Aleksandra Pilarska

Temat: Muzyka ilustracyjno- programowa.

Cel główny lekcji:

♪ Prezentacja utworów o treści pozamuzycznej.

♪ Analizowanie utworów muzycznych z treścią

Przykłady muzyczne:

♫ L. v. Beethoven Burza z VI Symfonii „Pastoralnej” (`1,03)

♫ Saint Saens Akwarium z cyklu „Karnawał zwierząt” (`2,31)

♪ Interpretacja wiersza W. Badalskiej Ile głosów w lesie?

Cele operacyjne lekcji:

Uczeń potrafi określić:

♪ pojęcie muzyka ilustracyjna

♪ pojęcie muzyka programowa

♪ cechy charakterystyczne poematu symfonicznego

♪ zjawiska przyrody z jakimi kojarzy mu się słuchany utwór

Poza tym uczeń potrafi:

♪ ułożyć według hierarchii ważności hasła związane z muzyką programową

♪ zinterpretować muzycznie wiersz W. Badalskiej Ile głosów w lesie?

♪ wykonać wiersz z podkładem muzycznym

♪ wysłyszeć trzy warstwy muzyczne w utworze Akwarium C. Saint- Saens'a

z cyklu „Karnawał zwierząt”.

Uczeń:

♪ umie pracować w grupie

♪ kształci wyobraźnię

♪ umie uzasadnić swoje odpowiedzi

♪ umie ocenić swoją i kolegów pracę

♪ uczy się przełamywać bariery związane z publicznym wystąpieniem na forum klasy

Formy:

♪ zbiorowa, grupowa;

♪ słuchanie muzyki

♪ granie na instrumentach

Metody:

♪ organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia podczas lekcji

- piramida priorytetów

♪ analityczno - percepcyjna

♪ problemowo - twórcza

Media:

♪ płyty i odtwarzacz CD

♪ przygotowane wiadomości

♪ podręcznik

♪ tablica

Czynności organizacyjne:

1. Powitanie, sprawdzenie listy obecności.

2. Podanie tematu lekcji.

Przebieg lekcji:

1. Nauczyciel przeprowadza krótką pogadankę na temat muzyki ilustracyjnej, muzyki programowej. Następnie podaje niezbędne wiadomości odnośnie tych dwóch pojęć.

(aneks 1)

2. N. prezentuje utwór L. v. Beethoven'a pt. Burza z VI Symfonii „Pastoralnej” (`1,03)

(nie podaje tytułu). Proponuje aby uczniowie spróbowali określić treść utworu. Dla

ułatwienia N. podpowiada, że treść utworu związana jest z przyrodą (jeżeli zajdzie potrzeba N. prezentuje utwór jeszcze raz).

Po wysłuchaniu razem z uczniami analizuje jego treści pozamuzyczne. Pyta o:

- charakter utworu

- zjawiska przyrody z jakimi kojarzy im się wysłuchany fragment

- emocje jakie w nich wzbudził ten utwór

- jakie elementy muzyczne wskazują na tytuł utworu

Nauczyciel fragment pozamuzyczny dotyczący burzy z VI Symfonii Pastoralnej,

przedstawionej muzycznie przez L.van Beethovena.

3) Interpretacja wiersza Wiery Badalskiej pt. Ile głosów w lesie? (aneks 3)

N. wyznacza kilkoro uczniów do przeczytania wiersza (cała klasa słucha).

Po przeczytaniu uczniowie interpretują treść wiersza. Razem z nauczycielem

zastanawiają się w jaki sposób i za pomocą jakich instrumentów można wykonać

odgłosy lasu przedstawione w wierszu.

Wykonanie dźwiękonaśladowcze wiersza.

Nauczyciel tak rozdziela poszczególne odgłosy lasu aby każdy uczeń brał czynny

udział.

4. Wysłuchanie kolejnego utworu pt. Akwarium z cyklu Karnawał zwierząt, C. Saint-

Saens'a (nie podaje tytułu).

Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na trzy warstwy dźwiękowe jakie słychać w utworze (aneks 4).

Zadaniem uczniów jest wsłuchanie się w utwór oraz stworzenie krótkiego opowiadania

do niego. Dla ułatwienia N. podaje hasło „woda” (opowiadanie ma być związane z wodą, np. jeziorem, morzem, akwarium). Po prezentacji swoich opowiadań przez chętnych uczniów nauczyciel czyta krótką notkę o tym utworze.

5. EWALUACJA - piramida priorytetów.

Nauczyciel podaje uczniom hasła związane z poznaną na lekcji muzyką programową.

