Historia Gospodarcza

6.10.2011

Douglas C. North:

Historia gospodarcza przedstawia rozwój gospodarczy na przestrzeni wieków.

Celem badań prowadzonych na tym obszarze jest nie tylko rzucanie nowego światła na gospodarkę przyszłości, ale i wznowienie....

Przedmiot badań historii gospodarczej jest taki sam, ja przedmiot badawczy ekonomii.

Różnice pomiędzy tymi dyscyplinami wynikają z:

- odmiennych perspektyw badawczych

- odmiennych metod badawczych

- odmiennego przygotowania warsztatowego badaczy

13.10.2011

Życie gospodarcze w okresie Średniowiecza. System feudalny

okres długi, ale pod względem gospodarczym w miarę jednolity, ukształtowany na gruzach imperium rzymskiego.

Gdy jeszcze istniało, dokonywane były najazdy dokonywane przez plemiona barbarzyńskie, zamieszkujące obszaru leżace na granicach imperium, germańskie np. Ostrogoci, Wizygoci, Frankowie, Burgundzi, itp. oraz azjatyccy Hunowie. Celem nie było podbicie, a łupy, bo terytorium imperium było niezwykle bogate. Rozpad imperium rzymskiego na dwie części i schyłek części zachodniej dały asumpt do Wielkiej Wędrówki Ludów, do VIII w., były to wędrówki poszczególnych plemion po terytorium byłego terytorium rzymskiego. Nie było stabilizacji plitycznej, czy gospodarczej. Nie było plemiona które mogloby podbić pozostałe i przejąć kontrole. Europa pograzyla się w gospodarczym marazmie. Dopiero z rozwojem Franków to nastąpiło. Plemiona franków zostały zjednoczone przez 1 władcę jednego z plemion. Zjednoczonie plemion salickim, przełom V/VI w. Był to Chlodwig. Po zjednoczeniu 4 plemion został władcą a poźniej podporządkował sobie pozostałe plemiona. Apogeum pń Franków nastąpił w VIII/X w. n.e. za faktycznego autora sukcesu Franków był Karol Wielki. Niemal cala europa była pod jego wladaniem. System zaleznosci stworzony przez wladców frankijskich pozwolil stworzyc fundament na ktorym rozwinela się struktura, bedąca przedmiotem nasladowania ze strony innych, nowotworzacych się tworów państwowych. (poszerzanie terytorium, dazenie do stabilizacji doprowadzilu do stworzenia systemu zaleznsosci spolecznych, który z czasem został nazwany feudalizmem. Ekspansja państwa Franków.

843 r. traktat z Verden, podzial państwa na 3 części, między potomków Karola Wielkiego.

Proces tworzenia feudalizmu.

Problem: kto ma uprawiać ziemię kiedy są prowadzone działania wojenne?

Jeśli dane plemie chcialo przetrwac, ciągle musieli utrzymywać siły zbrojne. Nieustanny stan zagrozenia. Frankowie stworzyli koncepcje, ze wladca da część gruntu nalezacego do jego panowania swoim zasluzonym rycerzom,

władca udzielał wojownikom prawa uzytkowania działek ziemi, na których mogli gospodarować i czerpać z nich dochody. Cala ziemia w państwie stanowiła własność patrymonialną panującego. Wladca mogl nim rozporzadzac wedle wlasnego uznania. Ale ci wojowie nie byli i tak w stanie ich uprawiac, więc znowuż oddawali je w użytkowanie swoim chocby czlonkom druzyny. Az na koncu, dole drabiny feudalnej nie było osob posiadających lenników. To rozwiazanie z czasem doprowadzilo do podziału na wojowników (→ rycerze) i wytwórców (→ chłopi). Na spoleczenstwo doby feudalizmu składają się, obok rycerzy i chłopów, jeszcze dwie grupy spoleczne, które powstały później: duchowieństwo i mieszczaństwo. Te 4 stany były fundamentem spoleczenstwa sredniowiecznego.

Cechy zycia gospodarczego:

• podległość prawa i ekonomiczna jednych grup spolecznych względem innych

→ hierarchiczny system zależności lennych
lenno = łac. feudum

na relacje pan feudalny - lennik, nakładała się jeszcze zależność osobista (wasal - senior), na podstawie komendacji, z czym wiązało się zwykle nadanie ziemi, wasal zobowiązywał się, że nie będzie działał przeciwko interesom seniora, problem, jeżeli wasal podlegał dwóm seniorom i często jedną z przysięg musiał wypowiedzieć.

Lennik był obowiązanny do uiszczania panu renty feudalnej

lenno jako beneficjum (przekazywane dożywotnio, bez dziedziczenia), dązono do tego, zeby można było lenno przekazywać potomkom. Najpierw zaczęto przekazywać „na wiecznosc” lenna kościołowi, pozniej także osobom świeckim.

• Dominacja gospodarki naturalnej, ograniczona wymiana, gospodarowanie na wlasne potrzeby, na ogol wymiana barterowa

• decentralizacja handlu, rynków towarowych, dawne centra straciły na znaczeniu, bardzo male rynku (ok 30km), więc brak podziału pracy

SPECYFIKA USTROJU FEUDALNEGO W POLSCE

nie doszło do ukształtowania pelnej hierarchii lennej (wladcy przekazywali okreslone obszary ziemi nie na zasadzie lenna, ale łącznie z nadaniem immunitetów, czyli ograniczając swoje uprawnienia) → regalia (wyłączne uprawnienia władcy), obejmowaly prawo do pobierania danin bądź sprawowanie wladzy sadowniczej (ostatnia instancja), wyłączne: prawo bicia monety (pozostało w ramach regaliow az do rozbiorów), prawo wyznaczania dróg, prawo targu, regalia grodowe (obowiązek zapewnienia wiktu i opierunku tam, gdzie akurat zawitał.)

dwa głowne typy immunutetów:

1. ekonomiczny: calkowicie/czesciowo zwalniano ludność od konieczności płacenia okreslonych danin i posług na rzecz władcy, początkowo bardzo korzystny na immunizowanych terytoriach, później bardziej opłacało się mieszkanie na terytoriach książecych niż szlachckich

2. sądowy: całkowite/ częściowe ograniczenie władzy sadowniczej urzędników książęcych i samego księcia nad ludnością zamieszkującą dobra objęte immunitetem, ale zawsze król rozsądzał najgorsze zbrodnie

głowne formy dochodów z ziemi:

• renta naturalna, uiszczana w produktach (mięso, zboża)

• czynsz pieniężny (nie jako opłata samodzielna, jako jedyne dopiero XVI/XVII w.)

• stan, świadczenia na rzecz władcy (np. gdyby król przejeżdżał obok...)

