Napisałam, że Kawafis to poeta czasu nie przestrzeni, że ożywia starożytne przestrzenie...
realnie związany z Aleksandrią a co za tym idzie z Grekami z diaspory i Konstantynopolem, a szerzej z Azją Mniejszą,
poeta miasta, ostatni z poetów palatyńskich..
jego poezja to studnia czasu, mała przestrzeń ale język który nie zna granic..
nie pisze o IV i V- nie interesuje go ani epoka klasyczna ani archaiczna tylko późna epoka hellenistyczna, epoka rzymska,
-pisze o i interesuje go ta przestrzeń i ten czas-styk kultur, wydarzeń..
jak uzbrojeni, w jaki sposob atakowali - np kanaris podplywal mala lodka wypelniona materialami wybuchowymi i uderzal w burte jednostki tureckiej wysadzajac ja w ten sposob w powietrze, albo ze pod bitwa pod navarino flota turecka mila 87 jednostek a ang-ros-fran-gr 27 a i tak zwyciezyly wielkie mocarstwa, albo o uzbrojeniu kleftow, etc
a i oczywiscie kalendarium - co, gdzie, kiedy
i nie zapomnijcie o geografii, jakie tereny objelo, co zdobyli i przylaczyli
to był Kanaris z Miaulisem chyba i to byly prawdopodobnie brandery wypelnione prochem nafta i wszystkim co zaplonie przy uderzeniu i rozwalili flote tur. przy Chios przy Samos nie zdazyli w Adrianopolu .
No i nie zapominajcie o Botsarisie...moim ulubionym Marku :
- powstanie-walczył ale umarł w 1823 pod Karpenisi w Mesolongi
- pierwsze dramaty-Akaios i Zambelios-o Marku...( tytuły: Markos Botsaris i Śmierć Markosa Botsarisa),
- w poezji..każdy romantyk o nim pisał..(Kalwos, Solomos, Matesis- szkoła jońska, Soutsos -szkoła ateńska, pieśni gminne...
więc mozna go wsadzić wszędzie...był też Suliotą... walczył w Mesolongii..a pojego śmierci oddziały suliockie przejął Byron - filhellen..
Marek jest jak coca-cola pasuje do wszystkiego..
A jego syn Dimitris...był ministrem w późniejszych rządach-aż dwa razy...zdolny po tatusiu..
Grek Zorba młody angielski pisarz o greckich korzeniach spotyka podczas podróży na Kretę starszego od siebie greckiego chłopa - "wolną duszę" - Aleksisa Zorbę (oczywiście Anthony Quinn). Zorba uderza w konkury do podstarzałej francuskiej kurtyzany - pani Hortensji (Lila Kedrova - Oskar). Gdy ta umiera na zapalenie płuc w ramionach Zorby miejscowi ludzie jak stado sępów rozszarpują jej skromny dobytek. Basil nawiązuje romans z młodą wdową (Irene Papas), w której kocha się młody rybak. Gdy ten popełnia samobójstwo miejscowi dokonują na wdowie samosądu. Basil za namową Zorby, za zgodą i przy pomocy mnichów postanawia uruchomić nieczynną od lat kopalnię. Pierwszy transport ze szczytu kończy się "piękną katastrofą" . Pogodzeni z życiem i ze sobą Basil i Aleksis tańczą na plaży słynne syrtaki autorstwa Mikisa Theodaorakisa. Poezja czysta poezja....
a samoukiem, obieżyświatem Aleksym Zorbą (pierwowzorem postaci był Jorgios Zorba). Zorba uosobienie witalnych sił natury (idea Elan vital Bergsona) kocha życie: jedzenie, picie ,świętowanie, miłość fizyczną i duchową, taniec i ciężką pracę. Nie docenia książek i nauki działa instynktownie i podświadomie. Narrator spotyka Zorbę w Pireusie i zachęcony jego barwnymi opowieściami zatrudnia go jako kierownika robót mających na celu odbudowę kopalnia na Krecie. Opowieść przeplatana wspomnieniami z przeszłości pisana barwnym dialektem toczy się wartko poprzez liczne porażki, katastrofy ale i drobne zwycięstwa pary bohaterów. Młody pisarz zafascynowany Zorbą nie zważa na finansowe tarapaty poddając się kolejom losu. Ostatniego wieczoru przed opuszczeniem wyspy Aleksy zachęca go aby wspólnie zatańczyli( tańczenie "syrtaki" - najsłynniejsza scena filmu w powieści nie występuje!). Powieść Kazantzakisa podobnie jak cała jego twórczość jest głęboko nasycona filozofią obecną w całej twórczości artysty.
1964 rok Oskary za:
- najlepszą drugoplanową rolę kobiecą dla Lili
Kedrovej za rolę Hortensji
- najlepsze zdjęcia (czarno - biały) dla Waltera Lassally
- najlepszą reżyserię artystyczną/dekoracje
Konstantynopol został zdobyty przez wojska Imperium Otomańskiego dowodzone przez sułtana Mohammeda II (Mehmeta II, Zdobywcę) w 1453. Zakończyła się wspaniała historia Cesarstwa Bizantyjskiego. W historii Grecji zamknęła się karta historii. Jednocześnie otworzyła się następna. Turcy niezwłocznie rozpoczęli podbój Grecji kończąc go w 1460 zdobyciem Peloponezu. Pod panowaniem Wenecjan pozostawały wyspy jońskie i częściowo inne wyspy zamieszkałe przez Greków. Długo inwazji Turcji opierała się Kreta. Pomimo, że Konstantynopol stał się stolicą imperium Osmanów, mieszkało tam ciągle wielu Greków. Miasto stało się symbolem marzeń o odrodzeniu państwowości. Zgodnie z prawem islamu chrześcijańscy Grecy zachowali początkowo swobodę religijną, prawo nauczania w języku greckim i swobodę handlu. Ludność wysp greckich wkrótce zmonopolizowała handel śródziemnomorski w imperium osmańskim, zdobywając majątek i znaczenie. Wokół patriarchatu w Konstantynopolu skupiła się najwyższa warstwa społeczeństwa greckiego - wyższe duchowieństwo, kupcy, właściciele ziemscy itp. - mająca znaczące wpływy na dworze sułtańskim.
Na początku Turcy nie stosowali znacznych represji przeciwko Grekom o wiele bardziej można było je odczuć na Wyspach Jońskich, Krecie czy w kilku przybrzeżnych enklawach pozostających pod władzą Wenecjan, okupantów znacznie bardziej uciążliwych i bezwzględnych. Najbardziej uciążliwe były bardzo wysokie podatki oraz pobór do gwardii janczarów jednego z pięciu synów. "Pobór" taki odbywał się jeszcze w wieku dziecięcym i powodował całkowite wynarodowienie (wychowanie w Islamie). Małą pociechę stanowi fakt, ze wielu Greków - janczarów osiągało wysokie pozycje wojskowe nie wyłączając stanowiska Wielkiego Wezyra.
Na arenie politycznej basenu Morza Śródziemnego największą rolę odgrywała wówczas Wenecja. Przez trzy następne lata Wenecja prowadziła z Turcją rywalizację, głownie na niwie dyplomatycznej i handlowej. Nie brakło także konfliktów zbrojnych. Niektóre z wysp przechodziły z rąk do rąk. W latach 1680 - 1715 we władaniu Wenecji pozostawał półwysep Peloponeski znany także pod nazwą Morea. Wiek XVII był w Grecji okresem bardzo burzliwym. Imperium Osmańskie słabło i nasiliły się ruchy narodowe. Na terenie Grecji, w jej górzystych regionach działali rozbójnicy - kleftowie - jawnie występujący przeciwko władzy okupantów. Na morzu rozzuchwalili się korsarze, którzy w wielu rejonach nadmorskich przejęli całkowitą kontrolę nad żeglugą.
Od XVIII w. wzrastało poczucie świadomości narodowej Greków. Powstanie to uznano za początek nowożytnej historii Grecji. Greckie odrodzenie kulturowe i narodowe rozwijało się dzięki tajnym organizacjom kulturalnym i politycznym na obczyźnie. Organizacjami takimi były organizowane licznie nielegalnie szkoły kościelne "Crypto Scholia". W 1770 r. na Peloponezie wybuchło powstanie przeciwko władzy tureckiej, inspirowane przez carycę Rosji Katarzynę II, jednak szybko zostało zdławione. Nadzieję na wyzwolenie narodowe i społeczne przyniosła narodom Grecji Wielka Rewolucja Francuska. Bez wątpienia ideały rewolucji przyświecały Velestinosowi Rigasowi (Fereosowi) w jego licznych publikacjach w tym słynnej "Deklaracji Praw Człowieka" z 1797 roku. Rewolucja Francuska doprowadziła także do upadku Imperium Weneckiego. Jej interesy w tym także posiadłości na Wyspach Jońskich przejęła Francja. Rewolucja zadomowiła się na Kefalinii, Zakinthos i Korfu, parę mil od brzegów kontynentalnej Grecji! Francuzi podjęli grę dyplomatyczną z Ali Paszą - rządcą Albanii i Epiru. Bonaparte w 17097 uderzył na Egipt. Porta chwiała się w posadach. Wydawało się, ze dla Grecji nadchodziła jutrzenka swobody....
