaniem, we wrześniu 1988 r., nawiązała stosunki dyplomatyczne ze Wspólnotami. 19 września 1989 roku podpisano umowę Polska-EWG.
Układy stowarzyszeniowe:
- pośredni etap przed rozpoczęciem procesów akcesyjnych do UE;
- wsparcie transformacji ustrojowej i procesu reform;
- przygotowanie podstaw do przyszłych traktatowych uregulowań;
- „szkoła” integracji i praktycznej wiedzy o funkcjonowaniu integracji
- pomoc gospodarcze ( fundusze przedakcesyjne) i wsparcie techniczne dla reform;
- szeroki zakres treści gospodarczo - społecznych układów stowarzyszeniowych:
* swobodny przepływ towarów i pracowników,
* zakładanie przedsiębiorstw,
* zasady konkurencji,
* współpraca finansowa,
* procedury przeglądowe;
Podpisanie układów europejskich:
1991 r. - Polska, Węgry,
1993 r. - Bułgaria, Rumunia,
1994 r. - Czechy, Słowacja
1995 r. - Litwa, Łotwa, Estonia,
1996 r. - Słowenia
Wejście w życie układów stowarzyszeniowych
I etap - tzw. umowa przejściowa ( handel i sprawy związane z handlem),
II etap - wszystkie postanowienia układu;
Powołanie struktur pomocniczych: Rada, Komitet Stowarzyszenia, podkomitety (np. Podkomitet ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, Podkomitet ds. Finansowych.
32. Rozszerzenie UE o Austrię, Szwecję, Finlandię
Austria - wniosek o członkostwo 1989 r.
Problemy: poprzez EFTA związki z EWG od 1972 r., proces wdrażania aktów prawnych, zachowanie statusu neutralności;
sporne kwestie: przejazdy tranzytowe, zakup nieruchomości przez cudzoziemców, sprzeciw Wolnościowej Partii Austrii (ÖFP);
Szwecja - wniosek o członkostwo - 1991 r.
Problemy: kontakty z EWG poprzez EFTA, intensywne kontakty handlowe, utrzymanie standardów środowiskowych, brak zgody na przystąpienie do UGW;
Finlandia - wniosek o członkostwo 1992 r.
Problemy: kontakty z EWG poprzez EFTA, korzystne warunki gospodarcze, utrzymanie wsparcia dla regionów o trudnych warunkach życia; rekordowo szybkie przeprowadzenie negocjacji;
1995 r. - akcesja Austrii, Finlandii, Szwecji do UE;
33. Rola i zadania Konferencji Międzyrządowych (IGC)
Konferencja międzyrządowa (ang. Intergovernmental Conference - IGC), spotkanie przedstawicieli rządów państw członkowskich Unii, jest zwoływane w celu dokonania zmian w traktatach.
Po raz pierwszy (na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej) konferencja zebrała się w Turynie w 1996. Propozycję pewnych zmian może przedstawić rząd każdego państwa członkowskiego lub Komisja Europejska. Konferencję zwołuje przewodniczący Rady Unii Europejskiej konsultując się z Parlamentem Europejskim i ewentualnie z Komisją. Jeśli tematem obrad są sprawy dotyczące sfery walutowej Rada Unii zasięga porady Europejskiego Banku Centralnego. Modyfikacje przyjęte przez konferencję wchodzą w życie po zaakceptowaniu przez wszystkie państwa członkowskie, z uwzględnieniem konkretnych wymogów konstytucyjnych w każdym z nich.
Konferencje międzyrządowe poprzedziły uchwalenie Traktatu amsterdamskiego i Traktatu nicejskiego.
