13. RELACJE INTERPERSONALNE: AGRESJA, MIŁOŚĆ I POMAGANIE.
POMAGANIE
*zachowanie prospołeczne- każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści innej osobie
*socjobiologia- perspektywa w ramach której zjawiska społeczne tłumaczy się stosując prawa teorii ewolucji
*dobór krewniaczy- koncepcja zgodnie z którą zachowania jednostki mające na celu ochronę życia spokrewnionych z nią osób są utrwalane poprzez mechanizm naturalnej selekcji
*norma wzajemności- założenie że inni będą nas traktować w ten sam sposób w jaki my ich traktujemy (jeżeli my pomożemy komuś to w przyszłości on pomoże nam)
*Teoria wymiany społecznej- przekonanie w którym przyjmuje się że dwie zasady: zasada maksymalizacji zysków i zasada minimalizacji kosztów najlepiej wyjaśniają społeczne relacje. (przeciwieństwo altruizmu) (ludzie udzielają pomocy innym jeśli zyski przeważają nad stratami)
*altruizm- każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści drugiej osobie z pominięciem własnego interesu, często człowiek angażując się w takie działania, ponosi określone koszty.
*empatia- zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji (radości i smutku itp.)
*hipoteza empatii-altruizmu - przekonanie, zgodnie z którym empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań.
Czynniki zwiększające gotowość do udzielenia pomocy:
*indywidualne
1) osobowość altruistyczna- obdarzeni nią ludzie wykazują gotowość do przychodzenia z pomocą innym.
2)Wpływ nagród i wzorców na gotowość do udzielania pomocy- np. u dzieci przez nagradzanie, mogłyby stanowić dla nich wzór do naśladowania.
3)Płeć- kobiety i mężczyźni nie różnią się pod względem stopnia altruizmu, to preferują inne formy pomagania, mężczyźni są bardziej skłonni pomagać w sposób heroiczny i rycerski, kobiety wybierają formy pomocy wymagające długotrwałych poświęceń i wyrzeczeń.
4)Wpływ samopoczucia- zły i dobry nastrój sprzyja do pomagania, a nie stan obojętności. Dobre samopoczucie sprawia że dostrzegamy dobre strony innych osób i jesteśmy bardziej pozytywnie do nich nastawieni. Złe samopoczucie zgodnie z hipotezą redukcji negatywnego stanu emocjonalnego- przekonanie iż ludzie angażują się w pomoc dla innych aby pozbyć się własnego uczucia smutku i przygnębienia.
*sytuacyjne-społeczne
5)Typ środowiska- na wsi szanse na uzyskanie pomocy są znacznie większe niż w mieście. Hipoteza przeładowania urbanistycznego- przekonanie że mieszkańcy miast broniąc się przed nadmiarem stymulacji, jakich dostarcza im miejsce życie wykazując tendencję do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi.
6)Liczba świadków- efekt widza- zależność polegająca na tym że im więcej jest świadków nagłego wypadku tym mniejsza istnieje szansa że którykolwiek z nich podejmie interwencję
7)Dostrzeżenie zdarzenia- do podjęcia decyzji o przyjściu z pomocą konieczne jest spełnienie pięciu warunków: zauważenie zdarzenia, zinterpretowanie zdarzenia jako nagłego wypadku, przyjmowanie odpowiedzialności (skumulowana ignorancja), znajomość właściwych form udzielania pomocy, realizacja decyzji. Kumulacja ignorancji- fenomen polegający na tym że świadkowie nagłego wypadku wzajemnie obserwując swoją obojętność, interpretując zdarzenie jako niegroźne i nie wymagające interwencji.
-przyjęcie odpowiedzialności- rozproszenie odpowiedzialności- fenomen polegający na tym, że wraz ze wzrostem liczby przygodnych świadków zmniejsza się poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków.
8)Charakterystyka ofiary- bardziej skłonni jesteśmy pomagać osobom podobnym do nas, należy wystrzegać się tego bo jest to warunek rozwoju zachowań prospołecznych.
MIŁOŚĆ
-Czego chcą kobiety? Dobrych genów i dobrych perspektyw
-Czego chcą mężczyźni? Młodości i urody w dużej ilości
-Co jest z punktu widzenia mężczyzn najważniejsze? Młodość - piękno twarzy (pewne uniwersalia symetria gładka skóra) - kształt ciała - wierność i (dziewictwo)
-Co z punktu widzenia kobiet najważniejsze? Zasoby ekonomiczne - pozycja społeczna i wykształcenie - wiek - ambicja i pracowitość - stałość uczuciowa - inteligencja - dopasowanie - wzrost i siła - zdrowie - miłość i zaangażowanie.
