HISTORIA I TRADYCJE ANDRAGOGIKI
Historia andragogiki
Starożytność:
Dialogi Sokratesa (469-399 p.n.e.) - wzmianki o uczeniu się dorosłych, o starszych panach,
Platon (427-347 p.n.e.) - w dziele Rzeczypospolita ukazane początkowe koncepcje edukacji dorosłych.
Odrodzenie:
Protestanckie koncepcje sterowania życiem człowieka od kolebki do grobu (kalwinizm, neoprezbiterianizm),
Tomasz More (1478-1535) - przedstawiciel kultury renesansowej w Anglii, Utopia opublikowana w 1516r., ukazana koncepcja powszechnej oświaty dorosłych (dotyczy mieszkańców wyspy Utopia),
Tomasz Campanella (1568-1639) - praca Państwo słońca (1623) - uznanie praw wszystkich ludzi do korzystania z kultury, zdobyczy gospodarczych, wspólna praca i wspólna własność,
Jan Amos Komeński (1592-1670), przywódca braci czeskich, dzieło Pampaedia (Wszechoświecenie) - zarys planu powszechnego kształcenia całego rodu ludzkiego,
myśliciel XVII wieku Gerard Winstanley (1609-1660), angielski reformator społeczny, Prawo wolności - podkreśla znaczenie pracy kulturalno - oświatowej wśród dorosłych.
Wiek XVIII:
Druga połowa XVIII wieku - Anglia - zmiany w stosunkach społecznych i w sposobie produkcji dóbr materialnych - rewolucja przemysłowa,
Nowe potrzeby oświatowe: duże znaczenie oświaty dla gospodarki, wykwalifikowana siła robocza,
Jan Antoni Condorcet (1743-1794) myśliciel francuski - zdobywanie wiedzy powinno trwać całe życie, Projekt organizacji wychowania publicznego (1792) - zarys pełnego systemu oświaty dorosłych,
Prawa człowieka książka Thomasa Paine'a (1737-1809) - prawa każdego człowieka do oświaty.
Anglia:
Zaspokojenie nowych potrzeb oświatowych: odczyty dla robotników, pogadanki na tematy zawodowe, kluby dyskusyjne, stowarzyszenia oświatowe, szkółki niedzielne i wędrowne,
1798 - Nottingham - pierwsza szkoła dla dorosłych,
Ruch czartystów - lata 30-te do połowy lat 50-tych XIX w,
William Lovett (1800-1877) - w1836 zakłada Londyńskie stowarzyszenie Robotników. Karta Praw Ludu, hasła demokratyzacji oświaty, zakładanie własnych instytucji edukacyjnych.
Dania:
Kraj rolniczy, ubogi - pierwsza połowa XIX w - kryzys społeczno - gospodarczy,
Tworzy się samodzielny ruch chłopski dążący do emancypacji politycznej i kulturowej, zmiany przypadają na okres Romantyzmu,
Uniwersytety Ludowe - Mikołaj Grundtvig - koncepcja internatowych uczelni dla dorosłych.
Wzory angielski i duńskie wywarły wpływ na rozwój edukacji dorosłych w Europie.
Paweł Bergemann Pedagogika społeczna na podstawie doświadczalnej - pojmował wychowanie jako proces całożyciowy, który jest w związku z warunkami życia społecznego,
Edward Lee Thorndike (1874-1949) - Uczenie się dorosłych - dorośli mogą uczyć się wszystkiego tak dobrze jakby byli dziećmi,
Druga połowa naszego stulecia problematyka edukacji dorosłych nabrała szczególnego znaczenia. UNESCO - działania obejmują całą sferę edukacji dorosłych i myśli andragogicznej,
James Robbins Kidd - teoretyk edukacji dorosłych Jak uczą się dorośli? - wykład do teorii kształcenia,
Prace naukowo - badawcze Malcolm S. Knowles, Borivoj Samolovcew, Anatol W. Dariński.
