„Człowiek pogranicza”
Robert Schuman urodził się 29 czerwca 1886r. w Clausem, w Wielkim Księstwie Luksemburga. Jego ojciec przeniósł się tam w 1881r. z rodzinnej Lotaryngii, wcielonej do Rzeszy po wojnie francusko-niemieckiej lat 1870-1871. Jego matka była rodowitą Luksemburką.
Robert Schuman odziedziczył po ojcu nie tylko obywatelstwo niemieckie, ale również przywiązanie do ziemi swych przodków, kraju o bogatej i zmiennej historii, gdzie na każdym kroku krzyżowały się wpływy kultury francuskiej i kultury niemieckiej, gdzie mówiono wówczas - i w pewnym stopniu mówi się jeszcze dzisiaj - po francusku i po niemiecku. Schuman czuł się Francuzem, ale Lotaryngię kochał taką jaka była, w całej złożoności ludzkiej i kulturowej.
Ojciec zginął gdy Schuman był bardzo młody, więc naturalną koleją rzeczy wychowywała go matka, do której był bardzo przywiązany i dzięki niej tak bardzo przywiązał się od religii katolickiej. Wiara leżała u podstaw jego bezkompromisowej uczciwości, jego legendarnej skromności, jego ufnego i życzliwego stosunku do ludzi, a także jego siły woli, zdolności do znoszenia przeciwieństw i osiągania wyznaczonych celów. Jednak, przyzwyczaił się do samotności i samotny pozostał przez całe życie.
„Czyniąc dobro”
Po zawieszeniu broni, kończącym i wojnę światową, Robert Schuman wraca do Lotaryngii - do Francji. Wznawia praktykę adwokacką w Metzu, zostaje wybrany do rady miejskiej i nawiązuje współpracę z Union Republiacaine Lotarine - polityczne ugrupowanie zrzeszające organizacje katolickie z przed wojny. 16.10.1919r. uzyskuje ogromna większością głosów, mandat do Izby deputowanych z okręgu Mozeli. z czteroletnią przerwą podczas II wojny światowej miał go zachować aż do dobrowolnej rezygnacji, z powodu złego stanu zdrowia, w roku 1962.
Jego mała ojczyzna lotaryńska, podobnie jak Alzacja, weszła w skład Republiki Francuskiej z systemem prawnym, podatkowym, szkolnym oraz wyznaniowym znacznie odmiennym do francuskiego i pragnęła zachować ten system, odpowiadający jej swoistości historycznej, kulturowej i politycznej. Te dążenia wyznaczyły kierunek działalności Schumana w Izbie Deputowanych, zwłaszcza w latach 20 XX w. Działania Schumana w francuskim parlamencie skupiały się przede wszystkim na integracji Lotaryngii i Alzacji z Francją, przy zachowaniu pewnych odrębności tych ostatnich - Schuman wygrał tę walkę z francuskim centralizmem.
„Przygoda” wojenna
W początkach wojny na granicy francusko-niemieckiej panuje spokój, ponieważ od 1 września 1939r. armia niemiecka walczy na froncie polskim. Prędko pobiwszy jednak Polskę, Niemcy przygotowują atak na Francję. Sytuacja gwałtownie się pogarsza i staje się wręcz katastrofalna 10 maja 1940r., kiedy Niemcy, popełniając kolejne przestępstwo międzynarodowe, zajmują państwa neutralne: Belgię, Holandię i Luksemburg. Oskrzydlają tym samym Linię Maginota - równie potężne co bezużyteczne umocnienia francuskie.
Wraz z początkiem wojny na zachodzie pojawia się rzesza uchodźców bez dachu nad głową oraz pożywienia. Tymi wszystkimi ludźmi zajmuje się Schuman, który pełni w tym czasie urząd podsekretarza stanu od spraw uchodźców.
