NIEMIECKA BIBLIOGRAFIA NARODOWA W LATACH 1931-2010
Niemiecka Biblioteka Narodowa
Struktura i zadania
Niemiecka Biblioteka Narodowa stanowi centralną bibliotekę archiwalną i narodowe centrum bibliograficzne Niemiec. Jest największą uniwersalną biblioteką w Niemczech. Jak każda BN zajmuje się gromadzenie, archiwizowaniem, dokumentowaniem, rejestracją bibliograficzną wszystkich niemieckich i niemieckojęzycznych publikacji od 1913 roku, a także publicznym udostępnianiem tych zbiorów. Obecnie tworzą ją trzy centra:
w Lipsku (od 1912) - Książnica Niemiecka (Deutsche Bücherei)
- 14,3 miliona pozycji
we Frankfurcie nad Menem (od 1946) - Biblioteka Niemiecka (Deutsche Bibliothek)
- 8,3 miliona pozycji
w Berlinie ( od 1970) - Niemieckie Archiwum Muzyczne (Deutsches Musikarchiv)
- 1,5 miliona pozycji
W 2009 Niemiecka Biblioteka Narodowa posiadała w swoich zbiorach łącznie ponad 25,4 milionów pozycji.
Historia
Ze względu na federacyjną strukturę państwa niemieckiego (podział na landy) do 1912 nie posiadało ono biblioteki centralnej wykonującej zadania biblioteki narodowej. Funkcje te przejmowane były przez biblioteki poszczególnych landów.
Pierwszą propozycję utworzenia BN zainicjował w 1843 r. bibliotekarz Karl Christian Sigismund Bernhardi, który proponował także wprowadzenie egzemplarza obowiązkowego. Jego propozycja została jednak odrzucona. Natomiast pierwszą próbą utworzenia BN było otwarcie w 1848 r. Biblioteki Rzeszy Niemieckiej (Reichsbibliothek), której naczelnym bibliotekarzem został Johann Heinrich Plath. Zbiory tej biblioteki stanowił księgozbiór tzw. Parlamentu frankfurckiego (4600 tomów).
W 1912 r. Związek Księgarzy Niemieckich (Börsenverein der Deutschen Buchhändler) oraz władze Królestwa Saksonii podjęły decyzję o utworzeniu w Lipsku Książnicy Niemieckiej. Jej podstawowym zadaniem było tworzenie na podstawie egzemplarza obowiązkowego bibliograficznej rejestracji całego piśmiennictwa z terenu państwa niemieckiego. Stała się ona również głównym ośrodkiem standaryzacji i normalizacji działalności bibliograficznej.
Powstanie Biblioteki Niemieckiej we Frankfurcie nad Menem po II wojnie światowej było podyktowane podziałem III Rzeszy Niemieckiej na tereny okupowane, a w następstwie utworzenia dwóch oddzielnych państw: Republiki Federalnej Niemiec (RFN) oraz Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD). Biblioteka Niemiecka zaczęła funkcjonować jako ośrodek bibliograficzny dla RFN, natomiast Książnica Niemiecka stała się centralną biblioteką NRD.
3 października 1990 roku Niemiecka Republika Demokratyczna oraz Berlina Zachodni zostały przyłączone do Republiki Federalnej Niemiec tworząc jednolity organizm, czyli Republikę Federalną Niemiec. W tym też roku Biblioteka Niemiecka stała się instytucją centralną rejestrującą piśmiennictwo z państwa niemieckiego. W roku 2006 jej nazwę zmieniono na Niemiecką Bibliotekę Narodową (Deutsche Nationalbibliothek).
Niemiecka Bibliografia Narodowa do 1945 roku
W roku 1921 Związek Księgarzy Niemieckich w Lipsku powierzył Książnicy Niemieckiej (Deutsche Bücherei) sporządzanie Täglicher Verzeichniss der Neuerscheinungen (wykaz nowości wydawniczych w kumulacji codziennej) i Wöchentlicher Verzeichniss der erschienenen und der vorbereiteten Neuigkeiten des Buchhandels (tygodniowy wykaz wydanych i będących w przygotowaniu nowości księgarskich). Wykazy te, na równi z XV- -wiecznymi spisami z katalogów księgarskich (1564-1749 - Messkatalogen, wydawane we Frankfurcie nad Menem; 1594-1860 - spisy drukowane w Lipsku) stały się podstawą pierwszej, jednolitej narodowej bibliografii Niemiec.