• pańszczyzna (renta odrobkowa), w średniowieczu nie miała takiego negatywnego wydźwięku, np. 3 dni w roku, nie wiązały się z pracą na roli

• dziesięcina (świadczenia na rzecz Kościoła)

handel w okresie sredniowiecza

1. pozaeuropejskie centra handlu:
   a. Konstantynopol (cesarstwo wschodniorzymskie), towary sprowadzane były traktowane jako luksusowe; z Azji: przyprawy, wonności, tkaniny (jedwab), niewolników; za te luksusy Europa przekazyała niezbyt wiele, ew. dobra surowcowe, sól, miód, bursztyn
   b. handel prowadzony przez Arabów, dynamiczna ekspansja terytorialna

2. do IX w. brak ożywionej wumiany z obszarami pozaeuropejskimi i ograniczenia handlu wewnątrzeuropejskiego.

Ożywienie:

→ związane z rozwojem państwa franków, Karol Wielki: ujednolicił system miar i wag, ujednolicenie systemu monetarnego, IX w.

→ XI w. prowadzenie wypraw krzyżowych (arabowie produkowali broń, biżuterie oraz dywany), ostatecznie wyparci europejczycy w XIII w.

handel prowadzony ze wschodem spowodowało wzrost znaczenie i wzbogacenie Wenecji, także Brugia, Londyn

Główne instytucje wymiany handlowej:

1. targ: burzliwy rozwój w późnym średnowieczu

2. karczmy: istotne na poziomie lokalnym, rozliczenia braterowe w tzw. płacideł (pełniły funkcje pieniądza, w RP: sól, płótno albo futra czy skóry)

3. jarmarki: targi trwające przez dłuższy czas, ok. tygodnia, najsłynniejsze w Szampani (gdzieś był zawsze)

prawo wyznaczania miejsc targów/jarmarków miał władca

instrumenty polityki handlowej w średniowiecznej europie:

decyzje podejmowane na szczeblu lokalnym (regula)

na szczeblu centralnym:

1. przymus drożny: nałożenie obowiązku na kupców, zeby poruszali się określonymi szlakami handlowymi

2. prawo składu: nadawane miejscowościom, polegające na tym, że kupiec musiał wystawić swoje produkty w tym, określonym miejscowościom, po narzuconych cenach, i dalej jechał jeśli coś mu zostało

3. cła: okreslany dla poszczególnych komór celnych, dochody z ceł szły do króla a dochody wynikajace z handlu w miescie, na wydatki miast

→ ogromnie utrudniało handel, nie było to opłacalne, zmiany dopiero w epoce nowożytnej

działalność gildii handlowych:

w późnym średniowieczu zaczęły działać szczególne cechy kupców, powstawały w sposób naturalny, organizacje branżowe kupców, wykraczały poza granice miast

1. Hanza flamandzka: skupiała kupców z ok. 50 miast, z regionu Niderlandów, aby kształtować handel europy kontynentalnej z anglią, ambicja kształtowania relacje handlowe w rejonie Bałtyku, ale nie odniosła skcjesu bo:

2. Hanza niemiecka (związek hanseatycki): apogeum XIV/XV w., kupcy z miast niemieckich i inflanckich, później przyłączalisię kupcy z kolejnych miast, nawet 200!, siedzibą Lubeka, także np. Gdańsk, Szczecin, Koszalin, Wrocław, Kraków, jej siła ekonomiczna była na tyle silna ze mogla prowadzic wojny z flotami narodowymi

20.10.2011

Życie gospodarcze w średniowieczu w Europie. System feudalny.

Schyłek Imperium rzymskiego utorował drogę dla przemian, które wyznaczyły nowy etap w rozwoju społecznym i gospodarczym Europy, tzw. „wielka wędrówka ludów”.

Ustrój feudalny:

Państwo Franków: plemiona Franków zjednoczona na przełomie V i VI wieku. Franków zjednoczył Chlodwig. Apogeum rozwoju Państwa Franków nastąpił w wieku VIII i IX. Karol Wielki uważany był za króla, władcę Państwa Franków. Poszerzenie terytorium, dążenie do stabilizacji władzy i jej utrzymania doprowadziły do stworzenia systemu zależności społecznych (militarnych, politycznych, ekonomicznych), który z czasem został nazwany feudalizmem.

Ekspansja państwa Franków trwała od 481 r. do 870 r. W 843 r. został podpisany traktat v Verdum. Państwo Franków podzielono na 3 części (rozdzielono je między potomków Karola Wielkiego).

Proces tworzenia systemu społeczno- gospodarczego doby feudalizmu:

Kto ma uprawiać ziemię (dostarczać żywność i środków utrzymania), kiedy prowadzone są działania wojenne?

Wódz (władca) udzielał wojownikom prawa użytkowania działek ziemi, na których mogli gospodarować i czerpać z nich dochody.

Cała ziemia w państwie stanowiła własność patrymonialną panującego.

Wojownicy rycerze

Wytwórcy chłopi społeczeństwo stanowe

Duchowieństwo

Mieszczaństwo

Ustrój feudalny:

• Podległość prawna i ekonomiczna jednych grup społecznych względem innych

• Hierarchiczny system zależności lennych

Lenno=łac. Feudum

Lennik był zobowiązany uiszczać panu rentę feudalną

Lenno jako beneficjum (przekazywanie dożywotnio)

• Dominacja gospodarki naturalnej

• Decentralizacja rynków towarowych

Specyfika ustroju feudalnego w Polsce

NIE DOSZŁO DO UKSZTAŁTOWANIA SIĘ HIERARCHII LENNEJ

(władcy przekazywali określone obszary ziemi nie na zasadzie lenna, ale łącznie z nadaniem immunitetów)

Regalia - wyłączne uprawnienia władcy, np. sprawowanie władzy sądowniczej, prawo do bicia monety, prawo do ustanawiania wysokości ceł, prawo do wytyczania dróg.

Immunitet Ekonomicznych (Skarbowy): całkowite lub częściowe zwolnienie ludności zamieszkałej w majątku objętym immunitetem od określonych danin posług na rzecz panującego.

Immunitet sądowy: całkowite lub częściowe ograniczenie władzy sądowniczej urzędników książęcych i samego księcia nad ludnością zamieszkującą dobra objęte immunitetem.

Główne formy dochodów z ziemi:

• Renta naturalna - renta uiszczana w produktach (bydło, nierogacizna, drób, później w zbożach, na ogół pszenica, żyto, owies).

• Czynsz pieniężny

• Stan - świadczenia na rzecz władcy

• Renta odrobkowa (pańszczyzna)

• Dziesięcina - świadczenia na rzecz kościoła

Handel w okresie średniowiecza:

• Pozaeuropejskie centra handlu

• cesarstwa wschodnio-rzymskie, Konstantynopol

• handel prowadzony przez Arabów

*Hity eksportowe (broń, biżuteria, stal, dywany), Azja wysyłała (jedwab, przyprawy, towary wykorzystywane do produkcji perfum), a Europa w zamian za to (miód, sól, bursztyn, kruszce).

Do IX wieku brak ożywionej wymiany z obszarami pozaeuropejskimi i ograniczenie handlu wewnątrz-europejskiego.

Ożywienie:

• W handlu wewnętrznym w IX wieku związane z rozwojem państwa Franków.

• W handlu zagranicznym w XI wieku w związku z prowadzeniem wypraw krzyżowych.

