Zagrożenie pyłem na stanowiskach pracy.

1. biologiczne działanie pyłów,

2. mechanizmy biologicznego działania pyłów przemysłowych,

3. metody i kryteria oceny narażenia.

Zagrożenie działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia oznacza występowanie w wyrobiskach oraz w pomieszczeniach na powierzchni, związanych bezpośrednio z prowadzeniem ruchu, pyłu całkowitego lub respirabilnego o stężeniu przekraczającym dopuszczalne wartości. Efekty szkodliwe dla zdrowia wywoływane przez pyły mogą być bardzo różnorodne - od podrażnienia błon śluzowych aż do skutków śmiertelnych. Najgroźniejsze choroby wywoływane przez: pyły, w tym pylica krzemowa płuc czy pylica górników węgla. Do scharakteryzowania zanieczyszczeń pyłowych w środowisku pracy używa się szeregu definicji.

Aerozole - układy wielofazowe składające się z powietrza lub innych gazów, w których są rozproszone (zawieszone) cząstki ciał stałych i/lub cieczy.

Pył respirabilny –zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny ze średnią wart. średnicy aerodynamicznej:3,5 µm. Pyły wysedymentowane - cząstki ciał stałych osadzonych na określonej powierzchni pod wpływem siły ciężkości.

Pył całkowity – zbiór cząstek osadzonych na sączku pomiarowym, gdy prędkość liniowa zasysanego pow. zawiera się: 0,3-1,6 m/s. Są 3 stopnie zagrożenia(I, II, III- w zależności od zawart. wolnej krzemionki w pyle). Dymy- cząstki ciał stałych zawieszone w gazach, a zwłaszcza w powietrzu, powstające w procesach termicznych lub che­micznych.

Mgły- cząstki substancji ciekłych rozproszone (zawieszone) w gazach, a zwłaszcza w powietrzu. Powstają przez mechanicz­ne rozpylanie cieczy, kondensację par lub w reakcjach chemicz­nych.

Pomiary stężenia pyłu w środowisku pracy najczęściej oparte są na filtracji powietrza przez filtry analityczne (membranowe, włókninowe, z mikrowłókien szklanych i inne) o bardzo dużej sprawności (99% dla cząstek o wymiarze 1 ppm), które ponadto powinny być niehigroskopijne i powinny się charakteryzować niewielkimi oporami dla przepływającego powietrza. Najprost­szą metodą pomiaru stężenia pyłu jest oznaczanie całkowitej masy pyłu w jednostce objętości powietrza. Do oceny ryzyka rozwoju pylicy płuc najodpowiedniejszym postępowaniem jest indywidualny pobór próbki powietrza w strefie oddychania pracownika i określenie stężenia frakcji respirabilnej pyłu. Wolna krystaliczna krzemionka może być oznaczana me­todami fizycznymi. Wykorzystuje się w tym celu dyfrak­cyjne widma rentgenowskie lub widma w zakresie podczerwie­ni.

A. Biologiczne działanie pyłów przemysłowych:

Ze. względu na rodzaj działania biologicznego (chorobotwórczego) nietoksyczne pyły przemysłowe można podzielić na pyły n działaniu - drażniącym, zwłókniającym, kancerogennym i alergizującym. O rodzaju, nasileniu i przebiegu procesów patologicznych osób narażonych na wdychanie pyłów decyduje wiele czynników. Najważniejsze znaczenie mają poziom ekspozycji (stężenie pyłu w powietrzu i czas ekspozycji), stopień rozdrobnienia cząstek pyłu oraz skład chemiczny (mineralogiczny) pyłu. Ważnymi czynnikami wpływającymi na skutki biologicznego działania pyłu są także rozpuszczalność pyłu w płynach ustrojowych, struktura krystaliczna, ciężkość wykonywanej pracy i inne. Znany jest też np. wpływ niektórych tlenków metali (glinu, żelaza) i niektórych glinokrzemianów na właściwości zwłókniające wolnej krystalicznej krzemionki.

Oddział. pyłów na organizm ludzki

C. Metody i kryteria oceny narażenia

Skutki zdrowotne dla osób narażonych na wdychanie pyłowych zanieczyszczeń powietrza uzależnione są od ich stężenia w powietrzu, rozmiaru cząstek oraz składu chemicznego i mineralogicznego pyłu.

Metody pomiaru stężenia pyłu w środowisku pracy. można podzielić na metody wagowe, za pomocą których określa się masę cząstek pyłu zawartego w jednostce objętości powietrza, (w mg/m3) oraz metody liczbowe, za pomocą których określa się liczbę cząstek pyłu zawartych w jednostce objętości powietrza (liczba cząstek/cm3).

W odniesieniu do pyłów o strukturze nie włóknistej do oceny narażenia stosuje się obecnie najczęściej metody wagowe. Wyjątkowo w USA dopuszczono także metody liczbowe oparte o pyłomierz cieczowy (mikroimpinger).

Do oceny narażenia na pyły o strukturze włóknistej niezbędne jest natomiast określenie liczbowego stężenia włókien respirabilnych.

Najważniejszym kryterium oceny narażenia populacji zatrudnionej w przemyśle są średnie ważone stężenia dla 8 godz. dnia pracy i dotyczą prób pobranych w strefie oddychania lub w jej pobliżu.

Dla populacji generalnej za miarodajne dla oceny narażenia uznaje się średnie dobowe i średnie roczne stężenia pyłu w powietrzu.

Ochrona przed pyleniem środki typu:

-zmiana procesu technol. pod kątem zmniejsz. emisji pyłu, -zmiana surowca na mniej pylący,

-hermetyzacja procesu prod. stos. urządz. odpylaj-stos. urządz. wentylac. stosow. ochrony osobistej

Kryteria oceny zagrożenia

Problem ustalania kryteriów oceny narażenia dla pyłów przemysłowych jest ciągle dyskutowany. Zwłaszcza jeżeli chodzi o pyły mieszane i o strukturze włóknistej .