13.03.2006

Morfologia i jej zależność od geologii.

Najpierw endogen jest dźwigany i fałdowany i powstaje tektogen.

Młodociany układ juwenilny:

Woda odpływa równolegle do biegu, jądrami synklin - subsekwencja

Układ morfologiczny zależy w całości od tektoniki. Powierzchnia morfologiczna zależy od upadu terenu. Powierzchnia terenu jest konsekwentna.

Przeguby antyklin są wododziałami.

Szczyty są najbardziej erodowane.

To potem zamienia się w układ dojrzały maturalny.

wododziały - przeguby synklin - inwersja morfologiczna

stok obsekwentny- gdy upad warstw są odwrotne do nachylenia stoku.

Tutaj są osuwiska- rumorze

Etap maturalny. Rzeźba jest dojrzała- szczelinowe (?). Morfologia zależy od litologii.

Kuesta

Etap senilny starczy- prawie peneplena(obszar całkowicie płaski). Morfologia jest asekwentna (niezależna od geologii i tektoniki).

Ewolucja budowy nazywana jest cyklem Davisa. Zamiana budowy z etapu juwenilnego do etapu senilnego jest to jeden cykl.

Woda:

Zwierciadło wód gruntowych jest uzależnione od morfologii(mniej więcej współkształtne do powierzchni terenu).

Zwierciadło wód gruntowych jest zależne od warunków pogodowych.- wahania pionowe.

Źródło (spring), lub wysięk - intersekcja zwierciadła wód podziemnych z powierchnią morfologiczną.

Wody gruntowe są w strefie saturacji. A strefa aeracji to inaczej strefa napowietrzenia. w niej również może się gromadzić woda w lokalnych poziomach wód zaskórnych.

Szybkość przepływu wody do źródła zależy od spadku zwierciadła wód podziemnych. Gradient hydrauliczny

V=f(Δh/Δl) Prawo Darcy'ego(1856)

Descensja- gdy jest spływ grawitacyjny.

Przy nadmiarze wód w strefie zaskórnej woda ucieknie od wód powierzchniowych- efluencja.

Woda w strefie aeracja ma temperatur taka jaka panuje na powierzchni ziemi. Woda w strefie saturacji ma temperaturę średnią roczną dla danego terenu, dla Warszawy- 7,8ºC.

Efekt podsiąkania, gdy woda ze strefy saturacji przesiąka do góry (wznios kapilarny. W piaskach drobnych ok. 0,5 m; gliny czwartorzędowe - do 2,5 m; lessy - 8-10 m).

Gdy pobieramy wodę, wokół miejsca poboru tworzy się lej depresyjny, w zwierciadle wody gruntowej i robi się zjawisko descensji.

Cykl hydrologiczny- obieg wody w przyrodzie

97,2%- w ocenie

2,8%- wody meteoryczne (=wadyczne, wędrujące, błądzące) + wody juwenilne.

Wody juwenilne- młodociane czyli powulkaniczne.

Woda kapilarna- jest to woda która gromadzi się wokół ziaren skalnych, ona nie wchodzi do obiegu.

Poziom wodonośny(wodonosiec) warstwa z wodą kapilarną.

Obszar bagienny(podmokły)- brak strefy aeracji. Osuszanie polega na robieniu niższych kanałów, które obniżają strefę saturacji (również złoża kruszców można osuszać za pomocą sztolni).

Źródła:

dolinne = warstwowe

Ascensyjne- wtedy gdy woda wypływa pod ciśnieniem do góry. Descensyjne - gdy wypływa grawitacyjnie

Termy, cieplice są wtedy gdy woda ma ponad 18ºC

tzw. źródła krasowe - w rzeczywistości chodzi o wypływy krasowe, nie ma czegoś takiego jak źródło krasowe.

Wody artyrezyjskie, (4 rodzaje ?).

Powierzchnia piezometryczna - teoretyczna powierzchnia, na jakiej ustaliłoby się zwierciadło wód podziemnych , gdyby wody napięte mogły swobodnie przeniknąć w obręb swojego nadkładu.

Studnia subartyrezyjska- woda „podpływa” do góry, ale jednak trzeba ją pompować od pewnego poziomu.

Suffozja- mechaniczne wymywanie wodonośca (wody descensyjne mogą go wymywać).

Rumowiska suffozyjne, takie właśnie jest w Sandomierzu, w latach 60 część Sandomierza spadła na dół.

Osady źródlane:

Aragonia (Hiszpania) wodonosiec zmineralizowany

Afganistan - złogi wapieni → osady źródlane → osad śnieżysty (miękki) → martwica wapienna → trawertyn

---