Główne instytucje wymiany handlowej w średniowiecznej Europie:

Targi - wytwórcy, rolnicy, rzemieślnicy, okoliczni

Karczmy - wymiana na poziomie lokalnym, kupowano futra, skóry, wosk, miód, dokonywano rozliczeń barterowych (na poziomie płacidła- pełniły funkcję pieniądza, używano sól, płótno oraz towary jak futro, skóra)

Jarmarki - trwały długi czas (ponad tydzień), zjazd kupców, wymiany towarów z innych miast, za granicy, prawo wyznaczania miejsc jarmarków posiadał suweren.

Instrumenty polityki handlowej w średniowiecznej Europie:

• Przymus drożny (drogowy) - nałożenie obowiązków na terenie danego państwa dla kupców (aby poruszali się danymi drogami).

• Prawo składu -nadawane poszczególnym miejscowościom bądź miastom.

• Cła - ustawiany dla poszczególnym komór cennych w konkretnych miastach, dochody trafiały do suwerena (króla), dochody wynikające z handlu w poszczególnych miastach do budżetu danego miasta.

Działalność gildii handlowych:

Organizacje zrzeszające kupców.

• Hanza Flamandzka

• Hanza Niemiecka (związek hanzeatycki) - kupcy niemieccy + kupcy inflanccy

27.10.11

Przemiany w życiu gospodarczym w Polsce w XII-XIII wieku

Była akcja kolonizacyjna - 12 wiek. Podział pańśta spowodowała osadnictwo. Było osadnictwo na prawie polskim. Osadnictwo potem na parwie niemieckim w 13 wieku. To był system popularny w całej Europie. Do tego rpzycyznili się sami osadnicy, bo osadzali się na ziemiach polskich głównie ludzie z Cesarstwa Niemieckiego.

Ugór - grunt podzielony w ramach całej wsi.

Zboże ozime - tkwi w gruncie w zimie i owocuje na wiosne. Zboże jare - owocuje na jesień.

Z osadnictwem na parwie niemieckim wiązało się rozpropagowanie trójpolówki.

+ wolnizna

Osadnictwo na parwie polskim i niemieckim!!!!!!!!!!!

- Wzrost areału gruntów uprawnych
- Rozwój metod produkcji rolnej
- Rozwój hodowli
- Wzrost liczby ludności

Znamiona polskiej polityki gospodarczej XIV wieku:

1. Reforma systemu monetarnego - system czeski. Wprowadzenie systemu groszowego opartego na wzorach czeskich.

2. Wsparcie dla szeroko zakrojonej działalności osadniczej i budowlanej

3. Popieranie rozwoju rzemiosła i handlu

Działalność organizacji cechowej:
- nadzór nad jakością wyrobów
- zbiorowy zakup surowców
- reglamentowanie produkcji i zbytu ( ograniczać podaż, sprzedawanie towarów w określonych porcjach na jedna osobę
- ustalanie cen wyrobów, poniżej której nie można czegoś sprzedać; jak sprzeda poniżej to wypada z cechu i zaczną działać nielegalnie.
- organizowanie szkoleń i egzaminów mistrzowskich
- funkcje społeczne, religijne, towarzyskie

Rzemieślnicy niezrzeszeni w cechach byli określani mianem partaczy lub przeszkodników.

DUALIZM W ROZWOJU GOSPODARCZYM EUROPY ( xvi-xviii WIEK)

- GOSPODARKA FOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANA

W okresie średniowiecza feudałowie czerpali dochody z ziemi w postaci rent feudalnych przekazywanych od chłopów gospodarujących na ich włościach.

Feudałowie nie angażowali się bezpośrednio w produkcję rolną

• W późniejszym średniowieczu :
  - cen żywności
  - poziomu wynagrodzeń

Wzrost opłacalności produkcji rolnej.

W drugiej połowie XIV nastąpił gwałtowny spadek liczby ludności (dotkliwy zwłaszcza w Europie Zachodniej).
- epidemia dżumy ( czarna śmierć)
- nasilenie się działań wojennych
- zaostrzenie klimatu

+Spadek popytu na żywność
+Konkurowanie feudałów o osadników i robotników
+Próby zwiększenia poddaństwa

W krajach Europy Środkowej i Wschodniej:
- relatywnie mniejszy spadek liczby ludności
- wzrost znaczenia politycznego feudałów (późniejszej szlachty)
- stopniowy wzrost poddaństwa chłopów - re feudalizacja

Rozwój systemu gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej.

Linia Łaby dzieli 2 porządki gospodarcze. Po lewej stronie Łaby zmniejszenie poddaństwa, upowszechnienie czynszu w pieniądzu, zanik pańszczyzny, środki akumulowane z produkcji rolnej inwestowane w przedsiewzię3cia pozarolnicze. Po prawej stronie Łaby był wzrost poddaństwa, należności za użytkowanie ziemi przekazywane w produktach i robociźnie, brak znaczących inwestycji w przedsięwzięcia pozarolnicze.

Formowanie się fundamentów gospodarki kapitalistycznej w europie zachodniej w XVI-XVIII.

Konsekwencje ekonomiczne odkryć geograficznych dla gospodarki europejskiej:

1. Dostęp do nowych zasobów i terytoriów

2. Rozwój nowych centrów handlowych

3. Rozwój nowych form prowadzenia działalności gospodarczej

4. Wzrost roli społecznej i prestiżu kupców i bankierów

5. Wzrost podaży pieniądza, rewolucja cen

03.11.2011

System nakładczy- Niderlandy, Anglia, Szwecja.

Manufaktura rozproszona.

MERKANTYLIZM - (z włoskiego mercante = handlarz, kupiec) faza rozwoju europejskiej polityki gospodarczej, trwająca od XVI do połowy Xviii.

Podstawowy problem podejmowany przez merkantylizmów:

Jak powiększyć bogactwo i potęgę państwa?

Podstawy merkantylizmu:

1. bogactwo= kruszce, metale szlachetne:

-zabezpieczenie na wypadek konieczności prowadzenia działań wojennych,

-konsekwencja średniowiecznych relacji handlowych z krajami azjatyckimi,

-uzyskanie środków na finansowanie ekspansji terytorialnych.

2. Doktryna dodatniego bilansu handlowego.

3. Protekcjonistyczna polityka handlowa:

-embargo na eksport złota i srebra,

-forsowanie eksportu towarów przetworzonych,

-zezwolenie na import surowców i półfabrykatów.

4. Wzrost roli państwa w gospodarce:

-wsparcie dla rozwoju rzemiosła,

-wprowadzenie restrukcyjnego prawa morskiego,

-nadawanie przywilejów i przyznawanie patentów,

-państwo dbało o utrzymanie dróg, próbowano regulować rzeki, kanały.

5. popierano rozwój populacji.

Gospodarka folwarczno - pańszczyźniana

Podłoże ukształtowania się w Polsce gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej:

1. wzrost roli szlachty w życiu politycznym,

2. zmiany struktury cen (rewolucja ceny) - spadek dochodów realnych z rent feudalnych,

3. Wzrost potrzeb szlachty,( upowszechnienie się idei renesansu)

4. Wzrost poddaństwa chłopów.

1496- przywilej piotrkowski - ograniczenie możliwości opuszczenia wsi przez chłopów bez zgody pana.

