Pomiar promieni łuków kołowych i owali

Pomiary promieni sprowadza się do trzech metod:

- bezpośredniego porównania z wzorcami łuków kołowych,

- bezpośredniej,

- pośredniej.

Metoda bezpośredniego porównania z wzorcami łuków kołowych polega na ocenie zgodności mierzonego łuku z wzorcami.

Porównania dokonuje się przez obserwacja szczeliny ewietlnej, która powstaje miedzy wzorcem i przedmiotem

sprawdzanym. Najczęściej stosowane wzorce to:

- komplety cienkich płytek stalowych o promieniach stopniowanych, co 0,5mm oraz 1,0mm;

- wzorce szklane wbudowane do głowicy okularowej mikroskopu (głowice rewolwerowe) o promieniach stopniowanych w

odpowiednich zakresach, co 0,1mm; 0,5mm oraz 1,0mm;

- zarysy wzorcowe wykonane w odpowiednim powiększeniu na kalce technicznej.

Metoda bezpośrednia wymaga stosowania specjalnego narzędzia pomiarowego, którego wskazania pozwalają,

bezpośrednio - lub za pomocy specjalnej tabeli - odczytać wartość promienia mierzonego łuku.

Metoda pośrednia uzależniona jest od kształtu mierzonego przedmiotu. Przedmioty płaskie o grubości 2-5mm

najwygodniej jest kontrolować mikroskopem lub projektorom. Krzywizny zaś łuków przedmiotów o grubości powyżej 5mm

można mierzyć (jeżeli pozwala na to kształt) za pomocą wałeczków pomiarowych.

Najprostszym sposobem pomiaru promieni łuków kołowych jest

pomiar metoda bezpośredniego porównania. Polega ona na przystawianiu

do mierzonego łuku kolejnych wzorców promieni o rosnących lub

malejących wartościach (rys. 1) Promień mierzonej krzywizny jest równy

promieniowi wzorca, który przyłożony do przedmiotu nie wykazuje

prześwitów.

Pomiar bezpośredni mikroskopem warsztatowym lub uniwersalnym za pomocą głowicy rewolwerowej zarysami łuków .

Pokretło głowicy rewolwerowej

umo8liwia przemieszczanie wzorców kreskowych łuków kołowych

danego zestawu i umieszczenie ich w polu widzenia mikroskopu z

widocznym w tle mierzonym zarysem, tak że moża je kolejno

dopasowywac do tego zarysu. Zasada pomiaru jest taka sama jak opisana

poprzednio przy pomiarze za pomoca promieniomierzy. Kolejnosc

postepowania jest nastepujaca:

- umiescic fragment przedmiotu o promieniu r w srodku stolika

mikroskopu,

- dobrac własciwe powiekszenie obiektywu mikroskopu,

dla odpowiedniego sektora zarysu łuków w głowicy,

- ustawic ostrosc mierzonej krawedzi,

- sprawdzic ostrosc widzenia wzorcowanych zarysów łuków,

je8eli zachodzi potrzeba - ustawic ostrosc za pomoca okularu,

- wprowadzic w pole widzenia zarysy kreskowe o promieniach

najbli8szych promieniowi mierzonemu,

- starac sie dopasowac jeden z zarysów wzorcowych łuków do zarysu

mierzonej krzywizny tak, aby sie wzajemnie pokrywały - je8eli taki

stan zostanie osiagniety, to promien mierzony jest równy promieniowi

zarysu wzorcowego,

- je8eli osiagniecie powy8szego stanu jest niemo8liwe, to nale8y dobrac

dwa najbli8sze wzorcowe zarysy łuków tak, aby wiekszy z nich

o promieniu R2 wykazywał szczelinę w srodku łuku, mniejszy

o promieniu R1, na Krancach łuku (rys. 2). Promień i niedokładność

promienia oblicza sie ze wzorów podanych poprzednio.

Pomiar pośredni promienia na mikroskopie za pomocą cięciwy

i strzałki

Związek geometryczny pomiędzy promieniem, a strzałka i cięciwa

. Wielkościami mierzonymi bezposrednio SA długosc

strzałki łuku i odpowiadająca jej długosc cięciwy łuku

Sposób pomiaru . W celu obliczenia promienia należy

wykonac nastepujace czynnosci:

- ustawic mierzony płaski przedmiot o promieniu R na stoliku

mikroskopu i wygenerowac ostrość,

pozioma środkowa kreskę siatki okularu ustawic stycznie do zarysu

łuku i odczytac na podziałce śruby mikrometrycznej wskazanie

początkowe y1,

- przesunac stolik z przedmiotem o wartość strzałki s i odczytac

wskazanie koncowe y2,

- przesunac stolik tak, aby pionowa kreska siatki okularu znalazła Sie

w położniu x1, a nastepnie w x2 i odczytac odpowiadajace tym

poło8eniom wskazania mikrometru,

Dawid Brzank

---