Początki walk narodowo - wyzwoleńczych
W latach 1770 i 1780 caryca Katarzyna Wielka wyparła Turków z wielu miast na północnym wybrzeżu morza Czarnego w tym Odessy. Władczyni nadała tym miastom starożytne i bizantyjskie nazwy a także zaoferowała zamieszkałym tam Grekom dużą niezależność finansową oraz tereny dla osadnictwa. Wielu Greków skorzystało z tej hojnej oferty.
W roku 1814, w Odessie trzech kupców Athanasios Tsakalof, Emmanuel Xanthos i Nikolaos Skoufas założyło niezależną partię Philiki Etaireia (Stowarzyszenie Przyjaciół). Wiadomość o Stowarzyszeniu szybko rozprzestrzeniła się po całej Grecji. W tym czasie Stowarzyszenie rozpoczęło gromadzenie funduszy mających wspomóc walkę zbrojną o niepodległość.
W tym samym czasie rosła pozycja bogatych greckich rodów w Konstantynopolu zwanych Phanariotami. Wkrótce Phanarioci zdominowali scenę polityczną emigracji i rozpoczęli przygotowania do walki zbrojnej. Najwybitniejszymi przedstawicielami tej partii byli Aleksandros Mavrokordatos, Aleksandros i Demetrios Ypsilantis.
W roku 1819 Ali Pasza, "Lew Ioanniny", Albański możnowładca zagarnął pod swoje władanie całą północno-zachodnią Grecję i terytorium dzisiejszej Albanii. Ali Pasza był władcą autorytarnym i okrutnym. Jego okrucieństwa dotykały zarówno chrześcijan jak i muzułmanów. Pod koniec 1819 jego rebelia wobec sułtana Mahmuda stała się oczywista. Ali Pasza zachęcał do współpracy stowarzyszenie "Philiki Etaireia" mając na celu sprowokowanie interwencji Rosji. Na koniec swej rebelii zdradził Greków próbując zyskać litość sułtana lecz i ten zamysł spalił na panewce. W roku 1820 oddziały ottomańskie wkroczyły na tereny kontrolowane przez Ali Paszę i rozpoczęły tłumienie rebelii.
W tym czasie Aleksander Ypsilantis, kierujący poczynaniami "Philiki Etaireia" polecił Kolokotronisowi rozpocząć przygotowania do powstania na Peloponezie a souliotom wzniecić zamieszki w północnej Grecji.
Ypsilantis pragnął rozpocząć walkę jak najszybciej, gdy Turcy zajęci byli tłumieniem buntu Ali Paszy. W jego planach powstańcy greccy mieli wkroczyć z Serbii i Bułgarii szybko przenosząc ogień Rewolucji do Tracji, Epiru, Macedonii, i - co było kluczowym elementem strategii Ypsilantisa - na Peloponez. Jesienią 1820 mimo opóźniających się przygotowań na Peloponezie Ypsilantis decyduje się na wkroczenie na tureckie terytorium Mołdawii (obecna Rumunia).
Ypsilantis chciał sprowokować Turków do przekroczenia granicznej rzeki Dunaj i co za tym idzie - wciągnąć do wojny Rosję. Powstańcy wkroczyli na tureckie terytorium 5 marca 1821 roku z armią liczącą 4500 ludzi, w tym 700 osobowy, "kadrowy" oddział złożony ze studentów zwanych "Świętym Batalionem" - Ieros Lochos. Powstańcy byli słabo uzbrojeni, ich artyleria składała się z 4 dział! Nadzieje na pomoc rumuńskich powstańców pod wodzą Vladimirescu oraz pomoc Rosji spełzły na niczym. Turcy szybko zorganizowali opór zmuszając Greków do rozproszenia sił. Ypsilantis zadecydował o rozbiciu obozu w Dragatsani. W kolejnych walkach zagładzie uległ "Święty Batalion" co w praktyce oznaczało niemożność kontynuowania dalszej walki zbrojnej. Ypsilantis zmuszony został do przekroczenia granicy austriackiej, gdzie mimo listu żelaznego został aresztowany i skazany na więzienie, w którym po 7 latach zmarł. Kilka mniejszych oddziałów powstańczych zdołało utrzymać się na terytorium Mołdawii i Grecji i angażowało w walce duże siły tureckie. Olympios opanował klasztor Sekoul, gdzie otoczony wysadził się wraz ze swoimi ludźmi w powietrze. Farmakis otoczony, poddał się a po torturach został stracony.
Śmierć tych dwóch dzielnych dowódców zakończyła ten od początku źle przygotowany i prowadzony, niewątpliwie heroiczny zryw narodowy. Ofiara bojowników "Philiki Etaireia" nie poszła na marne. Gdy w Mołdawii walczyły ostanie oddziały powstańcze na Peloponezie rozpoczynały się już walki, które przyniosły Grecji wolność. Aleksandros Ypsilantis jeszcze przed śmiercią dowiedział się, że Ioannis Kapodistrias został pierwszym gubernatorem niezależnej Grecji.
Demetrios Ypsilantis, brat Aleksandra obejmuje militarne dowództwo oddziałów Etaireia na Peloponezie. Współdziałający z nim lokalny przywódca Mavromichaelis, gubernator Mani na Peloponezie zdołał rozpalić ogień powstania na całym półwyspie.
W tym czasie powstanie wybucha w centralnej Grecji. 10 kwietnia pada oblężony przez powstańców zamek i miasto Salona. Pierwszy zdobyty przez Greków w tej wojnie. Powstańcy wyruszają do Alamana, gdzie na moście pojmany zostaje przez Turków legendarny bohater Athanassios Diakos. Torturowany okrutnie, zostaje równie brutalnie zgładzony. Pozostałych po bitwie 117 powstańców pod wodzą Odysseusa Androutsosa zajmuje pozycję w wąwozie Termopylejskim pod miejscowością Gravia gdzie zmuszają w nocnej bitwie do odwrotu ponad 4000 armię paszy Dramali. Bitwa ta uratowała Powstanie w centralnej Grecji. Na Peloponezie rozpoczynają się okrutne rzezie Turków. Ginie 14000 z ponad 50000 populacji, pozostali chronią się w umocnionych miastach, które wkrótce zostaną oblężone przez powstańców. 23 marca Mavromichalis rozpoczyna oblężenie Kalamata.
Legenda mówi, że 25 marca 1821 (5 kwietnia według kalendarza gregoriańskiego) Biskup Patras - Germanos - wywiesił grecką flagę na klasztorze Agia Lavra, co stało się sygnałem do wybuchu powstania. Jednakże Manioci nie wykazywali chęci do pomocy Rumeliotom na kontynencie. Demetrios Ypsilantis dowodząc 12000 armią zdobył Tripolis - centralne miasto Peloponezu lecz zmuszony został przez lokalnych dowódców, byłego klefta - rozbójnika Kolokotrionisa i Mavromichalisa do opuszczenia armii. Wkrótce w Tripolisie zginęło w rzezi ponad 8000 Turków. Do Powstania dołączają pierwsze wyspy: Hydra, Spetses, Psara i wiele innych.
Powstanie w Azji Mniejszej i wyspach Dodekanezu zakończyło się klęską. Turcy odpowiedzieli masakrami Greków w Azji Mniejszej, z których najbardziej znaną była masakra 25 000 mieszkańców wyspy Chios.
Zaangażowanie militarne Turków w Epirze - Ali Pasza, Azji Mniejszej i wyspach pozwala na umocnienie powstania na Peloponezie i Grecji środkowej. Padają kolejne twierdze Monemvasia i Navarino (Pylos). Na początku 1822 Turcy zdołali zorganizować pierwszą kontrofensywę. Stłumili powstanie w Azji Mniejszej i Dodekanezie, Zmasakrowali ludność Thessalonik. W Konstantynopolu zginął patriarcha Konstantynopola Grzegorz V. Na rozkaz sułtana, w obawie przez reakcją mocarstw Europy Turcy wstrzymują dalsze rzezie Greków. 5 lutego 1822 ginie Ali Pasza a jego głowa przesłana zostaje do Konstantynopola. Turcy mogą skoncentrować siły na Powstaniu Greków. Tymczasem - w przeciągu roku Grecy zdobyli Pylos (Navarino), Monemvassię, Nafplion i Tripolitsę na Peloponnezie, oraz Messolongi, Ateny i Teby.
13 Stycznia 1822 w Epidavros ogłoszono odrodzenie niepodległej Grecji. Proklamowano tam "Konstytucję z Epidavros". W 1822 głównodowodzący siłami Tureckimi pasza Dramali maszerując wschodnim wybrzeżem Grecji nie napotyka żadnego oporu aż do momentu wkroczenia na Peloponez. Kierował się na Napflion chcąc uwolnić oblężony przez Greków strategiczny port. Wkrótce jednak utracił możliwość sprawnego zaopatrywania swych wojsk. Dostawy morzem odcięła mu flota powstańcza dowodzona przez Laskarinę Bouboulinę siły główne i pomocnicze nękane były atakami sił greckich dowodzonych przez Demetriosa Ypsilantisa, Theodoriosa Kolokotronisa i Nikitiasa Stamatopulosa. Wkrótce Dramali zmuszony został do odwrotu a bitwie na przełęczy Derevakia stracił ponad 4000 żołnierzy i życie. Jeszcze wiele lat później podróżni mogli zobaczyć bielejące kości poległych w tej bitwie Turków. Bitwa ta ostatecznie przesądziła o powodzeniu Powstania. Rozszerza się ono coraz bardziej na terenie Grecji kontynentalnej i wysp. Na scenie politycznej następuje zmniejszenie roli heteriotów z Philiki Etaireia i wzrost roli dawnych kleftów czy kapetanioi takich jak Georgios Karaskaikis, Nikitas Nikitaras, Oddysseus Androutsos, Ioannis Makryiannis, Petrobey Mavromichalis. Kolokotronis kontrolował cały Peloponez a Androustsos wschód Grecji. Phanarioci dążyli do zdominowania politycznej sceny Grecji, jako jedyni posiadali polityczne doświadczenie. Demetrios Ypsilantis dalej myślał o rosyjskiej interwencji i roznieceniu Rewolucji na inne narody półwyspu Bałkańskiego. Aleksander Mavrokordatos i Demetrios Ypsilantis chcieli utworzyć Rząd Narodowy. W Argos zwołano Zgromadzenie Narodowe, które wybrało Petrobey Mavromichalisa na prezydenta a Thodorosa Kolokotronisa na vice-prezydenta.