1.2. Poglądy Platona (427-347 p. n. e.)
Poglądy ogólne:
Jego poglądy na wychowanie dotyczyły nie tylko dzieci i młodzieży, ale także ludzi dorosłych, gdyż Platon używa w swoich wywodach słowa aner - co oznacza dorosły mężczyzna,
Wychowanie dorosłych wiąże z przygotowaniem do pełnienia ról obywatelskich,
Naczelne zadanie wychowania - ukształtowanie cnót posłuszeństwa i umiejętności rozkazywania,
Wychowanie dorosłych ma uczyć szacunku dla prawa i dla ludzi zasłużonych, doświadczonych, starszych mających mądrość życiową,
Do zasadniczych składników kształcenia dorosłych zalicza kształcenie zdolności rozumienia charakteru
i przydatności zawodowej zwanej etyką zawodową,
Docenia on społeczną i humanistyczną konieczność przygotowania dorosłych do rozumienia charakteru ich pracy, jej doskonalenia i podnoszenia na coraz wyższy poziom jego wykonywania,
„Nie tylko dla młodzieńców szukać trzeba najlepszych nauczycieli bo i dorośli ludzie takich samych nauczycieli potrzebują”,
Prawdziwe kształcenie dorosłych ma służyć rozwojowi dzielności duchowej ludzi, ćwiczeniu ich sił duchowych,
Zdolności wychowania cechuje zarówno kobiety jak i mężczyzn, jednak Platon ogranicza swoje idee do mężczyzn, mimo to przyjął do swojej akademii dwie kobiety (akademia została założona w 388 r. p. n. e. i prowadzona przez 40 lat),
Ukazał on rozwój dorosłych jako wynik pracy z dziećmi i młodzieżą i kontynuację wcześniej zaszczepionych poglądów, postaw i umiejętności.
Samowychowanie:
Samowychowanie dorosłego musi sięgać do tej części duszy, w której mieszka boska mądrość,
Poznanie samego siebie ułatwia rozumienie świata i innych ludzi oraz podejmowanie decyzji umożliwiających unikanie błędów i osiąganie sukcesów,
Kształtowanie własnego charakteru budzi szacunek i zaufanie, wymaga również poznania obowiązków człowieka względem własnej duszy, ciała i innych ludzi,
Jednym z warunków osiągnięcia doskonałości jest utrzymywanie kontaktu z bogami,
Do składników doskonałości człowieka zalicza się świadomość powinności ludzi dorosłych względem osób starszych, rodziców,
Ostatecznym celem samowychowania, samopoznania i samodoskonalenia powinno być dążenie do świętości - świętość jest najwyższym stopniem egzystencji człowieka dorosłego, wynikiem powinno być absolutne posłuszeństwo człowieka dorosłego wobec przykazań boskich i prawnych,
Mamy tu więc do czynienia z koncepcją wychowania autorytatywnego, uznającego istnienie nadrzędnych wartości którym jednostka musi się bezwzględnie podporządkować,
Platońska koncepcja kształcenia ludzi dorosłych jest zatem koncepcją wychowania państwowego
w szacunku dla prawa, dla tradycji oraz ludzi starszych i pracy obywatelskiej.
Zawody cenione przez Platona:
Platon szczególnie ceni zawody związane z kierowaniem ludźmi,
W działalności ludzi dostrzega istotne prawdziwe wartości jak i wartości pozorne (cienie zawodów),
Cienie są to zwyrodnienia prawdziwych zawodów oparte na naśladownictwie,
Duże znaczenie przywiązuje do zawodu lekarza (dobrze, gdy lekarz doświadcza wielu chorób, gdyż wtedy lepiej rozumie ludzi chorych) i nauczyciela - wychowawcy,
Gimnastyka i jeździectwo - formy ćwiczeń profilaktycznych,
Duże znaczenie przywiązywał do zawodu męża stanu znającego retorykę, odpowiednie posługiwanie się żywym słowem, dobrze przygotowany do służby mąż stanu musi być znakomitym mówcą, musi umieć odróżniać dobro od złą oraz nadawać sens swoim przemówieniom,
Olbrzymie znaczenia miało dla Platona żywe słowo.
Nauczyciel - jego kształcenie ludzi dorosłych:
Platon postuluje, aby uczyć człowieka dorosłego za pomocą sprawdzającego pouczania, przez zręczne ukazywanie tego co dany człowiek umie i czego nie umie,
Nauczyciel ma przyczyniać się do tego, aby każdy człowiek dorosły z samego siebie wydobywał wiedzę dzięki własnym zdolnościom, umiejętnościom i wysiłkom,
Nauczyciel ma obowiązek upowszechniać u dorosłych dwie cnoty: umiarkowanie i sprawiedliwość,
Do zadań nauczyciela należy: pobudzanie dorosłych do autentycznego wysiłku poszukiwania odpowiedzi na ważne pytania, uzyskania wiedzy i mądrości życiowej, przygotowania się do roli człowieka i obywatela.
