NIEMIECKA BIBLIOGRAFIA NARODOWA W LATACH 1931-2010

Niemiecka Biblioteka Narodowa

1. Struktura i zadania

Niemiecka Biblioteka Narodowa stanowi centralną bibliotekę archiwalną i narodowe centrum bibliograficzne Niemiec. Jest największą uniwersalną biblioteką w Niemczech. Jak każda BN zajmuje się gromadzenie, archiwizowaniem, dokumentowaniem, rejestracją bibliograficzną wszystkich niemieckich i niemieckojęzycznych publikacji od 1913 roku, a także publicznym udostępnianiem tych zbiorów. Obecnie tworzą ją trzy centra:

• w Lipsku (od 1912) - Książnica Niemiecka (Deutsche Bücherei)

- 14,3 miliona pozycji

• we Frankfurcie nad Menem (od 1946) - Biblioteka Niemiecka (Deutsche Bibliothek)

- 8,3 miliona pozycji

• w Berlinie ( od 1970) - Niemieckie Archiwum Muzyczne (Deutsches Musikarchiv)

- 1,5 miliona pozycji

W 2009 Niemiecka Biblioteka Narodowa posiadała w swoich zbiorach łącznie ponad 25,4 milionów pozycji.

Niemiecka Bibliografia Narodowa do 1945 roku

W roku 1921 Związek Księgarzy Niemieckich w Lipsku powierzył Książnicy Niemieckiej (Deutsche Bücherei) sporządzanie Täglicher Verzeichniss der Neuerscheinungen (wykaz nowości wydawniczych w kumulacji codziennej) i Wöchentlicher Verzeichniss der erschienenen und der vorbereiteten Neuigkeiten des Buchhandels (tygodniowy wykaz wydanych i będących w przygotowaniu nowości księgarskich). Wykazy te, na równi z XV- -wiecznymi spisami z katalogów księgarskich (1564-1749 - Messkatalogen, wydawane we Frankfurcie nad Menem; 1594-1860 - spisy drukowane w Lipsku) stały się podstawą pierwszej, jednolitej narodowej bibliografii Niemiec.

1. Zasięg bibliografii

Deutsche Nationalbibliographie und Bibliographie der im Ausland erschienenen deutschsprachigen Schrifttums (Niemiecka Bibliografia Narodowa i Bibliografia Zagranicznych Druków Niemieckojęzycznych) ukazała się po raz pierwszy w 1931 r. Sporządzana był, jak już wspomniano, przez Książnicę Niemiecką w Lipsku. Swoim zasięgiem obejmowała ogół piśmiennictwa niemieckiego z wszystkich dziedzin. Opisy bibliograficzne sporządzane były z autopsji i dotyczyły wydawnictw bieżących, które nadsyłane były do Książnicy Niemieckiej w myśl zarządzenia Izby Kultury nakazującego, aby związki księgarskie, wydawnictwa i osoby indywidualne przekazywały po jednym egzemplarzu opublikowanych dzieł.

2. Zakres bibliografii i częstotliwość

Rejestrowała:

• piśmiennictwo niemieckie wydane w kraju

• piśmiennictwo niemieckojęzyczne wydane poza granicami kraju

Piśmiennictwo podzielone było na serie:

• Reihe A (tygodnik) - Neuerscheinungen des Buchhandels - nowości rynku księgarskiego

• Reihe B (dwutygodnik) - Neuerscheinungen außerhalb des Buchhandels - nowości spoza rynku księgarskiego, np.: druki urzędowe, szkolne, prywatne

W kolejnych latach zaczęto wydawać serie:

• 1942 - Germanica - rejestruje dzieła niemieckie przetłumaczone na języki obce oraz obcojęzyczne dzieła o Niemczech

• 1943 - muzykalia, dzieła sztuki

W 1933 roku do władzy w państwie niemieckim doszła Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP), której zarządzenia doprowadziły do nakazu usuwania z bibliografii piśmiennictwa uznanego za marksistowskie, żydowskie lub judeochrześcijańskie. Książnica Niemiecka jako instytucja kulturalna została podporządkowana powstałemu w tym roku Ministerstwu Oświecenia Publicznego i Propagandy Rzeszy.