W tym czasie w Kranidi, w południowej Argolidzie zwołano drugie Zgromadzenie Narodowe reprezentujące interesy Grecji Kontynentalnej. Na prezydenta państwa wybrało Kountouriotisa. Demetrios Ypsilantis stracił poparcie philariotów i nie odegrał już żadnej roli na scenie politycznej, nadal jednak pozostając jednym z czołowych dowódców. Pomiędzy rywalizującymi rządami doszło do wojny domowej. Starcie dwóch rządów było także starciem pomiędzy kapetenioni reprezentującymi, starą tradycję wiejskiej i zacofanej Grecji a inteligentami preferującymi, nowoczesny, pro zachodni styl rządów. Przewagę zdobywać zaczął obóz kierowany przez Koundouriotisa i Mavrokordatosa. Tymczasem sułtan Mahmud II zaoferował Grecję jako nagrodę za stłumieni rewolty potężnemu władcy Egiptu - Muhammedowi Alemu. Ekspedycją dowodził syn Muhameda - Ibrahim. Armia Egipska wylądowała w Morei w lutym 1825 roku. W tym czasie Kolokotronis aresztowany został przez wojska posłuszne rządowi Koundouriotisa i Ibrahim bez dużych przeszkód opanował Peloponez, paląc miasta i wsie, mordując ich mieszkańców. Postępowanie takie wzbudziło powszechny sprzeciw Europy.
Państwa Europejskie dotychczas nie angażowały się w wydarzenia w Grecji obawiając się reakcji wciąż potężnej Turcji kontrolującej strategiczną cześć Europy. Pomocy powstaniu udzielali za to licznie filhelleni, arystokraci, ludzie kultury i młodzież wykształcona w duchu romantyzmu i kultury antycznej. Najsłynniejszymi z nich byli Shelley, Goethe, Schiller, Victor Hugo, i Lord Byron. Byron przybył do Messolongi, ważnego punktu walki narodowo-wyzwoleńczej w styczniu 1824 i zmarł trzy miesiące później na zapalenie płuc. Teraz mocarstwa zaczęły jawnie występować po stronie Greków. Kolokotronis zostaje uwolniony z więzienia i rozpoczyna walkę z Ibrahimem stosując technikę walki partyzanckiej, zadaje wrogowi poważne straty. W 1826 Ibrahim zdobywa Messolongi i dokonuje rzezi mieszkańców.
Do 1827 roku Ibrahim zdobywa miasta Methoni, Korynt, Pylos, Messolongi i Ateny.
W tym czasie Ypsilantis i Makryiannis ze 250 ludźmi pokonują Ibrahima z 7000 armią pod Myloi niedaleko Argos. Straty egipskiej armii sięgają już ponad 16000 z ogólnej liczby 24000 żołnierzy. Sułtan Mahmud II zamierza więc wesprzeć wojska egipskie. Widząc niepewny los Powstania i będąc pod presją opinii publicznej Anglia decyduje się na zbrojną interwencję w Grecji. Lord Cochrane, filohellenita, zostaje dowódcą floty greckiej. Ofensywę dyplomatyczną rozpoczynają Rosja i Francja. W lipcu 1827 roku, w Londynie zbiera się konferencja poświęcona sprawom Grecji. Mocarstwa ustalają w Traktacie Londyńskim, że Grecja będzie autonomicznym państwem, jednakże pod turecką zwierzchnością. Określono też kandydata na stanowisko gubernatora Grecji został nim rosyjski dyplomata, Grek - Ioannis Kapodistrias.
W październiku 1827 połączone floty Francusko - Angielsko - Rosyjska pokonały pod Navarino flotę Turecko - Egipską pod wodzą sułtana Mahmuda II.
Rosyjska ofensywa w Europie i marsz na Konstantynopol zmusiły w końcu Turcję do podpisania traktatu pokojowego w Adrianopolu i uznania de facto niepodległości Grecji w 1829 roku.
BOHATEROWIE:
Theodoros Kolokotronis (1770 - 1843).
Pochodził z rodziny kleftów - peloponeskich górali - rozbójników (słowotwórczo kleft po grecku znaczy złodziej - kleptoman). W młodości zaciąga się do brytyjskiej armii okupującej wyspy Jońskie i służy na wyspie Zakhintos. Wkrótce dezerteruje i wraca na Peloponez. Już na początku Rewolucji w 1821 wyróżnił się odwagą i doświadczeniem wojskowym. Wkrótce staje się głównym dowódcą wojsk powstańczych. Organizuje oblężenie Tripoli i zdobywa je osiągając pierwszy poważny sukces militarny Powstania. W 1822 umiejętnie dowodząc szczupłymi siłami greckimi zdołał doprowadzić do klęski turecką kontrofensywę prowadzona przez paszę Dramalę. W 1824 roku Kolokotronis kontroluje militarnie i politycznie cały Peloponez a w roku 1824 Zgromadzenie Narodowe wybiera go na vice-prezydenta Republiki. W 1825 zostaje uwięziony przez oponentów politycznych. Uwolniony po inwazji tureckiej w Morei, w 1825 roku staje na czele wojsk i odnosi szereg zwycięstw, stosując taktykę wojny partyzanckiej. Po uzyskaniu niepodległości był stał się stronnikiem Rosji i oponentem króla Ottona I. Oskarżony o zdradę został uwięziony i uwolniony dopiero w 1835 roku. Kolokotronis jest uważany za najwybitniejszego wodza Rewolucji Narodowej 1821 roku.
Georgios Karaiskakis (1782 - 1827).
Urodzony w biednej rodzinie góralskiej przyłącza się do kleftów i staje się przywódcą jednej z grup (band). Militarny geniusz powoduje, że staje się jednym z dowódców wojsk powstańczych. Rząd grecki mianuje go głównodowodzącym wojsk we wschodniej Grecji. Siedzibą dowództwa było miasto Elefsina. Podczas walk w 1827 odnosi wspaniałe zwycięstwa pod Arachowo i Distomo. Ginie w bitwie pod Falironem w 1827 roku. Georgios Karaiskakis jest uważany za drugiego wodza Rewolucji Narodowej 1821 roku.
Constantinos Kanaris (1793 - 1877).
Pochodził z wyspy Psara. Stał się słynny dzięki swoim atakom - statkami "pochodniami" na turecką flotę. Zdołał zniszczyć turecką flotę stacjonującą na wyspie Chios i Tenedos a potem floty zakotwiczone w Mytilene (na wyspie Lesbos) oraz na Samos (1824). Próbował także zniszczyć turecką armadę Mehmeta Ali przygotowującą się do inwazji w porcie Aleksandria (Egipt) lecz nagły zwrot kierunku wiatru zniweczył jego plany. Kanaris był jednym z najważniejszych dowódców flory greckiej, która odegrała kluczową rolę w Rewolucji, skutecznie blokując flotę turecką, wspierając walki na wyspach. Po uzyskaniu niepodległości podejmuje działalność polityczną skierowaną przeciwko królowi Ottonowi I. Po roku 1843 uczestniczy w pracach kilku gabinetów jako minister i premier. Znany z uczciwości, odwagi jest jedną z najwspanialszych postaci rewolucji 1821 roku.
Makriyannis Ioannes (Yannis)
(1797-1864).
Generał Makriyannis urodził się w Lidoriki, we wschodniej Grecji. Walczy i dowodzi oddziałami powstańców od 1821 roku. Kiedy w 1825 roku Ibrahim Pasza zaatakował Argolidę z armią 4,000 piechoty i 600 kawalerii - Makriyannis razem z Ypsilantisem, Mavromichalisem i 300 ludźmi zdołał odeprzeć cztery zaciekłe ataki wroga a wieczorem, wzmocniony regimentem regularnych wojsk greckich rozbić kompletnie rozbić oddziały wroga. Makriyannis został ciężko ranny w bitwie został przetransportowany na pokład francuskiej fregaty admirała de Rigny. W bitwie pod Falironem 5 lutego 1827, Makriyannis włączy na czele korpusu ateńskiego dowodzonego przez generała Gordona. W bitwie wyróżnił się odwagą i zdolnościami taktycznymi. Po uzyskaniu niepodległości osiada w Atenach i zajmuje się polityka i sztuką. Jest Mecenasem Panayiotisa Zografosa, inspirując niezwykły cykl ilustracji poświęcony Rewolucji a także publikując swoje pamiętniki.
