Książki
1. „Aleksander Kaminski i jego twórczość pedagogiczna.Dyskusja o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości”.
Pod red.E.Marynowicz-Hetka,H.Kubicka,M.Granosik,Łódź 2004
Książka poświęcona jest życiu i twórczości Aleksandra Kamińskiego.Tom zawiera reflrksje zgromadzona z okazji setnej rocznicy urodzin.Przedstawia wszechstronne ujęcie różnorodnej działalności naukowej i społecznej Kamińskiego .Autorzy podkreślająciągle żywą recepcję twórczości i osoby A.Kamińskiego.
Książka mieści kilka rozdziałów obejmujących:
-prezentację osoby Kamińskiego
-dyskusje o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości
-ped.społ.Kamińskiego i jej związki z innymi dyscyplinami
-obszary badania i dzaiłania
-pola działania pedagoga społecznego
-dyskusje wokół osoby i dzieła Kamińskiego
-komentarze
Tom ten przedstawia aktualność i siłę poglądów Kamińskiego mimo zmieniającego się kontekstu społecznego.Można tu odnaleźć rózne aspekty i analizy twórczości Kamińskiego. Autorzy ksiązki odwołują się do poglądów AK i ich znaczenia we wspólczesnym świecie.Bogusław Sliwerski pisze o dzielności jako wartości ludzkiej majacej wpływ na siłę lub słabość kraju.Wezwanie do bycia dzielnym to przezwyciężanie własnych słabości na drodze do samodoskonalenia.
Kamiński w swoim zyciu wiele uwagi poświecił pojęciu jakim jest czas wolny.Treść tego pojęcia zmieniała się na przełomie wieków.Obecnie każdy z nas posiada czas wolny ale nie każdy umie z niego skorzystac.Dlatego właśniepedagogika powinna przyjśćz pomocą wyrażającą się w szeroko rozumianej edukacji.Kamiński pisał o potrzebie wychowania do czasu wolnego.
W książce tej znajdziemy również teksty na temat koncepcji „wychowania do starości”które polega na pomaganiu ludziom w nabywaniu zainteresowań i aspiracji oraz umiejętności i przyzwyczajeń,które gdy nadejdzie czas emerytury ,dopomogą w realizowaniu trybu życia sprzyjającemu wydłużaniu młodości i dającej satysfakcję aktywności.
INNE OPRACOWANIE
Zalożenie książki jest takie,iż warunkie rozwoju nauki jest kontynuacja ,kumulowanie wiedzy,która powinna być analizą ,czasami sporem ,wyciaganiem nowych wniosków z dawniej formułowanych przesłanek ,a przede wszystkim stawianiem nowych pytań, na które będzie się szukać odpowiedzi.Praca ta stwarza możliwość refleksji obejmującej koncepcje pedagogiczne A.Kamińskiego i jego osobę.
2. Geneza i rozwój pedagogiki społecznej,pod red.I.Leparczyk,J.Badura,Biuletyn TWWP,Człowiek pracy i w osiedlu,1980/2/3
W książce tej jest poruszonych wiele tematów dotyczących rozwoju pedagogiki społecznej. Zawiera ona zagadnienia podjęte przez różnych wybitnych autorów jak Wroczyński,Kamiński czy E.Marynowicz-Hetka.
Znajdziemy w tej książce równierz materiały dotyczące pedagogiki społecznej Heleny
Radlińskiej na tle myśli wychowawczej II RP.Według Radlińskiej pedagogika społeczna to wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcenia środowiska jednostek.Poświęca dużo uwagi czynnikom hamującym rozwój i środkom ich zapobiegania . (kompensacja i przetwarzanie środowiska w imię ideału).
Kompensacja-główne zagadnienie ped.społecznej.Rozumiana jest jako świadome uzupełnianie braków powstałych na drodze selekcji społecznej i biologicznej.Może stanowić dobre uzasadnienie dla podejmowanych działań wyrównujących braki indywidualne i społeczne .
„Gleba wzrastania”,którą stanowią czynniki „niewidzialne „ tkwiące w systemach wartości ,aspiracjach,tradycjach domu i środowiska.
Ważne są badania nad społecznymi przyczynami karier szkolnych ze środowisk w depresji ekonomicznej i kulturalnej.Dziś te badania są już nieaktualne,ale tezy w nich zawarte są nadal aktualne.
Radlińska uważala,że rozwój jest zależny od czynników bytowychi kultury ,interesowała się stratem szkolnym i drogą do kultury dzieci i młodzież z szerokich kręgów społecznych,wsi i dzielnic robót.Ukazywała dysproporcje ekonomiczne ,społeczne i kulturowe.Uważała je za niebezpieczne dla życia i rozwoju narodu.
Zajmowała się krzywdą i dyskryminacją dziecka i szukała dróg do zmian tego przez planową działalność oświatowąi kulturalna.Uważała że warunkiem egzystencji i rozwoju narodu jest przezwyciężenie tych dysproporcji społecznych i kulturowych.
Jej główna teza to równe szanse wykształcenia i rozwoju całego młodego pokolenia jako podstawowe zasady organizajcji szkolnej.
3. Aleksander Kamiński „Funkcje pedagogiki społecznej” Warszawa 1975
Podręcznik A. Kamińskiego stanowi nadal ważne źródło wiedzy dotyczące pedagogiki społecznej. Treści przekazane przez H. Radlińską zostają w nim uzupełniane, lepiej opracowane pojawiają się nowe zagadnienia. Kamiński traktuje swoją książkę jako wprowadzenie do zagadnień pedagogiki społecznej. W I rozdziale autor zajął się genezą, miejscem wśród nauk i ogólną charakterystyką pedagogiki społecznej jej prekursorami, pojęciami. Bodźcem do ukształtowania się pedagogiki społecznej były przemiany społeczno -gospodarcze w XIX w. (Europa, Ameryka). Zaszło zapotrzebowanie na powstawanie instytucji opiekuńczych kompensujących braki i zapobiegających patologii w rozwijającym się świecie. Powstają też palcówki oświaty pozaszkolnej i dorosłych (biblioteki, uniwersytety powszechne i inne).
Pedagogika społeczna jest dyscypliną kształtowaną na pograniczu teorii wychowania, socjologii i polityki społ. Należy do nauk praktycznych. Autor zajął się zagadnieniem funkcji pedagogiki społecznej w poszczególnych rozdziałach. Podsumowując:
- pedagogika społeczna próbuje integrować naukę przez właściwy wzrost własnej specjalności, ujmować ją należy jako cząstkę rzeczywistości i patrzeć na nią jako
- ujawnianie i analizowanie tych prawidłowości w różnego rodzaju kręgach środowiska i u ludzi różnych generacji w celu projektowania korekt i ulepszeń, przekształceń.