* IGC to forum negocjacji państw członkowskich UE w celu określenia zmian traktatowych zwoływane na wniosek państwa członkowskiego lub Komisji Europejskiej; dotychczas (2009) odbyło się dziewięć posiedzeń IGC
* Traktat o Unii Europejskiej z 1992 r. inaczej Traktat z Maastricht to efekt dwu IGC (czwarta: UGW; piąta: sprawy polityczne) również zakładał możliwość dokonywania zmian traktatów na których opiera się UE;
34. Traktat Amsterdamski
Priorytetowe cele Traktatu Amsterdamskiego:
- Unia dla obywateli: wspieranie zatrudnienia i zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw,
- usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób i wzmocnienie ich bezpieczeństwa (uwspólnotowienie polityki wizowej, migracyjnej i arylowej),
- usprawnienie struktury instytucjonalnej UE (np. wzmocnienie stanowiska przewodniczącego Komisji, wprowadzenie zasady tzw. bliższej współpracy);
35. Traktat Nicejski
Traktat Nicejski (oficjalnie: Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne), TN, umowa międzynarodowa parafowana w grudniu 2000 r., podpisana 26 lutego 2001 r. w Nicei. TN wszedł
w życie 1 lutego 2003 roku.;
Traktat nicejski był pomyślany przede wszystkim jako mający zreformować Unię Europejską, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej. Z tego powodu w pracach nad TN aktywnie uczestniczyły delegacje rządowe krajów kandydackich, choć formalnie rzecz biorąc traktat podpisało tylko 15 państw członkowskich
Priorytetowe cele Traktatu Nicejskiego:
- postanowienia związane z przyjęciem nowych członków, dotyczące:
* struktury danej instytucji,
* reprezentacji liczebnej poszczególnych państw {np. liczba komisarzy KE (od 2004 r. zasada: jeden komisarz dla jednego państwa członkowskiego),
* ilość członków Parlamentu Europejskiego (731 po wyborach 2009) oraz ich podział między państwa członkowskie (Polska - 50),
- zmiany instytucjonalne w procedurze decyzyjnej:
* sposób ważenia głosów w Radzie UE przy podejmowaniu decyzji kwalifikowaną większością głosów,
* zakres przedmiotowy podejmowania decyzji w Radzie UE na zasadzie większości kwalifikowanej,
- wypracowanie procedur zawieszania określonych praw w sytuacji trwałego naruszania przez państwo członkowskie podstawowych zasad UE
36. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Traktat Konstytucyjny)
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Traktat Konstytucyjny) podpisany w Rzymie
w 10.2004r.
Wyznaczenie dwuletniego terminu na ratyfikację traktatu, ratyfikowany przez 19 państw, Parlament Europejski (V 2005 r.),
Odrzucenie traktatu przez Francję i Holandię w drodze referendum (05. 2005 r.); nie wszedł w życie
Priorytetowe cele Traktatu Konstytucyjnego:
- uproszczenie traktatów mające na celu zwiększenie ich przejrzystości i zrozumiałości,
- bardziej przejrzyste ustalenie podziału kompetencji między UE a państwami członkowskimi, zgodnie
z zasadą pomocniczości,
- włączenie do preambuły traktatu wartości chrześcijańskich jako elementu tożsamości europejskiej,
- uzgodnienie statusu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
- wzmocnienie roli parlamentów narodowych w architekturze integracji europejskiej
37. Traktat z Lizbony
Podpisany w Lizbonie 13.12.2007r.
- ratyfikacja w drodze procedury parlamentarnej (wyjątek Irlandia - referendum) - wszedł w życie
w 12.2009r.
Priorytetowe cele Traktatu z Lizbony:
czyli Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu ustnawiającego Wspólnotę Europejską (WE)
- nadanie Unii Europejskiej osobowości prawnej;
- zniesienie struktury filarowej, ujednolicenie procesu decyzyjnego, „Wchłonięcie” dotychczasowej Wspólnoty Europejskiej
(TWE zmienił nazwę n Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - TFUE)
- ustanowienie stanowisk przewodniczącego Rady Europejskiej oraz stanowisk Wysokiego Przedstawiciela UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
- możliwość zmniejszenia liczby komisarzy do 2/3 obecnego składu Komisji Europejskiej i wprowadzenie zasady rotacji po 2014r.
- wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego Europejskiego unijnym procesie decyzyjnym poprzez rozszerzenie zakresu stosowania procedury współdecydowania (zwykła procedura prawodawcza)
- oparcie systemu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE na tzw. podwójnej większości obowiązywać będzie po 2014r. (2014-2017 -> okres przejściowy)
- zachowanie odrębnego od pozostałych polityk charakterem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB)
- przyznanie inicjatywy ustawodawczej obywatelom (wymagany 1 mln głosów)
38. Kryteria członkostwa w UE państw Europy Środk.-Wsch. (kryteria kopenhaskie)
Kryteria członkostwa w UE dla państw Europy Środkowo-Wschodniej (tzw. kryteria kopenhaskie):
- demokracja, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochrona praw mniejszości;
- istnienie funkcjonującej gospodarki rynkowej, zdolność do walki z presją konkurencyjna i siłami rynkowymi;
- zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, włączając w to podzielanie celów unii politycznej oraz gospodarczo-walutowej
39. Partnerstwo dla Członkostwa
12.1994 w Essen, decyzją Rady Europejskiej o wzmocnieniu państw kandydujących w staraniach akcesyjnych poprzez „Partnerstwo dla członkostwa”
- jednolite ramy dla wszystkich form pomocy dla państw kandydujących;
- priorytety dostosowawcze określone indywidualnie dla każdego państwa;
- pomoc finansowa zależna od postępów w procesie dostosowawczym, zwłaszcza w zakresie Narodowych programów wdrażania acquis; Narodowe strategie Integracji
40. Grupy negocjacyjne państw Europy Środk.-Wsch.; Grupa luksemburska, Grupa helsińska
Grupa luksemburska - pocz. negocjacji 1998: Czechy, Cypr Estonia, Polska, Słowenia, Węgry;
Grupa helsińska - pocz. Negocjacji 2000: Bułgaria, Litwa, Łotwa, Malta, Rumunia, Słowacja
41. Fundusze pomocowe dla państw EŚW
PHARE - powstał w roku 1989 w celu udzielania materialnej pomocy państwom kandydującym do Wspólnot Europejskich. Zaniechany w 2007 na rzecz nowego programu Instrument Pomocy Przedakcesyjnej.