1518- sądownictwo patrymonialne - wyłączenie z kompetencji sądów publicznych skarg składanych przez poddanych na swoich panów.

1520- statuty toruńsko-bydgoskie- nałożenie na chłopów obowiązku odrabiania pańszczyzny (1 dzień tygodniowo z 1 łana).

Produkcja folwarczna:

Folwarki gospodarcze wyodrębnione z majątku właściciela ziemskiego, w którym na własny rachunek prowadził on działalność rolną lub rolno-hodowlaną.

Funkcjonowanie gospodarstw folwarcznych było w coraz większym stopniu oparte na wykorzystaniu przymusowej pracy chłopów pańszczyźnianych.

Produkcja folwarków:

- szlacheckich - rynek wewnętrzny,

- magnackich - na rynek zagraniczny,

Uprawa ekstensywna, poszerzenie areału gruntów folwarcznych.

Powiększenie wymiaru pańszczyzny:

1520- 1 dzień z gospodarstwa o powierzchni 1 łana.

Xviii. - 5-6 dni z gospodarstwa o powierzchni 1 łana.

W drugie połowie XVIw, chłopi pańszczyźniani uprawiali ponad połowę gruntów gospodarstw folwarcznych.

Kryzys gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej:

W drugiej połowie XVIIw. nastąpiło znaczące zmniejszenie wydajności produkcji rolnej.

- stopniowa dezorganizacja działania organów władzy centralnej ( rozwarstwienie stanu szlacheckiego i osłabienie roli szlachty na rzecz oligarchii magnackich).

- zmniejszenie towarowości gospodarczej chłopskich, stopniowy powrót do gospodarki naturalnej.

- antymieszczańska polityka szlachty.

- zniszczenia wojenne.

Próby reform gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej.:

Czynniki instytucjonalne i polityczne umożliwiały dokonanie odgórnych systemowych reform gospodarki - reformy wprowadzane w sposób oddolny w poszczególnych majątkach ziemskich.

10.11.2011

Rewolucja przemysłowa- całokształt przemian technologicznych, społecznych, gospodarczych związanych z powstaniem przemysły fabrycznego.

-zapoczątkowane w Wielkiej Brytanii w drugiej połowie XVIIIw. (Europa XIX w.)

-rewolucja przemysłowa nie nastąpiła nagle, trwała dziewięciolecia.

• maszynizacja

• zastąpienie w procesie produkcji energii ożywionej przez energię nieożywioną,

-surowcem energetycznym był WĘGIEL! ( rozwój wydobycia węgla przekładał się na lokowanie zakładów przemysłowych).

Stopa życiowa robotników wzrosła; populacja korzystała na tym, że poprawiła się koniunktura przemysłowa.

1. Podłoże rewolucji przemysłowej:

-czynniki polityczne i instytucjonalne,

• w połowie XVIII w. w Anglii - przewrót polityczny, powołano REPUBLIKĘ.

• „rewolucja wspaniała”, „rewolucja chwalebna” - obalono Jakuba II i na jego miejsce powołano jego zięcia Filipa Orańskiego; nie chciano monarchii absolutnej - Filip podpisał dokument, który decydował o tym, że Anglia była monarchią parlamentarną.

• fiasko prób wprowadzenia absolutyzmu,

• wzrosła rola PARLAMENTU ( poszerzono niewielkie prawa wyborcze),

• przejęcie kontroli na finansami państwa przez parlament,

• rozdzielenie majątku monarchy od majątku państwa (np. jeśli król się zadłużył, to robił to na własny rachunek, a nie na koszt państwa).

• wzrost produktywności rolnictwa ( druga rewolucja agrarna)

-specjalizacja - całość produkcji na rynek (produkcja kwiatów, konopi, lnu),

-upowszechnienie POŁODOZMIANU (odejście od trójpolówki)

• konsolidowanie gruntów (poszerzanie ziemi ludu) ( pozwalało gospodarującym na staranie się byciem producentami rolnymi),

• akcja OGRADZANIA - działki rolne, ziemie.

-dostęp do korzyści w skali specjalizacja (wzrost wydajności produkcji rolnej w Anglii)

-tworzenie się rynku pracy dla rozwijającego się przemysłu,

• rozwój transportu wodnego (zagęszczona sieć kanałów; niskie koszty transportu; jednolity obszar celny; - rosła rozległość rynku),

2. Rewolucja form organizacji produkcji:

• system nakładczy,

• manufaktura (scentralizowana) - rzemiosło włókiennicze, produkcja tkanin i tekstyliów.

• Wprowadzenie maszyn - FABRYKI - głownie włókiennicze.

3. Główne innowacje doby rewolucji przemysłowej:

• James Watt - maszyna parowa 1769r. ( najwcześniej wykorzystana we włókiennictwie, później metalurgii),

• Abraham Darby - proces wytopu rudy żelaza przy użyciu koksu ( pierwszy piec w Gliwicach),

• Samuel Crompton - zmechanizowanie przędzalnictwa bawełny - 1779r.,

4. Wiodące gałęzie rewolucji przemysłowej:

• Przemysł włókienniczy - przemysł bawełniany (surowiec spoza Europy),

• Hutnictwo żelaza,

• Przemysł węglowy,

• Przemysł chemiczny - rozwój wiązał się z metodą produkcji surowców wykorzystywanych w innych gałęziach, np. potas, soda, kwas solny),

5. Konsekwencje społeczne rewolucji przemysłowej:

• Przemiana struktury społecznej:

- spadek znaczenia stanu chłopskiego i arystokracji,

-wzrost roli burżuazji i klasy robotniczej, ( choć mimo postępów industrializacji, do końca XIX w. w Europie najliczniejszą grupą społeczną pozostali chłopi),

• Przemiany stosunków agrarnych - procesy uwłaszczeniowe - ukończone w Wielkiej Brytanii i Niderlandach, - dominowały małe gospodarstwa rolne,

• Rozwój ruchu robotniczego,

-protesty przeciwko zmianom metod produkcji (LUDDYŚCI - od nazwiska Nedol Ludd) , niszczyli maszyny - winili je za swój los; powstania i bunty były niekrwawo tłumione; wieszano robotników za wystąpienia ; Francja wprowadzała karty za niszczenie maszyn,

- walka o podwyższenie poziomu wynagrodzenia i poprawę warunków pracy,

-ruch CZARTYROWSKI -(żądano reformy systemu wyborczego; chciano, by robotnicy mieli wpływ na zmianę prawie,

- „karta praw” - wprowadzono w latach 40-stych.