*Miłość braterska - uczucie zaangażowania, bliskości w stosunku do drugiej osoby, któremu nie towarzyszy namiętność ani pobudzenie fizyczne.
*Miłość erotyczna - intensywna tęsknota za drugą osobą, której towarzyszy fizjologiczne pobudzenie. Kiedy wszystko układa się dobrze - druga strona również nas kocha - przeżywamy ogromne spełnienie i ekstazę, a kiedy nie - odczuwamy głęboki smutek i rozpacz.
*Trójczynnikowa koncepcja miłości - miłość jest stanem składającym się z trzech podstawowych elementów: uczucia bliskości, namiętności oraz zaangażowania.
Aby móc przewidzieć, czy ludzie zostaną w związku uczuciowym z drugą osobą, musimy wiedzieć:
a) jak satysfakcjonujący jest dla nich ten związek;
b) co myślą o innych możliwościach;
c) ile zainwestowali w związek.
Równość, czy zawsze musi być coś za coś
*Relacje wymiany - relacje interpersonalne oparte na potrzebie równości, które rządzi osobami, które się niedawno poznały.
Ludzie różnią się pod względem stopnia realizacji zasady równości.
*Relacje darowizny - związki, w których ludzie troszczą się przede wszystkim o zaspokojenie potrzeb drugiej osoby.
Atrakcyjność fizyczna a związki długotrwałe- atrakc.interp jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących pierwotne etapy zw.partnerskiego. największe szanse na stworzenie silnego związku miały pary w których partnerzy byli do siebie podobni pod względem atrakcyjności.
Style przywiązania się a związki uczuciowe:
a) Styl przywiązywania się - oczekiwania, jakie ludzie formułują, co do kontaktów z innymi osobami; oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami;
b) styl przywiązywania się oparty na poczuciu bezpieczeństwa - styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem i świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą.
c) styl przywiązywania się oparty na unikaniu - styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest tłumienie potrzeby nawiązania intymnych kontaktów z tą osobą, ponieważ realizacja tej potrzeby zakończyła się niepowodzeniem; ludzie, dl których charakterystyczny jest ten styl przywiązywania się z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi.
d) lękowo - ambiwalentny styl przywiązywania się- styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest niepokój wynikający z niepewności, czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu; rezultatem jest wyższy niż przeciętny poziom lęku.
Kłopoty w raju- uczucie zazdrości w bliskich związkach uczuciowych, czasami zazdrosnymi osobami są osoby które mają niskie poczucie własnej wartości, ludzie czują się zazdrośni gdy zostaną zmuszeni do konkurowania z rywalem w obszarze szczególnie dla nich ważnym.
Pięć podstawowych strategii kończenia romansów:
a) tonu oznajmiającego (wyznanie partnerowi, że jest nam bardzo bliski, ale…);
b) oznajmiającego werbalnego zmniejszania zaufania (powiedzenie partnerowi, że już go nie kochamy);
c) ucinania zachowania (unikania kontaktu z partnerem);
d) tworzenie negatywnego obrazu siebie (propozycja, aby obie strony zaczęły spotykać się z kimś innym);
e) usprawiedliwiania (poinformowanie partnera, że nasz związek nie spełnia oczekiwań)
*Rozpad związku nie ogranicza się do jednego pojedynczego wydarzenia, lecz składa się z czterech etapów:
1) faza interpersonalna ( myślimy, jak bardzo niesatysfakcjonujący jest dla nas ten związek);
2) faza diady (dyskutowanie na temat rozstania się z partnerem);
3) faza społeczna (przekazywanie informacji o rozstaniu innym osobom);
4) faza interpersonalna (fakt rozstania zostaje przyjęty do wiadomości i podejmujemy próbę sformułowania)
WOJCISZKE
Dynamika związku miłosnego- zróżnicowanie dynamiki intymności i zobowiązania i fazy związku miłosnego rozpoczynającego się miłością od pierwszego wejrzenia. Typowe fazy miłości
1)zakochanie - jeżeli wszystkie trzy składniki miłości zaczynają się rozwijać równocześnie to pierwszą fazą miłości jest zakochanie
2)romantyczne początki - namiętność oznacza pragnienie możliwie najczęstszych i najbliższych kontaktów z ukochaną osobą, jeżeli zakochanie spotyka się z wzajemnością to związek wchodzi w fazę romantycznych początków. Istotnym elementem rozwoju intymności w tej fazie jest budowa zaufania
3)miłość kompletna - silnie nagradzające połączenie gwałtownych rozkoszy namiętności z łagodnymi urokami intymności wzbudza tendencję do utrzymania i rozbudowy związku. W rezultacie pojawia się decyzja partnerów o zaangażowaniu w utrwalenie związku, który tym samym wchodzi w fazę miłości kompletnej.