Manto (Magdalena) Mavrogenous (1796 - ?)
Nie tylko mężczyźni wyróżnili się w czasie walk rewolucji roku 1821. Jedną z bohaterskich greczynek była Manto Mavrogenous. Wykształcona w szkole w Trieście, mówiąca biegle po włosku i turecku. Studiowało także filozofię i historię antycznej Grecji. Jej ojciec - Dimitrios Mavrogenous był gubernatorem Vlahia w Mołdawii i dowódcą floty. W 1809 rodzina Mavrogenous przenosi się na swą rodzinną wyspę Mykonos. Dimitrios zostaje członkiem stowarzyszenia Philiki Etaireia i brał czynny udział w przygotowaniach do Powstania Narodowego. Wraz z nim angażowała się w działalność rewolucyjną młoda Manto. Gdy z Grecji dotarły wieści o wybuchu walk, prominentni obywatele Mykonos zaczęli wahać się czy poprzeć Powstanie. W kwietniu 1821 Manto zaprosiła wszystkich przywódców na spotkanie, gdzie płomienną mową zdołała uzyskać ich poparcie dla sprawy rewolucji. Manto zakupiła i wyposażyła za własne pieniądze dwa statki dla ochrony wyspy przez okrętami tureckimi i okolicznymi piratami. Założyła także oddział powstańczy i dowodziła nim w wielu zwycięskich potyczkach. Za jej bojowe zasługi awansowano została awansowana do stopnia porucznika.
Laskarina Boumboulina
Inna wielka kobieta - świetlista postać walk o niepodległość Grecji. Boumboulina pochodziła z wyspy Spetses, z bogatej rodziny. "Archontissa" (Pani) ze Spetses użyła swego majątku dla wybudowania dużej floty i stała się jedną z największych postaci w działania morskich w okresie Rewolucji. Po zwycięstwie Powstania w Środkowej Grecji i Peloponezie ogień Rewolucji zapłonął na wyspach greckich. Wyspa Spetses była pierwszą z nich. Stało się to dzięki postawie i odwadze Laskariny Boumbouliny . Wkrótce przykład Spetses zachęcił wiele następnych wysp do przyłączenia się do Powstania Narodowego i walnie przyczyniło się do końcowego sukcesu Rewolucji. Boumboulina, ze swoją flotą brała udział w wielu zwycięskich bitwach morskich, stając się ostoją Powstania na Egejach.
Andreas Miaoulis (1769 - 1835).
Urodził się na wyspie Hydra. W wieku 17 lat zostaje kapitanem statku handlowego. W czasie wojen napoleońskich zdołał śmiałymi poczynaniami zdobyć uznanie i wielkie bogactwo. Od 1822 roku zostaje mianowany dowódcą - admirałem greckiej floty powstańczej. Odnosi zwycięstwo na d flotą otomańską w bitwie pod Patrą i turecko - egipską nieopodal Gerondy. Zdołał zapewnić przewagę na morzu co wielokrotnie umożliwiło wspomaganie oblężonych twierdz powstańczych (np.. Mesologi) lub pozbawienie tego wsparcia oblężonych Turków. Andreas Miaoulis był najwybitniejszym dowódcą morskim Rewolucji 1821.
Nikitas Stamatelopoulos (Nikitaras)
Urodził się w Leontari, w Arkadii, jako syn ubogiego chłopa. Był bratankiem Kolokotronisa i podobnie jak on służył w jońskiej armii. W 1821 zostaje dowódcą oddziału powstańczego. Zwycięża Kiaya Beja w bitwie pod Kaki Scala. W marcu i kwietniu 1822, Nikitaras walczy zwycięsko pod wodzą Odysseusa Adroutsosa przeciwko Paszy Dramali, który próbował przekroczyć przełęcz Termpopylejską i poniósł 8 maja 1821 klęskę pod Gravia. W kolejnej ofensywie Dramali w Morei. Nikitaras dowodzi obroną wąskiego przesmyku w Derivaki na przesmyku Korynckim. W bitwie tej ginie prawie 4000 Turków a Nikitaras otrzymuje przydomek Tourkophagos- pogromca Turków. W oblężeniu Messolongi Nikitaras daje kolejny dowód patriotyzmu, odwagi i poświęcenia. Marynarze dostarczający zaopatrzenie oblężonym powstańcom ażądali opłat za dostarczane towary. Gdy wyczerpały się fundusze obrońców marynarze zagrozili wstrzymaniem dostaw. Wówczas to Nikitas wyciągnął swoją cenną szablę, którą zdobył od tureckiego dostojnika i krzyknął do marynarzy: "ta szabla to wszystko co posiadam. Składam ją w ofierze mej Ojczyźnie". Wystąpienie to przyniosło natychmiastowy skutek, marynarze podarowali obrońcom wszystkie towary i wspomagali ich do końca oblężenia.
Papaflesas - Gregorios Dikaios
(1788 - 1825). Papaflesas urodził się w Messinia w 1788 roku. Już za młody został mnichem. Turcy wiedząc o jego rewolucyjnych poglądach, zmusili go do opuszczenia Grecji. Przybywa do Konstantynopola, gdzie staje się jedną z głównych postaci ruchu rewolucyjnego, przystępuje do "Philiki Etaireia". Z rozkazami Ypsilantisa wraca na Peloponez i zaczyna głosić ideały narodowo-wyzwoleńcze, przygotowując grunt do Powstania Narodowego. Po wybuchu Powstania staje się jego kluczową postacią. Kiedy w 1825 Ibrahim Pasza ląduje ze swą 40000 armią na Peloponezie Papaflesas na czele 2000 powstańców staje mu naprzeciw. 20 maja 1825, pod Maniaki Ibrahim z 6000 Turkami atakuje i zabija 600 Greków w tym dowodzącego nimi Papaflesasa.
Ioannis Kapodistrias
W kwietniu 1827 roku w miejscowości Trojdzena nad zatoką Sarońską zebrało się Zgromadzenie Narodowe Greków. Powołało ono na siedmioletnią kadencję, na stanowisko kyvernitisa (gubernatora) młodej republiki Grecji Ioannisa Kapodistriasa. Ioannis Kapodistrias pochodził z Korfu (Kerkiry), z poważanej i bogatej rodziny. Już w młodości rozpoczął służbę w dyplomacji rosyjskiej, stając się zaufanym doradcą cara Aleksandra I, szczególnie w sprawach polityki bałkańskiej. Kapodistrias cieszył się zaufaniem Trzech Mocarstw, nie był skoligacony ani powiązany z żadnym ze stronnictw politycznych a przez to stawał się idealnym kandydatem na przywódcę nowego państwa greckiego. W styczniu 1828 roku Kapodistrias przybywa do Grecji i obejmuje stanowisko gubernatora. Stolicą państwa ustanawia portowe miasto- Napflion. Jako gubernator staje przed ogromnymi problemami. Imperium Ottomańskie nie wyzbyło się jeszcze myśli o ponownym opanowaniu greckich ziem. Kraj leżał w gruzach, nie funkcjonowała administracja, przemysł i szkolnictwo. Kraj de facto znajdował się pod kontrolą lokalnych notabli, posiadających własne armie. Kapodistrias zrozumiał, że nie może przestrzegać zasad zawartych w liberalnej Konstytucji z Trojdzeny (wzorowanej na konstytucjach Wielkiej Rewolucji Francuskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki). Wkrótce posunięcia nowego pro-zachodniego gubernatora napotkały sprzeciw zarówno politycznych jak i militarnych przywódców Grecji. Kapodistrias odpowiedział rozwiązaniem Zgromadzenia Narodowego zastąpieniem go 27 radą - Panhellenionem. Radę tą kontrolował całkowicie jednak w lipcu 1829 zwołuje w Argos kolejne Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie to rozwiązało Panhellenion powołując na jego miejsce inne ciało ustawodawcze - Senat. Traktat w Adrianopolu (wrzesień 1829) zawarty po zakończeniu wojny Rosyjsko - Tureckiej a następnie konferencja w Londynie zabezpieczyły powagą i potęgą militarną Anglii, Francji i Rosji byt polityczny Grecji. Decyzją przedstawicieli trzech mocarstw - Grecja miała stać się monarchią. Koronę Grecji zaproponowano księciu Leopoldowi Saxe-Colburg, lecz ten propozycję tą odrzucił. W tym czasie Kapodistriasa umacnia i centralizuje swoje rządy poprzez szereg reform i decyzji administracyjnych. W wielu przypadkach jest to tworzenie instytucji państwowych od początku. Stworzony zostaje system szkolnictwa, bankowości, transportu i komunikacji, administracja państwowa oraz armia. Pod coraz bardziej autorytarnymi rządami gubernatora krzepnie i rozwija się młode państwo greckie. W tym czasie mocarstwa proponują Porcie ustanowienie północnej granicy Grecji na linii Volos - Arta, lecz propozycja ta zostaje przez Turcję odrzucona. W 1831 reformy i rządy Kapodistriasa napotykają na coraz większy opór wielu środowisk. Szczególny sprzeciw wywołała sprawa reformy rolnej. Ziemia będąca w czasie okupacji tureckiej własnością państwa, miała być w myśl reformy podzielona pomiędzy biedotę wiejską i emigrantów z terenów nadal znajdujących się pod okupacją. Lokalni przywódcy i watażkowie (gr. klefts i kapetanioi) otwarcie sprzeciwiali się władzy rządu centralnego i zaczęli wszczynać rewolty. Autorytarne rządy gubernatora poddawane były krytyce środowisk demokratycznych i inteligencji. Chcąc uśmierzyć bunty Kapodistrias zdołał spacyfikować najbardziej zrewoltowany rejon Grecji - Mani i aresztować legendarnego przywódcę Petrobeya Mavromichalisa. Petrobey miał w zamyśle zostać stracony lecz 9 października 1831 w Napflionie George i Constantine Mavromichalis - bratankowie Petrobeya zamordowali Ioannisa Kapodistriasa.