MUZYKA PROGRAMOWA

Nauczyciel tłumaczy uczniom aby spośród wymienionych haseł związanych z muzyką programową ułożyli własną piramidę priorytetów czyli pojęć mających największe znaczenie w muzyce programowej. Po wykonaniu zadania przez uczniów wszyscy wspólnie omawiają zadanie.

CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE

1. Spakowanie przyborów i podręczników

2. Pożegnanie klasy

ANEKS 1

ilustracyjna muzyka

muzyka charakteryzująca środkami muzycznymi zjawiska pozamuzyczne, towarzyszące utworom scenicznym, obrazom filmowym, słuchowiskom radiowym itp., której charakter związany jest ściśle z nastrojem i wyrazem akcji.

Muzyka, której zadaniem jest dźwiękowa ilustracja: 1) zjawisk realnych (np. zjawisk przyrody), 2) znaczenia słów. Struktury muz. w utworach tego typu są odbiciem struktury zjawisk ilustrowanych. Ilustracyjne pomysły muzyczne występują w muzyce programowej

programowa muzyka

muzyka, która za pośrednictwem odpowiednich czynników (melodyka, harmonia, kolorystyka instrumentalna itp.) sugerować ma pewne wyobrażenia na temat określonych w tytule treści literackich, obrazowych (malarstwo) czy zjawisk przyrody W utworach tego typu forma całości ma odzwierciedlać rozwój fabuły, a tematy mają charakter ilustracyjny (→ ilustracyjna muzyka). W utworze programowym właściwym skojarzeniom u słuchacza służy tytuł dzieła, motto słowne lub streszczenie fabuły literackiej. Typową formą programową jest poemat symfoniczny.

Poemat symfoniczny - instrumentalny utwór programowy bez ustalonej ściśle formy, który wyobraża lub sugeruje pewne określone treści literackie, wskazane w tytule. Twórcą poematu symfonicznego był F. Liszt. Inni to B. Smetana (Moja ojczyzna, R.Strauss, M.Musorgski (Noc na Łysej górze), Sibeliuss (Finlandia), C. Debussy (Morze).

ANEKS 2

Podręcznik do muzyki pt. klasa V, str. 45

ANEKS 3

WIERSZ

Wiera Badalska

Ile głosów w lesie?

Gdy się wsłuchasz w leśną ciszę,

Tysiąc głosów możesz słyszeć:

Śpiewa wilga, komar bzyka, - głos, komar - trójkąt

Świerszczykowa gra muzyka, - cymbałki

Strumień nuci swą piosenkę, - głos

Złota pszczoła leci z brzękiem - głos

Szumią drzewa, dzięcioł stuka, - klawesyn, bębenek

Kukułeczka w gąszczu kuka. - pianino (dźw. a-fis)

Bąk kosmatyhuczy basem, - głos

Mała żabka skrzeknie czasem - głos

Stuk! - o ziemię szyszka stuknie, - kastanieta

Trzaśnie głośno gałąź sucha…. - uderzenie linijką o ławkę

Tysiąc głosów w lesie słyszy,

Kto uważnie umie słuchać.

ANEKS 4

C. Saint- Saens Akwarium z Karnawału zwierząt.

Jest to siódmy z obrazków programowych - utworów charakteryzujących postacie i zachowanie się zwierząt, z cyklu przeznaczonego na małą orkiestrę (2 fortepiany, 2 skrzypiec, altówka, wiolonczela, 2 flety, 2 klarnety, czelista, ksylofon). Utwór był traktowany przez kompozytora jako żart muzyczny.

W obrazku Akwarium wyróżnić można trzy warstwy dźwiękowe. Pierwsza- to delikatne pasaże, grane miękkim dźwiękiem w wysokich rejestrach fortepianu. Można je odebrać jako delikatne fale wody poruszane przez spokojnie przepływające rybki. Drugą, łatwo słyszalną warstwą jest wyraźnie ukształtowana melodia o spokojnym zabarwieniu minorowym, prowadzona głównie przez smyczki, nadająca obrazkowi liryczny, wyciszony nastrój. Trzecią warstwą, nieco trudniej słyszalną są jasne, delikatne dźwięki czelesty (instr. perkusyjny, klawiszowy, przypominający fisharmonię (inst.. dęty))- to jakby promienie słońca migocące w wodzie w akwarium.

Programowa interpretacja tych trzech warstw ma na celu ułatwienie ich wydzielania z całości - zauważenie, usłyszenie.

1

tytuł

słowa- tekst

obraz/ilustracja

legenda, baśń, poezja

poemat symfoniczny

kompozytor

dźwięki naśladujące przyrodę (szum, deszcz)

instrumenty

---