- pedagogika społeczna realizowana przez instytucje i placówki usiłuje wypracować dyrektywy i techniki wychowawcze, które: zaszczepiają lub wzmacniają umiejętności wartościowania i wyboru w ramach danej kultury, propagują wzorce kultury, zachęcają do przejmowania nowych wartości i korzystania z dóbr kultury
- pedagogika społeczna kompensuje wyrównuje braki środowiska, uruchamiających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy
-profilaktyka
-opieka
-,mobilizacja do samodzielnego przezwyciężania swych trudności i aktywnego organizowania środowiskowych warunków życia.
Największe moje zainteresowanie wzbudził rozdział dotyczący aktywności pozalekcyjnej. Wg. Kamińskiego są cztery rodzaje aktywności pozalekcyjnych:
- realizowane przez szkołę (świetlice)
- w placówkach pozaszkolnych (domy kultury, świetlice, kluby)
- związki młodzieży (ZHP, ZHS, ZSMW)
- pobudzone przez środki masowego przekazu (radio, film, TV)
Aktywność pozaszkolna pełni wiele funkcji takich jak funkcja instrumentalna (czynności rzeczowe), towarzyska (psychospołeczna), wychowawcza (wychowanie pośrednie),
Preorientacji zawodowej i społeczna (rozwój osobowości, kreacja ról społecznych).
Dynamika rozwoju czasu wolnego to cecha nowoczesnego społeczeństwa w którym dokonano skrócenia dnia pracy z 12 do 8 godzin, a postęp techniki umożliwił nową organizację pracy i zwielokrotnienie produkcji. Czas wolny jest to czas, który nie jest zajęty pracą zarobkową, ani nauką, ani przez stałe obowiązki domowe.
4. Jerzy Modrzewski w swojej książce pt. „Socjalizacja i uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne” prezentuje złożoną problematykę formowania się i przejawiania społecznych biografii jednostek tworzących podstawowe kategorie społeczne - płci i wieku. Ukazuje rzeczywiste formy ich doświadczania oraz warunki kształtowania się ich obrazu i jego dynamiki. Porusza także prakseologiczny wymiar tych zagadnień oraz rozstrzygnięć teoretycznych. Łączy ich aspekty psychospołeczne z przedmiotem zainteresowania pedagogiki społecznej w jej wersji prakseologicznej. Przedstawiając na wstępie ewolucję teoretycznej koncepcji socjalizacji na gruncie nauk socjologicznych, psychologicznych, antropologii kulturowej i filozofii społecznej a także niektórych nauk prakseologicznych, np. w pedagogice społecznej uświadamia, że to pojęcie coraz wyraźniej i coraz częściej odnoszone jest i wykorzystywane do charakterystyk procesu zwanego życiem. Biograficzne podejście może stanowić dogodną płaszczyznę i metodę konstrukcji zintegrowanych teorii socjalizacji reorientujących się po części z eksponowania w opisie i wyjaśnieniu tego procesu opozycji. W podejściu tym najważniejsze jest to, że jednostka istnieje społecznie a nie to, jakie cechy pozyskuje w procesie socjalizacji.
W rozdziale „O pedagogice angażującej się w kształtowaniu obrazu społecznego uczestnictwa jednostek i ich kategorii wiekowych w zmieniających się środowiskach ich życia” autor podejmuje dwie kwestie. Po pierwsze jest to zagadnienie udziału nauk pedagogicznych, zwłaszcza pedagogiki społecznej, w budowaniu teoretycznego obrazu środowisk życiowej aktywności jednostek, tworzących lub nie warunki i sytuacje sprzyjające spełnieniu się ich perspektywy życiowej, w społecznej ocenie wartościowej. Po drugie jej zaangażowanie się jako autonomicznej dyscypliny prakseologicznej w rejestrowanie i ewolucję aktualnej kondycji socjalizacyjnej środowisk społecznego uczestnictwa jednostek i ich kategorii oraz w konstrukcję pedagogicznych koncepcji ich optymalizacji. Autor dzieli środowiska wychowawcze na trzy warstwy refleksji filozoficzno-teoretyczne: na warstwę filozoficzną (uzasadnia potrzebę pedagogicznej ingerencji w środowisko zamieszkania), warstwę podstawową (wyjaśnia schemat tych środowisk i ich relacje) oraz prakseologiczną (taktyka optymalizacji ich struktur). Teoria ta staje się poprzez taki podział nauką kompleksową o socjalizacyjnym funkcjonowaniu środowisk lokalnych i ich pedagogicznym modelowaniu.
Pedagogika społeczna w rozwijaniu teorii środowisk wychowawczych powinna stawiać w miarę kompletną diagnozę zastanej rzeczywistości i ludzi ją współtworzących, by móc w porę tworzyć projekty, które przezwyciężą zagrożenia, przy czym nie może ulegać aktualnym modom i koniunkturom politycznym. Dlatego tez przedmiotem żywego zainteresowania pedagogów stały się warunki, sytuacje życiowe i środowisko kształtujące osobowości różnych wiekowych kategorii społecznych. A ponieważ często zdarza się tak, że rzeczywistość pozwala osiągnąć pozorną stabilizację życiową, zwłaszcza jeśli chodzi o dorastające pokolenia, pedagodzy postanowili ratować ów młody narybek.
Pedagogika społeczna podjęła się poszukiwania zagrożeń, barier rozwojowych oraz ich łagodzeniem, czy też przezwyciężaniem, zwiększając w ten sposób szanse życiowe.
Dostrzeżono tez znaczenie czynnika ogólnocywilizacyjnego, którego składowe często formują obraz życia społecznego jako usankcjonowane w danej kulturze wzory chronienia i utrwalania wartości w niej pielęgnowanych. Stad tez narodziła się trudna sytuacja wyboru: chronienia i wzmacniania tradycyjnych wartości, bądź wartości utrwalających się na naszych oczach - wartości cywilizacji globalnej. Oprócz tego pojawiają się wyspowo znamiona trzeciego porządku - cywilizacji ponowoczesnej. W tej sytuacji rodzima pedagogika rozmaicie orientuje swoje stanowisko raz apelując o chronienie tradycyjnych wartości, innym razem utrwala modernistyczny ład społeczny zdominowany kulturą masową, wreszcie eksponując wartości cywilizacji ponowoczesnej.