Seriami uzupełniającymi były:

• Halbjahresverzeichnis der Neuerscheinungen des Deutschen Buchhandels (półrocznik) - półroczne zestawienie bibliograficzne opracowywane na podstawie, wydawanych przez księgarnię Hinrichsa od 1798 r., katalogów półrocznych; składało się z dwóch części:

• cześć I - indeks haseł autorskich i tytułowych w układzie alfabetycznym

• część II - indeks według haseł rzeczowych

• Deutscher Bücherverzeichnis - niemiecki wykaz książek

• 1935 - Jahresverzeichnisses der deutschen Hochschulschrifte (rocznik) - roczny wykaz niemieckich dysertacji doktorskich i habilitacyjnych

Od roku 1939 z nakazu NSDAP zaczęto sporządzać miesięczne listy literatury zakazanej i niepożądanej (Liste der in der Deutschen Bücherei unter Verschluss gestellten Druckschriften), która ukazywały się do 1944 r., kiedy to Książnica Niemiecka została zamknięta z powodów działań wojennych, a ponad 1,5 miliona zbiorów ewakuowano.

3. Układ bibliografii:

• 25 działów rzeczowych

Niemiecka Bibliografia Narodowa w latach 1949-1990

W roku 1945, po podpisaniu aktu kapitulacji przez III Rzeszę, Książnica Niemiecka wznowiła wydawanie Deutsche Nationalbibliographie… Rok później doszło do połączenia biblioteki miejskiej i książnicy uniwersyteckiej we Frankfurcie nad Menem, które utworzyły Niemiecką Bibliotekę Archiwalną. 4 lipca otrzymała ona oficjalną nazwę Deutsche Bibliothek (Biblioteka Niemiecka) i rozpoczęła opracowywanie bibliografii narodowej. Od 1946 r. można więc mówić o dwóch bibliografiach narodowych wydawanych na terenie państwa niemieckiego.

1. Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec (RFN)

1. Zasięg bibliografii

Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec zaczęła się ukazywać już od 1946 r., czyli daty utworzenia we Frankfurcie nad Menem Biblioteki Niemieckiej (Deutsche Bibliothek), która to opracowywała wspomnianą bibliografię. Aż do 1953 roku nosiła ona nazwę: Bibliographie der Deutschen Bibliothek (Bibliografia Biblioteki Niemieckiej), a następnie Deutsche Bibliographie. Wöchentliches Verzeichnis (Bibliografia Niemiecka. Wykaz tygodniowy.) i rejestrowała piśmiennictwo bieżące w ogólnym zasięgu.

2. Zakres bibliografii i częstotliwość

Rejestrowała:

• piśmiennictwo z całego obszaru RFN od 8 maja 1945 r.

• piśmiennictwo niemieckie w ogóle

Od 1965 roku ukazywała się w trzech seriach:

• Reihe A (tygodnik) - Erscheinungen des Buchhandels - nowości rynku księgarskiego - nie rejestrowała piśmiennictwa szwajcarskiego i austriackiego w języku niemieckim, które zostały umieszczone w indeksach kwartalnych Bibliografii Austriackiej (Oesterreichische Bibliographie) i Księgi Szwajcarskiej (Das Schweizer Buch)

• Reihe B (miesięcznik) - Erscheinungen ausserhalb des Buchhandels - nowości spoza runku księgarskiego - nie rejestrowała dysertacji doktorskich

• Reihe C (miesięcznik) - Karten - mapy - w serii A zostały umieszczone mapy historyczne, gospodarcze i atlasy

W kolejnych latach dochodzą serie:

• 1971/72 - Reihe H (miesięcznik) - Hochschulschriftenverzeichnis - wykaz dysertacji doktorskich i rozpraw habilitacyjnych drukowanych w RFN

• 1974 - Reihe T (kwartalnik, później miesięcznik)- Schallplattenverzeichnis - wykaz płyt muzycznych i płyt z tekstem

• 1975 - Reihe N (tygodnik) - Neuerscheinungen -Sofordienst [CIP] - wydawnictwa znajdujące się w produkcji

• 1979 - przygotowana przez Archiwum Muzyczne Biblioteki Niemieckiej w Berlinie - Reihe M (miesięcznik) - Musikalien - muzykalia

Seria M jest wynikiem utworzenia w 1970 r. z Archiwum Muzycznego w Berlinie (Deutsches Musikarchiv) oddziału Biblioteki Niemieckiej.