4)miłość przyjacielska - gdy pozostaje tylko intymność i zaangażowanie, najdłuższa faza.
strategie reagowania na niezadowolenie:
-wyjście - ze związku, wycofanie się z kontaktów, izolowanie się, atakowani partnera, rozwód
-dialog- podejmowanie prób usunięcia problemu i utrzymania związku w dobrym stanie
-lojalność- cierpliwe przeczekiwanie problemu w nadziei że samo się jakoś ułoży
-zaniedbanie- oznacza ignorowanie partnera, chłodne traktowani
5)związek pusty - zanik intymności, jedynym znaczącym elementem jest zobowiązanie
6)rozpad - jeżeli partnerzy wycofają nawet zobowiązanie to związek wchodzi w ostatnią fazę
AGRESJA
*działanie agresywne- zachowanie którego celem jest spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody
*agresja wroga- akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu którego celem jest zadanie bólu lub zranienie
*agresja instrumentalna- akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem.
Uwarunkowanie zachowań agresji:
*czynniki sytuacyjne:
1)ciało migdałowate- obszar rdzenia kręgowego sprawuję kontrolę nad zachowaniami agresywnymi
2)testosteron- istnienie zależności między zachowaniem agresywnym a hormonem testosteron. Np. więźniowie skazani za przestępstwa z użyciem przemocy wykazują wyższy poziom testosteronu niż ci którzy popełnili innego rodzaju przestępstwa.
3)płeć- testosteron koreluje z różnicami między płciowymi poziomie przejawiania agresji- mężczyźni na ogół są bardziej agresywni niż kobiety.
4)alkohol- związek chemiczny wywołujący wzrost agresji. Jego działanie polega na zniesieniu hamulców przed przejawieniem wszelkich zachowań niezgodnych z normami społecznymi tym zachowań agresywnych.
5)ból i niewygoda- wystąpienie aktów agresji sprzyja odczuwanie bólu i dyskomfortu („długie gorące lato”)
*społeczne
6)frustracja- zgodnie z teorią frustracji-agresji- teoria zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnych. Frustracja nie prowadzi w sposób bezwarunkowy i automatyczny do agresji. Większe prawdopodobieństwo że wyzwoli ona agresję, jeśli niespodziewanie napotkamy przeszkodę na drodze osiągnięcia celu i mamy poczucie że spotkała nas z tego powodu niesprawiedliwość.
-frustracja nie jest rezultatem deprywacji ale deprywacji relatywnej- poczucie jednostki ze posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać lub też mniej niż posiadają ludzie do niej podobni.
7)prowokacja- agresja jest związana z pragnieniem odwetu w momencie gdy spotykamy się z agresywnym zachowaniem ze strony drugiej osoby.
8)obecność bodźca wywołującego agresję- przedmiot kojarzony potocznie z działaniami agresywnymi (np. rewolwer) sama jego obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia aktów agresji.
9)naśladownictwo - teoria społecznego uczenia się- teoria zgodnie z którą uczenie się społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo innych ludzi. Wzorce zachowań agresywnych są dostępne w świecie realnym jak i medialnym.
10)agresja w środkach masowego przekazu- oglądanie przemocy na ekranach telewizorów nasila u dzieci zachowania agresywne. Przemoc prezentowana w telewizji nie tylko wywołuje u widzów nasilenie agresji ale również obniża ich wrażliwość na przejawy agresji w codziennym życiu społecznym i sprawia że zaczynają te przejawy akceptować = efekt znieczulający. 4 przyczyny odpowiedzialne za nasilenie tendencji agres w wyniku kontaktu z mediami: jeśli oni mogą to robić to ja też mogę, ach więc tak to się robi, myślę że to co czuję to właśnie agresja, ale lipa znowu się tłuką a co jest na innym kanale?
11)pornografia- efekty jej prezentacji są stosunkowo nieszkodliwe, jeśli zaś sceny pornograficzne zawierają elementy przemocy to ich oglądanie zwiększa akceptację agresji wobec kobiet i sprawia że częściej dochodzi do przypadków użycia przemocy wobec kobiet.
Czy agresja jest popędem wrodzonym, instynktownym czy wyuczonym? Freud dowodzi że człowiek rodzi się wyposażony w dwie równie potężne siły instynktowne: instynkt życia zwany erosem, i instynkt śmierci tanatos, odpowiedzialny za agresywne skłonności człowieka. Instynkt śmierci może być skierowany do wewnątrz i wtedy w swej ekstremalnej formie przejawia się w próbie samobójczej, lub może zostać skierowany na zewnątrz i wówczas znajduje wyraz we wrogości, destrukcji albo morderstwie. Teoria hydrauliczna- energia agresywna musi zostać rozładowana gdyż w przeciwnym wypadku następuje jej wybuch.