Zasięg bibliografii
Deutsche Nationalbibliographie und Bibliographie der im Ausland erschienenen deutschsprachigen Schrifttums (Niemiecka Bibliografia Narodowa i Bibliografia Zagranicznych Druków Niemieckojęzycznych) ukazała się po raz pierwszy w 1931 r. Sporządzana był, jak już wspomniano, przez Książnicę Niemiecką w Lipsku. Swoim zasięgiem obejmowała ogół piśmiennictwa niemieckiego z wszystkich dziedzin. Opisy bibliograficzne sporządzane były z autopsji i dotyczyły wydawnictw bieżących, które nadsyłane były do Książnicy Niemieckiej w myśl zarządzenia Izby Kultury nakazującego, aby związki księgarskie, wydawnictwa i osoby indywidualne przekazywały po jednym egzemplarzu opublikowanych dzieł.
Zakres bibliografii i częstotliwość
Rejestrowała:
piśmiennictwo niemieckie wydane w kraju
piśmiennictwo niemieckojęzyczne wydane poza granicami kraju
Piśmiennictwo podzielone było na serie:
Reihe A (tygodnik) - Neuerscheinungen des Buchhandels - nowości rynku księgarskiego
Reihe B (dwutygodnik) - Neuerscheinungen außerhalb des Buchhandels - nowości spoza rynku księgarskiego, np.: druki urzędowe, szkolne, prywatne
W kolejnych latach zaczęto wydawać serie:
1942 - Germanica - rejestruje dzieła niemieckie przetłumaczone na języki obce oraz obcojęzyczne dzieła o Niemczech
1943 - muzykalia, dzieła sztuki
W 1933 roku do władzy w państwie niemieckim doszła Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP), której zarządzenia doprowadziły do nakazu usuwania z bibliografii piśmiennictwa uznanego za marksistowskie, żydowskie lub judeochrześcijańskie. Książnica Niemiecka jako instytucja kulturalna została podporządkowana powstałemu w tym roku Ministerstwu Oświecenia Publicznego i Propagandy Rzeszy.
Seriami uzupełniającymi były:
Halbjahresverzeichnis der Neuerscheinungen des Deutschen Buchhandels (półrocznik) - półroczne zestawienie bibliograficzne opracowywane na podstawie, wydawanych przez księgarnię Hinrichsa od 1798 r., katalogów półrocznych; składało się z dwóch części:
cześć I - indeks haseł autorskich i tytułowych w układzie alfabetycznym
część II - indeks według haseł rzeczowych
Deutscher Bücherverzeichnis - niemiecki wykaz książek
1935 - Jahresverzeichnisses der deutschen Hochschulschrifte (rocznik) - roczny wykaz niemieckich dysertacji doktorskich i habilitacyjnych
Od roku 1939 z nakazu NSDAP zaczęto sporządzać miesięczne listy literatury zakazanej i niepożądanej (Liste der in der Deutschen Bücherei unter Verschluss gestellten Druckschriften), która ukazywały się do 1944 r., kiedy to Książnica Niemiecka została zamknięta z powodów działań wojennych, a ponad 1,5 miliona zbiorów ewakuowano.
Układ bibliografii:
25 działów rzeczowych
Niemiecka Bibliografia Narodowa w latach 1949-1990
W roku 1945, po podpisaniu aktu kapitulacji przez III Rzeszę, Książnica Niemiecka wznowiła wydawanie Deutsche Nationalbibliographie… Rok później doszło do połączenia biblioteki miejskiej i książnicy uniwersyteckiej we Frankfurcie nad Menem, które utworzyły Niemiecką Bibliotekę Archiwalną. 4 lipca otrzymała ona oficjalną nazwę Deutsche Bibliothek (Biblioteka Niemiecka) i rozpoczęła opracowywanie bibliografii narodowej. Od 1946 r. można więc mówić o dwóch bibliografiach narodowych wydawanych na terenie państwa niemieckiego.
Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec (RFN)
Zasięg bibliografii
Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec zaczęła się ukazywać już od 1946 r., czyli daty utworzenia we Frankfurcie nad Menem Biblioteki Niemieckiej (Deutsche Bibliothek), która to opracowywała wspomnianą bibliografię. Aż do 1953 roku nosiła ona nazwę: Bibliographie der Deutschen Bibliothek (Bibliografia Biblioteki Niemieckiej), a następnie Deutsche Bibliographie. Wöchentliches Verzeichnis (Bibliografia Niemiecka. Wykaz tygodniowy.) i rejestrowała piśmiennictwo bieżące w ogólnym zasięgu.
Zakres bibliografii i częstotliwość
Rejestrowała:
piśmiennictwo z całego obszaru RFN od 8 maja 1945 r.
piśmiennictwo niemieckie w ogóle
Od 1965 roku ukazywała się w trzech seriach:
Reihe A (tygodnik) - Erscheinungen des Buchhandels - nowości rynku księgarskiego - nie rejestrowała piśmiennictwa szwajcarskiego i austriackiego w języku niemieckim, które zostały umieszczone w indeksach kwartalnych Bibliografii Austriackiej (Oesterreichische Bibliographie) i Księgi Szwajcarskiej (Das Schweizer Buch)
Reihe B (miesięcznik) - Erscheinungen ausserhalb des Buchhandels - nowości spoza runku księgarskiego - nie rejestrowała dysertacji doktorskich
Reihe C (miesięcznik) - Karten - mapy - w serii A zostały umieszczone mapy historyczne, gospodarcze i atlasy
W kolejnych latach dochodzą serie:
1971/72 - Reihe H (miesięcznik) - Hochschulschriftenverzeichnis - wykaz dysertacji doktorskich i rozpraw habilitacyjnych drukowanych w RFN
1974 - Reihe T (kwartalnik, później miesięcznik)- Schallplattenverzeichnis - wykaz płyt muzycznych i płyt z tekstem
1975 - Reihe N (tygodnik) - Neuerscheinungen -Sofordienst [CIP] - wydawnictwa znajdujące się w produkcji
1979 - przygotowana przez Archiwum Muzyczne Biblioteki Niemieckiej w Berlinie - Reihe M (miesięcznik) - Musikalien - muzykalia
Seria M jest wynikiem utworzenia w 1970 r. z Archiwum Muzycznego w Berlinie (Deutsches Musikarchiv) oddziału Biblioteki Niemieckiej.
Serie uzupełniające:
Deutsche Bibliographie. Zeitschriften Verzeichnis (kumulacja wieloletnia) - Bibliografia Niemiecka. Wykaz czasopism - rejestrowała czasopisma niemieckie wydawane zarówno w RFN jak i w NRD, a także tytuły wychodzących za granicą
Deutschsprachige Zeitschriften (rocznik) - czasopisma niemieckojęzyczne - rejestrowała czasopisma niemieckojęzyczne wydwane w RFN, NRD, Austrii i Szwajcarii oraz czasopisma międzynarodowe z dodatkami w języku niemieckim
Deutsche Bibliographie. Verzeichnis ämtlicher Druckschriften (kumulacja dwuletnia) - Bibliografia Niemiecka. Wykaz Druków Urzędowych - rejestrowała druki urzędowe i dokumenty zawierające treści urzędowe wydawane na terenie RFN i Berlina Zachodniego
Układ bibliografii
25 działów rzeczowych
w obrębie działów alfabetyczny
Bibliografia Narodowa Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)
Zasięg bibliografii
Książnica Niemiecka w Lipsku, będąca po wojnie nadal centralnym ośrodkiem bibliografii niemieckiej, podjęła kontynuację opracowywania narodowej bibliografii niemieckiej pod nazwą Deutsche Nationalbibliographie und Bibliographie des im Ausland erschienen deutschsprachigen Schrifttums (Niemiecka Bibliografia Narodowa i Bibliografia Druków Niemieckojęzycznych Wydanych za Granicą). Podstawą jej tworzenia był egzemplarz obowiązkowy, a opisy bibliograficzne sporządzane były z autopsji. Swoim zasięgiem obejmowała ogół piśmiennictwa z wszystkich dziedzin. Ukazywała się aż do 1990 roku.
