Temat: Muzyka ilustracyjno- programowa.
Cel główny lekcji:
♪ Prezentacja utworów o treści pozamuzycznej.
♪ Analizowanie utworów muzycznych z treścią
Przykłady muzyczne:
♫ L. v. Beethoven Burza z VI Symfonii „Pastoralnej” (`1,03)
♫ Saint Saens Akwarium z cyklu „Karnawał zwierząt” (`2,31)
♪ Interpretacja wiersza W. Badalskiej Ile głosów w lesie?
Cele operacyjne lekcji:
Uczeń potrafi określić:
♪ pojęcie muzyka ilustracyjna
♪ pojęcie muzyka programowa
♪ cechy charakterystyczne poematu symfonicznego
♪ zjawiska przyrody z jakimi kojarzy mu się słuchany utwór
Poza tym uczeń potrafi:
♪ ułożyć według hierarchii ważności hasła związane z muzyką programową
♪ zinterpretować muzycznie wiersz W. Badalskiej Ile głosów w lesie?
♪ wykonać wiersz z podkładem muzycznym
♪ wysłyszeć trzy warstwy muzyczne w utworze Akwarium C. Saint- Saens'a
z cyklu „Karnawał zwierząt”.
Uczeń:
♪ umie pracować w grupie
♪ kształci wyobraźnię
♪ umie uzasadnić swoje odpowiedzi
♪ umie ocenić swoją i kolegów pracę
♪ uczy się przełamywać bariery związane z publicznym wystąpieniem na forum klasy
Formy:
♪ zbiorowa, grupowa;
♪ słuchanie muzyki
♪ granie na instrumentach
Metody:
♪ organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia podczas lekcji
- piramida priorytetów
♪ analityczno - percepcyjna
♪ problemowo - twórcza
Media:
♪ płyty i odtwarzacz CD
♪ przygotowane wiadomości
♪ podręcznik
♪ tablica
Czynności organizacyjne:
1. Powitanie, sprawdzenie listy obecności.
2. Podanie tematu lekcji.
Przebieg lekcji:
Nauczyciel przeprowadza krótką pogadankę na temat muzyki ilustracyjnej, muzyki programowej. Następnie podaje niezbędne wiadomości odnośnie tych dwóch pojęć.
(aneks 1)
N. prezentuje utwór L. v. Beethoven'a pt. Burza z VI Symfonii „Pastoralnej” (`1,03)
(nie podaje tytułu). Proponuje aby uczniowie spróbowali określić treść utworu. Dla
ułatwienia N. podpowiada, że treść utworu związana jest z przyrodą (jeżeli zajdzie potrzeba N. prezentuje utwór jeszcze raz).
Po wysłuchaniu razem z uczniami analizuje jego treści pozamuzyczne. Pyta o:
- charakter utworu
- zjawiska przyrody z jakimi kojarzy im się wysłuchany fragment
- emocje jakie w nich wzbudził ten utwór
- jakie elementy muzyczne wskazują na tytuł utworu
Nauczyciel fragment pozamuzyczny dotyczący burzy z VI Symfonii Pastoralnej,
przedstawionej muzycznie przez L.van Beethovena.
3) Interpretacja wiersza Wiery Badalskiej pt. Ile głosów w lesie? (aneks 3)
N. wyznacza kilkoro uczniów do przeczytania wiersza (cała klasa słucha).
Po przeczytaniu uczniowie interpretują treść wiersza. Razem z nauczycielem
zastanawiają się w jaki sposób i za pomocą jakich instrumentów można wykonać
odgłosy lasu przedstawione w wierszu.
Wykonanie dźwiękonaśladowcze wiersza.
Nauczyciel tak rozdziela poszczególne odgłosy lasu aby każdy uczeń brał czynny
udział.
Wysłuchanie kolejnego utworu pt. Akwarium z cyklu Karnawał zwierząt, C. Saint-
Saens'a (nie podaje tytułu).
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na trzy warstwy dźwiękowe jakie słychać w utworze (aneks 4).
Zadaniem uczniów jest wsłuchanie się w utwór oraz stworzenie krótkiego opowiadania
do niego. Dla ułatwienia N. podaje hasło „woda” (opowiadanie ma być związane z wodą, np. jeziorem, morzem, akwarium). Po prezentacji swoich opowiadań przez chętnych uczniów nauczyciel czyta krótką notkę o tym utworze.
EWALUACJA - piramida priorytetów.
Nauczyciel podaje uczniom hasła związane z poznaną na lekcji muzyką programową.
