W poszukiwaniu zdrowej demokracji na podstawie Józefa Majki
W swojej książce pt´”Węzłowe problemy katolickiej nauki społecznej” Józef Majka poświęca jeden z rozdziałów problemowi poszukiwania zdrowej demokracji
Przeglądając historię świata zwraca czytelnikowi uwagę na demokrację różnych czasów dziejowych stwierdzając ,że właściwie nigdy „rządy ludów nie były rządami wszystkich właściwie nigdy, na przełomie wieków nie udało się urzeczywistnić wszystkich idei i zasad do których odwoływała się demokracja. Najważniejszymi ideami i założeniami demokracji są idea godności , równości ,zasada wolności , sprawiedliwości , pluralizmu i prawo do inicjatywy. Dla demokracji najważniejszy jest naród musi być on świadomy tego co w nim zachodzi , musi znać swoje prawa i obowiązki , czuć swoją godność i osobowość. I tylko , jeżeli w narodzie panuje wspólnota i braterstwo może się w nim rozwijać zdrowa demokracja .Jest ona uwarunkowana odpowiednią dojrzałością moralną , społeczną i polityczną.
Józef Majka w przedstawia i omawia różne rodzaje demokracji dzieląc je wg zasad na jakich się opierają poszczególne systemy demokratyczne:
Demokracja Liberalna - kładzie nacisk na indywidualizm w narodzie .Każdy,nawet najdrobniejszy element narodu ma prawo do wolności osobistej do udziału w inicjatywach życia społecznego .Wszystkie jednostki są sobie równe .
Demokracja Narodowa - wadą tej demokracji jest to ,że dąży ona do zróżnicowania wartości jednostki w zależności od narodowości .Od demokracji liberalnej różni się tym, że głosi koncepcje dobra narodu jako dobra wspólnego.
Demokracja Socjalistyczna - założenia tej demokracji wiążą się ze znacznym ograniczeniem wolności .Objawia się to tym ,że nie wszyscy mogą brać udział rządzeniu a, jest to już samo w sobie zaprzeczeniem idei demokracji
Demokracja Chrześcijańska - opiera się na godności osobistej człowieka i niezaprzeczalnych prawach jednostki jako istoty ludzkiej .Społeczeństwo bowiem składa się ze współpracujących ze sobą jednostek, współdecydujących w sprawach narodu .Tak więc opisując te rodzaje demokracji Józef Majka chce nam zwrócić uwagę na ogromny problem nieujednolicenia demokracji i na to jak ważną rolę odgrywa tutaj poszukiwanie tej jedynej alternatywnej drogi do zdrowej demokracji
Na podstawie dwuwiekowego dorobku demokracji rozwinęły się liczne sposoby prowadzące do realizacji jej założeń ; powszechne wybory przedstawicieli do rządu ,powstawanie instytucji badania opinii publicznej ,wolność prasy radia i telewizji,sądownictwo i administracja .Wszystkie jednak te założenia są tylko pozornie przyczyniające się w dążeniu do demokracji.Józef Majka szczególnie akcentuje zasady na jakich opiera się demokracja i sposób w jaki się przejawiają w społeczeństwie .
*Zasada personalizmu - czyli teza o godności osoby ludzkiej .Głosi ona, że człowiek ,będąc członkiem określonej społeczności , nie może swojej suwerenności i indywidualizmu przekładać nad dobro ogółu. To wspólnota musi zapewnić jednostce możliwość własnego rozwoju i samodoskonalenia. Równość w społeczeństwie jest miarą sprawiedliwości.
Demokracja musi być otwarciem się jednostki na dobro wszystkich ludzi. Autor artykułu sformułował model chrześcijańskiej demokracji. Jako pierwszy warunek wymienia powszechność. Polega ona na stworzeniu, każdej suwerennej osobie, możliwości własnego rozwoju i danie prawa do stałego uczestniczenia w życiu społecznym. Właśnie to prawo do współdziałania jest podstawową formą demokracji chrześcijańskiej.
Warunkiem zdrowej demokracji jest wolność zrzeszeń ludzkich i poszanowanie wspólnot naturalnych czyli np. rodziny czy narodu.
Zrzeszenia i wspólnoty mieć prawo łączenia się w związki, powinny działać na terenie własnego kraju a nawet poza jego granicami. Dzięki zrzeszeniom każdy obywatel może oddziaływać na sprawy państwa. Dzięki swobodzie zrzeszeń społeczeństwo tworzy jednolitą masę i każda jednostka ma swoją wolność oraz swobodę rozwoju.