5.,,Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka, Stan i perspektywy” pod red. E. Murynowicz-Hetka, J.Piekarski, E. Cyrańska. Łódź - W-wa 1998
Okładka: 1/5 od góry szara, reszta żółta, pod tytułem z lewej strony rysunek.
Książka ta jest owocem konferencji poświęconej pedagogice społecznej jako dyscyplinie akademickiej z okazji 50-tej rocznicy utworzenia Katedry Pedagogiki Społecznej UŁ.
Zawarte jest w niej odwołanie do odrobku pedagogów tworzących pedag.społ., do dorobku lat minionych, pojawia się próba analizy co jest aktualnie ważne, jak kiedyś stawiano pytania, problemy, jak rozwiązania odnoszą się do obecnej sytuacji, co się zmieniło a co jest niezmienne, co znów nabiera aktualności.
Bardzo wiele miejsca poświęcone jest analizie obecnych czasów, czasów zmian politycznych, globalizmu, czasów pieniądza, sukcesu, wzrastającej potrzebie konsumpcji, czasu zaniku wartości, wzrostu niezadowolenia, patologii. Pojawia się refleksja nad stanem obecnym, nad zmianami, nad tym czy kiedyś postawione postulaty, doczekały się spełnienia.
Książka składa się z artykułów różnego autorstwa, o różnej tematyce. Ma to na celu ukazanie jak dziś wygląda myśl pedagogiczna, jakie nasuwaja się refleksje, na co należy zwrócić uwagę, co wymaga zmian, wzmożonych badań.
Zgromadzone w tej książce opracowania są odzwierciedleniem dyskusji o teraźniejszości i przyszłości ped.społ. jako dyscypliny nauk pedagogicznych. Ped. społ. powstała i rozwijała się pod wpływem potrzeb i problemów różnych grup społecznych. Narodziła się jako dziedzina praktyki społecznej, służąca ratowaniu godności życia ludzkiego, dająca pomoc słabszym, ubogim, upośledzonym przez los lub bezradnym wobec staczającego się świata. Ten praktyczny głęboko humanitarny wyraz działalności był i jest ważnym nurtem poczynań pedagogów. W licznych wypowiedziach zawartych w tej książce przewija się myśl, że o znaczeniu ped.społ.przesądzać będzie jej praktyczna użyteczność, wypełniane przez nią funkcje. W książce tej można znaleźć odpowiedzi na pytania, co może być treścią kształcenia akademickiego i jak je prowadzić. Znacznie więcej jednak jest odpowiedzi pośrednich, wskazujących na ważne, tradycyjne i nowe zagadnienia, które zasługują na badania, studia, upowszechnienie. Zgromadzone wypowiedzi są zbiorem interesujących ofert, przeglądem aktualnych problemów teoretycznych i praktycznych. Ogólny temat konferencji wyzwolił dyskusje o ped.społ.jako dyscyplinie naukowej i jako obszarze praktyki społecznej.
Wśród wielu poruszanych zagadnień znalazło się miejsce dla przemocy wobec dzieci, które zwróciło moją uwagę. Poruszyła je Ewa Jarosz.
Podejście do tej tematyki na przestrzeni wieków oraz ostatnich dziesięcioleci przeszło swoistą rewolucję: od uznania takiej przemocy za niemal normalną metodę wychowawczą, do traktowania jej jako przestępstwo. Należy przyjąć, że przemoc to zamierzone lub niezamierzone działanie, lub bezczynność osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa. Takie działanie wpływa ujemnie na rozwój psychiczny, społeczny i fizyczny dziecka oraz na jego zdrowie. Deprywuje równe prawa i swobody dzieci i zakłóca ich optymalny rozwój.
Omawiane zjawisko jest przedmiotem badań różnych dyscyplin naukowych. Zajmuje sięnim też ped.społ., ponieważ jej zainteresowania dotycza wzajemnego stosunku jednostki i środowiska oraz wpływem warunków bytu i kultury na człowieka. Peg.społ.koncentruje się na środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczo- rozwojowych, na analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych jednostki. Jest to powód dla którego ped.społ.nie może przejść obojętnie obok przemocy wobec dziecka. Przemoc ta jest negatywnym wpływem środowiska implikującym negatywne konsekwencje dla rozwoju jednostek. Ofiary mogą zostać przestępcami.
Występowanie przemocy w rodzinnie świadczy o jej dysfunkcjonalności, załamaniu systemu. Sytuacje wychowawcze, które w niej są tworzone, wymagaja pomocy społecznej, interwencji specjalistycznej. Ta dysfunkcja stanowi jeden z najpoważniejszych problemów społecznych. Jej konsekwencje są bezpośrednie i odległe - wpływają na funkcjonowanie takiego człowieka w życiu dorosłym. Konsekwencje są tym poważniejsze i silniejsze, im bliższy związek emocjonalny łączy dziecko z agresorem.
Na szczęście pojawia się coraz więcej organizacji i instytucji zajmujących się tym problemem. Również sama ped.społ.może wiele zrobić w tym kierunku. Chodzi tu o organizowanie i projektowanie systemu ochrony dziecka przed przemocą., działalność profilaktyczną, związaną z neutralizowaniem wystąpienia czynników zagrażających oraz kompensację - wyrównanie zjawisk ujemnych. Ważne jest też wprowadzenie do takiej dysfunkcyjnej rodziny opiekuna - doradcy.
Z tych rozważań wynika jednoznacznie, że tworzenie w Polsce systemu ochrony dziecka przed przemocą nie może się obyć bez czynnego udziału pedagogiki społecznej.
6.,,Pytania o XXI wiek” pod. Red. A. Przecławska, W. Theiss, W-wa 1999
Motywem do powstania tej książki była 10ta rocznica śmierci R. Wroczyńskiego i 40ta rocznica powstania Katedry Pedagogiki Społecznej UW. Główną myślą były próby odpowiedzenia na pytanie o to, jakie będzie trzecie tysiąclecie, XXI wiek, który niebawem miał się rozpocząć. Odpowiedzi na te pytania są niezwykle skomplikowane, ponieważ istnieje wiele ideologii, równoległych teorii na tematy pedagogiczne. Teorie te powstają w różnych kontekstach społecznych, kulturowych czy religijnych.