Król Otton
1-go lutego 1832 roku historia wyniosła księcia Bawarskiego Ottona von Gluecksburg na tron Grecji. Król Ludwik Bawarski - ojciec Ottona uzyskał zapewnienie, że nowy król Grecji będzie posiadał silną, dominującą pozycję w nowym państwie greckim.
Panowanie Ottona trwało do 24 października 1862 roku. W pierwszym okresie swego panowania, w latach 1833 - 1843 Otton rządził w sposób absolutny. Cała władza ustawodawcza i wykonawcza skupiła się w rękach młodego króla. Także władza sądownicza była sprawowana w imieniu króla. Król nie był odpowiedzialny przed Narodem - jak stanowiła grecka Konstytucja lecz jako tyran jedynie przed Bogiem.
W roku 1839 zaczął narastać w Grecji kryzys ekonomiczny i polityczny. Bieda, niezadowolenie społeczne spowodowane "epizodem kreteńskim" nielegalna działalność partii politycznych powodowały rosnące niezadowolenie wielkich mocarstw Anglii, Francji i Rosji - gwarantów niepodległości i Konstytucji Grecji. Wzmogły one swoje wysiłki aby zmienić tę sytuację. 3 września 1843 roku komendant stołecznego garnizonu, pułkownik kawalerii Dimitrios Kallergis stanął na czele rebelii. Dowodzony przez niego oddział kawalerii dotarł pod gmach pałacu Królewskiego i zażądał przywrócenia Konstytucji. Wsparty przez inne oddziały wojskowe i mieszkańców Aten, uzyskał zapewnienie Ottona o przywróceniu praw konstytucyjnych w Grecji. Okres absolutyzmu w Grecji uległ zakończeniu, rozpoczął się zaś okres monarchii konstytucyjnej.
Wybory do Zgromadzenia Narodowego przewidziano na ostatni tydzień września 1843 roku. Fatalna pogoda spowodowała, że odbyły się tydzień później. Tak więc 3-cie Zgromadzenie Narodowe Greków rozpoczęło swe obrady 8 października 1843 roku. Mowę inauguracyjną wygłosił sam król Otton. Zgromadzenie trwało do 18 marca 1844 i zakończyło się uchwaleniem Konstytucji Grecji. Konstytucja składała się ze 107 artykułów. Zgromadzenie narodowe ratyfikowało Ją 4 marca, zaś 18 marca podpisał Ją król. Konstytucja Grecji z roku 1844 była kompromisem pomiędzy ambicjami partii politycznych i potęgi monarchii. Władza ustawodawcza należała do króla, Parlamentu - wybieranego w wyborach (lecz nie powszechnych) i Senatu wyznaczanego przez króla. Władza wykonawcza należała do króla i była sprawowana poprzez gabinet ministrów - przez niego wyznaczonych. Władza sądownicza była sprawowana przez niezależnych sędziów, wyznaczanych jednak przez króla. Konstytucja obowiązywała tylko do roku 1846, do czasu uchwalenia nowej Konstytucji. 18 marca 1844 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nowe prawo wyborcze. Było to najbardziej demokratyczne i zarazem najnowocześniejsze prawo wyborcze tamtych czasów. Przewidywało, że członkowie Parlamentu będą wybierani w dwustopniowych wyborach. Wybory mają być wolne, bezpośrednie i tajne. Druga runda następowała jeżeli kandydat nie uzyskał bezwzględnej większości w pierwszej rundzie. Wybierano w wielo mandatowych okręgach wyborczych według zasady proporcjonalności. Jednakże akty prawne uchwalone przez Zgromadzenie Narodowe Greków nie do końca uruchomiły liberalizm polityczny. Król Otton prowadził swoją politykę poprzez zależny rząd. Zależny od króla rząd oskarżany był także o matactwa wyborcze. Król zmieniał ciągle skład Senatu delegując do niego tylko posłusznych jego woli polityków. Koniec rządów Ottona nastąpił w dniu 11 października 1862 roku.
Następnego dnia Otton abdykował.
18 marca 1863 zaprezentowano Narodowi greckiemu nowego króla Wilhelma Jerzego z duńskiej dynastii Glyxburg. Zgromadzenie Narodowe ogłosiło go: "Jerzym II królem wszystkich Greków". Wyniesienie na tron Jerzego II zostało potwierdzone poprzez ugodę Anglii, Francji i Rosji zawartą w Londynie 1 lipca 1863 roku. W ugodzie tej strony uznają Grecję za pełnoprawne państwo, Monarchię konstytucyjną. Na mocy tej samej umowy państwu greckiemu został, z rąk Anglii zwrócony archipelag wysp Jońskich.
Monarchia Konstytucyjna i rozwój państwa w II połowie XIX wieku, lata (1863 - 1909)
Po krótkim okresie chaosu politycznego, który nastąpił po abdykacji króla Ottona I w październiku 1862 roku sytuacja uległą stabilizacji po wstąpieniu na tron króla Jerzego I. Fakt ten miał miejsce 31 października 1863 roku. Anglia będąca głównym arbitrem na arenie greckiej polityki i faworyzująca duńskiego księcia jako kandydata do tronu zgodziła się oddać Grecji archipelag wysp Jońskich leżący u zachodnich wybrzeży Grecji. Było to pierwsze włączenie w granice młodego państwa greckiego nowych terytoriów. Grecja zwiększyła swe terytorium do 50 000 km kw. a jej ludność wzrosła o 250 000. Archipelag wysp Jońskich a szczególnie wyspa Korfu był w tym czasie jednym z najlepiej rozwiniętych rejonów Grecji, szczególnie w dziedzinie kultury i edukacji (opartej na angielskich wzorach). 29 października 1864 zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową konstytucję, która na następne kilkadziesiąt lat określiła charakter państwa greckiego jako monarchia konstytucyjnej. Władzę ustawodawcza sprawował jednoizbowy parlament - Voule wybierany w powszechnym głosowaniu (tylko przez mężczyzn w wieku co najmniej ukończonych 21 lat) na kadencję trwającą 4 lata. Pierwsze wybory odbyły się w 1865 roku zwycięża w nich ugrupowanie Aleksandrosa Koumoundourosa, któremu król powierza tekę ministra. W czasie następnych 10 lat funkcję tę pełnili także D. Voulgaris, E. Deligiorgis, Thr. Zaimis. Zasada rządów mniejszościowych, częste zmiany premierów, słaby system partyjny, interwencje Króla a także zawirowania w polityce zagranicznej spowodowały osłabienie systemu politycznego Grecji.
Na początku lat 60-ch XIX wieku w narodzie greckim odżyły tendencje nacjonalistyczne oparte na idei "Megali Idea" - "Wielkiej Idei" - odzyskania wszystkich terytoriów zamieszkałych przez Greków a leżących na terenie imperium Osmańskiego. W 1866 wybucha powstanie antytureckie na Krecie, któremu rząd Grecji sprzyja w otwarty sposób. Po stronie kreteńczyków walczy wielu oficerów i żołnierzy armii greckiej. Obywatele (w tym żyjący na obczyźnie) i niektóre instytucje państwowe wspierają powstańców materialnie. Zaognienie sytuacji w tym rejonie Morza Śródziemnego nie leżało w interesie Anglii, która zaczęła wywierać duży nacisk na Króla Jerzego I aby ten zaprzestał wspierania kreteńczyków. Zapał patriotyczny zdołała ostudzić dopiero flota brytyjska i groźba blokady morskiej. Po ciężkich walkach Kreteńczycy skapitulowali w 1868 roku, w zamian za niewielkie ustępstwa polityczne ze strony Turcji (ograniczony samorząd, liberalizacja na niwie religijnej). W 1875 wybory parlamentarne wygrywa Charilaos Trikoupis polityk nowoczesny - zafascynowany zachodnimi ideałami politycznymi. Pod jego wpływem, ukształtował się w Grecji system dwupartyjny zbliżony do wzorca angielskiego. Jedną z partii była kierowana przez Trikoupisa partia - Neoteriko. Partia ta powstała w 1873 roku miała bardzo pro zachodni i liberalny charakter. Liberalizm ten odnosił się zwłaszcza do sfery ekonomicznej, dotyczył poszanowania i rozwoju własności prywatnej, ograniczenia interwencjonizmu państwowego, rozwoju inwestycji i otwarcia na świat. Na drugim biegunie polityki greckiej ukształtowała się partia - Ethniko czyli Partia Narodowa. Liderem tej partii był wybitny polityk Theodoros Diligiannis. Program Ethniko był opary na modelu niemieckim, uwypuklającym bardziej element narodowy i socjalny (opieka państwa, kontrola gospodarki). Klientelą polityczną Ethniko była raczej średnia i niższa klasa społeczności kraju w odróżnieniu od burżuazji i inteligencji stanowiącej w dużej mierze zaplecze polityczne partii Neoteriko. W latach 1875 - 1906 politycy ci kilkukrotni sprawowali urząd premiera - Trikoupis siedem a Diligiannis pięć razy. W 1877 Grecja wykorzystała wojnę Rosyjsko - Turecką do interwencji w Tesalii. Grecy zdołali na mocy traktatu z San Stefano (03. 03 1878 r.) uzyskać część ziem Tesalii. Grecja liczyła już wówczas około 64 000 km kw. Rok 1878 zapisał się też niestety zaprzepaszczeniem sprawy Cypru. Ta strategicznie położona wyspa zamieszkana przez większość grecką. Została zaanektowana przez Anglię. W 1879 społeczność grecka wyspy sformułowała ideę Enosis - Przyłączenia, która nigdy nie została zrealizowana a odcisnęła się piętnem na historii Grecji i stosunkach między Grecją a Anglią i Turcją.