Początkowo był kierowany jedynie do Polski i Węgier, skąd też wzięła się jego pierwotna nazwa: Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies (PHARE). Od roku 1990 objął on także Bułgarię, Czechosłowację a następnie Albanię, Rumunię, Litwę, Łotwę i Estonię. W związku z rozszerzeniem listy państw-beneficjentów zaprzestano rozwijania skrótu PHARE, a oficjalna nazwa została zmieniona na „Phare”.
ISPA - przeznaczony dla państw kandydujących do akcesji. Ma na celu ujednolicenie poziomu infrastruktury technicznej w zakresie transportu i ochrony środowiska. Działa podobnie do unijnego Funduszu Spójności, pokrywa do 75% kosztów inwestycji.
SAPARD - unijny program finansowego wspierania programów dostosowywania rolnictwa do gospodarki rynkowej w krajach stowarzyszonych, oczekujących na członkostwo w Unii Europejskiej. Powstał w 1999 roku, w celu udzielenia pomocy krajom kandydującym w przygotowaniach do wzięcia udziału we Wspólnej Polityce Rolnej. Program SAPARD został zakończony w 2006 roku.
42. Referenda akcesyjne w państwach kandydujących EŚW
Referenda akcesyjne:
- odbyły się w okresie od 03. 2003(Malta) do 09.2003 (Łotwa); Polska-06. 2003;
- wykazały zróżnicowane poparcie dla integracji: najwyższy odsetek- Litwa, Słowacja (ponad 90%), najniższy - Malta (53,60%); Polska (77,45%);
43. Rozszerzenie UE na wschód
Akcesja do Unii Europejskiej:
05. 2004 - 10 państw: Czechy, Cypr, Estonia, Malta, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry;
01.2007 - Bułgaria, Rumunia.
44. Kalendarium akcesji Polski do UE; podpisanie i wejście w życie Układu Stowarzyszeniowego (Europejskiego), wniosek o członkostwo, rozpoczęcie negocjacji, podpisanie Traktatu akcesyjnego, referendum akcesyjne, ratyfikacja Traktatu akcesyjnego przez Prezydenta RP, akcesja do UE.
8 kwietnia 1994, Ateny
Minister Spraw Zagranicznych Andrzej Olechowski złożył na ręce przedstawiciela prezydencji greckiej wniosek o członkostwo Polski w Unii Europejskiej.
31 marca 1998, Bruksela
Zainaugurowano obrady pierwszej sesji dwustronnych Akcesyjnych Konferencji Międzyrządowych będących forum dla rokowań akcesyjnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz państwami Grupy Luksemburskiej, w tym z Polską. Strona polska i unijna przedstawiły Oświadczenia wstępne, które otworzyły proces akcesyjny Polski. Oświadczenie Rządu RP na otwarcie negocjacji o członkostwo Polski w Unii zostało zaprezentowane przez Ministra Spraw Zagranicznych Polski Bronisława Geremka.
7-8 czerwca 2003, Polska
odbyło się ogólnokrajowe referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
1 maja 2004
Polska została państwem członkowskim Unii Europejskiej.
16 kwietnia 2003, Ateny
Nastąpiło uroczyste podpisanie Traktatu Akcesyjnego przez przedstawicieli 25 państw - 15 państw członkowskich i 10 kandydujących do członkostwa, które tym samym stały się państwami przystępującymi do Unii Europejskiej. Od momentu podpisania Traktu Akcesyjnego przyszłe państwa członkowskie, bowiem uzyskały status "aktywnych obserwatorów", który upoważnia je do uczestnictwa w pracach Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego z prawem zabierania głosu, ale bez prawa weta i udziału w głosowaniach. Pod Traktatem Akcesyjnym po stronie polskiej złożyli podpis: Premier Leszek Miller, Minister Spraw Zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz oraz Sekretarz Stanu do Spraw Europejskich Danuta Hübner.