Teorie agresji:
1) teoria instynktu- widzi ją jako zachowanie wrodzone zdeterminowane biologiczną koniecznością wyładowania agresywnej energii, mało podatne na wpływy zewnętrzne i proces uczenia. (Freud- tanatos i eros, Lorenz- hydrauliczna koncepcja agresji, agresja zrytualizowana)
2) teoria popędu - zajmuje stanowisko pośrednie zakłada że agresja stanowi rozładowanie popędu jednak sam ów popęd jest rezultatem oddziaływania czynników sytuacyjnych a sposób jego rozładowania uzależniony jest od procesów uczenia. (teoria frustracji-agresji, przemieszczenie agresji- polega na jej skierowaniu na inny obiekt zagrożony słabszą karą, zmiana postaci agresji- polega na jej zastąpieniu inną reakcją agresywną słabiej zagrożoną karą, obecność bodźca wywołującego agresję)
3)teoria uczenia się- zakłada że agresja jest nabytym w trakcie życia jednostki rezultatem uczenia. Ludzie uczą się agresji nie tylko na podstawie własnych doświadczeń, ale i obserwując zachowanie innych oraz skutki, do jakich ono prowadzi co nosi nazwę modelowania.
*dwie pierwsze z tych koncepcji są jednak fałszywe w świetle badań empirycznych: agresja nie ma instynktownego charakteru u ludzi (tylko u niższych kręgowców), a związek między frustracją i agresją jest daleki od bezwyjątkowości. Agresja u ludzi jest zwykle rezultatem uczenia się a główne wyznaczniki jej pojawienia się to prowokacja, pobudzenie emocjonalne i wzorce postępowania dostarczane przez innych ludzi (także za pośrednictwem mass mediów)
*pobudzenie emocjonalne- nasila oddziaływanie prowokacji i osłabia poznawczą kontrolę zachowania, teoria przesunięcia pobudzenia- zakłada że pochodzące z różnych źródeł pobudzenie emocjonalne sumuje się w organizmie i zwykle przypisywane jest w całości jednemu tylko czynnikowi, prawo Yerkesa-dodsona zachowuje osłabienie poznawczej kontroli, opisuje związek pobudzenia ze sprawnością funkcjonowania, początkowy wzrost pobudzenia wywołuje przyrost natomiast dalszy wzrost pobudzenia powoduje spadek sprawności działania.
*agresja zrytualizowana- nie prowadzi do fatalnych konsekwencji gdyż jest to wrodzony wzorzec zachowań pozwalający rozstrzygnąć konflikty o terytorium czy samice w sposób który nie prowadzi do poważnej szkody lub śmierci strony przegranej.
*frustracja- to zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu bądź też stan wynikający z napotkania takiej przeszkody. Im większa jest wartość zablokowanego celu, um większa liczba działań zostaje zablokowana, im bardziej osiągnięcie celu jest uniemożliwione. Następstwa frustracji: agresja, regresja (zachowania dzieci ulega prymitywizacji i upodabnia się do zachowania dzieci młodszych), fiksacja (uporczywe powtarzanie jakiejś reakcji mniemającej instrumentalnego znaczenia).
Jak zahamować agresję?
-surowa kara nie jest właściwą metodą przeciwdziałania agresji u dzieci, daje ona ograniczone i chwilowe efekty
-katharsis- (oczyszczenie) określa zjawisko uwalniania nagromadzonej energii poprzez wysiłek fizyczny, obserwację zachowań agresywnych lub dopuszczenie się aktu agresji. Obniża prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości.
-katharsis pomocnicza- rozładowanie pobudzenia poprzez inne niż agresja działania obniżające napięcie (aktywność fizyczna)
*Karanie agresji:
Funkcja odstraszająca- ukaranie agresji, hamuje jej występowanie u innych osób które się jej jeszcze nie dopuściły
Funkcje korekcyjne- ukaranie agresji, hamuje jej ponowne wystąpienie u ukaranej osoby.
Jak radzić sobie z gniewem?
-omawianie przyczyn gniewu i wrogości, przeprosiny jako sposób na rozładowanie gniewu, modelowanie nieagresywnego zachowania, ćwiczenie umiejętności pokojowego rozwiązania konfliktów, kompetencji komunikacyjnych i umiejętności prowadzenia negocjacji, sprzyjaniu rozwojowi empatii bo zapobiega ona występowaniu tendencji do dehumanizacji ofiary- proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich i deprecjonowaniu jej wartości (zamiast człowiek- żółtek), sprawia że raz podjęta agresja ułatwia następne zachowania tego typu.
Różnice kulturowe w zakresie zachowań agresywnych- determinuje nas kultura.