prof. dr hab. Giza Teresa

Wykaz zagadnień do egzaminu z przedmiotu

pedagogika resocjalizacyjna i sądowa

(2011/12)

Wyjaśnij pojęcie asocjalności ( wg Stanika)

Autor tak nazywa pewien utrwalony styl „codziennego" funkcjonowania jednostki (tzw. styl życia) charakteryzujący się takimi właściwościami, które decydują o szkodliwości funkcjonowania społecznego w szerszym zakresie. Funkcjonowanie takie jest uzależnione od pewnych utrwalonych właściwości osobowośc

Wyjaśnij pojęcie demoralizacja.

demoralizacja «odrzucenie obowiązujących norm moralnych, prowadzące do łamania prawa, rozwiązłości obyczajów itp.; też: czyjeś działania lub zachowanie powodujące u innych odrzucenie takich norm

Wyjaśnij pojęcie zaburzenie w zachowaniu.

Wg. J.Konponickiego- odchylenia od normy, jaką są zasady moralne, obyczaje i zwyczaje przyjęte w danym środowisku. Stopień odchylenia świadczy o sile zaburzenia.

Pojęcie niedostosowanie społecznego wg Pytki.

L. Pytki pojęcie społecznego niedostosowania odnosi się do rozmaitych zaburzeń

w społecznej adaptacji jednostki i w świetle literatury przedmiotu o wiele łatwiej jest odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób się ono przejawia, niż czym jest. Warto jednak przedstawić niektóre ważniejsze sposoby pojmowania terminu „społeczne niedostosowanie”, choćby dla zaznaczenia jak niejednolicie jest on definiowany i w związku z tym, jak wiele trudności nastręcza specjalistom.

Omów pojęcie stylu życia jako nadrzędnego konstruktu w diagnozowaniu niedostosowania społecznego.

pojęcie stylu życia odnosi do zespołu codziennych obserwowalnych zachowań, specyficznych dla danej jednostki, charakterystycznych dla teraźniejszości (interwału czasowego podlegającego diagnozowaniu), włączając w to również wartości ukierunkowujące aktywność danej osoby, będące efektem (w ostatecznym, podmiotowym rezultacie) samodzielnego wyboru.

4 rodzaje definiowania niedostosowania społecznego - wg Lesława Pytki.

1. Definicje objawowe- w których nieprzystosowanie społeczne określa się przez odwołanie się do jego podstawowych i specyficznych objawów albo elementarnych wskazników o charakterze behawioralnym

2. Definicje teoretyczne- w których oprócz charakterystyki symptomatologicznej angażuje się pewne pojęcia teoretyczne wynikające z ogólnej teorii przystosowania lub normalnego funkcjonowania spolenczego jednostki(np. motywacja, postawy, role spoleczne, przepisy rol spolecznych, normy, standardy idealne, internalizacja wartości i norm, poziom lęku, sumienie)

3. Definicje operacyjne- w których wskazuje się nie tylko na symptomy danego zjawiska (nieprzystosowanie, ale przede wszystkim sposoby jego pomiaru, odsylajac jednoczesnie do konkretnego narzedzia pomiarowego (testu,skali, kwestionariusza)

4. Definicje utylitarne (zdroworozsadkowe, administracyjne) ujmujące nieprzystosowanie społeczne od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz „niedostosowania” tego środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka oznaczonego jako”zaburzone”, wobez którego można stosować”specjalne metody i środki”

Objawy niedostosowania społecznego wg wybranego autora.

Wg Lesława Pytki zachowania antagonistyczno-destruktywne, opozycja do wartości społecznych, norm obyczajowych, negatywne i nieadekwatne reakcje na wymagania i nakazy zawarte w przypisanych rolach społecznych, nadużywanie alkoholu, uzależnienia lekowe, prostytucja, promiskuityzm, ucieczki z domu, wagary,pasożytnictwo społeczne, uczestnictwo w grupach podkulturowych

Pedagogika resocjalizacyjna - jej przedmiot.