Drugim czynnikiem warunkującym demokrację jest samorząd i powołanie go staje się podstawą normalnej egzystencji. Samorządy stanowią osłonę przed odgórnym oddziaływaniem na ludzi. Również samorząd musi mieć swobodę w formułowaniu celów i programów działania, musi mieć możliwość przeprowadzania demokratycznych wyborów do organów samorządowych.
Dobrze rządzone państwo musi kierować się kilkoma podstawowymi postulatami dotyczącymi wyborów demokratycznych:
1/ postulat swobodnego tworzenia ugrupowań politycznych,
2/ postulat niezależnego zgłaszania kandydatów do parlamentu i samorządów,
3/ postulat rzeczywistych wyborów.
Kolejnym warunkiem funkcjonowania państwa demokratycznego jest parlament. Każda jego izba powinna mieć określone funkcje i kompetencje. Decydujące znaczenie powinna mieć izba niższa powoływana powszechnymi wyborami. Izba wyższa mogłaby składać się z najwyższych przedstawicieli samorządów, zrzeszeń, korporacji itp.- wybieranych w sposób określany prawem. Parlament musi być dwuizbowy.
Bardzo ważnym elementem państwa jest „demokracja gospodarcza”, dająca równe szanse wszystkim podmiotom gospodarczym. Głównym wymogiem demokracji gospodarczej jest podmiotowość gospodarcza.
Demokracja gospodarcza daje możliwość dostępu do kultury stosownie do zdolności i chęci oraz proporcjonalny udział we władzy gospodarczej. Władzę ma ten, kto ma technologię i kto działa dynamicznie. Oprócz podmiotowości gospodarowanie musi odnosić się do prawa naturalnego i być sprawiedliwe. Celem tego gospodarowania musi być zawsze człowiek, jego doskonalenie i rozwój.
Bardzo ważne jest aby wspólnoty gospodarcze odpowiadały idei demokracji tzn. by ich działalność nie ograniczała podmiotowości swoich członków, ale zapewniała im rozwój. Tak więc wspólnoty muszą być niezależne i samorządne aby każdy człowiek miał możliwość pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. W zdrowej demokracji wszystkie związki i zrzeszenia muszą mieć prawo do tworzenia koalicji. Przesłanką koalicji powinno być solidaryzowanie się z bliźnimi w obliczu doznawanych przez nich krzywd społecznych. Koalicje są więc formą wykonawczą przykazania miłowania bliźniego. To właśnie koalicje bronią swoich członków przed uciskiem i niesprawiedliwością systemu władzy w państwie, stanowiąc podbudowę zdrowej demokracji.
Książka Józefa Majki została wydana w 1990 roku, a autor prawdopodobnie pracował nad nią w latach '80, niemniej dopiero teraz można ocenić jej wagę i aktualność.
Wtedy było to śmiałym nowatorstwem- dziś jest to codzienność.
Żyjąc przez 45 lat w socjalistycznej rzeczywistości, przeciętny obywatel miał możliwość zapoznania się z demokracją jedynie z przekazów masmediów, które jednak przedstawiały temat stronniczo i w sposób niekorzystny. Czytając artykuł pt. ”W poszukiwaniu zdrowej demokracji” odnosi się wrażenie, że wszelkie metody rozwiązywania problemów narodu demokratycznego oparł autor na formie demokracji państwa kapitalistycznego, gdzie od wielu lat są one nieodłączną częścią życia.
Józef Majka nie przedstawia niestety żadnego doskonałego sposobu na wprowadzenie w życie zasad zdrowej demokracji.
Należy pamiętać, że forma rządu ludu została zapoczątkowana i rozwinęła się w Atenach, gdzie około 300 obywateli decydowało o najważniejszych sprawach swojego narodu.
Demokracja w zdrowym wydaniu, w dzisiejszych czasach, mogłaby mieć miejsce tylko wtedy gdyby organizowano referendum w celu ustanowienia każdego nowego prawa , zarządzenia czy ustawy. Z uwagi jednak na niewykonalność takiego zadania, w związku z ogromnym kosztem takiego przedsięwzięcia i realiami polskiej rzeczywistości , rozwiązanie takie jest niemożliwe.
Pozostaje nam jednak mieć nadzieję, że może kiedyś ktoś znajdzie cudowny środek na uzdrowienie naszego społeczeństwa i zdrowa demokracji nie będzie tylko mrzonką.