1.3. Aner - platoński człowiek dorosły wg A. Kappa
Niemiecki pedagog, wybitny znawca oryginalnych tekstów Platona
W związku z używaniem przez Platona słowa aner- dorosły mężczyzna (mąż), Aleksander Kapp swoją książkę wydaną w 1833 r. poświęcił platońskiej teorii wychowania. Jako pierwszy użył w cytowanym dziele terminu andragogika (III część jego książki nosiła tytuł - Andragogika, czyli kształcenie w wieku męskim).
Zdaniem Kappa wychowanie w rozumieniu Platona to przede wszystkim kształtowanie człowieka, pomaganie mu w samorozwoju, inspirowanie do kształtowania wrodzonych człowiekowi potrzeb,
Wychowanie wg Kappa jest tworzeniem nawyków umysłu do kontynuacji procesu kształtowania człowieka, powinno się ono odbywać za pomocą pobudzenia zadatków (embrionu) do samorozwoju,
Do wieku dorosłego zdaniem Kappa, Platon stosuje bardziej pojęcie kształcenia niż wychowania.
Do zasadniczych składników kształcenia dorosłych zalicza Platon kształcenie zdolności rozumienia charakteru
i przydatności zawodowej,
Dużą wagę przypisuje Platon - zdaniem Kappa - do kształcenia człowieka w zawodzie i do zawodu. W pracy powinien przestrzegać zasady, że dobro całości jest wyższym dobrem niż dobro części,
Praca zawodowa ma służyć realizacji celów i zadań jakie stawia przez obywatelami państwo,
Adnragogika według Kappa jest wyznaczona przez pedagogikę, gdyż przygotowanie dorosłego do komunikacji
w procesie rozmowy dokonuje się wcześniej w okresie dzieciństwa i młodości,
W Platońskiej wizji wychowania ważne miejsce zajmuje przygotowanie dorosłych do roli ojców rodzin. Wynikiem wspólnoty mężczyzn i kobiet jest potomstwo. Trzeba przygotować mężczyznę do wcześniejszego poznania swojej żony, cech jej osobowości,
Wg Kappa Platon większe znaczenie przywiązywał do oddziaływania na ludzi w wieku dorosłym aniżeli dziecięcym, gdyż zdawał sobie sprawę z konsekwencji tego oddziaływania dla państwa, jednostki ludzkiej
oraz kultury którą tworzą ludzie dorośli,
Platon wysoko oceniał zawód nauczyciela - wychowawcy i jego możliwości kształtowania osobowości dorosłych.
1.4. Poglądy J. A. Komeńskiego
Jego poglądy z okresu Wielkiej dydaktyki charakteryzuje: swoisty biologizm w pojmowaniu rozwoju ludzi, naturalizm w konstruowaniu faz rozwojowych, pierwszoplanowe traktowanie uwarunkowań przyrodniczych w analizie procesu wychowawczego. Uważał on, że rozwój człowieka kończy się wraz z ukończeniem 24 roku życia. Wtedy osiąga on pełną dojrzałość fizyczną i psychiczną.
Dzieli go na 4 odrębne stopnie wieku:
niemowlęctwa - szkołą będzie łono matki,
dzieciństwa - szkoła czytania i pisania,
wieku chłopięcego - szkoła łacińska, czyli gimnazjum,
wieku młodzieńczego - szkołą będzie akademia i podróże.
Komeński był traktowany jako osoba negująca problematykę ciągłości rozwoju dorosłych. Jednak obserwacja życia doprowadziły go do uznania wartości wychowania oraz samowychowania ludzi dorosłych. W czasie Wielkiej dydaktyki uznał dominującą rolę przyrody w zachowaniu się człowieka, a tym samym przekreślał szanse rozwojowe ludzi dorosłych. Pod wpływem obserwacji ludzi odrzucił owy przyrodniczy determinizm, a uznał uwarunkowania społeczno - kulturowe.
Definicja człowieka dorosłego wg Komeńskiego: dorosły jest człowiekiem, który osiągnął już postać fizyczną i siły duchowe, gotów do wykonywania obowiązków, mogący już wprowadzić w życie taki tryb, dla jakiego się przygotował. Powinien on posiadać wiedzę historyczną, współczesną, filozoficzną oraz umiejętności praktyczne.
Trzy stopnie w życiu dorosłego człowieka: wchodzących, zaczynających dorosłość; kontynuacji życia; kończących życie.