Po przejęciu władzy przez marszałka Filipa Pétaine podał się do dymisji. w 1940 roku został aresztowany przez hitlerowców i osadzony w więzieniu w Metz. Tylko dzięki wsparciu ze strony naczelnego sędziego Lotaryngii udało mu się uniknąć obozu koncentracyjnego. Następnie został przewieziony do Neustadt w Palatynacie, gdzie przebywał pod nadzorem niemieckiej policji. w 1942 roku uciekł z Niemiec i do 1944 roku ukrywał się w klasztorach na terenie Francji.
„Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój”
Okupacja nazistowska pozostawia po sobie bezmiar intryg, cierpień i egoizmu. Konieczne staje się odsunięcie tych, którzy kolaborowali z nazistami. Schuman tymczasem zostaje mianowany członkiem Francuskiego Komitety Wyzwolenia Narodowego.
21.10.1945 - zostaje wybrany do zgromadzenia Konstytucyjnego
W listopadzie 1947 roku prezydent republiki francuskiej Vincent Auriol powierzył Schumanowi misję utworzenia rządu. Formacja nowej ekipy odbyła się szybko, i zaraz po uzyskaniu absolutorium rozpoczęła pracę 24 listopada. Okoliczności wymagały jasnych wyborów i energicznego działania. Położenie ekonomiczne, finansowe i aprowizacyjne kraju były katastrofalne. Największe zagrożenie dla państwa stanowiła jednak sterowana przez partie komunistyczne fala „strajków rewolucyjnych”, która przelała się przez Europę zachodnią, a we Francji osiągnęła punkt szczytowy podczas pierwszych tygodni urzędowania Schumana jako szefa rządu.
20.07.1948r. - jego rząd stracił większość parlamentarną i zakończył swoją działalność. Jednak zanim to nastąpiło, dokonał jeszcze zasadniczej reformy finansów publicznych, przyjął plan Marshalla i uczyni z Francji głównego beneficjenta pomocy amerykańskiej, co miało zaowocować wyjątkowym w historii postępem gospodarczym i społecznym w latach 50 i 60.
Trwałe miejsce w historii Francji i europy zapewnił sobie jako minister spraw zagranicznych w ośmiu kolejnych rządach (od 27.07.1948 - 23.12.1952) co stanowi rekord długowieczności politycznej w dziejach III i IV republiki. Francuska polityka zagraniczna znajdowała się w kryzysie. Krzyżowały się w niej nostalgia za wielkomocarstwową pozycją sprzed wojny, dążenie do utrzymania za wszelką cenę imperium kolonialnego, niechęć do USA i obsesyjna podejrzliwość wobec inicjatyw i projektów amerykańskich, obawa przed Niemcami i pozbawione realizmu plany ich definitywnego unieszkodliwienia, wahające się stanowisko wobec prób zjednoczenia Europy. Schuman wzbudzał zaufanie i na zaufaniu budował swoją działalność. Znano jego wytrwałość i stanowczość w obronie własnego stanowiska, ale wiedziano, że nie można się było zawieść na jego uczciwości. Jego sylwetka i słowa rzutowały na kraj, który reprezentował, przeto Francja w żadnym okresie swojej powojennej historii nie była tak życzliwie postrzegana za granicą i nie odgrywała tak wyraźnie roli wiodącej w Europie, jak w tedy gdy to Robert Schuman kierował jej polityką zagraniczną.
Plan - Schumana?
Projekt EWWiS rysuje się jako pomysł wyjątkowo zręczny. Pozwalał roztoczyć europejską kontrolę nad niemieckim przemysłem ciężkim bez dyskryminacji Niemiec: 1) Republika Federalna miała być pełnoprawnym członkiem Wspólnoty; 2) pod władzą Wspólnoty miał znaleźć się nie tylko jej ciężki przemysł, ale również Francji oraz innych państw gotowych do współpracy. Nadto projekt Monneta dawał Francji przywilej inicjatywy przy zachowaniu dobrych stosunków tak z Niemcami, jak z aliantami anglosaskimi. Schuman postanowił wziąć na siebie polityczną odpowiedzialność za plan Monneta, bez czego pozostałby on pewnie jednym z „pomysłów do szuflady”
Federacja wg Schumana - „zacieśniający się, solidny związek partnerów”
Podstawowa intencja integracji europejskiej - wiara w chrześcijański fundament Europy, skłoniła go wówczas do działania.