- w drugiej połowie XIX w. zaczęto wprowadzać reformy będące wyrazem wzrostu roli społecznej robotników,

BISMARCK - jego reformy- początek państwa dobrobytu (dokonano wprowadzenia systemu ubezpieczeń społecznych),

W Anglii pod koniec XIX w. umożliwiono robotnikom posiedzenia w Izbie Gmin ; eliminacja partii liberalnej,

6. Rewolucja przemysłowa poza Anglią:

• Poza Wielką Brytanią na drogę rewolucji przemysłowej weszły Belgia i Francja,

• W Niemczech industrializacja rozpoczęła się dopiero w XIX w. w latach 30-tych,

• utworzenie Niemieckiego Związku Celnego,

• polityka protekcjonizmu wychowawczego (wysokie cła na eksport/import brytyjskich artykułów), 1870/1871- zjednoczenie Niemiec + kontrybucja dla Francji,

• w pozostałych krajach Europy Kontynentalnej istniały jedynie pewne obszary, na kutych doszło do skutecznej implementacji nowych metod produkcji,

7. Rewolucja przemysłowa w Polsce:

• Zabór Pruski:

-wiodący przemysł : hutnictwo(rzemiosło węgla)

-hutnictwo żelaza,

-hutnictwo stali,

- huty cynku( istniały na Górnym Śląsku),

-maszyny parowe,

Pierwsza huta na koks - GLIWICE

-inne przemysły; węglowy (wydobycie węgla, cynku i ołowiu), wydobycie węgla rozrosło się dwudziestokrotnie w ciągu półwiecza,

-włókiennictwo ( rozwijało się bez korzystnych warunków),

- cukiernictwo (pierwsza na świecie cukiernia przetwarzające buraki cukrowe na cukier),

• Zabór Rosyjski:

- wiodący przemysł - włókiennictwo (bawełna)

-przędzalnia i tkalnia bawełny,

- przędzalnie i tkalnie wełny,

- przemysł lniany,

Ludwik Gerey , Izrael Poznański, Karol - pionierzy produkcji włókienniczej, właściciele fabryk wybudowanych w latach 50-tych,

Oprócz w Łodzi centrum włókiennictwa, tkalnie i przędzalnie prosperowały w : Tomaszowie Mazowieckim, Sieradzu i Warszawie.

- inne przemysły hutnictwo i cukiernictwo (prężny rozwój),

• Zabór Austryiacki

-trudne warunki dla rozwoju przemysłu,

-brak kapitału,

-brak dalszego rynku zbytu,

-kiepskie rolnictwo,

-niedostateczna baza surowcowa,

Pojawiła się branża tylko dla zaboru austriackiego: Przemysł NAFTOWY;

- polski farmaceuta- Ignacy Łukaszewicz - ( destylacja ropy naftowej),

1896- pierwsza destylacja ropy naftowej.

17.11.2011

T: Ku gospodarce światowej: przemiany gospodarcze w okresie 1870-1914

Geneza gospodarki światowej

• Rewolucja przemysłowa:

• Bezprecedensowy rozwój gospodarki europejskiej -> pogłębienie powiązań gospodarczych pomiędzy poszczególnymi krajami Europy i Świata

Ukształtowanie się w latach 70. XIX w GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

• Główne postulaty liberalizmu gospodarczego:

- Adam Smith

* „ Badanie nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” - opierały się na przekonaniu:

* „ system wolnorynkowy przynosi społeczeństwu większe korzyści niż rozwiązania oparte na ingerencji władz w gospodarkę”

Praca Smith'a była oparta na jego przekonaniach.

W warunkach wolnorynkowych działania jednostek motywowanych interesem własnym prowadzą do maksymalizacji dobrobytu ogólnospołecznego.

• Mechanizm rynkowy jest najlepszym mechanizmem alokacyjnym, -> na tym rozwijała się koncepcja roli państwa

ROLA PAŃSTWA ograniczona do pełnienia funkcji „ STRÓŻA NOCNEGO”

1. Zagwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego

2. Państwo jako podmiot tworzący normy prawne („reguły gry”)

3. Dostarczanie dóbr publicznych (infrastruktura, latarnie morskie, takie dobra, które przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, ale jest problem z dostarczeniem ich przez rynek)

• Klasyczna teoria handlu zagranicznego jako fundament dla polityki wolnego handlu.

Założenia:

- wartość dóbr (cena) jest zależna od kosztów produkcji

- pomijamy koszty transportu

- wymiana ma charakter barterowy

	WINO	SUKNO
ANGLIA	60 2s	10 ½ w
FRANCJA	5 ¼ s	20 4w

Godziny pracy w celu wyprodukowania
+ 1 ¾ s + 3 ½ w

Wahania cen

¼ s <= 1 w <= 2 s

½ w <= 1 s <= 4 w

• Liberalizacja polityki gospodarczej w II połowie XIX w.

• W WB - odchodzenie od protekcjonizmu rozpoczęło się jeszcze w XVIII w. , ale najważniejsze kroki zostały poczynione w latach 40tych kolejnego stulecia.

• Zniesienie Ustaw Zbożowych

• Zniesienie Aktów Nawigacyjnych

• Od lat 60tych WB prowadziła POLITYKĘ OLNEGO HANDLU (obowiązywały nieliczne cła importowane)

• Traktat handlowy pomiędzy WB a Francją (1860)

- znaczące obniżenie ceł

- klauzula najwyższego uprzywilejowania

• Lata 60te XIX w - umowy handlowe pomiędzy Francją a większością krajów europejskich (z KNU), jedyny kraj wyłączony z tego systemu to Rosja.

LIBERALIZACJA HANDLU

Wzrost wymiany międzynarodowej.

• Tendencja do koncentracji i monopolizacji

Podłoże:

- druga rewolucja przemysłowa (żarówka, silnik elektryczny, przemysł motoryzacyjny i elektrotechniczny, chemiczny, wydobywczy, metalurgiczny, Thomas A. Edison

• Synchronizacja cyklicznych wahań koniunktury gospodarczej w skali międzynarodowej

Przyczyny zawiązywania porozumień monopolistycznych:

1. Dążenie do maksymalizacji zysku poprzez uzyskanie wpływu na cenę

2. Dostęp do korzyści skali

3. Zmniejszenie ryzyka upadku firmy

4. Uzyskanie środków na badania i rozwój

5. Uzyskanie środków na prowadzenie skutecznej walki z konkurencją

Formy porozumień monopolistycznych:

1. Koncentracja pozioma ( do końca XIX w przeważała)

1. Z tej samej branży przedsiębiorstwa

2. Koncentracja pionowa ( od XX w) cały system firm składających się na wytworzenie dobra

1. Cicha zmowa (ang. gentelman' s agreement) umowa między właścicielami firm odnośnie poziomu cen minimalnych

2. Pool - wspólne wykorzystanie określonych kapitałów, też ustalono poziom cen min., robiono podział rynku

3. Kartel - określenie poziomu cen min., podział rynku, łączyły przedsiębiorstwa na ogół z tej samej branży (koncentracja pozioma)

4. Syndykat - wyższa forma kartelu - dobra sprzedawane przez jeden podmiot, po tej samej cenie, trudniej było się „wyłamać”

5. Koncern - powoływano też wspólny zarząd (i wszystko to co wcześniej)

6. Trust - tworzyły jedna firmę (USA) w ramach koncentracji pionowej

7. Holding - firma zawsze miała postać spółki akcyjnej (USA) zarówno koncentracja pionowa jak i pozioma.

Ustawodawstwo antymonopolowe;

• Pierwsze próby przeciwdziałania tendencji do monopolizacji podjęto pod koniec XIXw w USA:

• Ustawa Shermana - mało skuteczna

• Ustawa Claytona - bardziej precyzyjna (konkurencja niecenowa, oligopolizaja gospodarki)

W Europie tego rodzaju działania podjęto dopiero w XIXw ( najwcześniej w Niemczech)

24.11.2011

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ

• Dwa rozwiązania :

- monometalizm - umocowanie podaży pieniądza na jednym kruszcu (złoto lub srebro)

- bimetalizm - dwa kruszce (złoto i srebro), wymiana kruszec za kruszec

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ (ang. gold exchange standard)

• został wprowadzony w Wielkiej Brytanii pod koniec XVIII wieku .

