Václav Havel urodził się 05.10.1936 r. w Pradze, jako syn Václava M. Havla i Bożeny Havlovej. Rodzina posiadała duży majątek (ojciec był właścicielem nieruchomości), a jako praska inteligencja związana była z politycznymi i kulturalnymi wydarzeniami Czechosłowacji.
Ze względu na te rodzinne powiązania Havel musiał opuścić szkołę podstawową w 1951 roku, a władze komunistyczne utrudniły mu kontynuację nauki w szkole średniej
w normalnym, dziennym trybie. Pracował więc jako pomocnik cieśli i laborant chemiczny,
a jednocześnie uczęszczał na zajęcia do szkoły wieczorowej. W tym właśnie trybie zdobył średnie wykształcenie zdając maturę w 1954 r. Chciał podjąć naukę w szkole wyższej na wydziale humanistycznym, ale tu również z powodu swojego „burżuazyjnego” pochodzenia, uniemożliwiono mu to. W związku z tym ukończył Wydział Automatyzacji Transportu na uniwersytecie w Pradze.
Lata 1957- 1959 to czas jego służby wojskowej i pierwszych utworów literackich. Po wyjściu z wojska rozpoczął pracę w teatrze Na Zábradli (Na Poręczy) - początkowo jako pomocnik techniczny (przesuwacz kulis), a w 1963 roku został jednym z autorów teatru. Tam też poznał Olgą Splichalovą, którą poślubił w 1964r. W latach 1962-1966 podjął także studia korespondencyjne w Akademii Sztuki Dramatycznej.
Wiele ze swoich utworów publikował w licznych periodykach literackich
i teatralnych, skupionych wokół miesięcznika Tvar. Jednak dopiero wystawienie pierwszej sztuki - Garden-Party (Piknik) na deskach wcześniej wspomnianego praskiego teatru, rozpoczęło tak naprawdę jego literacką karierę. Do czasu Praskiej Wiosny nie tylko tworzył nowe utwory, sztuki teatralne, ale także był członkiem Klubu Pisarzy Niezależnych.
Od połowy dekady coraz bardziej włączał się w sprawy polityki i na kongresie pisarzy w 1967 roku poddał jawnej krytyce komunistyczny reżim A. Novotnego - ówczesnego sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz).
W czasie Praskiej Wiosny Václav Havel kierował Klubem Pisarzy Niezależnych, a także publicznie żądał legalizacji partii opozycyjnej oraz wspierał reformatorskie dążenia Aleksandra Dubčeka. Jednak po krwawym stłumieniu Praskiej Wiosny przez wojska Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 roku, Havel stał się czołowym dysydentem - jego twórczość objęto zakazem publikowania i po zdjęciu przez cenzurę w 1970 roku przedstawienia Spiskowcy, które uznane zostało za wywrotowe, także wystawiania. Głęboko rozgoryczony opuścił miasto i osiadł w chłopskiej zagrodzie w pobliżu polskiej granicy, gdzie pracował jako robotnik.
Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych powrócił do spraw politycznych
i w 1975 roku napisał „list otwarty” do prezydenta Husáka, w którym „rozliczał się z reżimem komunistycznym”. Dwa lata później był jednym z założycieli ruchu na rzecz praw człowieka i praw obywatelskich - „Karta 77”, która została podpisana i opublikowana przez intelektualistów, literatów i publicystów w styczniu 1977 roku. Karta była kulminacją dążeń
i pragnień politycznych tej grupy ludzi - był to manifest, w którym domagano się przestrzegania praw człowieka oraz urzeczywistnienia praw obywatelskich
w Czechosłowacji. Żądania wcielenia w życie tych postulatów zostały oparte na Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), która odbyła się w Helsinkach. Wkrótce jednak organ KPCz, gazeta Rudē právo, zamieścił protest przeciwko „Karcie 77”, a odmowa obywateli podpisu pod nim groziła represjami.
W 1978 roku Havel napisał esej pt.: Siła bezsilnych, który to spowodował uznanie pisarza za głównego przeciwnika ustroju socjalistycznego. W roku następnym został skazany na cztery i pół roku pozbawienia wolności pod zarzutem uprawiania „uporczywej” działalności antypaństwowej i „założenia nielegalnego stowarzyszenia” - Komitetu Obrony Bezprawnie Prześladowanych (VONS). Początkowo przebywał w areszcie śledczym,
a następnie w zakładach karnych. Stamtąd pisał listy do swojej żony (przepisowo wolno mu było tylko jeden na tydzień), które ułożyły się w cykl filozoficzny - Listy do Olgi. Oczywiście władze komunistyczne Czechosłowacji uniemożliwiły publikację jakichkolwiek utworów pisarza, jednak pod kierownictwem jego poprzedniego agenta, Klausa Junckera, niemieckie wydawnictwo, mające swoją siedzibę pod Hamburga, skompletowało niemal wszystkie prace autora.
Havla zwolniono z więzienia w 1983 roku ze względu na zły stan zdrowia, ale przede wszystkim w wyniku protestów zagranicznych, gdyż fakt uwięzienia pisarza uczynił go postacią znaną na świecie.