Krytyk planu Pierre Gerbert - „Oryginalność planu Schumana polega na tym, że można upiec wszystkie pieczenie przy jednym ogniu - uzyskać kontrolę niemieckiego wydobycia węgla i produkcji stali, osiągnąć francusko-niemieckie pojednanie, zrobić coś dla odbudowy zniszczonej wojną Europy, spowodować wzrost gospodarczy i wspierać międzynarodowe inicjatywy pokojowe”
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Michael Wegmann zawarł istotę wywodów Schumana na temat wysokiej władzy w ośmiu punktach:
Zadaniem „Wysokiej Władzy” jest ochrona i reprezentowanie interesów wszystkich krajów członkowskich, konsumentów i producentów oraz pracowników i pracodawców. Jest ona autonomicznym organem, któremu muszą się podporządkować poszczególne kraje członkowskie w zakresie przyznanych im kompetencji. Wysoka Władza nie podlega nikomu i jest zobowiązana wyłącznie do kierowania się własnym statutem.
Nie jest ona instytucją skupiającą oddelegowanych w tym celu ministrów, na forum której należy bronić konkretnych narodowych interesów i której działania podlegają nieustannej kontroli ze strony poszczególnych rządów. Nie jest ona też organem doradczym, nie jest kartelem, ani zrzeszeniem przemysłowców lub organem broniącym interesów związków zawodowych. Jej zadaniem nie jest lekceważenie interesów wymienionych wyżej grup, ale ich godzenie i koordynacja. Będzie mogła spełniać to zadanie, jeżeli wszystkie zainteresowane strony uznają jej charakter i dostrzegą w niej racjonalnie działającego koordynatora.
Rezygnacja z części narodowej suwerenności przez kraje członkowskie jest krokiem niezbędnym, nie jako cel sam w sobie, ale jako konieczny środek, pozwalający przezwyciężyć narodowe egoizmy, antagonizmy i szkodliwą ciasnotę myślenia.
Ideowe zadanie Wysokiej Władz ma polegać na wspieraniu ducha nowatorstwa i unikaniu wszelkiego odgórnego zarządzenia. Wysoka Władza działa na płaszczyźnie gospodarczej, nie politycznej. Chociaż jej kompetencje nie mają wymiaru politycznego, WW powinna być otwarta na problemy gospodarcze i społeczne poszczególnych rządów pewne zalecenia, konieczne zatem wydaje się, aby utrzymywała jak najlepsze stosunki z poszczególnymi rządami. Decyzje WW, dotyczące wyłącznie spraw węgla i stali, mają w wymiarze polityczno-gospodarczym, którego istota sprowadza się do harmonizowania gospodarek i utrzymywania pokoju społecznego, jakościowo większą wartość, niż miałyby posunięcia wynikające ze współistnienia obok siebie międzynarodowych i krajowych instytucji. Stosunek rządówko WW powinna cechować wzajemna gotowość do konsultacji i wymiany informacji. WW nie jest organem całkowicie niezależnym, lecz zdanym na współpracę i wzajemne zaufanie.
Konkretnym celem istnienia WW jest stworzenie i utrzymanie „wspólnego rynku”
WW może osiągnąć swe cele wyłącznie wtedy, gdy kraje członkowskie wykażą podobną gotowość do ich realizacji.
WW jest pierwszym ponadnarodowym organem. Nie jest związkiem poszczególnych krajów, nie jest wyrazem ich porozumienia lub efektem pojednania. Jest realnym ciałem, powstałym ze wspólnej woli. Jej partnerem jest Wspólne Zgromadzenie, obecnie nie mające władzy, bowiem jego praktyczne usytuowanie pozostało nie dookreślone.