• ugruntowany formalnie w latach 40. XIX wieku

• od lat 70. XIX wieku na rozwiązanie przechodziły kolejne kraje , tak że ostatecznie nabrał on charakteru systemu międzynarodowego.

Zasady działania:

• ustalenie PARYTETU waluty krajowej w ZŁOCIE

• ścisłe powiązanie podaży pieniądza z rezerwami złota

• zobowiązanie emitenta do nabywania i sprzedawania nieograniczonych ilości waluty krajowej za złoto

• zobowiązanie banku centralnego i wszystkich podmiotów tworzących system bankowy do wymiany wszelkich zobowiązań na złoto

• utrzymywanie całkowitej swobody eksportu i importu złota

Zalety systemu walutowego:

• sprawny mechanizm wyrównywania bilansów płatniczych

• względna stabilność wartości pieniądza

• dyscyplinowanie władz monetarnych

Wady systemu walutowego:

• niemożność prowadzenia ekspansywnej polityki monetarnej

• niebezpieczeństwo narażenia gospodarki krajowej na niekorzystne zjawiska zachodzące w gospodarce światowej

ROZWÓJ INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH

Czynniki sprzyjające rozwojowi inwestycji zagranicznych:

• nadwyżki kapitału generowane w konsekwencji rewolucji przemysłowej

• oczekiwanie stopy zysku wyższej niż na rynku krajowym

• rozwój instytucji ułatwiających międzynarodowe przepływy kapitału

• postępująca liberalizacja polityki gospodarczej

• upowszechnienie się systemu waluty złotej

GOSPODARCZE PODŁOŻE I KONSEKWENCJE EKONOMICZNE

I WOJNY ŚWIATOWEJ

• Rewolucja przemysłowa -> rozwój potencjału gospodarek europejskich

Zaostrzenie walki o :

• 
  rynki zbytu

• surowce

Dążenia do wzmocnienia stref wpływów

i rozbudowy imperiów kolonialnych

• Wybuch I wojny światowej 28 lipca 1914

STRONY KONFLIKTU

PAŃSTWA CENTRALNE

(Trójprzymierze)

Niemcy

Austro-Węgry

Imperium Osmańskie

Bułgaria (1915)

ENTANTA

(Trójporozumienie)

Anglia

Francja

Rosja

Belgia

Włochy (1915)

Rumunia (1916)

USA (1917)

OGÓŁEM 34 PAŃSTWA, których ludność stanowiła 2/3 ludności świata.

WPŁYW DZIAŁAŃ WOJENNYCH NA GOSPODARKI KRAJÓW WALCZĄCYCH

Brak szybkiego, jednoznacznego rozstrzygnięcia w konsekwencji

przeprowadzanych kampanii militarnych

WOJNA POZYCYJNA

(walka na wyniszczenie przeciwnika)

mobilizacja całego potencjału produkcyjnego i ludzkiego na potrzeby wojny

Brak siły roboczej

Kryzys surowcowy

Zmiany strukturalne

Rozrost przemysłu zbrojeniowego i gałęzi związanych kosztem sektorów cywilnych

Kryzys w rolnictwie

1.12.2011

08.12.2011

Ożywienie gospodarcze 1926-1929

-stopniowa poprawa kondycji gospodarki europejskiej:

-ożywienie w gospodarce niemieckiej

-wzrost gospodarczy w II RP

-dynamiczny rozwój gospodarczy Stanów Zjednoczonych i Japonii,

-Henry Ford- upowszechnienie się Produkcji taśmowej,

-wzrost obrotów w wymianie międzynarodowej.

WIELKI KRYZYS GOSPODARCZY- w październiku 1929r. doszło do gwałtownego załamania sdprzedaży w Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

BAŃKA SPEKULACYJNA

Genezy spadku koniunktury można doszukiwać się w zmniejszeniu popytu efektywnego przy braku ograniczenia podaży.

KRYZYS NADPRODUKCJI

BŁĘDY W POLITYCE MONETARNEJ

Kryzys dotknął niemal wszystkie kraje i w większości z nich trwał do 1933r. (w państwach o dominacji sektora rolnego do 1935).

ZAŁAMANIE PRODUKCJI

-fala bankructw,

-masowe bezrobocie,

-pogłębienie monopolizacji,

-załamanie handlu światowego,

-deflacja + nożyce cen,

WIELKI KRZYS GOSPODARCZY W POLSCE

W Polsce kryzys gospodarczy był ostry i długotrwały, co było konsekwencją:

-PAUPERYZACJA WSI (ograniczenie rynku wewnętrznego),

-ODPŁYWU KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO (w okresie kryzysu Polska nie wprowadziła ograniczeń dewizowych i utrzymywała parytet z 1927r. (odpływ 2,5 mld złotych)

-NIEWIELKĄ AKTYWNOŚCIĄ RZĄDU w poszukiwaniu możliwości przeciwdziałania recesji.

PRZEMYSŁ:

SPADEK PRODUKCJI o 41% (w 1932 w stosunku do 1928).

Największe zmniejszenie produkcji w Górnictwie i Przemyśle Ciężkim + przyspieszenie monopolizacji.

ROLNICTWO:

NOŻYCE CEN; spadek cen produktów rolnych większy niż w innych krajach - powrót do gospodarki naturalnej, podaż GŁODOWA.

IMPLIKACJE POLITYCZNE TEROII KEYNESA

-PODWAŻENIE WIARY W RYNEK- wzrost roli państwa w gospodarce.

INTERWNCJONIZM PAŃSTOWY

Celem Keynesa nie było obalenie gospodarki wolnorynkowej, lecz uchronienie jej przed upadkiem.

Szukał metody pogodzenia EFEKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ I INDYWIDUALIZMU ze SPRAWIEDLIWOŚCIĄ SPOŁECZNĄ.

Za podstawowe wady gospodarki wolnorynkowej uznawał Keynes:

1. Niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów.

2. Niezdolność do realizacji pełnego zatrudnienia.

Podstawowym środkiem zaradczym pobudzenia POPYTU EFEKTYWNEGO I SKŁONNOŚCI DO KONSUMPCJI przez PANSTWO:

-obniżenie stopy procentowej,

-oparcie systemu podatkowego na podatkach bezpośrednich,

-progresywne opodatkowanie dochodów osobistych, wprowadzenie podatku spadkowego,

-w okresie kryzysu - wzrost wydatków rządowych.