Początkiem społecznej przemiany w Czechosłowacji była demonstracja studentów, która odbyła się 17 listopada 1989 roku. Zorganizowana została w 50. rocznicę antyhitlerowskiej demonstracji na Uniwersytecie Karola, dla uczczenia pamięci jednego ze studentów, Jana Opletala, który wówczas zginął. Młodzi ludzie wyruszyli z kontrowersyjnymi transparentami. a siły porządkowe chcąc ich rozgonić, użyły siły - część studentów została ranna, część uwięziono. W związku z tym powstał studencki komitet strajkowy, a niedługo później, bo 19 listopada, Forum Obywatelskie, na którego czele stanął Václav Havel. Już od lata 1989 roku znów ostro występował przeciwko rządom Husáka, a jesienią stał się jednym
z symboli bezkrwawych przemian- Aksamitnej Rewolucji. Forum wezwało ludność do pokojowego oporu przeciwko rządowi i domagania się fundamentalnych zmian. Pod takim naciskiem szef państwa został zmuszony do ustąpienia ze swojego stanowiska, zmieniła się też część deputowanych ze Zgromadzenia Narodowego, powstało wiele nowych partii,
a KPCz przekształciło się w dwie federacyjne partie. Kilkanaście dni później, 29.12.1989 r., Václav Havel został jednogłośnie wybrany na prezydenta Czechosłowacji i wprowadził się do Zamku Praskiego, siedziby prezydenckiej. Jednak przyjął ten urząd z wahaniem, gdyż uważał się bardziej za pisarza, dramaturga niż za polityka.
W pierwszych wolnych wyborach w czerwcu 1990 roku (8-9.06.1990 r.) partia, którą Havel nadal kierował, Forum Obywatelskie, zdobyła zdecydowaną większość głosów,
a on sam 5 lipca został po raz drugi wybrany na prezydenta Czechosłowacji. Żona, Olga zajęła się działalnością charytatywną i założyła fundację, która wspomagała ludzi cierpiących na przewlekłe choroby.
Pragnął utrzymać Federację Czechów i Słowaków, czuł się bowiem prezydentem wszystkich Czechosłowaków. Jednak różnice gospodarcze, społeczne i polityczne, jakie dzieliły te dwa narody, zaczęły nabierać znaczenia, zwłaszcza dla grupy rządzącej. Sami obywatele ówczesnej federacji zdawali sobie jednak sprawę z faktu, że rozpad Czechosłowacji nie będzie korzystny. Pomimo tego politycy, nie mogąc dojść do porozumienia w różnych kwestiach, podjęli decyzję o rozpadzie państwa federacyjnego.
20 lipca 1992 roku, wobec proklamacji niezależności przez słowacki parlament, Václav Havel ustąpił ze swojego stanowiska. Nie mając już zupełnie wpływu na przebieg owych wydarzeń politycznych, usunął się z życia publicznego na blisko dwa miesiące.
1 stycznia 1993 roku nastąpił oficjalny rozpad Czechosłowacji na dwa odrębne państwa: Czechy i Słowację. Siedemnaście dni później kandydatura Havla została zatwierdzona przez cztery koalicyjnie rządzące partie i pisarz z dniem 26.01.1993 r., mimo wcześniejszych wydarzeń, przyjął stanowisko pierwszego prezydenta niezależnej Republiki Czeskiej. Podczas prezydentury męża Olga Havlova kontynuowała prowadzenie działalności charytatywnej. Zmarła w 1996 roku po długiej i dotkliwej chorobie. W owym roku także sam Havel miał kłopoty ze zdrowiem - trafił do szpitala ze względu na problemy z płucami. Nie zrezygnował jednak ze swojego stanowiska. Podporą dla niego w tym czasie była przyjaciółka, Dagmar Veskrnova- znana czeska aktorka teatralna i filmowa, którą poślubił
w krótkim czasie po wyjściu ze szpitala, w styczniu 1997 roku.W roku następnym odbyły się kolejne wybory prezydenckie i 20 stycznia 1998 roku Václav Havel został ponownie wybrany na prezydenta Republiki Czeskiej. Pełnił ten urząd aż do końca kadencji i następnych wyborów w roku 2003.. Jako głowa państwa Havel nawiązał ważne kontakty z politykami różnych państw i nadał kierunek polityce najpierw Czechosłowacji, później Republiki Czeskiej.
Cały czas kontynuował także twórczość literacką- w czasie prezydentury powstały dwa utwory: Projevy i Letni premitani. W swoich dramatach i esejach najczęściej podejmował tematy rzeczywistości czechosłowackiej i problemów ludzi żyjących w tzw. realnym socjalizmie.
Za swoje osiągnięcia literackie oraz działalność polityczną otrzymał wiele międzynarodowych nagród, m.in.: The Erasmus Prize (w 1986 roku), czy nagrodę The UNESCO Prize for the Teaching of Human Rights (rok 1990). Prócz tych odznaczeń Václav Havel został honorowym członkiem takich uniwersytetów jak: York University w Kanadzie
i Le Mirail University we Francji (obu w 1982 roku), Columbia University w USA, Hebrew University w Izraelu i trzech czechosłowackich uniwersytetów (w 1990 roku), a także belgijskiego The Free University of Brussels (w roku '92).
Bibliografia:
1. B. Jordan, A. Lenz, Księga 100 polityków stulecia, Warszawa 1997
2. B. Koszel, S. Żerko, Słownik polityków XX wieku, Poznań 1995
3. A. Palmer, Kto jest kim w polityce, Warszawa 1996
4. V. Havel, Listy do Olgi, Warszawa- Wrocław 1993
5. J. Tomaszewski, Czechosłowacja, Warszawa 1997
6. A. Czubiński, Europa XX wieku, Warszawa 1997
7. Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1998
8. old.hrad.cz/president/Havel/cv_uk.html
9. fmv.vse.cz/cz/cz/havel.html
10. www.radio.cz/fr/article/36245
11. euro.pap.com.pl/cgi-bin/ludzie.pl?ID=64