Jedno z takich pytań porusza E. Trempała odnośnie edukacji ustawicznej - wymóg współczesności. Współczesna edukacja nie ogranicza się jedynie do szkoły i wieku szkolnego. Najlepszą inwestycją człowieka jest edukacja ciągła czyli ustawiczna. W zmieniających się warunkach społecznych, ekonomicznych i politycznych, znaczenie edukacji nabiera nowych wymiarów, poszerza swój zakres, coraz dalej wykracza poza tradycyjne ramy instytucji szkolnych i pozaszkolnych.
Proces wychowania dokonuje się także w instytucjach i sytuacjach, które w założeniu służą zupełnie innym celom. Wszystko, co dzieje się w społeczeństwie, na różnych poziomach i sferach życia wywiera wpływ na człowieka. Zachowanie człowieka zależne jest od rzeczywistości, w której uczestniczy oraz jest odpowiedzią na różne sytuacje, w jakich się znajduje. Współczesny system wychowania obejmuje obok systemu szkolnego, system edukacji równoległej pozaszkolnej (ustawicznej). Cechą współczesnych przemian jest zwiększanie się różnych prywatnych religijnych i społecznych instytucji, kursów, studiów, nauki języków obcych, klubów rekreacyjnych itp. Skuteczność wpływów edukacji nieszkolnej może być zależna od przygotowania młodej generacji do odbioru różnych bodźców i impulsów środowiskowych. Pozaszkolne oddziaływania i wpływy są bardzo zróżnicowane. Zawierają bogactwo podniet, impulsów, sugestii i wyrażeń. W wielu przypadkach są one silniejsze aniżeli programowe zajęcia szkolne. W tej sytuacji w edukacji równoległej i ustawicznej należy upatrywać ważne ogniwo, które może wzbogacić system oświatowo-wychowawczy. Wnosi bowiem wiele wartości obiektywnych, które rozszerzają i wzbogacają kulturowo środowisko życia. Zakres edukacji nie szkolnej rozszerza się, wynika to z ciągłego przyrostu wiedzy, dostępu do informacji, postawy otwartości i ciekawości na świat. Młodzież nie jest jednak przygotowana do samodzielnego zdobywania wiedzy, do aktywnego uczestnictwa w edukacji pozaszkolnej. Edukacja ustawiczna powinna rozpoczynać się w szkole. Szkoła powinna kształtować motywacje i umiejętności uczenia się przez całe życie, twórczego podejścia do pracy, powinna świadomie przygotowywać dzieci i młodzież do edukacji ustawicznej przez wdrażanie do samowychowania, kształcenia indywidualnych zainteresowań, uzdolnień, umiejętności, strukturalizacji wiedzy. Przygotowanie to powinno objąć umiejętność selektywnego odbioru treści płynących ze środków masowego przekazu, racjonalnego korzystania z dóbr kultury.
7. Pedagogika społeczna w Polsce: między stagnacją a zaangażowaniem
E. Górnikowska - Zwolak, A.Radziewicz - Winnicki, A.Czerkawski
Zapis konferencji naukowej zorganizowanej przez katedrę Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego. W konferencji tej zastanawiano się nad aktualną kondycją pedagogiki społecznej w Polsce i możliwościami jej dalszego rozwoju. Publikacja składa się z wprowadzenia, ośmiu części i zakończenia.
Część I skoncentrowana jest na zagadnieniach ogólno teoretycznych pojęciach i problemach podstawowych. T. Lewicki pisał o tradycyjnych i nowych zadaniach pedagogiki społecznej oraz o problemach życia codziennego. Uważa pedagogikę społeczną za bardzo szeroką dziedzinę. T. Pilch podkreśla że powinnością badacza i animatora środowiska społecznego konieczna jest racjonalna obserwacja i interwencja zgodna z zasadami humanizmu. E.Marynowicz - Hetka jest zdania że problemy społeczne i ludzkie zachowania są związane z instytucjami społecznymi. Aby lepiej zrozumieć te problemy należy zrozumieć instytucje. Szymanowski wykazał że pedagog jest z natury dyscypliną społecznie zaangażowaną. Musi więc dostrzegać bariery rozwojowe i je likwidować.
Część II - autorzy rozważają tendencje współczesnego rynku pracy, doktryn i kierunkowych zmian w edukacji. Wysuwają wniosek że zależność między wychowaniem i ekonomią jest dwustronna i współpraca przedstawicieli obu nauk stała się konieczna.
Część III - o opiece i polityce społecznej. Kawula - wyznacza granice ingerencji władzy, zobowiązuje pozostałe podmioty i zajęcia się tą przestrzenią i promocji sił społecznych w środowisku. H. Gąsior - postuluje zmianę kształcenia pedagogów społecznych w związku z tym że zmieniła się ich rola w środowisku.
Kolejne części podejmują temat min. procesu rehabilitacji, szkoły wypoczynku, pedagogice społecznej na świecie, nowych strategii badawczych. Cała publikacja prezentuje trendy przemian w Pedagogice Społecznej, zawiera wiele informacji o wdrażanych projektach, które zmieniają obecnie struktury edukacyjne.
Najbardziej zainteresował mnie temat poruszony przez E. Kozdrowicz : Pomoc dla kobiet - ofiar przemocy w rodzinie. Przemoc domowa to wszelkie, mające w domu, nieprzypadkowe, akty godzące w wolność osobistą jednostki lub przyczyniające się do fizycznej a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnej relacji. Działania w sytuacjach kryzysowych są często wstępnym krokiem dla osób pokrzywdzonych, są to: kontakt z telefonem zaufania, interwencja policji oraz świadczenia medyczne. Bezpośrednimi skutkami przemocy zajmuje się interwencja kryzysowa, która nastawiona jest na zapewnienie bezpieczeństwa, przywrócenie kobiecie władzy i kontroli nad własnymi odczuciami, układanie planu działań zmierzających do zmiany. Placówki świadczące taką pomoc to schroniska, noclegownie, ośrodki interwencji kryzysowej, poradnie odwykowe, ośrodki terapii , domy doraźnej pomocy. Pomoc, którą może uzyskać krzywdzona kobieta to:
pomoc praktyczna - mieszkanie, opieka nad dziećmi, dostęp do usług publicznych,
psychiczne wsparcie - poradnictwo, treningi, grupy wsparcia.
ochrona prawna
Często proponowaną ofiarom przemocy domowej formą pracy grupa wsparcia:grupa osób mających podobne problemy i doświadczenia. Uczestnictwo w grupach wsparcia umożliwia kobietom wyjście z izolacji i zapoczątkowuje zmiany.