15.12.2011

KEYNSIŚCI uznali, że państwo powinno wobec tego spełnić funkcję:

• Alokacyjna

• Redystrybucyjna

• Stabilizacyjna

POLITYKA FUNKCJONALNYCH FINANSÓW (przeciwieństwo polityki zdrowych finansów)

Istotne są rezultaty polityki, a nie polityka jako taka, więc rozmiary deficytu budżetowego nie mają znaczenia.

Istotne jest jedynie osiągnięcie celów makroekonomicznych (wysokiego zatrudnienia, stabilnych cen, wysokiego tempa wzrostu gospodarczego).

NOWY ŁAD (F.D. Roosevalt)

New deal (Nowy ład)

POMOC Relief

OŻYWIENIE Recovery 3R

REFORMA Reform

• Kontrola działalności instytucji finansowych (banków, giełd)

• Znaczący wzrost inwestycji rządowych (program robót publicznych)

• Głęboka reforma sfery finansów publicznych (poszerzenie ubezpieczeń społecznych)

PAŃSTWO DOBROBYTU

Podstawą ideową prace J.S. Milla

Termin `państwo dobrobytu' zrodził się w latach 40. XX wieku

Wedle tej koncepcji państwo powinno wziąć na siebie obowiązek zapewnienia:

• Pełnego zatrudnienia

• Wzrostu gospodarczego

• Powszechnej opieki zdrowotnej i powszechnego dostępu do edukacji

• Środków do życia ludziom, którzy sami nie są w stanie się utrzymać

ELEMENTY PLANOWANIA GOSPODARCZEGOW II RZECZYPOSPOLITEJ (Eugeniusz Kwiatkowski)

• PLAN GOSPODARCZY NA LATA 1936-1940

Gros środków na rozwój infrastruktury

Koszt: 2 400 mln złotych (przekroczył o ok. ¼)

Plan zrealizowany przed zakładanym terminem

• PLAN ROZBUDOWY I MODERNIZACJI SIŁ ZBROJNYCH

Zakładano realizację na lata 1936- 1942, początkowo planowano rozproszenie inwestycyjne na obszarze całego kraju.

BILANS GOSPODARCZY II RZECZYPOSPOLITEJ:

SUKCESY		PORAŻKI
Częściowe przezwyciężenie skutków rozbiorów Stworzenie jednolitego organizmu państwowego Stworzenie ciągów komunikacyjnych Stworzenie jednolitego rynku wewnętrznego Wzrost produkcji niektórych dóbr (cement, papier, sól, ruda żelaza) Rozwój nowych gałęzi przemysłu Budowa COP-u, budowa Gdyni		Niepowodzenie w usunięciu różnic w rozwoju gospodarczym pomiędzy poszczególnymi dzielnicami Spadek produkcji Per Capita Spadek produkcji blisko ¾ najważniejszych artykułów przemysłowych Pogorszenie warunków bytowych ludności wiejskiej Niepowodzenie w stworzeniu chłonnego rynku wewnętrznego na wyroby przemysłowe

II WOJNA ŚWIATOWA:

Największy konflikt zbrojny w dziejach ludzkości

• W II wojnie światowej wzięło udział 61 państw

• Armie liczyły łącznie 110 mln żołnierzy

• Straty były blisko 4-krotnie wyższe niż po I wojnie światowej.

Bezpośrednią przyczynę wojny stanowiły ekspansjonistyczne dążenia państw osi

• NIEMIEC (doktryna Lebensraum)

• WŁOCH (koncepcja stworzenia Imperium Mare)

• JAPONII (dążenie do dominacji w Azji Wschodniej

• oraz w pewnej mierze działanie Związku Radzieckiego

POLITYKA GOSPODARCZA III RZESZY NA ZIEMIACH OKUPOWANYCH

Priorytety polityki gospodarczej były zależne od sytuacji na frontach.

Kraj Warty (Watherland) =ziemie włączone do Rzeszy

• próba zintegrowania z pozostałymi terytoriami Rzeszy

• 
  dążenie do całkowitego wyniszczenia ludności polskiej, żydowskiej i romskiej ( osadnictwo ludności niemieckiej)

• Delegalizacja złotówki (marka niemiecka jedynym środkiem płatniczym)

• Maksymalne wykorzystanie istniejącego potencjału na potrzeby wojenne

• Próby zwiększenia produkcji przemysłowej i rolnej

GENERALNE GUBERNATORSTWO:

• Początkowo- próby całkowitej deindustrializacji

• Atak na ZSRR- przedstawienie istniejącego pomysłu na produkcję wojenną

• Dążenie do zwiększenia produkcji rolnej

• Wymiana waluty

POLITYKA SOWIECKA NA ZIEMIACH OKUPOWANYCH

Próby ideologicznego uzasadnienia agresji na Polskę

• Realizowanie koncepcji zagłady polskich elit

• Przesiedlenia ludności

Tendencje w gospodarce światowej w II połowie XX wieku.

Po zakończeniu II WŚ Europa była sparaliżowana gospodarczo.

Straty wyższe niż po I WŚ.

Bez pomocy z zewnątrz, spoza Europy kraje Europejskie będą się wydobywać przez lata/dekady.

Dowodem na zmianę perspektywy postrzegania świata przez Amerykanów

zaczęli pomagać przed zakończeniem II WŚ.

• Pomoc na warunkach określonych w Lend-Lease Act

• udzielano od marca 1941

• wsparcie w walce z Państwami Osi (broń, żywność, mat. wojskowe, środki finans.)

• zobowiązanie beneficjentów do uczestnictwa w tworzeniu powojennego LIBERALNEGO ŁADU GOSPODARCZEGO, ale...

• udzielały pomocy też takim państwom, które nie zobowiązywały się do tego (np. Związkowi Radzieckiemu)

• wartość pomocy: ok. 50 mld $

• pożyczka, choć koszty zużytych materiałów umarzano (nie będą chcieli np. pieniędzy za zużytą amunicję)

• Pomoc humanitarna

Pomoc po zakończeniu działań wojennych:

• Pomoc organizowana przez ONZ

• UNRRA - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy i Odbudowy;

• United Nations Relief and Rehabilitation Administration

• Powołana w XI 1943 r.