45. Udział Polski w instytucjach i organach UE
UE
|
- Prezydencja i Trojka (powoływanie, rotacyjny charakter) - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - liczne rozbieżności w stanowiskach poszczególnych państw (np.: Irak, Kosowo), domniemana kompetencja państw, opt-out Danii - wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony - konstytucyjna i traktatowa neutralność Austrii, deklaratywna polityka neutralności Szwecji, Finlandii i Irlandii, opt-out Danii - klauzula obronna nawiązująca do KNZ - brak zgody na ściślejszy, wspólny sojusz z casus foederis nawiązujący do UZE, postrzeganie NATO i USA jako głównego gwaranta pokoju i stabilności w Europie - konieczność akceptacji przez państwa członkowskie każdej umowy międzynarodowej UE-państwa trzecie - klauzule opt-out, zasada elastyczności - zasada poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich - brak ogólnounijnej opinii publicznej kontrolującej Komisję Europejską - brak paneuropejskich partii politycznych w wyborach do Parlamentu, wybory odzwierciedlają krajową scenę polityczną - brak paneuropejskich mediów, silny narodowy i językowy charakter mediów w UE - brak powiązania wyboru Komisji z frakcjami w Parlamencie - kwoty procentowe dla narodowości w urzędach i instytucjach UE - brak możliwości członkostwa w organizacjach międzynarodowych zarezerwowanych tylko dla państw (np. ONZ, RE) - narodowy charakter armii, policji i służb specjalnych, odpowiedzialność państw członkowskich za utrzymanie prawa i porządku możliwość wyjścia z Unii przystąpienie do Unii na podstawie umowy międzynarodowej rewizja Traktatów musi być zgodna z konstytucyjnymi wymogami państw członkowskich nie posiadanie suwerennej władzy przez instytucje UE, nie posiadanie własnego terytorium brak członkostwa w Unii Europejskiej terytoriów zależnych i specjalnych (np.: Wysp Owczych, Man, Wallis i Futuny itd.)
|
- Rada Unii Europejskiej (szczególnie COREPER) - procedura wyboru Komisji Europejskiej (de facto przez Radę Europejską) - podejmowanie większości decyzji drogą konsensu - konstrukcja budżetu: składki członkowskie, niezależne dochody własne - rynek wewnętrzny i polityki gospodarcze - obszar wolności bezpieczeństwa i współpracy, europejski nakaz aresztowania, współpraca sądowa, prokuratur i policyjna (Eurojust, Europol, Europejski Oskarżyciel Publiczny) - wspólna polityka azylowa, wizowa i imigracyjna - możliwość zawierania umów międzynarowych, obecność na arenie międzynarodowej łącznie z obecnością państw członkowskich (np. G8, G20, Kwartet bliskowschodni) - programy i fundusze, wsparcie regionów - misje pokojowe, wewnętrzny i zewnętrzny (ONZ, OBWE) mandat do odbywania takowych misji przez UE - koordynacja podatków, podatek VAT - obywatelstwo Unii - uzupełniające względem obywatelstwa krajowego - zasada solidarności państw członkowskich - Komitet Regionów - reprezentacja innego szczebla niż narodowy w procesie legislacji - zawarcie na podstawie umowy międzynarodowej, korzenie w prawie międzynarodowym - wspólna aksjologia, odwoływanie się do wspólnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, podobne postrzeganie prawa i demokracji, próby tworzenia wspólnej tożsamości
|
- trzyizbowy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - Europejska Służba Działań Zewnętrznych - zalążek własnej, ponadnarodowej administracji zewnętrznej - głosowanie kwalifikowaną większością w Radzie Unii Europejskiej, głosy dzielone wg potencjału ludnościowego - wspólna waluta euro - zapowiedź przystąpienia do EKPC - status nadzwyczajnego obserwatora w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ - pierwszeństwo prawa unijnego nad porządkami prawnymi państw członkowskich, nawet nad ich konstytucjami - bezpośrednia skuteczność, bezpośrednie obowiązywanie, bezpośrednie stosowanie prawa unijnego - zasada przymusowej egzekucji aktów indywidualnych prawa unijnego w państwach członkowskich, zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich wobec jednostek za naruszenie prawa unijnego, zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym - własny budżet przez co zapewniona jest autonomia finansowa - unia celna (kodeks celny), jednolity rynek (swoboda przepływu osób, kapitału, usług, towarów, przedsiębiorczości, paneuropejskie formy przedsiębiorstw) - wspólna polityka handlowa oraz inne polityki, w których wyłączną kompetencję ma UE - podmiotowość prawnomiędzynarodowa, możliwość członkostwa w niektórych organizacjach międzynarodowych (np. WTO) - autonomia prawa - odrębność prawa unijnego od prawa międzynarodowego i prawa krajowego (wewnętrznego), nie możność powołania się na prawno- międzynarodowe zasady przy nie wypełnianiu prawa UE przez państwa członkowskie - zasada niedyskryminacji (szczególnie w kontekście narodowości i pochodzenia etnicznego) - bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i regionalnych dla każdego obywatela UE w dowolnym państwie zamieszkania bez konieczności posiadania obywatelstwa kraju zamieszkania
|
HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
15