Dyscyplina teoretyczna i praktyczna, zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, tj tą kategorią osób, która z różnych powodów wykazuje objawy nieprzystosowania społecznego, przestępczności. Dotyczy osób, u których proces socjalizacji nie powiódł się, jednostkami postrzeganymi jako odchylające się od normy

Działy pedagogiki resocjalizacyjnej.

TELEOLOGIA WYCHOWANIA- co osiągać, jakie są cele

TEORIA WYCHOWANIA- w jaki sposób osiągać, jakie zależności wykorzystywać

METODYKA WYCHOWANIA-jakimi środkami osiągać zamierzone cele,jak powinny być sformułowane zalecenia określające dobór optymalnych środków ich realizacji przy wykorzystaniu wyjaśnionych przez teorię wychowania zależności między zmiennymi

Trudności w określeniu normy w zachowaniu człowieka jako kryterium przystosowania.

Nie ma jednoznacznego określenia czym jest tzw norma a czym patologia. Ale w konkretnym środowisku poszczególni ludzie potrafią odróżniać zachowania normalne od nienormalnych . normalnym jest to, co przeciętne i powszechne w danym środowisku. Ale środowiska społeczne różnią się rozmaitymi cechami i dlatego to, co w 1 środowisku będzie normalne, w innym może być uznane za odchylenie-pozytywne lub negatywne

Znaczenie terminów: pedagogika, wychowanie, socjalizacja.

Pedagogika- nauka o wychowaniu

Wychowanie-proces celowego i świadomego kształtowania zachowań ludzkich,postaw, ról społecznych czy osobowości-lub jej ważnych cech,zgodnie z wcześniej ząłożonym modelem pedagogicznym,którego chcemy ukształtować w toku wychowania

Socjalizacja- całokształ wpływów wywieranych na jednostkę przez środowisko społeczno-kulturowe, w którym on żyje i rozwija się jakby niezależnie od wysiłków i staran wychowawców i nauczycieli

Różne ujęcia definicji resocjalizacji ( podać 5 przykładów).

I. Tytułowe ujęcia definicji resocjalizacji(inaczej koncepcje reso), to:

 

1)             resocjalizacja jako modyfikacja zachowań- polega na eliminacji takich zachowań, które są niezgodne z normami i zasadmi obowiązującymi w danym społeczeństwie; ma ona takża na celu pomoc jednostce w przyswojeniu zachowań poprawnie społecznych(nie zmienia się tutaj jednak przekonań jednostki)

 

2)             reso jako zmiana 'społecznej przynależności'- jest to zmiana tożsamości społecznej(roli, jaką pełni jednostka); poprzez aktywne wygaszanie motywacji i zachowań antyspołeczych jednaostka przeistacza się z roli "przestępcy" w rolę akceptowaną społecznie

 

3)             reso jako przebudowa emocjonalna- jest to pomoc jednostce w przejściu(które jest stopniowe) od uczuć i stanów negatywnych(które sprzyjają łamaniu norm społecznych) do pozytywnych, np. od zaistości, zazdrości i agresji do tolerancji i zrównoważenia

 

4)             reso jako wrastanie w 'kulturę' zaspokajania potrzeb- skupia się na nauce jednostki w jaki sposób ma ona prawidłowo zaspokajać swoje potzreby; ujęcie to tłumaczy, że ludzie stają się przestępcami, gdyż nie potrafią zaspokoić swoich potrzeb w sposób społecznie akceptowany; można powiedzieć, że w tym wypadku resocjalizacja to repersonalizacja: człowiek z niepohamowanej bestii bez sumienia zmienia się w osobę ludzkę świadomą swego człowieczeństwa i odpowiedzialności za siebie

 

5)             reso jako kształtowanie prawidłowych postaw społecznych- (inaczej: jako kształtowanie dobrze zintegrowanych postaw społecznych); postawy te, to 3 elementy od siebie zależne:

- nastawienie poznawcze: światopogląd(włąsne przekonania i sądy o rzeczywistości)

- nastawienie emocjonalne: hierarchia wartości

- nastawienie zachowaniowe

 

Problem oceny skuteczności procesu resocjalizacji: obszary diagnozy.

