Zagrożenia zdrowia lub życia na stanowiskach:
HARTOWNICZYM,
SPAWACZA ELEKTRYCZNEGO oraz GAZOWEGO
HARTOWNIK
Jest pracownikiem obsługującym urządzenia do obróbki cieplno-chemicznej metali. Pozwala mu to na nadzór pracy pieców hartowniczych oraz tzw. wanien i urządzeń hartowniczych w celu zmiany fizycznych i chemicznych właściwości części metalowych przy zastosowaniu metod kontrolowanego ogrzewania i chłodzenia, jak hartowanie, odpuszczanie, wyżarzanie oraz nawęglanie. Jednocześnie kontroluje i reguluje temperaturę, a także czas cyklu grzewczego oraz rodzaj i temperaturę wanien w celu osiągnięcia, określonej twardości, wytrzymałości oraz plastyczności danego elementu, przy zastosowaniu i wykorzystaniu wiedzy o metodach, technologii i urządzeniach oraz właściwości metali do ww. procesu.
Dokładnie oznacza to, że do jego obowiązków należy ustawianie regulatora pieca i obserwuje termometru w celu osiągnięcia wymaganej temperatury. Załadowuje części do pieca, wyjmuje je po upływie wymaganego czasu i zanurza w kąpieli wodnej, olejowej, solnej itd. lub pozwala im ostygnąć na powietrzu.
Reasumując zawód ten wymaga badania twardości, chłodzenia części, nadzorowania procesów, obserwowania przyrządów pomiarowych, obsługiwania urządzeń i pieców, a także podejmowanie decyzji (określanie temperatury, czasu cyklu grzewczego), podnoszenia, przenoszenia części, przenoszenia materiałów (surowców, półfabrykatów i gotowych wyrobów), ustawiania regulatorów, i ciągłego ładowania i rozładowywania pieca.
Przy tym, rodzaj sprzętu zależy od specyficznego rodzaju procesu hartowania. Do głównych rodzajów sprzętu należą: retorty, płaszcze aluminiowane, kosze do ładowania części do pieca, wentylatory do przewietrzania, chwytak metalowy pręt z hakiem do wyciągania tac z pieca, podnośniki, dźwigi mechaniczne (do opuszczania i podnoszenia pionowych regałów w piecach wgłębnych), piec indukcyjny, wentylacja wywiewna miejscowa (do emisji z pieców i kąpieli chłodzących), hydrauliczne stoły podnośne na kółkach (do przemieszczania tac do lub z pieców poziomych), wanny do chłodzenia, regały i tace (do ładowania części do pieca) itp.
Zatem należy uwzględnić, iż HARTOWNICY pracują w środowisku gorącym, co może być powodem problemów zdrowotnych związanych z zespołem przegrzania a także poparzeń:
gorący olej stosowany podczas hartowania
roztopiony azotan - stwarza nawet zagrożenie pożarem lub wybuchem.
Podczas hartowania wydzielają się toksyczne gazy i dymy a ich stężenie może być niebezpieczne dla zdrowia pracowników:
wysokie stężenia tlenków azotu w powietrzu może doprowadzić do powstania obrzęku płuc przy nagłym wzroście ich stężenia
wysokie stężenie tlenku węgla - możliwość ostrych zatruć oraz śmierci w wyniku porażenia ośrodka oddechowego
amoniak, wodór i tlenek węgla daje możliwość poparzeń i urazów na skutek pożaru
Akroleina uwalniania jako produkt degradacji termicznej z kąpieli olejowej podczas hartowania - możliwość uszkodzenia błon śluzowych i skóry oraz działania toksycznego na płód
Oleje w kąpielach hartowniczych - możliwość przewlekłych stanów zapalnych skóry
Tlenek węgla i inne produkty spalania - możliwość bólów i zawrotów głowy, a także innych skutków zdrowotnych
Tlenki azotu i amoniak - możliwość podrażnienia oczu i dróg oddechowych
Ołów podczas pracy z kąpielami do odpuszczania zawierającymi stopiony ołów - możliwość przewlekłego zatrucia w wyniku kumulacji związków ołowiu w organizmie
nie usunięte resztki smaru, farby lub oleju na obrabianych częściach - możliwość poparzenia i uszkodzenia wzroku
Hartownicy często przenoszą ciężkie ładunki i wykonują czynności powtarzalne. Może to powodować urazy i dolegliwości bólowe wynikające z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego.