Zakres bibliografii i częstotliwość
Rejestrowała:
całokształt piśmiennictwa niemieckiego i niemieckojęzycznego wydanego poza granicami państwa
Podstawowe serie tworzące Deutche Nationalbibliographie…:
Reihe A (tygodnik) - Neuerscheinungen des Buchhandels - nowości rynku wydawniczego - czasopisma rejestrowane były tylko raz, przy pierwszym numerze; od 1959 r. rejestrowała w osobnym dodatku Das gesprochene Wort - słowo mówione - płyty z tekstami literackimi
Reihe B (dwutygodnik) - Neuerscheinungen außerhalb des Buchhandels - nowości wydawnicze spoza rynku księgarskiego
Od 1968 r. część serii B uzyskała status niezależnej serii:
Reihe C (miesięcznik) - Dissertation und Habilitationsschriften - dysertacje i prace habilitacyjne - rejestrowane z obszaru NRD, RFN oraz Szwajcarii w języku niemieckim
Serie uzupełniające:
Bibliographie fremdsprachiger Germanica (kwartalnik) - bibliografia literatury obcej o Niemczech - rejestrowała literaturę obcojęzyczną dotyczącą Niemiec oraz krajów niemieckiego obszaru językowego
Postzeitungsliste fur die DDR (kumulacja dwuletnia) - wykazy czasopism wydawanych w NRD i rozprowadzanych przez urzędy pocztowe
Deutsche Musikbibliographie (miesięcznik) - bibliografia niemieckich wydawnictw muzycznych
Bibliographie der Kunstblätter (kwartalnik) -bibliografia dzieł sztuki, obejmująca wydawnictwa oryginalne, reprodukcje i pomoce naukowe wydawane w krajach niemieckojęzycznych
Układ bibliografii:
dla serii A:
układ rzeczowy
dla serii B, C:
układ działowy
dla serii uzupełniających:
Germanica - układ działowy
wydawnictwa muzyczne - układ alfabetyczny według nazwisk kompozytorów lub wydawców
Obie bibliografie wydawane były do 1990 r., czyli połączenia się dwóch państw w Republikę Federalną Niemiec. Bibliografia Książnicy Niemieckiej jak i Biblioteki Niemieckiej rejestrowały piśmiennictwo o podobnym zasięgu jednak ze względu na trudności związane z ustrojem politycznym nie były w stanie rejestrować wszystkich publikacji. Stanowią więc nierozerwalnie własne uzupełnienie.
Niemiecka Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec
od roku 1990
Zasięg bibliografii
Bibliografia Narodowa Republiki Federalnej Niemiec (Deutsche Nationalbibliographie) rejestruje piśmiennictwo z okresu od 1990 roku do dnia obecnego. Należy ona do bibliografii bieżących o zasięgu pełnym (ogólnym), tzn. że rejestruje piśmiennictwo z wszystkich dziedzin wiedzy. Opracowywana jest przez Narodową Bibliotekę Niemiecką (Deutsche Nationalbibliothek), w skład której wchodzą trzy instytucje: Biblioteka Niemiecka we Frankfurcie nad Menem, Książnica Niemiecka w Lipsku oraz Niemieckie Archiwum Muzyczne w Berlinie. Sporządzana jest na podstawie egzemplarza obowiązkowego przysyłanego do każdej z poszczególnych bibliotek.
Zakres bibliografii i częstotliwość
Rejestruje:
książki i czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne ukazujące się na niemieckim rynku księgarskim oraz poza nim
publikacje akademickie: dysertacje doktorskie i prace habilitacyjne z uczelni w Niemczech oraz w języku niemieckim, opublikowane za granicą (niezależnie od formy dokumentu)
mapy
muzykalia: nagrania utworów muzycznych
Należy zwrócić uwagę na fakt, że periodyki opisywane są tylko przy pierwszym numerze oraz w momencie zajścia istotnych zmian bibliograficznych, np.: zmianie tytułu.