Znaczenie WW nie ogranicza się do reorganizacji poszczególnych przemysłów, do wytworzenia sprzyjającego klimatu politycznego i do budowania pokoju. WW będzie miała dla Europy znaczenie, którego zasięg dzisiaj trudno przewidzieć. Ona przyspieszy całkowicie polityczne i gospodarcze zjednoczenie Europy
„Ut umnum sint” - „Aby stworzyli jedno” (J 17, 22)
Proces spełnienia marzenia Schumana.
„Pielgrzym po Europie”
Zakończywszy pracę w ministerstwie spraw zagranicznych 23 grudnia 1952 roku , Schuman staje się orędownikiem idei europejskiej. ze szczególnym zaangażowaniem odwiedza Niemcy. Przebywał już w Moguncji w latach 1950 i 1952 uczestnicząc w uroczystościach ponownego otwarcia uniwersytetu.
W lutym 1955r. Schuman powraca do życia politycznego - zostaje ministrem sprawiedliwości do czerwca 1956r.
Rok 1957 to czas Traktatów Rzymskich, Schuman jest niezwykle dumny z dalszej integracji europejskiej, rok później w 1958r. Zostaje wybrany jednogłośnie i przez aklamację na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.
Zadanie Parlamentu Europejskiego polegało na omawianiu problemów wspólnotowych i na wytyczaniu linii postępowania dla Komisji EWG i Euratom.
Oprócz tego został powołany Trybunał Sprawiedliwości, który ocenia prawomocność aktów prawnych i stanowi instytucje odwoławczą w ewentualnych kwestiach spornych.
Europejska Wspólnota Obronna [EWO] - projekt przygotowany przez Jeana Monneta i jego współpracowników. Projekt ten wydawał się być rozwiązaniem kwadratury koła. w latach 50 XX w. dawało się odczuć bardzo wyraźnie strach przed inwazją ZSRR na Europę Zachodnią, czołowi politycy z tamtego okresu zdawali sobie sprawę z konieczności stworzenia silnej armii, która broniłaby Europę Zachodnią przed komunizmem, dostrzegano koniczność włączenia do tego projektu Republikę Federalną Niemiec. Jednocześnie nadal obawiano się ponownego uzbrojenia Niemiec w tak krótkim czasie od ich kapitulacji. Projekt ostatecznie upadł, wątpliwości zwyciężyły, w 1953r. zmarł Stalin i Moskwa obrała inny kierunek w polityce zagranicznej. To małe rozprężenie w stosunkach pomiędzy blokiem wschodnim i zachodnim wystarczyło do porzucenia planów o utworzeniu Europejskiej Armii.
„Ewangelia dla Europy”
W roku 1959, po pierwszych objawach choroby, Schuman przystępuje do porządkowania swoich pism, opracowań, artykułów, przemówień. Na początku okresy zaćmień spowodowanych niedokrwieniem mózgu występują rzadko, ale z czasem powtarzają się coraz częściej. w momentach oprzytomnienia, które pojawiają się u niego aż do śmierci, Schuman ma świadomość swojej choroby. w roku 1962 opuszcza izbę deputowanych i na kilka miesięcy przed śmiercią, przebywając w Mentone, gdzie spędza zimę 1962-1963, kreśli zdanie po zdaniu, podział po rozdziale ostatnie stronice swej książki-testamentu pod tytułem „Dla Europy”. w tym również osiąga zwycięstwo, bo wnosi swój ostatni wkład w sprawę europejską.
Książkę Schumana można określić jako ewangelię dla Europy, gdyż przekazuje ona dobrą nowinę o przemianie europy z militarystycznej, dominującej i agresywnej w pokojową, solidarną i braterską.
„Pośmiertny owoc działalności Schumana”
Polska Fundacja im. Roberta Schumana