8. „Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze” , E. Marynowicz- Hetka, J. Piekarski, D. Urbaniak- Zając
Do napisana tej książki przyczyniły się zmiany systemowe rozpoczęte w 1990 roku w kształceniu w dziedzinie pracy socjalnej na poziomie szkół policealnych, co umożliwiło nie tylko wpływanie na koncepcję kształcenia (czyli kształt i wymiar programu studiów, strukturę i treść), ale i komplementarnych do niego(podręczników, monografii, itp.) i użytecznych w jego realizacji publikacji.
We wprowadzeniu prof.. J. Piekarski pisze, że celem pracy jest zebranie wypowiedzi wybitnych specjalistów z zakresu pedagogiki społecznej i teorii pracy socjalnej oraz ukazanie wielowątkowości dyskusji toczącej się na ten temat. Przedmiot pedagogiki społ. I pracy socjalnej można określać przynajmniej na 2 sposoby:
rzeczowy- wskazanie dziedzin praktyki, która wskazując niedoskonałości domaga się działań naprawczych;
formalny- wyraża się w poszukiwaniu cech swoistych podejścia do tej praktyki, projektowaniu jego struktury, funkcji i jego uwarunkowań;
Są różne stanowiska odnoszące się do odrębności i specyfiki pedagogiki społecznej i pracy socjalnej:
1.ped.społ. i praca socjalna SA odrębnymi dyscyplinami naukowymi;
2.są teoretycznie tożsame z uwag na zbieżność ich przedmiotu zainteresowań;
3.p. socj. Stanowi dziedzinę ped. społ. jako nurt aplikacyjny;
4.nauka o p. socjalnej proponuje rodzaj dyskursu, dzięki któremu nie tylko ped. społ., ale być może wszelka pedagogika zyskuje status prawomocnej refleksji teoretycznej.
W znaczeniu ogólnym teorie traktuje się jako system twierdzeń, praw uporządkowanych i niesprzecznych, umożliwiających wyjaśnienie, przewidywanie zdarzeń i procesów oraz komunikowanie o nich w sposób sensowny w języku przyjętym w określonej dyscyplinie naukowej. Teoria może też być rozumiana jako autodefinicja- własna teoria. Dyskusja o związkach ped. społ. i pracy socj. Nie jest wolna od rozważań politycznych.
Głównie uwagę zwróciłam na rozdział J. Piekarskiego, D. Urbaniak-Zając: „wybrane stanowiska ped. społ.”
Wyodrębic należy dwa sposoby ujmowania przedmiotu ped. społ.:
skoncentrowany jest na przedstawianiu swoistości pojmowania wychowania, wyrażającej się w podkreśleniu jego społecznych uwarunkowań i skutków.
umiejscawia przdmiot ped. społ. w konkretnym obszarze i wskazuje konkretne kategorie osób znajdujących się w zakresie zainteresowań pedagogów społ (zwykle wymienia się tu prace z młodzieżą)
Oba sposoby analizy określają zarówno teoretyczny obszar zaintereswan tej dyscypliny jak i jej funkcje rozumiane jako zadania rozwazane kontekście społecznych skutków działań inspirowanych poglądami pedagogów społ.
Współczesnie ped. społ. i praca socj. stawiaja sobie pytanie o swoja odrębność i specyfikę. Podlegały one wspólnym procesom, d których zaliczamy:
Instytucjonalizacja- rozwój instytucji socjalnych i naukowych odnoszących się do społecznych problemów egzystencji jednostki i zbiorowości społecznych( instytucjonalizacja problemów społecznych jest jedna z wiodących przyczyn rozmycia się zakresów pojęć „praca socjalna” i „ped. społ”
Różnicowanie- pół aktywności i zainteresowań znajdowało swój wyraz w ilościowym wzroście specjalizacji naukowych, a także specjalizacji instytucji działających w kontakcie z podopiecznymi
Globalizacja- podejście do zjawisk społ. Wyraża się ona we wzroście przekonania, że sensowne rozwiązanie problemów społ wymaga ich całkowitego ujmowania, zarówno jako problemów jednostek jak i społeczeństwa jako całości.
W Niemczech praca socjalna pojmowana była jako funkcja działania państwa, który przez ystem istniejących i tworzących instytucji podejmuje próby rozwiązania występujących problemów. Ped. społ. jest dyscypliną, która w myśl polskiej tradycji definiuje problemy społeczeństwa, zaś ich kontekst instytucjonalny traktuje jako jeden z wielu kontekstów pracy społecznej. Ped. społ. dzieki swemu krytycznemu stosunkowi do rzeczywistości okresla główne kategorie problemów dotyczących relacji pomiędzy jednostka i jej społecznym otoczeniem.
11. Pedagogika społeczna „ tradycja-teraźniejszość-nowe wyzwania” red. E. Trempała, M. Cichosz , Olecko 2001
Książka ta zawiera materiały zgromadzone podczas konferencji pedagogów społecznych którzy spotkali się w Wszechnicy Mazurskiej w Olecku. Praca ta składa się z 30 artykułów/ tekstów, które zestawiono w czterech częściach. W pierwszej umieszczono teksty z zakresu historii pedagogiki społecznej. Część druga- metodologiczna zawiera materiały próbujące odpowiedzieć na pytanie jak jest specyfika pedagogiki społecznej jako odrębnej dyscypliny. Część trzecia zawiera referaty poświęcone najczęściej ogólnym obszarom, którymi zajmuje się pedagogika społeczna. Natomiast część czwarta odnosi się do problematyki rodziny.
Artykuł Górnikowska- Zwolak. „Feminizm jako nowa perspektywa badawcza w pedagogice społecznej”
Feminizm jest tą perspektywą badawczą, której uwzględnienie może przyczynić się do rozwoju pedagogiki społecznej. Wypracowaniem lepszych rozwiązań problemów wychowawczych i społecznych, lepszych nie tylko dla kobiet ale dla wszystkich. W obrębie nauk społecznych pojawiła się potrzeba i gotowość do prowadzenia, w sposób odmienny niż dotąd, badań nad statusem i kondycją kobiety.
H. Radlińska za pomocą wychowania pragnęła budować lepszą przyszłość, rozumiejąc przez to udział wszystkich ludzi w życiu społecznym i kulturalnym demokratycznego kraju. Jednak w piśmiennictwie z zakresu pedagogiki społecznej dotyczącej tego okresu, na próżno szukać kwestii dotyczących kobiet i ich specyficznie trudnej sytuacji. Wydaje się że ponowna analiza podstawowych założeń pedagogiki społecznej, definicji, pojęć, całego języka tej dyscypliny, przeprowadzona z uwzględnieniem perspektywy feministycznej może wnieść nowe spojrzenie na rozważaną problematykę, stymulując działania powodujące zmiany w kondycji kobiet.