W pracy hartownika istnieje ryzyko związane z nagłym uwolnieniem sprężonych gazów spowodowane uszkodzeniem butli w wyniku upuszczenia lub wady produkcyjnej (błędu fabrycznego), a powstała siła odrzutu pozwala na zaistnienie różnego rodzaju urazów mechanicznych ciała hartownika.
W powyższym zawodzie może również przeszkadzać nadmierny hałas oraz pole elektromagnetyczne pochodzące od pieców indukcyjnych, co powoduje możliwość różnych dolegliwości zdrowotnych.
SPAWACZ ELEKTRYCZNY i GAZOWY
Pracownik, który spawa lub przecina łukiem elektrycznym części i elementy konstrukcyjne wykonane ze stali, żeliwa, metali nieżelaznych i ich stopów, używając elektrycznego źródła ciepła zwany dalej SPAWACZEM ELEKTRYCZNYM dokonuje tego przez stopienie metalu w miejscu łączenia, z dodawaniem spoiwa (z tego samego materiału co elementy spawane), napawanie powierzchni warstwą stopionego materiału przy jednoczesnym topieniu podłoża. Wykonuje spawanie żużlowe, elektronowe i laserowe.
Do jego obowiązków należy obsługiwanie i konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń wykorzystywanych podczas spawania łukiem elektrycznym, przestrzeganie technologii procesów i doboru parametrów spawania w zależności od rodzaju konstrukcji, przygotowywanie powierzchni do spawania przez czyszczenie i ukosowanie krawędzi, spawanie łukiem elektrycznym w osłonie gazów obojętnych, jak również sprawdzanie jakości wykonywanych prac spawalniczych na podstawie wyglądu zewnętrznego oraz na podstawie pomiarów za pomocą przyrządów i narzędzi do kontroli złącz spawanych, stosowanie odpowiednich metod spawania łukowego jak: elektrodą otuloną, w osłonie gazów ochronnych, łukiem krytym i łukiem węglowym itp., wykonywanie operacji przecinania metali z wykorzystaniem łuku elektrycznego, wykonywanie szkiców elementów spawanych oraz czytanie rysunków zestawieniowych złożonych konstrukcji spawanych.
Używa do tego między innymi: przetwornic, prostowników, transformatorów spawalniczych, automatów i półautomatów spawalniczych, jak również młotków, pilników, przecinaków, szlifierek, szczotek, przyrządów kontrolno-pomiarowych, elektrod, drutów, spawarek (wirujące, transformatorowe, prostownikowe).
SPAWACZ GAZOWY natomiast wykorzystuje do spawania przez rozgrzanie łączonych elementów ciepło płomienia powstałego w skutek spalania mieszanki acetylenu lub propanu z tlenem. Gaz spawalniczy i tlen są podawane do palnika z osobnych butli ciśnieniowych. W butli tlenowej tlen przechowywany jest pod ciśnieniem 15MPa, czyli 150 atmosfer. W butli z acetylenowej, acetylen przechowuje się pod znacznie mniejszym ciśnieniem w stosunku do ciśnienia przechowywania tlenu i wynosi 1,5MPa, czyli 15 atmosfer. Taki wynik sprężania acetylenu osiąga się dzięki temu, że wewnętrzna ścianka butli, wyłożona jest masą porowatą nasączoną acetonem. Temperatura płomienia spalanej mieszanki przekracza 3000oC, co zupełnie wystarcza, aby stopić stal i wiele innych materiałów.
Obie takie butle posiadają zawór, na który nakręca się reduktor. Reduktor służy do obniżenia ciśnienia panującego w butli do ciśnienia roboczego i utrzymania tego ciśnienia na jednym poziomie. Z reduktorów obu butli gazy płyną osobnymi przewodami i dostarczane są do komory mieszania w palniku, a następnie gazy już wymieszany wydostają się przez dyszel.
Rozróżnia się dwa typy palników: palnik wysokiego ciśnienia oraz palnik niskiego ciśnienia.