Komeński o potrzebie wychowania dorosłych:
Uzasadnia on potrzebę doskonalenia ludzi dorosłych, potęgowania ich możliwości, orientacji w świecie i konstruktywnego działania ludzi dorosłych. Okres życia dorosłego charakteryzuje pełnia sił i swobodne działanie. Dzięki tym warunkom może wznieść się własnym wysiłkiem samokształceniowym i samowychowawczym na wyższy szczebel poznania i twórczości, poziom moralny i umysłowy.
Koncepcja wychowania dorosłych:
Komeński zwraca uwagę na potrzebę samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Za czynniki kształtujące osobowość ludzi dorosłych uważa kontakty międzyludzkie i rozwiązywanie problemów życiowych. Uważa, że rezultatem samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych ma być skuteczne i samodzielne działanie. Sądzi, iż wiedza, doskonalenie orientacji ma służyć umiejętności „żeglowania po morzu życia” oraz ułatwić awans materialny. Proces uczenia się, samokształcenia, wychowania i samowychowania ma pomagać dorosłym w uzyskiwaniu pozycji społecznej i materialnej.
Filozoficzne podstawy poglądów na wychowanie ludzi dorosłych:
Komeński uważa, iż rozwijanie ludzkich zdolności do samodzielnego myślenia jest ofiarowane przez Boga. Wola Boga jest czynnikiem określającym los człowieka, jego obowiązki i perspektywy pozagrobowe. Jednak autorytet religii pomaga mu uzasadnić obowiązek samowychowania, pracy i służenia społeczeństwu. Konieczność uprawiania samokształcenia i samowychowania usprawiedliwia naśladowaniem doskonałości boskiej. Człowiek według niego jako twór Boga posiada światło rozumu, które musi wyzwalać, rozniecać i pielęgnować. Namawia do studiowania logiki i teorii poznania by uchronić ludzi dorosłych przed irracjonalizmem. Biblia według niego to źródło wiedzy moralnej.
Teoria potrzeb człowieka według Komeńskiego:
„Każdy kto się urodził człowiekiem pod wpływem samych tylko wewnętrznych bodźców swej natury pragnie:
być - to jest żyć,
odczuwać swą siłę - to jest być zdrowym,
istnieć czujnie - to jest wiedzieć co go otacza,
istnieć z jasnym rozeznaniem - to jest rozumieć to co wie,
być wolnym - decydować wedle własnego uznania,
istnieć w sposób aktywny,
mieć i posiadać wiele,
korzystać z użytkowania wszystkiego w sposób bezpieczny,
wybijać się i cieszyć szacunkiem,
być w miarę wymownym,
cieszyć się życzliwością i miłością ludzi, którzy by mu nie zazdrościli, lecz gratulowali,
mieć po swojej stronie przychylność Boga”.
1.5. Idee społeczne i wychowawcze Mikołaja F. S. Grundtviga
Urodzony - 8.IX.1783 w Udby, zmarł - 2.IX.1872 w Kopenhadze.
Twórca koncepcji wyższej szkoły ludowej (WSL):
uczelnia przeznaczona tylko dla ludzi dorosłych → uczelnia andragogiczna,
podstawa kształcenia → wychowanie narodowe, obywatelskie i patriotyczne,
proces nauczania i wychowania → ukazywanie wartości kraju, narodu i ojczyzny, ukierunkowywanie wychowanków na pełnienie ról obywatelskich,
koncepcja wychowania → służba ojczyźnie jako misja życiowa obywatela,
integracja społeczna i narodowa → wzajemne poznawanie potrzeb i problemów służące lepszemu funkcjonowaniu ludu i urzędników państwowych,
duchowa wolność → prawo jednostki do samookreślenia własnego światopoglądu,
zasada pełnej aktywności człowieka jako czynnika jego rozwoju.
Cel nauczania i wychowania:
rozbudzanie życia człowieka, jego wykształcenie i zapewnienie mu możliwości uzyskania dobrobytu,
przygotowanie człowieka do umiejętności określania i realizowania własnego szczęścia.
Poglądy na wolność duchową człowieka:
zwolennik → prawa do wyboru wiary, do ryzyka i życia na własną odpowiedzialność,
przeciwnik → zniewolenia duchowego i społecznego oraz używania przemocy.