Nadszedł czas, aby problematykę feministyczną dostrzegli i włączyli w nurt swoich rozważań także pedagodzy społeczni. Rola płciowa, albo inaczej płeć uwarunkowana kulturowo to podstawowa rola społeczna każdego człowieka, nakładają się na nią jak kalki inne role. Przyszedł czas, aby w obszarze pedagogiki społecznej uświadomić sobie znaczenie fenomenu płci. Potrzebny jest tylko nowy sposób myślenia o płci, gotowość do stawiania pewnego rodzaju pytań - pewien rodzaj świadomości. Konieczne jest prowadzenie analiz teoretycznych i badań empirycznych z „ gender sensitivess” ( feministyczną wrażliwością na nie - równość z powodu płci).
Należy wskazać na potrzebę rozważania i uwzględniania pomijanej dotąd kategorii płci w poznaniu, gdyż męska stronniczość procesu poznawczego i jego rezultatu implikuje, że brak możliwości uzyskiwania deklarowanej wiedzy obiektywnej.
W rezultacie jest m.in. powołanie do istnienia nauki kobiecej, alternatywnej wobec wiedzy tradycyjnej. W przekonaniu wielu badaczy feministyczne ujęcie problematyki epistemologicznej, staje się stanowić interesującą propozycje. Feminizm ma szanse w rozwijaniu poznania, pełniąc funkcję stopniowego wpisywania, przekształcania i wzbogacania dotychczasowego dorobku, także dorobku pedagogiki społecznej.
10. Pedagogika społeczna Człowiek w zmieniającym się świecie.
red. T.Pilch, I. Lepalczyk
Książka ta stanowi swojego rodzaju przewodnik po pedagogice społecznej, którego najważniejszą rolą jest nie tylko zaznajomić z podstawowa wiedzą, ale ukazać człowieka w obecnej rzeczywistości, która nosi wiele zagrożeń i problemów.
Książka została podzielona na 5 działów tematycznych: 1. podstawy teoretyczno-metodologiczne, 2. podstawowe środowiska wychowawcze, 3. metody i problemy pracy społeczno-wychowawczej, 4. człowiek w sytuacji zagrożenia, 5. pedagogika społeczna poszukująca.
Moim zdaniem najważniejszą teza książki jest ukazanie aktualnych problemów społecznych ich charakterystyki, przyczyn, wpływu na człowieka i jego otoczenie. Poparciem tej tezy może być bliższe przyjrzenie się rozdziałowi dotyczącemu sytuacji dziecka hospitalizowanego. ( E. Dobrzycka, „Dziecko w szpitalu - środowiskowe aspekty zagrożeń”).
Hospitalizację można ocenić jako sytuacje trudną dla dziecka i zagrażającą jego funkcjonowaniu oraz rozwojowi fizycznemu i psychicznemu. Specyfiką środowiska szpitalnego jest współwystępowanie i mnożenie różnego rodzaju sytuacji trudnych dla dziecka i związanych z nimi zagrożeń funkcjonowania i rozwoju dziecka:
struktura szpitalnych stosunków społecznych (silnie shierarchizowana struktura szpitalnych stosunków służbowych , doświadczenie przedmiotowości traktowania).
szpitalne relacje rodzice- dziecko , nie SA odwzorowaniem ich domowych stosunków i metod wychowawczych - niespełnienie przez opiekunów oczekiwań dziecka- oceniane jako zdrada - rodzice więc pozwalają na wszystko, albo każą się natychmiast uspokoić - dzieci - agresja, rodzice - bezradność, personel medyczny - niechęć.
grupa rówieśnicza - większa częstotliwość kontaktów między pacjentami, eliminowanie z towarzystwa dziecie ospałych, lękliwych, postawy egocentryczne dzieci; specyfika hospitalizacji - deprywacja potrzeb bezpieczeństwa, miłości, uruchamia mechanizmy lękotwórcze, skłaniając dziecko do unikania kontaktów przy jednoczesnej silnej ich potrzebie.
Konieczność odmiennych niż dotychczas sposobów rozwiązywania współzależnych od niej ( hospitalizacji) problemów wychowawczych. Osiągnięcie terapeutycznego efektu pobytu dziecka w szpitalu wymaga przede wszystkim współpracy i wzajemnego szacunku wszystkich opiekunów oraz samego dziecka. Stawia to pedagogów szpitalnych w obliczu konieczności zerwania ze stosowaną często praktyką ścisłego ukierunkowania działań wyłącznie na dziecko i przymierzenia się do roli organizatorów środowiska mającego cechy społeczności leczniczej.
12. „Pedagogika społeczna . Dokonania -aktualności-perspektywy” Stanisław Kawula
Szczególną uwagę zwróciłam na artykuł Andrzeja Oblubińskiego „siły społeczne jako kluczowa kategoria pedagogiki społecznej”. Już w latach 30tych XX wieku pojęcie sił społecznych został wprowadzone do nauk pedagogicznych. Wywodzi się ono z tradycji pozytywistyczno- literackiej. Celem sił był wtedy dynamiczny rozwój społeczno- ekonomiczny, podniesienie świadomości narodowej, zorganizowanie środowiska wychowawczego zaspakajającego ludzkie potrzeby i aspiracje. W latach 30tych H. Radlińska zdefiniowała pojęcie sił społecznych jako `zespołu określonych czynników i wartości funkcjonujących środowisku, wyrażających się w pozytywnym działaniu”. Źródłem omawianej koncepcji był ruch wyzwoleńczo- patriotyczny. Pojęcie sił społecznych jest interdyscyplinarne. Obejmuje takie dziedziny jak: socjologia, psychologia, praca społeczna. Wiele miejsca poświęcił im A. Kamiński uważając je za aspiracje i dążenia. Uważał, że siły SA podstawami działaczy społecznych i zbiorową aktywnością, pragnieniami. Wielu pedagogów społecznych poświęca się analizie owych sił.
W pracy socjalnej operuje się często pojęciem wzmocnienia (empowermentu) na oznaczenie sposobu, w jaki jednostki, instytucje i społeczności szeroko pojęte zyskują panowanie nad swoim życiem. Celem wzmocnienia jest zwiększenie siły jednostkowej i zbiorowej. W pracy socjalnej wzmocnienie orientuje jej sens na powiększaniu zdolności systemów społecznych do wymiany z otoczenie i zwiększeniu wrażliwości instytucji na ludzie potrzeby.