Niemiecka Bibliografia Narodowa posługuje się przy rejestrowaniu, piśmiennictwa i innych dokumentów, podziałem na serie. Ukazują się one w wersji drukowanej, na nośnikach CD/DVD, w wersji PDF oraz są dostępne w bazie danych Deutsche Nationalbibliothek.
Podział na serie:
serie dostępne w wersji drukowanej i na nośnikach CD/DVD
Reihe A (tygodnik) - Monografien und Periodika des Verlagsbuchhandels - monografie i periodyki ukazujące się na rynku księgarskim: książki, czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne; od 2004 roku zawiera piśmiennictwo tłumaczone na język niemiecki i Germanica, które wcześniej wchodziły do Reihe G
Reihe B (tygodnik) - Monografien und Periodika außerhalb des Verlagsbuchhandels - monografie i periodyki spoza rynku księgarskiego: książki, czasopisma, nagrania tekstów, kasety, mikrofisze, dokumenty elektroniczne, materiały audiowizualne
Reihe C ( kwartalnik) - Karten - mapy
Reihe H (miesięcznik) - Hohschulschriften - publikacje akademickie: dysertacje doktorskie i prace habilitacyjne z uczelni w Niemczech oraz w języku niemieckim, opublikowane za granicą (niezależnie od formy dokumentu)
Reihe O (miesięcznik) - Online-Publikationen - publikacje online
Halbjahresverzeichnis - indeks półroczny zawartości serii A, B i C
serie dostępne w bazach danych Niemieckiej Biblioteki Narodowej:
Reihe A, B, C, H, indeks półroczny dla serii A, B
Reihe M (miesięcznik) - Musikalien - nagrania utworów muzycznych (niezależnie od rodzaju nośnika)
serie dostępne w wersji PDF:
Reihe A, B, C, H, M, indeks półroczny dla serii A, B
Reihe T - Musiktonträgerverzeichnis - indeks nagrań utworów muzycznych
Układ bibliografii
działowy według Klasyfikacji Dziesiętnej Deweya (KDD)
w obrębie działów alfabetyczny
Aparat pomocniczy
dla serii A:
Verlagsregister - indeks wydawnictw
dla serii A, B:
Autorenregister - indeksy autorski
Schlagwortregister, Stichwortregister - indeks przedmiotowy,
Titelregister - indeks tytułów
ISBN, ISSN Register - indeks ISBN, ISSN
dla wszystkich serii:
Sachgruppenübersicht - wykaz działów KDD
Załącznik 1
Słowniczek do Niemieckiej Bibliografii Narodowej
Aufl. - Auflage - wydanie Jg. - Jahrgang - rocznik
Autor - Autor - autor Nr. - Nummer - numer
Bd. - Band - tom Red. - Redakteur - redaktor
H. - Heft - zeszyt S. - Seite - strona
Hrsg. - Herausgeber - wydawca Teil - część
Przykładowy opis bibliograficzny
dział KDD <100> XA-DE-BY kod kraju
link do katalogu http://d-nb.info/993612954 ∞ 09.N17 symbol usługi,
∞-druk ekolog.
autor: Appiah, Anthony:
tytuł : dodatek do tytułu Ethische Experimente : Übungen zum guten Leben
/ dane o autorze. / Kwame Anthony Appiah.
dane o przekładzie. - Aus dem Engl.von Michael Bischoff. -
miejsce wydania: wydaw., Munchen : Beck,
rok wydania. - liczba s. ; 2009. - 265 S. ; 22 cm
format
jednolity tytuł rzeczowy . - Einheitssacht.: Experiments in ethics <dt.> . -
link do spisu treści - ISBN Inhaltsverzeichnis - ISBN 978-3-406-59264-5
rodzaj oprawy : cena kart. : EUR 19.90
- kod EAN - EAN 9783406592645
hasło: SW: Ethik
oznaczenie w KDD: DDC: 170
7