Krytyka szkoły tradycyjnej:
szkoła wyrządzająca więcej szkody niż pożytku,
oderwanie od natury i życia rodzinnego
bierne przyswajanie niezrozumiałych treści,
przeciążanie nauką książkową,
brak związku z pracą produkcyjną,
odzwyczajanie od twórczego działania,
otępianie młodzieży i czynienie z niej inwalidów duchowych.
Wartości (idee) wyższej szkoły ludowej:
idea wolności i rozwoju duchowego człowieka,
idea narodu jako wartości kulturowej i środowiska życia,
idea pracy ludzkiej jako źródła ludzkiego szczęścia,
idea aktywności człowieka jako czynnika jego rozwoju.
idea człowieka jako osoby duchowo autonomicznej.
Realizacja ideałów oświatowych → wynika z ich organicznego związku z życiem, z jego potrzebami, zmianami
i problemami. To, co wyrasta z potrzeb życia, znajduje potem różnorodne formy realizacji. Siłą motoryczną rozwoju życia są potrzeby życia.
Poglądy na nauczanie religii w szkole:
zwolennik → tolerancji, dokonywania autokreacji światopoglądowej, prawa do prezentacji swoich wartości duchowych, oddzielenia nauki religii od działalności szkoły,
przeciwnik → stosowania przemocy duchowej, nietolerancji i fanatyzmu religijnego, zmuszania
do przyjmowania wiary bez możliwości świadomego jej wyboru, pośrednictwa instytucji religijnych.
Poglądy na własność ziemi:
silny historyczny, kulturowy i biologiczny związek ludu z ziemią ojczystą,
głównym właścicielem ziemi jest naród i nie można mu tego prawa odebrać
ustawy krajowe mogą rozdzielać tylko prawo użytkowania i uprawy ziemi.
Poglądy na nauczanie języka ojczystego:
język narzędziem kształtowania patriotyczne świadomości,
język instrumentem komunikacji międzyludzkiej,
język warunkuje społeczne funkcjonowanie człowieka.
Aktualność idei oświatowych Mikołaja F. S. Grundtviga
Idea związku szkoły z życiem:
wiedza użyteczna służąca zaspakajaniu potrzeb poznawczych i praktycznych, ułatwiająca rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych,
demokratyzacja oświaty, jej szerokiego upowszechnienia i udostępnienia,
idei jedności nauki i oświaty - oświata ma zastosowanie w danej chwili i w życiu ludu, a nauka traktuje o życiu ludzkim ogólnie.
Idea współzależności nauki i oświaty:
nauki i oświaty nie można izolować, nauka ma służyć rozwojowi oświaty,
warunkiem postępu moralnego i społecznego jest rozwój oświaty umożliwiającej ludziom zdobycie wiedzy i orientacji w dziedzinach życia koniecznych do pełnienia ról.
Idea kształcenia ustawicznego:
stały postęp wiedzy i oświaty, doskonalenie się i rozwijanie osobowości,
uwzględnienie przemian dokonujących się w życiu i nauce.
Idea autentyczności oświaty:
odzwierciedla wzniosłość ducha ludu i miłości ojczyzny,
wynika z doświadczeń duchowych ludności,
uczy realistycznej obserwacji życia i mądrego przystosowania do środowiska,
umożliwia jednostce rozwój i funkcjonowanie w roli obywatela i człowieka.
Idea służebności oświaty:
oświata podporządkowana dobru narodu i państwa,
oświata i wychowanie przyczyniające się do wyzwolenia z duchowej niewoli i ukazujące nieśmiertelne wartości kultury narodowej i ludowej.
1.6. Poglądy H. Hanselmanna:
Nauczyciel dziecka musi być wszechwiedzący i wszystko umiejący we wszystkich problemach życiowych - pogląd ten oznacza zakończenie wszelkiego samokształcenia i zaprzestania dążenia do samowychowania - duchowe skostnienie, duchowa śmierć przed śmiercią fizyczną.
Nauczyciele jednak nie zdają obie sprawy, że podlegają procesowi duchowego skostnienia, tylko nieszczęście bądź choroba są w stanie wyrwać z tego duchowego letargu i szukać adekwatnych do rzeczywistości informacji, pojęć i sposobów myślenia.
Skostniały człowiek nie odczuwa potrzeby dalszego uczenia się i śledzenia różnych form życia; winą za swoje niepowodzenia obarcza świat zewnętrzny; ma także skłonność do pouczania innych.