Okres 1875 - 1896 nazywany jest w historii Grecji okresem wielkich reform Trikoupisa. Trikoupis główny nacisk położył na rozwój infrastruktury kraju. Budowano przede wszystkim drogi i linie kolejowe, rozbudowywano flotę handlową i transportową. W latach 1875 - 1895 tonaż greckiej floty wzrósł ponad 16-krotnie. Flota i gospodarka morska stała się podstawą gospodarki Grecji pozostając nią do drugiej połowy XX wieku. Drugim elementem reform był rozwój rolnictwa. Reforma rolnictwa spowodował wzrost produkcji i wzrost ludności wiejskiej co z kolei miało wpływa na wzrost popytu wewnętrznego i stymulowało rozwój całej gospodarki. następnym być może najważniejszym elementem reform Trikoupisa był rozwój szkolnictwa w dużej mierze obowiązkowego i finansowanego przez państwo. Trikoupis zdołał stworzyć podwaliny nowoczesnego, europejskiego społeczeństwa, podwaliny państwa, które miało stanąć za kilkanaście lat przed niezwykle trudnymi wyzwaniami. Tymczasem pogorszeniu uległa sytuacja ekonomiczna kraju. Reformy Trikoupisa były finansowane poprzez zaciąganie długów na rynku międzynarodowym. W 1887 roku prawie 40% wydatków budżetu stanowiła obsługa długu publicznego. Podniesienie podatków oraz wprowadzenie monopolu państwowego m.in. na sól i zapałki nie poprawiło sytuacji. Spadek cen płodów rolnych na rynkach międzynarodowych (szczególnie oliwek i rodzynek) na początku lat 90-ch spowodował kryzys w rolnictwie a wkrótce w całej gospodarce Grecji. W 1897 Grecja stała się gospodarczym bankrutem. Trikoupis umiera w 1896.
Od 1885 w Grecji rządy sprawuje Ethniko Diligiannisa. Partia ta wspiera ruchy narodowe Greków, szczególnie na Krecie. W 1896 na Krecie wybucha kolejne powstanie, które Grecja oficjalnie popiera. na wyspie lądują oddziały greckie a grecka flota wspiera powstańców z morza. Rząd ogłasza przyłączenie Krety do Grecji. W kraju wybucha patriotyczna gorączka. Ogłoszona zostaje mobilizacja powszechna, przeorganizowana jest pośpiesznie dość zacofana armia grecka. Jednocześnie z aneksją Krety korpus grecki dowodzony przez następcę tronu Konstantyna wkracza z Tesalii do Macedonii atakując armię turecką. 17 kwietnia 1897 Turcja wypowiada wojnę Grecji i przystępuje do kontrataku. Grecy zostają pobici i zmuszenie do wycofania z Macedonii, Marsz Turków do Tesalii zostaje dopiero powstrzymany interwencją Rosji. 20 maja w Stambule Grecy podpisują zawieszenie broni, na mocy którego wycofują się z Krety i zobowiązują się do wypłacenia 4 mln funtów odszkodowania. Jedyną korzyścią z tej wojennej zawieruchy było uzyskanie przez Kretę o wiele większej autonomii. Kreta została podzielona na cztery strefy powiernicze: angielską, francuską, rosyjską i włoską. Władzę na Krecie sprawować miał Wysoki Komisarz. Został nim młodszy syn Króla Jerzego I - także Jerzy. Starcie z Turcją wykazało także konieczność głębokiej reformy w armii. Dokonał jej następca Trikoupisa Georgios Theotokis. Ten pochodzący z Korfu wybitny polityk i żołnierz sprawował kilkukrotnie funkcję premiera łącząc ją z funkcją ministra obrony zdołał całkowicie przeorganizować armię - od Sztabu Generalnego począwszy poprzez system szkolnictwa wojskowego do utworzenia nowoczesnej, dobrze uzbrojonej armii lądowej i floty.
Tymczasem na niwie politycznej "stare" partie skompromitowane na niwie ekonomicznej (Neoteriko) i narodowej (Ethniko) poddawane są krytyce zarówno ze strony młodych polityków jak i oficerów. Prym w tej krytyce wiedli Dimitrios Gunaris i pochodzący z Krety Elefterios Venizelos. Ten ostatni wywołał nawet w 1905 roku. bunt na Krecie skierowany przeciw autorytarnym rządom Komisarza - księcia Jerzego. Bunt spowodował zastąpienie księcia wybitnym politykiem Aleksandrosem Zaimisem. Odzyskanie Krety stało się już tylko kwestią czasu. Ważniejsze jednak konsekwencje miało inne wydarzenie polityczne. W sierpniu 1903 tajna organizacja nacjonalistów macedońskich (Serbów) WMRO wywołała w Macedonii powstanie antytureckie. Powstanie dość szybko stłumione przez armię turecką stało się jednak zarzewiem walk pomiędzy Turkami, Grekami, Bułgarami i Serbami zamieszkującymi tereny Macedonii. Szczególnie aktywni byli Grecy dowodzeni często przez zawodowych oficerów armii greckiej. Grecy utworzyli w Macedonii tajną organizację Ethnike Etaireia. Rząd Theotokisa rozpoczął także zakulisowe działania na niwie politycznej mające na celu uzyskanie zwierzchności nad Macedonią. Chwiejna postawa sułtana spowodował bunt w armii tureckiej, której europejski dowództwo znajdowało się w Thessalonikach. Buntownicy z oficerskiej organizacji "Jedność i Postęp" tzw. "młodoturcy" zdołali obalić sułtana i przejąć władzę w kraju. Nacjonalistyczny charakter nowego państwa tureckiego natychmiast objawił się w polityce wewnętrznej, wyrazem czego była akcja zmiany nazwisk obywateli innych narodowości na nazwiska o tureckim brzmieniu. Wywołało to kolejne zrywy narodowe Greków na Krecie w Macedonii i Epirze. Brak poparcia przez rząd Theotokisa deklaracji Krety o przyłączeniu do Grecji z dnia 12 października 1908 a także odmowa poparcia dążeń Greków z Epiru i Macedonii (rząd chciał oddać te sprawy w międzynarodowy arbitraż) spowodowała zawiązanie w armii greckiej tajnej organizacji Stratiotikos Syndesmos - Liga Wojskowa kierowanej przez pułkownika Nikolaosa Zorbasa. W nocy z 14 na 15 sierpnia ateński garnizon kierowany przez oficerów Ligi Wojskowej wzniecił bunt, który doprowadził do obalenia rządu premiera Dimitriosa Rallisa. Liga Wojskowa nie posiadał w swych szeregach doświadczonych polityków dlatego też zwróciła się o objęcie przwództwa przez znanego już w Grecji Elefteriosa Venizelosa. W 1909 Venizelos przybywa do Aten- w historii Grecji rozpoczęła się nowa era polityczna.
ELEFTERIOS VENIZELOS
W 1909 udaje się do Aten na wezwanie tzw. Ligi Wojskowej (później przekształciła się w Partię Liberalną) , by w 1910 roku objąć po raz pierwszy tekę premiera.
W czasie swojej pierwszej kadencji (1910-15), Venizelos zdołał oprowadzić do reformy Konstytucji (1911), przeprowadzić reformy finansowe i wojskowe oraz poprowadzić Grecję poprzez Wojny Bałkańskie (1912-13), w wyniku których terytorium i liczba ludności Grecji wzrosła prawie dwukrotnie. Doprowadził także do końca Unię z rodzinną Kretą w 1913 roku. Po wybuchu I Wojny Światowej Grecja ogłosiła neutralność. W marcu 1915 roku Venizelos sprzyjający Antancie zostaje zmuszony do rezygnacji przez pro-niemieckiego króla Konstantyna I. W sierpniu tego samgo roku wygrywa wybory i ponownie zostaje premierem. Po raz drugi wkról zmusza go do rezygnacji obawiając się zaangażowania militarnego Grecji. W 1916 Venizelos udaje się do Salonik i tworzy tam opozycyjny rząd, który wkrótce uznają Anglia i Francją. Rząd ten deklaruje wojnę z Niemcami i Bułgarią. W 1917 król Konstantyn I abdykuje na rzecz swojego drugiego syna Aleksandra. Venizelos zostaje po raz trzeci premierem Grecji i triumfujący powraca do Aten. Grecja w pełni angażuje się w wojnę po stronie Antanty. W wyniku traktatu wersalskiego Grecja uzyskuje Trację i Azję Mniejszą (Rejon Smyrny).
