POLSKA BOLESŁAWA CHROBREGO
Bolesław Chrobry (992-1025) otrzymał po swym ojcu kraj zasobny i dobrze zorganizowany. Jedynym problemem byli przyrodni bracia Bolesława, którzy początkowo zgodnie z tradycją otrzymali własne dzielnice, ale zostali szybko usunięci z kraju. Nowy władca utrzymywał poprawne stosunki z cesarstwem Niemieckim oraz kontynuował kierunki ekspansji ojca, m.in próbując podporządkować sobie plemiona pogańskich Prusów, mających swe siedziby nad Bałtykiem, na wschód od Wisły. Bolesław rozpoczął wyprawy na ich tereny oraz poddał je akcji chrystianizacji, którą prowadził wygnany z Czech biskup Wojciech. Kiedy ten poniósł męczeńską śmierć, wykupił jego ciało i pochował w Gnieźnie. Kanonizowany Wojciech, jako święty stanowił cenny kapitał polityczny dla Bolesława szczególnie w stosunkach z cesarzem i w staraniach o własną metropolię kościelną.
1. Zjazd w Gnieźnie. W roku 1000 na zjazd do Gniezna przybył cesarz Otto III (983-1002) odbywając jednocześnie pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha. Cesarz nosił się z ambitnymi zamiarami stworzenia uniwersalnego państwa chrześcijańskiego w Europie, w którym ważne ogniwo stanowić miała Słowiańszczyzna. Dążenia te umiał wykorzystać Bolesław dla wzmocnienia swojej pozycji.
Na zjeździe w Gnieźnie Bolesław uzyskał dwojakiego rodzaju korzyści. Cesarz Otto III wyraził zgodę na koronacje, wkładając mu na głowę własny diadem cesarski (jako symbol władzy) i wręczając włócznie z relikwiami św. Maurycego. Plany koronacyjne jednak szybko oddaliły się ze względu na śmierć Ottona, wrogi stosunek feudałów niemieckich i brak zgody papieża.
Drugim sukcesem było utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego (osobnej prowincji kościelnej niezależnej od metronolii w Magdeburgu) oraz podległych mu trzech biskupstw - w Krakowie Wrocławiu i Kołobrzegu. Pierwszym arcybiskupem został brat św. Wojciecha, Radzim Gaudenty. Zjazd w Gnieźnie był triumfem Bolesława oraz świadectwem jego potęgi i bogactwa.
2. Wojny Bolesława Chrobrego z Niemcami (1002-1018). Wkrótce po zjeździe w Gnieźnie zmarł Otto III a jego miejsce zajął niechętny Polsce Henryk II (1002-1024). Wobec Słowiańszczyzny uznawał on bardziej politykę miecza, niż dobrosąsiedzkich stosunków. Niechętnie też widział działania polskie na terenie Słowian Połabskich. Polityka Henryka II musiała zakończyć się otwartym konfliktem zbrojnym, który można podzielić na trzy okresy. Rozpoczął go Bolesław w 1002 r., który chcąc uzyskać dogodną pozycję wobec feudałów niemieckich, zajął Łużyce, Milsko i Miśnię. Ludność serbsko-łużycka sprzyjała Bolesławowi. Jednocześnie skorzystał z prośby o pomoc jednej ze stron walczących o tron w Czechach i sam objął tam władzę. Czechy pozostawały w stosunku lennym do Cesarstwa, które zażądało złożenia hołdu. Bolesław żądanie to odrzucił, ale na tronie czeskim nie utrzymał się długo i w roku 1004 był zmuszony opuścić Pragę i Czechy, zatrzymując jednak Morawy i Słowację. Zajęcie Czech i odmowa hołdu stało się podstawą niemieckiego wystąpienia przeciw Polsce. Walki rozpoczęły się w roku 1004 i trwały (z przerwami) do roku 1018. Organizowane kolejne wyprawy przeciw Bolesławowi kończyły się niepowodzeniem oraz ogromnymi stratami dla rycerstwa niemieckiego. Dużą rolę odegrała w tym umiejętnie broniona granica naturalna na Odrze.
Pierwszy etap wojny (1002-1005) zakończył się pokojem w Poznaniu.
W latach 1007-1013 trwała druga faza wojny, w której Bolesław powtórnie zajął Milsko i Łużyce. Wyprawy niemieckie nie przyniosły decydujących rozstrzygnięć.
Na mocy pokoju w Merseburgu cesarz zgodził się na oddanie Miśni i Milska, ale jako lenna cesarskiego.
Największa wyprawa ruszyła na Polskę w 1017 r. Wojska niemieckie obległy gród graniczny Niemczę na Śląsku. Po trzytygodniowym, nieskutecznym oblężeniu cesarz był zmuszony odstąpić i wobec poniesionych strat, wycofać się.
Wojny Bolesława z cesarzem Henrykiem II zakończył ostatecznie pokój zawarty w roku 1018 w Budziszynie, który był pełnym sukcesem Polski. Bolesław zachował Milsko i Łużyce, a w Miśni cesarz zobowiązał się osadzić margrabiów przyjaznych Polsce. Ponadto Henryk II obiecał Polsce pomoc w przygotowywanej przez Bolesława wyprawie na Ruś Kijowską. W wojnie lat 1002-1018 zdał w pełni egzamin system obronny na Odrze i Bobrze (grody obronne m.in. Niemcza, Głogów) oraz długi na sto kilometrów system fortyfikacyjny tzw. wały śląskie. Triumfy święciła też taktyka oddziałów polskich, unikających decydującej bitwy i stosujących walkę podjazdową.
3. Stosunki z Rusią. Po zawarciu pokoju w Budziszynie Bolesław podjął wyprawę na Kijów, wykorzystując spór o tron pomiędzy Rurykowiczami. Stosunki Polski z Rusią za panowania Włodzimierza (980-1015) były bardzo poprawne a umacniało je małżeństwo córki Bolesława z synem Włodzimierza, Świętopełkiem. Kiedy po śmierci Włodzimierza rozpoczęły się pomiędzy jego synami walki o tron kijowski wkroczył w nie Bolesław, aby poprzeć roszczenia swego zięcia. Wyprawił się na Kijów, zdobył go i przywrócił tron Świętopełkowi. Wracając z Rusi z wielkimi łupami przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie.
Gdy w rok później Świętopełk został przez swego brata Jarosława ponownie wygnany, Bolesław nie udzielił mu już pomocy i nawiązał przyjazne stosunki z nowym władcą Rusi Jarosławem Mądrym (1019-1054).
4. Koronacja Bolesława Chrobrego. Wyrazem zewnętrznego znaczenia państwa polskiego była koronacja Bolesława Chrobrego w roku 1025. Wykorzystał on śmierć cesarza niemieckiego i chwilową słabość Cesarstwa, aby uzyskać zgodę papieża na koronację. Wkrótce po koronacji zmarł. Kronikarz Gall nadał mu przydomek Wielki (chrobry czyli mężny to przydomek wcześniejszy) w uznaniu dla jego zdolności wojskowych i dyplomatycznych. Podobnie o Bolesławie wyrażał się niechętny Polsce, współczesny kronikarz niemiecki Thietmar.