Serie uzupełniające:

• Deutsche Bibliographie. Zeitschriften Verzeichnis (kumulacja wieloletnia) - Bibliografia Niemiecka. Wykaz czasopism - rejestrowała czasopisma niemieckie wydawane zarówno w RFN jak i w NRD, a także tytuły wychodzących za granicą

• Deutschsprachige Zeitschriften (rocznik) - czasopisma niemieckojęzyczne - rejestrowała czasopisma niemieckojęzyczne wydwane w RFN, NRD, Austrii i Szwajcarii oraz czasopisma międzynarodowe z dodatkami w języku niemieckim

• Deutsche Bibliographie. Verzeichnis ämtlicher Druckschriften (kumulacja dwuletnia) - Bibliografia Niemiecka. Wykaz Druków Urzędowych - rejestrowała druki urzędowe i dokumenty zawierające treści urzędowe wydawane na terenie RFN i Berlina Zachodniego

3. Układ bibliografii

• 25 działów rzeczowych

• w obrębie działów alfabetyczny

2. Bibliografia Narodowa Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)

1. Zasięg bibliografii

Książnica Niemiecka w Lipsku, będąca po wojnie nadal centralnym ośrodkiem bibliografii niemieckiej, podjęła kontynuację opracowywania narodowej bibliografii niemieckiej pod nazwą Deutsche Nationalbibliographie und Bibliographie des im Ausland erschienen deutschsprachigen Schrifttums (Niemiecka Bibliografia Narodowa i Bibliografia Druków Niemieckojęzycznych Wydanych za Granicą). Podstawą jej tworzenia był egzemplarz obowiązkowy, a opisy bibliograficzne sporządzane były z autopsji. Swoim zasięgiem obejmowała ogół piśmiennictwa z wszystkich dziedzin. Ukazywała się aż do 1990 roku.

2. Zakres bibliografii i częstotliwość

Rejestrowała:

• całokształt piśmiennictwa niemieckiego i niemieckojęzycznego wydanego poza granicami państwa

Podstawowe serie tworzące Deutche Nationalbibliographie…:

• Reihe A (tygodnik) - Neuerscheinungen des Buchhandels - nowości rynku wydawniczego - czasopisma rejestrowane były tylko raz, przy pierwszym numerze; od 1959 r. rejestrowała w osobnym dodatku Das gesprochene Wort - słowo mówione - płyty z tekstami literackimi

• Reihe B (dwutygodnik) - Neuerscheinungen außerhalb des Buchhandels - nowości wydawnicze spoza rynku księgarskiego

Od 1968 r. część serii B uzyskała status niezależnej serii:

• Reihe C (miesięcznik) - Dissertation und Habilitationsschriften - dysertacje i prace habilitacyjne - rejestrowane z obszaru NRD, RFN oraz Szwajcarii w języku niemieckim

Serie uzupełniające:

• Bibliographie fremdsprachiger Germanica (kwartalnik) - bibliografia literatury obcej o Niemczech - rejestrowała literaturę obcojęzyczną dotyczącą Niemiec oraz krajów niemieckiego obszaru językowego

• Postzeitungsliste fur die DDR (kumulacja dwuletnia) - wykazy czasopism wydawanych w NRD i rozprowadzanych przez urzędy pocztowe

• Deutsche Musikbibliographie (miesięcznik) - bibliografia niemieckich wydawnictw muzycznych

• Bibliographie der Kunstblätter (kwartalnik) -bibliografia dzieł sztuki, obejmująca wydawnictwa oryginalne, reprodukcje i pomoce naukowe wydawane w krajach niemieckojęzycznych

3. Układ bibliografii:

dla serii A:

• układ rzeczowy

dla serii B, C:

• układ działowy

dla serii uzupełniających:

• Germanica - układ działowy

• wydawnictwa muzyczne - układ alfabetyczny według nazwisk kompozytorów lub wydawców

Obie bibliografie wydawane były do 1990 r., czyli połączenia się dwóch państw w Republikę Federalną Niemiec. Bibliografia Książnicy Niemieckiej jak i Biblioteki Niemieckiej rejestrowały piśmiennictwo o podobnym zasięgu jednak ze względu na trudności związane z ustrojem politycznym nie były w stanie rejestrować wszystkich publikacji. Stanowią więc nierozerwalnie własne uzupełnienie.