Zaangażowanie ludzi dorosłych w proces przekształcania świata oparte jest przekonaniu, że obowiązkiem moralnym człowieka jest służba bliźniemu, prowadzi ona do osiągania sukcesów i kształtuje poczucie dobrze spełnionego obowiązku.
Dwie wartości, które decydują o sukcesie życiowym człowieka dorosłego:
zdolność do bezgranicznego oddania się służbie dla własnego narodu,
doświadczenie życiowe związane z działalnością ukierunkowaną na realizację dobra narodu.
Prawdziwy andragog - posiada odpowiednie uzdolnienia (posiadanie moralnej intuicji i wyobraźni) i kwalifikacje, a także powołania.
Układem odniesienia dla działalności andragoga jest porządek boski, w którym miłość do ludzi odgrywa ważną rolę.
Autor jest krytykiem systemów totalitarnych, w których tworzy się angragoga z upodobania, mającego tendencję do sprawowania władzy duchowej nad ludźmi i podporządkowania ich sobie oraz zniewalania, tendencję do uszczęśliwiania na siłę; edukacja dorosłych - narzędzie sprawowania władzy.
Wpływ religii manifestuje się w uznaniu prawdy głoszącej pochodzenie wszystkich ludzi od Boga i stawiającej andragoga wobec konieczności wykrywania u nich i pielęgnowania cech boskich.
1.7. Andragogika w II Rzeczypospolitej
Przełom XIX i XX wieku miał duże znaczenie dla kształtowania się polskiej myśli andragogicznej
„ Dla rozwoju myśli andragogicznej okres tren miał przełomowe znaczenie ponieważ po raz pierwszy zwrócono uwagę wtedy na potrzebę refleksji teoretycznej nad głównymi problemami kształcenia dorosłych. Podjęte kwestie koncentrowały się głównie wokół zagadnień dotyczących nauczania elementarnego, popularyzacji wiedzy
i samokształcenia ludzi dorosłych. Rozważano zatem przede wszystkim problemy związane z nauczaniem i kształceniem dorosłych co wynikało z jednej strony ze zróżnicowanej pracy oświatowej wśród dorosłych a z drugiej strony z olbrzymich potrzeb wiedzy o mechanizmach i prawidłowościach procesu kształcenia i nauczania dorosłych.”
Przełom XIX i XX wieku charakteryzował się duża różnorodnością kierunków i koncepcji filozoficznych wzajemnie się przenikających i dynamicznie się zmieniających
„Socjologiczna teoria środowiska wychowawczego” - teoria ta dowodziła iż wychowanie człowieka i jego rozwój wraz z czynnikami genetycznymi (A. Stopińska Pająk), zależne są od warunków rozwoju, otoczenia, zakresu i poziomu uczestnictwa w podziale czynności społecznych i gospodarczych, udziału w wymianie kulturalnej. Wskazywała że wymiana tych czynników w skutek modyfikacji środowiska w sposób zasadniczy przyspieszy rozwój człowieka.
S. Michalski i L. Krzywicki w swoich pracach ukazali, że oświata uzyskała pełną akceptacje społeczną na wszystkich stopniach stratyfikacji społecznej i kulturalnej.
Wykład L Krzywickiego zawiera tezę, że wykształcenie ogólne jest potrzebne każdemu członkowi społeczeństwa.
Ukazanie się pracy zbiorowej w Krakowie w 1913 roku, staraniem Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza „Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja” - autorzy to m.in. Helena Radlińska, Ludwik Krzywicki, Mieczysław Heipern, Władysława Weyhert - Szymanowska, Jadwiga Dziubińska, Marian Stępkowski Zofia Daszyńska. Praca ta jest pierwszym w literaturze podręcznikiem andragogiki. Szczególne znaczenie w tej pracy ma rozprawa Radlińskiej „Praca oświatowa wobec zadań wychowania narodowego”. Zadaniem wychowania narodowego jest wydobyć wszystkie siły skierować je ku świadomej pracy nad budowaniem kultury rodzinnej. Każdy człowiek jest świadomie czy nie duszą w swej ojczyźnie wcielony.