• Początkowo głównie pomoc humanitarna z czasem dobra inwestycyjne

• wartość pomocy: ok. 3 mld $

• Miały charakter pomocy bezzwrotnej

Udział poszczególnych krajów w pomocy przekazywanej przez UNRRA:

Chiny 18% , Polska 16% , Jugosławia , Włochy 14% , Grecja 12% , Czechosłowacja 9% , Ukraina 6%, Pozostałe kraje 12%

Konsekwencje:

gospodarka krajów europejskich zaczęła bardzo szybko odżywać

zaczęto kupować produkty, których nie kupowano w ogóle w okresie wojny

nieurodzaj w rolnictwie → przeczuwano nadchodzący kryzys

napięcie pomiędzy ZSRR i St. Zjednoczonymi

obawa przed komunizmem w całej europie

Plan Marshalla

• plan odbudowy Europy

• St. Zjedn. dla krajów europejskich

• Niestety Polska nie mogła z tego skorzystać przez wpływ Związku Radzieckiego

• Został przyjęty przez 16 krajów (14 z Europy Zach., Grecja i Turcja)

• Realizowany w latach 1948-1953

• Stworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej

• Organization for European Economic Cooperation

• wartość pomocy: ok. 13,5 mld $

• wykorzystane na towary importowane ze Stanów Zjednoczonych

• Europejska Unia Płatnicza

• Urząd, który służył do clearingu rozliczeń uczestników w Planie Marshala bez korzystania z gotówki (tak by można było rozliczać towar bimterialny bez wykorzystania dolarów czy złota)

• ożywienie wymiany handlowej

• krajom europejskim udało się doprowadzić do wymienialności własnych walut (1958)

• wzmocnienie tendencji integracyjnych

• OEEC → w 1961 przemianowana na OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) - przystąpiła też Polska od 1996r.

• Konsekwencje:

• ustabilizowanie syt. gosp.

• OECD jako przyczynek ku integracji europejskiej

Niemcy okupowane przez UK Chiny

Francja USA

UK+USA=Bizonia

Bizonia?

Podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne (Berlin także podzielono)

System z Bretton Woods

1944 r. Konferencja

Próba nakreślenia ram powojennego światowego ładu gospodarczego

• System dolarowo-złoty (wypracowany na drodze porozumienia; wyrazem dominacji stanów zjednoczonych był fakt, że został oparty na walucie amerykańskiej $)

• Parytet określony w złocie i na złoto była wymienialna

• USD jedyną walutą wymienianą na złoto

• Stałe kursy pozostałych walut do USD

• Zobowiązanie władz monetarnych USA do wymiany pozostałych walut systemu na złoto (wedle ustalonych parytetów)

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• funkcjonowały dzięki składkom państw członkowskich (największą wpłacały st. zjed.)

• od wys. składki była zależna siła głosu w radzie gubernatorów

• gospod. Ameryk. Wiodła prym - ¼ składek wpłacanych przez państwa członkowskie w dolarach

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) -

• kredyty i pożyczki na odbudowę, nisko oprocentowane

• kredyty dla krajów Trzeciego Świata

• uzyskanie środków z BŚ jest możliwe przez orgaanizacje pozarządowe i podmioty prywatne

• dostarcza pomocy gospodarczej ( która spełnia rolę ścisłego nadzoru nad tym jak są wykorzystywane te środki)

Polska była członkiem MFW i BŚ. 1950 odstąpiła. 1986 ponownie przystąpiła (finansowano reformy Balcerowicza).

• Układ ogólny w sprawie ceł i handlu (GATT)

• and. General Agreement on Tariff's and Trade - podpisany tylko przez niektóre państwa należące do BŚ i MFW

• Stosowanie klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU), rezygnacja z kontyngentów.

• Po upadku bloku wschodniego okazało się, że klimat polityczny zmienił się na tyle, że możliwe jest wypracowanie takich norm, która pozwala na faktyczną liberalizację handlu

• 1995 r. Światowa Organizacja Handlu (WTO - World Trade Organization)

Relacje gospodarcze krajów bloku wschodniego:

• 1949 r. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej z siedzibą w Moskwie

• miały zapisane cele w statucie, ale realizowały zupełnie inne

• Celem oficjalnym było pogłębienie współpracy gospodarczej między państwami członkowskimi

• Ograniczenie wymiany z zagranicą - autarchizacja gospodarki

• W praktyce organizacja ułatwiająca podporządkowanie gospodarek krajów bloku wschodniego Związkowi Radzieckiemu

• Każdy kraj satelicki miał głównego partnera handlowego Związek Radziecki

Bloki Militarne

NATO Ameryka Północna

Układ Warszawski Cała Europa i Azja

Okres prosperity w gospodarce światowej

„Złota” i „srebrna” dekada gospodarki kapitalistycznej.

W krajach zachodnich - idea państwa dobrobytu

Po zakończeniu II WŚ w społeczeństwach zachodnich zaczęto wcielać w życie ideę PAŃSTWA DOBROBYTU

• Opór przed dzieleniem się z innymi członkami społeczeństwa ogromnie zmalał.

Lata 1946-1970

• Najdłuższy nieprzerwany okres wzrostu gospodarczego w dziejach gospodarki światowej

• lata 50 „srebrna dekada”

• lata 60 „złota dekada”

• ECONOMIC MIRACLES

• wysokie tempo wzrostu gospodarczego

• niskie bezrobocie <4%

• brak znaczących wahań ogólnego poziomu cen

Państwo dobrobytu w praktyce:

• wzrost dochodu narodowego per capita

• wzrost poziomu wynagrodzeń realnych

• SKUTEK: WZROST STOPY ŻYCIOWEJ LUDNOŚCI W KRAJACH ZACHODNICH

• Tworzenie lub rozbudowano publiczne systemy:

• ochrony zdrowia

• ubezpieczeń emerytalnych

• edukacji

• opieki społecznej

• SKUTEK: Bezpieczeństwo społeczne.

Była to odtrutka na ideologię komunistyczną.

Zaczęło się zmieniać w latach '70 - Załamanie koniunktury

• Kryzys systemu walutowego (zasadą na której został zbudowany system była wątpliwa)

• System z Bretton Woods = system dolarowo-złoty

• Możliwość finansowania deficytu budżetowego USA poprzez wzrost podaży pieniądza bez niebezpieczeństwa wzrostu poziomu cen.

1971 r. zawieszenie wymienialności USD na złoto (system się załamał)

w grudniu dokonano dewaluacji dolara czyli obniżono parytet waluty amerykańskiej w złocie; pozostałe kraje zaczęły przechodzić na rozwiązanie „system płynnych kursów walutowych”. Skutkowało to demonetaryzacją złota.

System walutowy okres istnienia metoda powstania podstawa

waluta zlota 1870-1914 przyjmowanie przez kolejne kraje zloto

sztabowo zloty 20-lecie miedzywojenn. Decyzje wladz zloto

dewizowo zloty jw. monetarnych

Załamanie koniunktury w latach 70-tych

• Szoki naftowe

• skokowe podniesienie cen ropy naftowej przez Organizację Eksporterów Ropy Naftowej (OPEC)

• embargo na eksport ropy do krajów zachodnich

• ograniczenie wydobycia

Kraje arabskie poznały znaczenie tego surowca, zostały monopolistami i doszło do rozgrywki między stanami zjed i arabami.

Skutek: Doszło do kryzysu ekonomicznego.

Rosły ceny ropy i ceny wszystkiego, bo związane było z rosnącymi kosztami transportu.

Gospodarka się załamała. → Kryzys wszystkich krajów zachodnich. - > cena baryłki ropy wzrosła z 5 do 13$ (1973 r.)

1980 cena baryłki ropy z 16 do 30$ (dużo mniej kłopotliwy problem)

Ciężki okres dla gospodarki światowej.

---