Zaangażowanie militarne w Azji, któremu Venizelos się sprzeciwiał spowodowało jego porażkę w wyborach w listopadzie 1920. Po smierci Aleksandra ponownie królem zostaje Konstantyn I. Po klęskach militarnych w Azji Mniejszej, władzę obejmuje junta generała Nicholasa Plastriasa zmuszając króla po raz kolejny do abdykacji tym razem na rzecz swojego starszego syna Jerzego II. 24 lipca 1923 na konferencji w Lozannie ustalono wymianę ludności pomiędzy Turcją i Grecją (w konsekwencji walk Grecja utraciła Azję Mniejszą na rzecz Turcji). Wybory parlamentarne w 1924 ponownie wygrywa partia Venizelosa a Venizelos po raz czwarty obejmuje tekę premiera. W tym samym roku wyniku ogólnonarodowego referendum Grecja zostaje republiką.
W 1924 Venizelos rezygnuje z teki premiera na rzecz gen. Theodorasa Pangalosa i oficjalnie kończy karierę polityczną. W historii Grecji następuje czteroletni okres chaosu politycznego i ekonomicznego. Kolejne rządy i dykatury spychały Grecję na skraj politycznej przepaści. W 1928 roku Venizelos zostaje ponownie premierem, początkowo na zaproszenie dyktatora - admirała Pavlosa Kountouriotisa. W tym samym roku jego Partia Liberalna wygrywa wybory palamentarne. Rząd Venizelosa i jego ministrowie Apostolos Alexandris, John Tsirimokos, Constantine Gontikas i George Papandreou przeprowadzją gruntowne reformy: edukacyjną, ekonomiczną, wojskową i polityczną. Grecja stabilizuje także swoją pozycję polityczną podpisując w 1928 pakt przyjaźni z Włochami i rok później z Jugosławią. W 1930 podpisuje także układ z Turcją porządkujący stosunki między wrogimi państwami. Kryzys światowy oraz rosnąca opozycja rojalistyczna przyczyniają się do porażki parti Liberalnej w wyborach z 1932 roku. Po roku Venizelos ponownie odzyskuje silną pozycję polityczną przeciwstawiając się próbom przywrócenia monarchii i stronnictwu rojalistycznemu Paniotisa Tsaldarisa. Przywrócenie monarchii w 1935 roku (królem ponownie zostaje Jerzy II) skłaniają Venizelosa do poparcia rebelii części armii skierowanej przeciwko królowi. Rebelia, która wybucha w Atenach Macedoni i na Krecie zostaje wkrótce stłumiona. Kilka miesięcy trwa tylko na Krecie lecz i tu zostaje stłumiona przez wojska wierne królowi dowodzone przez generała Georgiosa Kondylisa. Elefterios Venizelos opuszcza Grecję i udaje się na Emigrację do Francji. 18 marca 1936 Venizelos umiera. Jego ciało spowadzono do Grecji i uroczyście pochowano na Krecie w miasteczku Akrotiri.
I Wojna Światowa
I Wojna Światowa rozpoczęła się w 1914. Venizelos był zwolennikiem czynnego zaangażowania po stronie aliantów. Przeciwnikiem takiego rozwiązania był Król Konstantyn I mocno związany z niemieckim cesarzem Wilhelmem II, którego siostra Zofia była żoną króla. Konstantyn I był zwolennikiem utrzymania pełnej neutralności kraju. Venizelos rozpoczął organizowanie ruchu na rzecz przystąpienia do wojny. Venizelos przedstawił królowi plan udziału Greckiej floty i armii w planowanej w 1915 roku inwazji na Turcję w cieśninach Dardaneli. Król przy namowie szefa Sztabu Generalnego gen. Ioannisa Metaxasa odrzucił plan Venizelosa i gotów był dalej utrzymać neutralność Grecji. Venizelos podał się do Dymisji i rozpisano nowe wybory parlamentarne. Wygrywa je ponownie Partia Venizelosa a on sam obejmuje po raz kolejny urząd premiera. Sytuacja komplikuje się gdy w Bułgarii ogłoszono powszechną mobilizację. Venizelos apeluje do państw Antanty o pomoc przeciwko domniemanej agresji Bułgarii w Macedonii. 150 tys. Korpus Anlo-francuski ląduje w Thessalonikach. Alianci czynią to miasto swą główną bazą wojskową na Bałkanach (głównie jako bazę do ataku na Bułgarię). Alianci aktywnie wspierają wysiłki Elefteriosa Venizelosa i jego sojuszników. W 1916 Venizelos udaje się do Thessalonik i tworzy tam opozycyjny rząd, który wkrótce uznają Anglia i Francja. Rząd ten deklaruje wojnę z Niemcami i Bułgarią. 29 czerwca 1917 Grecja przystępuje do wojny po stronie Antanty. W czerwcu1917 król Konstantyn I abdykuje na rzecz swojego drugiego syna Aleksandra I. W 1918 roku połączone siły angielsko- francusko - grecko -serbskie uderzają z Thessalonik. Siły greckie liczą 8 dywizji zorganizowanych w 3 korpusach. 15 września wojska sojusznicze dowodzone przez francuskiego gen. Franchet d'Esperey rozpoczęły ofensywę na odcinku Wardar - Crna w kierunku na Negotino. Wkrótce przełamano opór Bułgarów zajmując Veles a 29 września Skopje. 30 września wojska bułgarskie kapitulują, podpisując zawieszenie broni w Thessalonikach. Część armii Antanty wyzwoliła Trację zajmując Adrianopol, kierując się dalej na Konstantynopol. 30 października zawarto rozejm z Turcją a wkrótce - 11 Listopada kończy się też I wojna światowa. Traktat Wersalski przyznaje Grecji rozległe i strategiczne terytoria. Od Bułgarii Grecja uzyskała tereny Zachodniej Tracji, od Turcji Wschodnią Trację, część wysp morza Egejskiego w tym dwie wyspy u wejścia do Dardaneli i część Azji Mniejszej ze Smyrną (obecnie Izmir). W czasie wojny ginie ponad 15000 żołnierzy greckich a ponad 85000 odnosi rany.
W 1920 umiera król Aleksander I a na tron powraca Konstantyn. Z inspiracji króla wzmocniona armia grecka wkracza na tureckie tereny Azji Mniejszej uderzając w czerwcu 1920 w kierunku Ankary. Po uporczywej bitwie obronnej na rzeką Sakarya (23 sierpnia - 13 września 1921) Turcy pod wodzą Kemala Paszy - Atatürka zdołali powstrzymać i znacznie osłabić siły armii greckiej. W tym czasie Francja i Włochy uznają rząd Atatürka i wycofują swe wojska z Azji. W 1922 po zreorganizowaniu i wzmocnieniu armii Turcy przechodzą do kontrofensywy w rejonie Afyon Karahisar i Yapuldag, W przełomowej bitwie pod Dumlupunar (30 sierpnia) Turcy rozbili armię grecką zmuszając ją do desperackiego odwrotu. Armia Turecka zdobywa Smyrnę (Izmir) i wzdłuż wybrzeża maszeruje na Konstantynopol. 11 października 1922 roku podpisano w Mudanyi układ pokojowy między Francją , Anglią, Włochami i Turcją (13 października podpisała go również Grecja) unieważniający niekorzystny dla Turcji układ z Sevres. W wyniku tego traktatu Grecja musiała wycofać się z terenów Azji Mniejszej.
Układ o wymianie ludności
Po zakończeniu wojny Grecko - Tureckiej (1921-1922), wojskowe oddziały greckie opuściły Azję Mniejszą. Wielu Greków uciekło z Anatolii wraz z wycofującą się armią grecką. Pozostali Grecy, zamieszkujący licznie tereny Azji Mniejszej żyli w ciągłej niepewności. Wojska tureckie dokonywały licznych pogromów ludności greckiej. Najtragiczniejszym z nich były podpalenie i rzeź Smyrny (dzisiejszy Izmir) 8 września 1922 czy też eksterminacja 300 tys. Greków z Pontu. Problem mniejszości narodowych został rozwiązany w traktacie zawartym w 1923 w Lozannie. Za jedyny wyznacznik kwalifikujący do wymiany (co oznaczało w rzeczywistości opuszczenie dotychczasowych miejsc życia) przyjęto kryterium wyznawanej religii. Wymienieni mieli zostać tylko wyznawcy Ortodoksyjnego Kościoła Prawosławnego (Do Grecji) i Muzułmanie - Sunnici (do Turcji). Nie podlegali wymianie Grecy wyznania Rzymsko - Katolickiego czy też Protestanci. Do Grecy zostali także deportowani turkojęzyczni lecz wyznający prawosławie Cylicyjczycy czy też Karamandliczyjczycy (Turcy wyznania prawosławnego). Do Turcji wyjechali grekojęzyczni muzułmanie z Krety. Do 1928 roku około 850.000 Anatolijskich Greków zostało przetransportowanych do Grecji. Oprócz anatoliczyjków, z tureckiej Tracji przybyło dalszych, ponad 300.000 ludzi. Z drugiej strony z Grecji deportowano ponad 400.000 Turków. Według traktatu około 200.000 Greków nadal pozostawało w Turcji. Dotyczyło to Greków zamieszkałych w Stambule i Zachodniej Tracji.