(z punktu widzenia antyredukcjonistycznego i holistycznego pedagogiki społecznej na potrzeby i rozwój człowieka siły są istotnymi czynnikami optymalizującymi funkcjonowanie środowiska wychowawczego).
Ważnym aspektem, nad którym należy się zastanowić jest sposób ujęcia relacji między siłami społecznymi a procesami wychowania.
Z socjologicznego punktu widzenia, gdzie wychowanie pojmowane jest szeroko- jest to proces kształtowania osobowości pod wpływem szeregu czynników społecznych, kulturowych, naturalnych, egzogennych, endogennych.
Jeśli chodzi o pojecie wychowania w aspekcie sił społecznych, to jest widocznie wyraźne rozgraniczenie wpływów niezamierzonych od intencjonalnych. Te procesy nie są jednak od siebie odizolowane. Pedagog społeczny ma wyszukiwać ukryte siły i pobudzać te mniej aktywne, odpowiednio ukierunkować aktywność energie tkwiąca w siłach.
Podmiotem zainteresowania pedagoga społecznego powinna być osobowość społeczną lub tzw. Typ charakteru społecznego. Ten typ wg E. Fromma to względnie trwała organizacja zachowań i motywacja do działania. Są one ukształtowane przez procesy socjalizacji, cechy osobowości socjokulturalne warunki życia. Charakter jest społeczną częścią osobowości. Należy zatem wywnioskować że proces wychowania w aspekcie sił społecznych rozumiany jest w kategoriach możliwości realizowania celów- wartości jako naturalnych sił tkwiących w socjokulturowym psychospołecznym systemie danego środowiska.
13. Profesje społeczne w Europie, Z problemów kształcenia i działania, red E.Marynowicz- Hetka, A.Wagner, J.Piekarski, Katowice 2001
Jest to pierwsza praca wydana w Polsce, która podejmuje zagadnienie europejskiego wymiaru kształcenia do profesji społecznych. Zmiany polityczno- społeczno- ekonomiczne stawiają przed pracą socjalną narastającą konieczność pomocy ludziom w dostosowywaniu się do tych zmian (J Szmagalski). Poszerzane są kategorie zawodów społecznych (profesjonalizacja pracy społ), praca socjalna to profesja i wyspecjalizowana aktywność. Obecnie ważna jest pewna wspólna misja- idea jednocząca podejmowane działania społecznie zorientowane na włączanie w życie społeczne. Współczesne koncepcje pracy socjalnej zorientowane są na rozwój, dynamikę zmiany.
Jedno z głównych zagadnień tej kwestii to kategoria kształcenia do profesji. Zwróciłam szczególną uwagę na to by nadawać kształceniu do profesji społ wymiar europejski, Europa jest co prawda zróżnicowana, ale poszukuje jednorodności w wielkości. Wymiana między pracownikami różnych krajów jest konieczna by osiągnąć wyższy poziom rozwoju społecznego (A Kotarska-Michalska). W kształtowaniu pracowników większy nacisk kładzie się na przygotowanie do roli badacza, bo staranne przygotowanie do tej roli zmniejszy dyskomfort. Często pracownika napotyka szereg trudności, bo zdobywana wiedza jest nieadekwatna do potrzeb obszarów praktyki, w których działają. EMH są to „europejskie wymiary w kształceniu i działaniu profesji”. Pracownik powinien umiejętnie i oryginalnie łączyć różne dziedziny sięgając do przeszłości, edukacja powinna być wielowątkowa. Zawarty jest tu także postulat pielęgnowania wielkości i łączenia jej ( koncepcja jedności w różnorodności). Edukacja powinna być zorientowana na przyszłość (wymiana studentów, nauczycieli to doskonałe doświadczenie uczestnictwa w zbiorowym życiu Europy). W pracy socjalnej trzeba mieć wrażliwość na kontekst społeczny i na tym tle zostaje wyeksponowany problem akademickiego charakteru pracy socjalnej, jej dylematów zwłaszcza odnoszących się do interdyscyplinarności oraz postrzegania jej jako dyscypliny wiedzy i nauki. W tej grupie mieści się też zagadnienie reintegracji pracy socjalnej/pracy społecznej do wymiaru europejskiego- idea tworzenia społeczeństwa otwartego, obywatelskiego, reprezentującego podstawowe prawa socjalne. W książce odnaleźć można kategorię profesji społecznych, tzn. poszerzanie się kategorii tych zawodów, ich dynamikę w związku ze zróżnicowanymi kontekstami i problemami społecznymi. Na tym tle przybliżono zagadnienia odnoszące się do profesjonalizacji pracy socjalnej oraz problemy wiedzy profesjonalnej, istotne dla wykonywania zawodów społecznych w sposób uwzględniający wieloprzesłankowość oraz wielość odniesień regionalnych i kulturowych.
J. Szmagalski mówi iż praca socjalna zajmuje w większości państw Europy marginalne miejsce, jej rola wyznaczona jest przez kult i systemy etyczne. Integrowanie Europy powoduje migracje niosącą trudne efekty uboczne a mianowicie jest to bezpośrednie doświadczanie nierówności ekonomicznych, są to także ksenofobia i rasizm związane ze społecznym wykluczeniem imigrantów.
Uważam że szansa na wzmacnianie możliwości tego zawodu kryje się w dalszej profesjonalizacji.
14. Helena Radlińska - „Pedagogika społeczna” - Wrocław- Warszawa-Kraków 1961 r.
W roku 1908 Radlińska po raz pierwszy użyła pojęcia pedagogika społeczna. We wstępie A.Kamiński podaje co wg Radlińskiej znajduje się w obszarze zainteresowań pedagogiki społecznej: opieka i pomoc społeczna, oświata pozaszkolna, które traktowała w przekroju aktualnym i historycznym. Wyróżniła 3 działy, które stanowią specjalizację: -teoria opieki i pomocy społecznej; -teoria oświaty pozaszkolnej; -historia pracy społecznej i oświatowej. Był to podział aktualny czasom samej Radlińskiej, która zwracała uwagę także na: pedagogikę wczasów, pedagogikę pracy, naukę o sprawach młodzieży.
!!To co udało mi się wywnioskować z przeczytanej książki to fakt iż zainteresowania pedagogiki społecznej obejmują, bowiem całość życia człowieka w społeczeństwie( co za tym idzie to podstawowe pojęcia jak np. wychowanie). Przykłady dziedzin, na które należy spojrzeć z punktu widzenia pedagogiki społecznej: domy dziecka, starców, praca zawodowa, wczasy, placówki kulturalno-oświatowe, osiedla mieszkalne, zagadnienia prostytucji, itp.