Palniki wysokiego ciśnienia stosowane są tylko, gdy ciśnienie obu gazów doprowadzanych do palnika jest jednakowe. Gdy ciśnienia doprowadzanych gazów różnią się stosowane są palniki niskiego ciśnienia jest on palnikiem uniwersalnym. Może on pracować przy jednakowym ciśnieniu jak również, gdy ciśnienie tlenu jest większe od ciśnienia acetylenu. Wtedy wypływający z dyszy tlen zasysa acetylen doprowadzany pod mniejszym ciśnieniem.
Niekiedy zespawane elementy są przycinane na żądany wymiar natychmiast po złączeniu. Palniki acetylenowe używane do spawania mogą być również z powodzeniem wykorzystywane do cięcia metali, szczególnie stali i żeliwa. Podczas cięcia tych materiałów zachodzi proces topnienia metalu, lecz jednocześnie pewna jego część ulega spaleniu, to znaczy reaguje w podwyższonej temperaturze z tlenem z powietrza, tworząc tlenek metalu. Gaz wylatujący z palnika pod wysokim ciśnieniem wydmuchuje z miejsca cięcia roztopiony metal i powstający tlenek, dzięki czemu pozostaje ono stosunkowo czyste.
Spawanie i cięcie metali powinno odbywać się w specjalnie na ten cel przeznaczonym pomieszczeniu lub wydzielonej części pomieszczenia, w której zlokalizowane zostaną stanowiska spawalnicze. Takie pomieszczenia winny posiadać:
wysokość pomieszczenia minimum 3,75 m
2m kw. wolnej powierzchni podłogi i 15 m sześć. wolnej objętości pomieszczenia nie zajętej przez urządzenia i sprzęt na każde stanowisko robocze
oświetlenie naturalne, a gdy jest to niemożliwe-dostateczne oświetlenie sztuczne
wentylację zapewniającą skuteczne usuwanie powietrza zanieczyszczonego substancjami szkodliwymi, wydzielającymi się przy spawaniu i cięciu metali, oraz dopływ świeżego powietrza
podłogę wykonaną z materiałów niepalnych.
Zatem należy uwzględnić, iż SPAWACZE spawający zarówno łukiem elektrycznym, jak i płomieniem gazowym narażeni są na styczność z podobnymi zagrożeniami związanymi, choćby z poparzeniami odpryskujących, gorących kawałków metalu, gdzie opiłki metalu oraz iskry, krople kwasów doprowadzają do urazów mechanicznych oczu i twarzy oraz na emitowane podczas tej czynności promieniowanie ultrafioletowe, które może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie pracownika, prowadząc do zaćmy, poparzeń słonecznych, a po wielu latach ekspozycji także do rozwoju nowotworów skóry. Należy nadmienić, iż takie promieniowanie występuje w znacznie wyższych dawkach w przypadku spawania elektrycznego , niż gazowego, ale pomimo tego nadla stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia w obu przypadkach.
Ponadto narażenie spawacza na dymy spawalnicze podczas wykonywania prac, powoduje bardzo niekorzystne skutki zdrowotne - możliwość występowania tzw. gorączki odlewniczej (stan podwyższonej temperatury ciała podobny w przebiegu do grypy) lub zapalenie oskrzeli i zwłóknienia płuc (pylica spawaczy elektrycznych). Natomiast mangan, kadm, związki chemiczne wchodzące w skład ekranów ochronnych (argon, hel, dwutlenek węgla) a także chrom, nikiel, stal i inne metale, prowadzą do częstych chemicznych zatruć.
Praca spawacza odbywa się często w wymuszonej pozycji ciała (spawanie w podwójnych zbiornikach itp.), co może powodować bóle pleców, ramion, rąk i nóg, a także wymaga często przenoszenia ciężkich narzędzi i elementów, co może być przyczyną urazów kręgosłupa. Również śliskie, nierówne nawierzchnie, drabiny, podesty grożą powstaniem mechanicznych urazów w wyniku poślizgnięcia, potknięcia i upadku, w tym upadku z wysokości.
Prąd elektryczny może stać się źródłem porażenia, w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego, a bardzo wysoka temperatura iskier w kontakcie z palnymi materiałami (np. benzyną, olejem, farbą, drewnem, acetylenem, wodorem) może doprowadzić do poparzeń i urazów na skutek pożaru lub wybuchu.