Ioannis Metaxas
Ioannis Metaxas urodził 12 kwietnia 1871 roku na wyspie Itaka. Wstępuje do armii i szybko pnie się po szczeblach hierarchii wojskowej, W 1897 roku bierze udział w kampanii tessalskiej walcząc przeciwko Turkom. W późniejszych latach jako członek a potem szef Sztabu Generalnego reorganizuje armię grecką przyczyniając się walnie do zwycięstw w wojnach Bałkańskich (1912-1913). W polityce Metaxas był zwolennikiem króla Konstantyna I i jego pro niemieckiej polityki. Po dymisji króla i objęciu władzy przez siły skupione przy premierze Venizelosie, Metaxas zostaje odsunięty od władzy i wpływów. W 1922 na tron wstępuje Jerzy II syn Konstantyna I. Metaxas rozpoczyna swą działalność na niwie politycznej zakładając rojalistyczną partię - Partię Wolnej Opinii. W 1924 Grecja zostaje republiką jednakże Metaxas nie zawiesza działalności swej partii. Kryzys ekonomiczny i polityczny jaki ogarnął Grecję w latach 30-ch spowodował wzrost niezadowolenia społecznego a także wzrost nastrojów rojalistycznych. Po rezygnacji premiera Panajosa Tsaldarisa i krótkiej kadencji zwolennika Venizelosa - Georgiosa Kondylisa napięcie społeczne znacznie wzrosło. W wyniku powszechnego plebiscytu, w 1935 na tron powraca król Jerzy II. Wybory parlamentarne nie były w stanie wyłonić zwycięzcy. Partia Ludowa Tsaladarisa i Liberalna Sofoulisa posiadały mniej więcej równe siły w Parlamencie. Jednocześnie nastąpił znaczny wzrost poparcia i aktywności Komunistycznej Partii Grecji. W kwietniu 1936 roku król Jerzy II powołuje rząd Ocalenia Narodowego z Ioannisem Metaxasem na czele. W sierpniu tego samego roku za zgodą króla Metaxas rozwiązuje Parlament i obejmuje dyktatorskie rządy. Zawieszeniu ulega także większość praw obywatelskich zawartych w Konstytucji Grecji. Metaxas w swych rządach propaguje ideę Trzeciej Cywilizacji Helleńskiej (po antycznej i bizantyjskiej). Mimo wyraźnych sympatii pro faszystowskich (nacjonalizm, antykomunizm, ograniczenie swobód obywatelskich, faszystowska retoryka) Metaxas prowadził niezależną i neutralną politykę zagraniczną. Metaxas czynił także starania aby opanować niezwykle trudną sytuacje ekonomiczną państwa. W 1938 faszystowskie Włochy Benito Mussoliniego zajęły terytorium Albanii i zagroziły neutralności Grecji. Metaxas zaproponował pakt obronny Anglii lecz propozycja ta nie znalazła zrozumienia w Londynie. Po wybuchu II wojny światowej Metaxas zdołał zachować neutralność kraju mimo coraz bardziej skomplikowanej sytuacji politycznej na Bałkanach. Kulminacyjnym punktem prowokacji włoskich było storpedowanie krążownika "ELLI" w porcie Tinos 15 sierpnia 1940 (w dniu święta Narodowego i religijnego!!). Mimo oczywistych dowodów (szczątki włoskiej torpedy) Grecja nie zareagowała na prowokację. Wkrótce Włochy przedstawiły Grecji ultimatum, które w swej istocie pozbawiało niepodległości państwo greckie (m.in. postulat swobodnego przemarszu wojsk włoskich przez terytorium Grecji). 25 października 1940 w odpowiedzi na włoskie ultimatum Metaxas wypowiada najsłynniejsze słowa w nowoczesnej historii Grecji słowa a właściwie słowo brzmi "Ochi" czyli "Nie". Odrzucenie ultimatum oznaczało przystąpienie do wojny z Włochami. Naprędce zorganizowana włoska ofensywa po taktycznym odwrocie armii greckiej w góry Epiru zakończyła się sromotną klęską Włochów. Wciągnięta w pułapkę armia włoska poniosła w czasie zimowej kontrofensywy greckiej poważne straty i uległa całkowitemu rozbiciu. Grecy opanowali treny Północnego Epiru zamieszkałego przez znaczną mniejszość grecką. Porażka Włochów była policzkiem nie tylko dla Mussoliniego ale i dla Hitlera. Niemcy, Włochy i Bułgaria zaczynają koncentrować na Bałkanach znaczne siły. 29 stycznia 1941 Ioannis Metaxas umiera w Atenach.
6 kwietnia 1941 wojska osi uderzają na Jugosławię i Grecję. Przewaga wroga jest przygniatająca. Mimo bohaterskiej obrony wzięci w kleszcze (uderzenie z Terenu Albanii I Bułgarii) Grecy ponoszą klęskę. Na wieść o tym pełniący funkcję premiera Aleksandros Koryzis popełnia samobójstwo a dowodzący armią grecką Tsolakoglou podpisuje akt kapitualacji....
Wojna Domowa 1944 - 1949
Najtragiczniejszy wątek nowoczesnej historii Grecji, najbardziej traumatyczne doświadczenie narodowe - Wojna Domowa - toczyła się w dwóch etapach; grudzień 1944 - styczeń 1945 i późniejszym w latach 1946 -1949.
Pierwszy etap wojny domowej rozpoczął się tuż po zakończeniu okupacji niemieckiej w listopadzie 1944. W czasie prawie czteroletniej okupacji Ruch Oporu skupiał się wokół dwóch organizacji:
- kontrolowanej przez komunistów -
EAM-ELAS (Ethnikón Apeleftherotikón Métopon-Ethnikós Laikós Apeleftherotikós Strátos Front Wyzwolenia Narodowego - Ludowa Armia Narodowo Wyzwoleńcza ) - dowódca gen S.Serafis oraz
- EDES (Ellínikos Dímokratikos Ethnikón Strátos - Narodowo Demokratyczna Armia Grecji) - dowódca płk. N. Zervas które niekiedy współdziałały w walce z wrogiem.
Po wyeliminowaniu pomniejszych organizacji wojskowych EAM-ELAS na początku 1944 rozpoczęła operację wyzwolenia północnej i środkowej Grecji a w roku 1945 sformowała w górskich rejonach Grecji rząd tymczasowy. EDES pozostawała podporządkowana oficjalnym władzom Grecji: działającemu na wygnaniu (w Londynie)
Królowi oraz rządowi. Po wycofaniu Niemców w Grecji wylądowały wojska brytyjskie. W Atenach utworzono koalicyjny rząd, który rozpadł się jednak po kilku miesiącach. Powodem było wyjście z niego komunistów nie godzących się na rozbrojenie swego zbrojnego ramienia - ELAS. 3 grudnia 1944 wybuchły walki w Atenach zapoczątkowując pierwszy etap wojny domowej. Wojska Brytyjskie zdołały z wielkim trudem opanować sytuację w kraju. Komuniści musieli pogodzić się z porażką i w lutym 1945 przystąpili do rokowań.
Na mocy porozumienia z 12 II 1945 zawartego w Warkizie ELAS została rozwiązana a w kraju przeprowadzono wybory powszechne (marzec 1946). Komuniści i ich sprzymierzeńcy zbojkotowali wybory, które zakończyły się sukcesem sił rojalistycznych (reprezentowanych przez partię Populistyczną). Premierem zostaje lider tej partii Konstantyn Tsaldaris (bratanek Panajotisa Tsalaradisa). 1 września 1946 w wyniku ogólnonarodowego plebiscytu zapada decyzja o restauracji monarchii, 27 września 1946 roku król powraca na tron... Pół roku później w kwietniu 1947 król Jerzy II umiera a jego następcą zostaje syn Paweł.
Komuniści przechodzą do podziemia a wojna domowa wybucha ponownie z całą siłą. Powstaje nowa armia komunistyczna (Armia Demokratyczna - dowódca gen. Markos Vafiadis), która w 1948 roku liczyła ponad 35 000 żołnierzy zorganizowanych w 9 dywizjach i mniejszych jednostkach. Armia rządowa została zorganizowana i uzbrojona przez Brytyjczyków. Od 1947 zadania zaopatrywania armii rządowej przejęli amerykanie działający w myśl doktryny Trumana.
Armia rządowa szybko zaczęła rosnąć w siłę osiągając stan ponad 200.00 żołnierzy. Pod koniec 1947 komuniści panujący nad północnymi terenami Grecji formują tam ponownie rząd tymczasowy. Silniejsza i lepiej uzbrojona armia rządowa (lotnictwo, artyleria) zaczęła odnosić sukcesy wypierając komunistyczną partyzantkę w coraz bardziej w górzyste tereny. Po odcięciu dróg zaopatrzenia wiodących z Jugosławii (po "schizmie" Tito) komuniści musieli skapitulować. Wielu z nich udało się na emigrację, wywieziono też wiele małych dzieci. Wielu z emigrantów osiedliło się w Polsce, która w czasie wojny domowej wspierała komunistów greckich. W wyniku bardzo okrutnej wojny zginęło ponad 100 000 żołnierzy i ludności cywilnej. M.in. straty armii rządowej wyniosły 12 777 zabitych (w tym 1032 oficerów), 4527 zaginionych, 27 000 rannych.
1