Uważam iż szczególna uwagę należy zwrócić na podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej:
WYCHOWANIE - proces wychowawczy jest złożony i odbywa się w 3 sferach rozwojowych: w toku wzrostu jednostki, w toku jej wrastania w społeczeństwo i w wprowadzaniu w wartości kulturowe.
A) wzrost - rozwój fizyczny i psychiczny człowieka jest autonomicznym zjawiskiem polegającym na stwarzaniu warunków, w których ów rozwój nie będzie narażony na zahamowania, a braki będą uzupełniane.
B) wrastanie (w społeczeństwo) - uwarunkowane jest wzrostem. Jednostka, bowiem wchodzi do różnych grup społecznych, dlatego wymaga czasu na zakorzenienie. Aby proces ten mógł przebiegać pomyślnie, wychowawca powinien dbać o „meliorowanie” środowiska wrastania. Wychowawca ma pomagać przezwyciężyć braki środowiska i spożytkować jego wartości.
C) wprowadzanie (w wartości kulturalne) - jest inicjowaniem sytuacji, w których jednostka będzie potrafiła dostrzegać dobra kulturalne, dokonywać wśród nich wyboru, odczuwać pragnienie przyswajania tych wartości. Uwzględniając pogląd H.Radlińskiej dochodzimy do wniosku, iż wychowanie człowieka trwa przez całe życie.
Podstawowym zadaniem pedagoga społecznego staje się przeistaczanie wpływów, które są pozornie nieintencjonalne wychowawczo na wpływy przetwarzające w świadomy sposób z korzyścią dla człowieka środowisko wzrostu, wrastania i wprowadzające jednostki i grupy w wartości kulturalne.
Pedagogika społeczna uważa za właściwe pole swego działania i badań środowisko; nie bada indywidualnego stosunku między wychowawcą a wychowankiem czy funkcjonowania grupy r rówieśniczej. Proces wychowawczy ujmuje w skrzyżowaniu wzajemnych oddziaływań jednostki na środowisko i środowiska na jednostkę.
Celem wychowania jest przetwarzanie środowiska oparte na ideałach, woli i sił ludzi środowiska.
Zadaniem pedagogiki społecznej jako nauki jest badanie wzajemnych stosunków między środowiskiem a osobą, ujmowanie tych stosunków w pewne prawa oraz projektowanie przekształceń wadliwych elementów środowiska za pomocą aktywności zainteresowanych grup społecznych. Wg Radlińskiej środowisko dzieli się na: bezpośrednie i szersze; obiektywne i subiektywne; materialne i niematerialne
Pedagogika społeczna ma otwierać oczy ludziom na środowiska szersze, ułatwiać subiektywizowanie wartości środowiska obiektywnego, dynamizować czynniki środowiska niewidzialnego, jako siły przekształcającej życie. Wskazała na kompensacje społeczną jako centrowe zagadnienie ped społecznej, która stanowi podstawowy sposób korygowania procesów selekcji biologicznej, psychologicznej, społecznej.
Do składników środowiska należy przeszłość oraz teraźniejszość. Największe znaczenie dla wychowania mają czynniki niewidzialne.
Postawy człowieka:
- Bierna - uleganie wszystkiemu, nawet przypadkowym wpływom środowiska bezpośredniego
- Obronna - jednostka nie chce poddać się wpływom i odrzuca je, cechuje ją także nadmierny krytycyzm w stosunku do otoczenia.
- Twórcza (Czynna) - prowadzi do przekształcenia środowiska w imię ideału, jest najcenniejsza, tworzy nowe wartości kulturalne, przełamuje opory i przeszkody.
Najistotniejszą cechą wychowania jest wartościowanie i uczenie wyboru. H.Radlińska postuluje o uspołecznianie wychowania, materialne udostępnianie wychowania wszystkim. Pracownik socjalny powinien „zorientować się w dynamice życia powinien być profesjonalistą służącym swymi fachowymi umiejętnościami, człowiekiem z wyobraźnią, odważnym godnym zaufania(…)”
15. Pedagogika społeczna R. Wroczyński
Badania nad wpływem środowiska na wychowanie i życie człowieka rozpoczęły się na przełomie XIX i XX wieku. Termin pedagogiki społecznej wprowadził Adolf Diesterweg. R. Wroczyński w centrum swej koncepcji stawia reakcje środowisko-szkoła. Wg niego wychowanie to proces wychowawczy lub jego rezultat. W procesie wychowawczym zaś można wyróżnić 2 rodzaje sprzężonych wpływów występujących jednocześnie, tj. wpływ szkoły i instytucji intencjonalnego środowiska wychowawczego. Wychowanie to planowa i celowa działalność, która daje wiadomości i możliwości dalszego rozwoju. Wroczyński skupia się na fakcie, że o rezultacie planowego wychowania decydują nie tylko szczeble edukacji ale również oddziaływania poza szkolne, które kształtuje świadomość, wzorce zachowań i postawy młodych ludzi. Jest to tzw. wychowanie równoległe.
Środowisko „W pedagogice społecznej” opisane jest jako zespół czynników warunkujących i współwyznaczających procesy rozwojowe człowieka. Autor zwraca uwagę na jego aspekt biologiczny (środowiska rodzicielskie), geograficzny (środowiska lokalne) i społeczny (grupy rówieśnicze). Środowisko rodzicielskie to katalizator, niwelator wstrząsów, trudności przystosowawczych, pełni rolę pomostu. Największe znaczenie ma w młodszym wieku. Środowiska lokalne - jednostka spędza w nim niemal całe życie, skupiają się w nim stosunki towarzyskie, zainteresowania zawodowe. Jest to źródło licznych bodźców rozwojowych. Grupy rówieśnicze to kolejny etap procesu uspołecznienia. Wspomniane aspekty nie oddziałują na każdego człowieka w równym stopniu. Zależne jest to od charakteru i rodzaju tych składników, duże znaczenie ma też siła ich oddziaływania. Wroczyński bada rolę środowisk w procesie celowej działalności wychowawczej oraz organizowania środowisk wychowawczych. Chodzi tu o planowe wyzwalanie w nich bodźców rozwojowych. Analizuje wpływy wychowania, których źródłem jest środowisko, np. w zbiorowości społecznej , tu środowisko ma różną strukturę formalną i typy więzi - te właściwości wpływają na funkcje wychowawcze tych zbiorowości.