W pierwszej połowie XX wieku problem wielu nauk stanowiło wychowanie człowieka. Było to zarówno wynikiem rozwoju nauk biologicznych, antropologicznych i społecznych jak i faktu, że po zakończeniu I wojny światowej w całej Europie, w tym także w Polsce rozpadły się stare struktury społeczne, polityczne tworząc nowe jakościowo warunki życia narodów i społeczeństw. Wraz z tymi przemianami pojawiło się wiele nowych problemów, które wymagały wyjaśnień i interpretacji przez ówczesne nauki humanistyczne. Człowiek, a zwłaszcza człowiek dorosły stanął wobec nowych zadań, które wymagały od niego innych niż dotąd działań, kwalifikacji, wiedzy wreszcie przewartościowania nowych doświadczeń i kreowania nowych systemów wartości.
Zasadniczy wpływ na rozwój andragogiki w pierwszej połowie XX wieku wywarł pragmatyzm, którego twórcą był Wiliam James.
Dla myśli o wychowaniu szczególne znaczenie miała stworzona przez szkołę badeńska teoria obiektywnych wartości. Stanowiła ona podstawę nauk humanistycznych - idiograficznych odróżnionych od nauk przyrodniczych - nomotetycznych uznawała priorytet wartości kultury wśród nauk humanistycznych
Personalizm chrześcijański uwrażliwił on myśl andragogiczna na człowieka jako osobę, umożliwił on odrzucenie koncepcji skrajnego determinizmu społecznego i przyrodniczego ukazał znaczenie praw człowieka i wychowania humanistycznego.
1.8. Poglądy H. Radlińskiej
Doświadczenie (będące podstawą teorii wychowania) wykazało zdolność ludzi dorosłych do przemian, plastyczność zarówno duchową, jak i fizyczną. Liczne spostrzeżenia potwierdzają, że w krajach, w których szeroko jest prowadzona różnostronna działalność wychowawcza wśród dorosłych, starzenie się następuje znacznie później, niż w krajach o wąskiej tendencji do doskonalenia się indywidualnego.
Koncepcja oparta jest na:
przekonaniu o plastyczności psychicznej,
zdolnościami do dalszego, całożyciowego rozwoju,
do odbierania i przetwarzania coraz to nowych informacji, wzorów, doświadczeń,
do ciągłego przystosowywania się do sytuacji społecznych, kulturowych i cywilizacyjnych,
do tworzenia coraz to nowych wartości materialnych i duchowych odpowiadających im ideałom, doświadczeniom i inspiracjom życiowym.
Według Radlińskiej zachowanie młodości i siły zależy od warunków życia na dnie życia społecznego. Wśród niewykwalifikowanych wyrobników starość przygniata tych, którzy w innych warunkach byliby w sile wieku. W zawodach wymagających wykształcenia i ciągłej pracy nad sobą starość się opóźnia Przedłużająca się dojrzałość wzmaga siły społeczne i szczęście jednostek.
Radlińska odróżnia w obrębie pokolenia historycznego młodzieży do ludzi dorosłych. Młodość to okres między 18. a 25. rokiem życia. Jest to okres kiedy się staje u progu samodzielnego życia, szuka możliwości realizowania swoich ideałów. Natomiast ludzi dorosłych cechuje określona dojrzałość, wyrażająca się w zainteresowaniu nie tylko walką o realizację ideałów, lecz także wynikam tej walki.
Dorosłych cechuje branie odpowiedzialności za dzieci, którym dali życie i za przyszłość tej generacji.
Istnieje zależność treści i zakresu zainteresowań człowieka dorosłego, jego rozwoju duchowego od warunków jego bytu, pracy oraz życia rodzinnego.
Najcenniejsza cecha dorosłości to życzliwe przyglądanie się różnicom pokoleń, rodzicielski stosunek do odnowy biologicznej życia
Radlińska wskazuje na potrzebę dialogu, współżycia i integracji pokolenia historycznego, ich wzajemnego porozumienia wynikającego z akceptacji wspólnych ideałów, wartości i stylów życia ich duchowego zbliżenia będącego wyrazem wspólnoty uczuć i doświadczeń związanym z uczestnictwem w życiu społecznym i kulturze.
Duże możliwości ludzi dorosłych kryją się w tym fakcie, że ludzie dorośli są zróżnicowani pod względem fizycznym i psychicznym, że mają odmienne zainteresowania, potrzeby i warunki życia
O powodzeniu i skuteczności akcji wychowawczych wśród dorosłych rozstrzyga stosunek do zadania życiowego, które ma być wykonane. Jeśli odpowiada potrzebie, jeśli jest zgodny z rozbudzonym instynktem czy nasileniem - oddziałuje potężnie, wpływa na twórczość. W przeciwnym razie zawodzi.