Niemiecka Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec

od roku 1990

1. Zasięg bibliografii

Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec (Deutsche Nationalbibliographie) rejestruje piśmiennictwo z okresu od 1990 roku do dnia obecnego. Należy ona do bibliografii bieżących o zasięgu pełnym (ogólnym), tzn. że rejestruje piśmiennictwo z wszystkich dziedzin wiedzy. Opracowywana jest przez Narodową Bibliotekę Niemiecką (Deutsche Nationalbibliothek), w skład której wchodzą trzy instytucje: Biblioteka Niemiecka we Frankfurcie nad Menem, Książnica Niemiecka w Lipsku oraz Niemieckie Archiwum Muzyczne w Berlinie. Sporządzana jest na podstawie egzemplarza obowiązkowego przysyłanego do każdej z poszczególnych bibliotek.

2. Zakres bibliografii i częstotliwość

Rejestruje:

• książki i czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne ukazujące się na niemieckim rynku księgarskim oraz poza nim

• publikacje akademickie: dysertacje doktorskie i prace habilitacyjne z uczelni w Niemczech oraz w języku niemieckim, opublikowane za granicą (niezależnie od formy dokumentu)

• mapy

• muzykalia: nagrania utworów muzycznych

Należy zwrócić uwagę na fakt, że periodyki opisywane są tylko przy pierwszym numerze oraz w momencie zajścia istotnych zmian bibliograficznych, np.: zmianie tytułu.

Niemiecka Bibliografia Narodowa posługuje się przy rejestrowaniu, piśmiennictwa i innych dokumentów, podziałem na serie. Ukazują się one w wersji drukowanej, na nośnikach CD/DVD, w wersji PDF oraz są dostępne w bazie danych Deutsche Nationalbibliothek.

Podział na serie:

• serie dostępne w wersji drukowanej i na nośnikach CD/DVD

• Reihe A (tygodnik) - Monografien und Periodika des Verlagsbuchhandels - monografie i periodyki ukazujące się na rynku księgarskim: książki, czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne; od 2004 roku zawiera piśmiennictwo tłumaczone na język niemiecki i Germanica, które wcześniej wchodziły do Reihe G

• Reihe B (tygodnik) - Monografien und Periodika außerhalb des Verlagsbuchhandels - monografie i periodyki spoza rynku księgarskiego: książki, czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne

• Reihe C ( kwartalnik) - Karten - mapy

• Reihe H (miesięcznik) - Hohschulschriften - publikacje akademickie: dysertacje doktorskie i prace habilitacyjne z uczelni w Niemczech oraz w języku niemieckim, opublikowane za granicą (niezależnie od formy dokumentu)

• Reihe O (miesięcznik) - Online-Publikationen - publikacje online

Halbjahresverzeichnis - indeks półroczny zawartości serii A, B i C

• serie dostępne w bazach danych Niemieckiej Biblioteki Narodowej:

• Reihe A, B, C, H, indeks półroczny dla serii A, B

• Reihe M (miesięcznik) - Musikalien - nagrania utworów muzycznych (niezależnie od rodzaju nośnika)

• serie dostępne w wersji PDF:

• Reihe A, B, C, H, M, indeks półroczny dla serii A, B

• Reihe T - Musiktonträgerverzeichnis - indeks nagrań utworów muzycznych

3. Układ bibliografii

• działowy według Klasyfikacji Dziesiętnej Deweya (KDD)

• w obrębie działów alfabetyczny

4. Aparat pomocniczy

dla serii A:

• Verlagsregister - indeks wydawnictw

dla serii A, B:

• Autorenregister - indeksy autorski

• Schlagwortregister, Stichwortregister - indeks przedmiotowy,

• Titelregister - indeks tytułów

• ISBN, ISSN Register - indeks ISBN, ISSN

dla wszystkich serii:

• Sachgruppenübersicht - wykaz działów KDD

1

---