MUZYKA PROGRAMOWA
Nauczyciel tłumaczy uczniom aby spośród wymienionych haseł związanych z muzyką programową ułożyli własną piramidę priorytetów czyli pojęć mających największe znaczenie w muzyce programowej. Po wykonaniu zadania przez uczniów wszyscy wspólnie omawiają zadanie.
1. Spakowanie przyborów i podręczników
2. Pożegnanie klasy
ANEKS 1
ilustracyjna muzyka
muzyka charakteryzująca środkami muzycznymi zjawiska pozamuzyczne, towarzyszące utworom scenicznym, obrazom filmowym, słuchowiskom radiowym itp., której charakter związany jest ściśle z nastrojem i wyrazem akcji.
Muzyka, której zadaniem jest dźwiękowa ilustracja: 1) zjawisk realnych (np. zjawisk przyrody), 2) znaczenia słów. Struktury muz. w utworach tego typu są odbiciem struktury zjawisk ilustrowanych. Ilustracyjne pomysły muzyczne występują w muzyce programowej
programowa muzyka
muzyka, która za pośrednictwem odpowiednich czynników (melodyka, harmonia, kolorystyka instrumentalna itp.) sugerować ma pewne wyobrażenia na temat określonych w tytule treści literackich, obrazowych (malarstwo) czy zjawisk przyrody W utworach tego typu forma całości ma odzwierciedlać rozwój fabuły, a tematy mają charakter ilustracyjny (→ ilustracyjna muzyka). W utworze programowym właściwym skojarzeniom u słuchacza służy tytuł dzieła, motto słowne lub streszczenie fabuły literackiej. Typową formą programową jest poemat symfoniczny.
Poemat symfoniczny - instrumentalny utwór programowy bez ustalonej ściśle formy, który wyobraża lub sugeruje pewne określone treści literackie, wskazane w tytule. Twórcą poematu symfonicznego był F. Liszt. Inni to B. Smetana (Moja ojczyzna, R.Strauss, M.Musorgski (Noc na Łysej górze), Sibeliuss (Finlandia), C. Debussy (Morze).
ANEKS 2
Podręcznik do muzyki pt. klasa V, str. 45
ANEKS 3
WIERSZ
Wiera Badalska
Ile głosów w lesie?
Gdy się wsłuchasz w leśną ciszę,
Tysiąc głosów możesz słyszeć:
Śpiewa wilga, komar bzyka, - głos, komar - trójkąt
Świerszczykowa gra muzyka, - cymbałki
Strumień nuci swą piosenkę, - głos
Złota pszczoła leci z brzękiem - głos
Szumią drzewa, dzięcioł stuka, - klawesyn, bębenek
Kukułeczka w gąszczu kuka. - pianino (dźw. a-fis)
Bąk kosmatyhuczy basem, - głos
Mała żabka skrzeknie czasem - głos
Stuk! - o ziemię szyszka stuknie, - kastanieta
Trzaśnie głośno gałąź sucha…. - uderzenie linijką o ławkę
Tysiąc głosów w lesie słyszy,
Kto uważnie umie słuchać.
ANEKS 4
C. Saint- Saens Akwarium z Karnawału zwierząt.
Jest to siódmy z obrazków programowych - utworów charakteryzujących postacie i zachowanie się zwierząt, z cyklu przeznaczonego na małą orkiestrę (2 fortepiany, 2 skrzypiec, altówka, wiolonczela, 2 flety, 2 klarnety, czelista, ksylofon). Utwór był traktowany przez kompozytora jako żart muzyczny.
W obrazku Akwarium wyróżnić można trzy warstwy dźwiękowe. Pierwsza- to delikatne pasaże, grane miękkim dźwiękiem w wysokich rejestrach fortepianu. Można je odebrać jako delikatne fale wody poruszane przez spokojnie przepływające rybki. Drugą, łatwo słyszalną warstwą jest wyraźnie ukształtowana melodia o spokojnym zabarwieniu minorowym, prowadzona głównie przez smyczki, nadająca obrazkowi liryczny, wyciszony nastrój. Trzecią warstwą, nieco trudniej słyszalną są jasne, delikatne dźwięki czelesty (instr. perkusyjny, klawiszowy, przypominający fisharmonię (inst.. dęty))- to jakby promienie słońca migocące w wodzie w akwarium.
Programowa interpretacja tych trzech warstw ma na celu ułatwienie ich wydzielania z całości - zauważenie, usłyszenie.
Aleksandra Pilarska
słowa- tekst
dźwięki naśladujące przyrodę (szum, deszcz)
instrumenty
kompozytor
poemat symfoniczny
legenda, baśń, poezja
obraz/ilustracja
tytuł