Koncepcja Radlińskiej opiera się na założeniu, że każdy człowiek jest twórcą własnego życia i życia innych. Poglądy andragogiczne tej uczonej cechuje szacunek dla kreacyjnych możliwości człowieka, przekonanie, że twórczość jest zdolnością, która może być ukształtowana u każdego człowieka.
Dwa źródła osobowości człowieka:
jego własna twórczość,
uczestnictwo w kulturze i życiu społecznym.
Wychowanie dorosłych ma uczyć ludzi inteligentnego korzystania z dorobku kultury i cywilizacji, umożliwiającego im realizacje ich osobistych marzeń o szczęściu i uczestniczenie w procesie tworzenia społecznego postępu w sferze materialnej i duchowej.
Radlińska jako jedna z nielicznych przedstawicielek polskiej andragogiki używała terminu andragogika i doceniała potrzebę jej uprawiania jako nauki andragogika (to jest nauka o prowadzeniu dorosłych) podobnie jak pedagogika interesuje się przede wszystkim tymi składnikami dnia dzisiejszego, które w nim SA już przeszłością.
Radlińska jest autorką pierwszej w literaturze polskiej zwięzłej historii oświaty dorosłych w Polsce. Stworzyła prototyp zarysu oświaty dorosłych w Polsce
Dobro jest silniejsze od zła, dobro zawsze zwycięży.
Poglądy T. Kotarbińskiego (1886-1981)
Ujmował on andragogikę jako naukę humanistyczną, współpracującą z innymi naukami,
Twórca Traktatu i dobrej robocie. Podkreśla on (jeśli idzie o społeczne znaczenie), iż przedmiotem badań pedagogiki i andragogiki jest wychowanie i kształcenie ludzi,
Wskazuje on na swoistość i prawidłowość rozwoju pedagogiki, polegającą na tym, że przedmiot jej badań w pewnym momencie rozwoju przekracza jej granice poznawcze i zaczyna obejmować problematykę ludzi dorosłych,
Kotarbiński stoi na stanowisku sugerującym potrzebę uznania i wyodrębnienia osobnej dziedziny badań skoncentrowanych na rozwoju i wychowaniu dorosłych,
Nauka miałaby za zadanie tworzenie teoretycznych postaw racjonalnego wpływania na treść duchową i dyspozycje sprawcze dorosłych,
Niezwykle ważne jest uznanie plastyczności człowieka - zdolności do rozwoju i pogłębiania wiedzy,
Rozwój człowieka polega na różnorodnych, wielopoziomowych i wieloetapowych kontaktach człowieka dorosłego z kulturą, z tkwiącą w niej wartościami i wzorami zachowania,
Wskazuje na współzależność rozwoju osobowości dorosłego i treści kultury ludzkiej,
Podkreśla funkcjonowanie wielu pozaszkolnych czynników i sił kształtujących osobowość dorosłych,
Ludzi kształtują obiektywne sytuacje społeczne, polityczne, cywilizacyjne i kulturowe,
Proces wychowania polega na tworzeniu takich sytuacji, które będą formułowały pożądane z punktu widzenia ideału wychowania cech osobowości,
Dostrzega potrzebę doskonalenia ustroju społecznego, systemu prawnego itp., gdyż od ich jakości zależy jakość człowieka dorosłego, jego ideowość, zdrowie psychiczne, uczciwość,
Wychowanie dorosłych to czynienie ludzi coraz bardziej kulturalnymi. Oznacza to, że pojęciem wychowania dorosłych kojarzy Kotarbiński wprowadzenie człowieka w świat kultury, przygotowanie do konsumpcji i twórczości kulturalnej,
Wychowanie oznacza doskonalenie życia duchowego człowieka, jego zdolność do komunikacji z drugim człowiekiem, ze światem przyrody i cywilizacji,
Wychowanie dorosłych jest zawsze wprowadzeniem ich w świat duchowych (ideałowy) lub materialnych wartości. Ich określenie i dobór jest miarą kultury humanistycznej wychowawców. Wynikiem wychowania dorosłych ma być uzyskanie przez nich rozumności i mądrości,
Andragogika ma badać i wyjaśniać drogi jakimi ludzie mogą kroczyć do celu jakim jest życiowa mądrość,
Warunkiem skuteczności i siły oddziaływania wychowawczego nauczyciela na dorosłych uczniów jest jego przekonanie o słuszności głoszonych przez niego poglądów i ideałów.