W celu porównywania skuteczność rozmaitych programów, strategii i procedur resocjalizacyjnych, należy najpierw (Lipkowski, 1980, s. 163):

1. Określić istotne składniki programu resocjalizacji z punktu widzenia ich znaczenia w realizowanym modelu resocjalizacji.

2. Zobiektywizować i „wystandaryzować” stosowane w procesie resocjalizacji metody i techniki oddziaływania wychowawczego tak, aby mogły być zastosowane przez kadrę pedagogiczną o podobnym poziomie przygotowania zawodowego w dowolnym momencie czasowym.

3. Dobrać odpowiednie grupy kontrolne zgodnie z parametrami charakteryzującymi grupy eksperymentalne, w których sprawdza się efektywność danej metody. Należy w pełni kontrolować wszelkie inne, niezamierzone wpływy na grupę eksperymentalną i kontrolną w celu określenia udziału poszczególnych czynników rzutujących na wynik końcowy.

4. Zaprojektować, co najmniej dwukrotne badanie wychowanków oraz rozmaitych cech ich środowiska wychowawczego, tzn. na początku oddziaływania resocjalizującego i po jego zakończeniu, np. po upływie jednego roku.

5. Prowadzić systematyczną analizę losów życiowych (badania katamnestyczne) jednostek poddanych resocjalizacji po opuszczeniu przez nie instytucji resocjalizującej.

Rodzaje nieprzystosowania społecznego według wybranej klasyfikacji i autora.

Wg C.E.Sulivana i M.Q.Granta-klasyfikacja amerykańska, 3 klasy nieprzystosowanych:

1. Aspołeczni- jednostki dostrzegające inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w stanie przewidzieć zachowań innych wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub lekkiego zagrożenia reagują złścią i agresją antysoołeczną. Innymi ludźmi interesują się jedynie w sensie instrumentalnym

2. Konformiści-na frustrację własnych potrzeb reagują nadmiernym serwilizmem w stosunku do osob ich frustrujących, zakładając, że są to osoby znaczące. Jednostka próbuje manipulować swoim konformizem w celu uzyskania doraźnych korzyści

3. Neurotycy- jednostki, które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią, tzn akceptowane społecznie. Przeżywają nieustanny lęk, że nie sprstają tym wartościom i normom, co prowadzi do poczucia niemocy i bezradności

Rozmiary i dynamika zaburzeń w zachowaniu i przestępczości (na przykładzie wybranych badań).

-------------------------------------------------------

Problem wypalenia zawodowego u pracowników resocjalizacyjnych.

Psychospołeczne czynniki występujące w miejscu pracy osób wykonujących zawody pomocowe może prowadzić do wypalenia zawodowego. Na te obciążenia mają wpływ np. agresja występująca u podopiecznych, brak wsparcia instytucji w której się pracuje. Wypalenie to występuje na 3 płaszczyznach-emocjonalnej, poznawczej, interpersonalnej(ma to największy wpływ na wykonywanie swoich obowiązków, może się przejawiać np. cynicznym i bezosobowym traktowaniem podopiecznych)

Czynniki utrudniające readaptację społeczną byłych przestępców.

-brak motywacji do zmiany dotychczasowego stylu życia, skłonności do nadużywania alkoholu, brak planów na przyszłość, wysoki poziom demoralizacji, silne związki ze światem przestępczym, trudna sytuacja materialna, brak perspekty na znalezienie pracy

Niedostosowanie społeczne w teoriach biologicznych.

-----------------------------------------------

Niedostosowanie społeczne i resocjalizacja w teoriach psychodynamicznych.

Zachowanie człowieka wywodzi się z jego dzieciństwa, ogromna rola jego relacji z matką. 3 sfery- id, ego, superego-zaburzenie równowagi energetycznej między nimi jest przyczyną zaburzeń. Ten nurt wprowadził do praktyki resocjalizacyjnej nowe formy m.in.-psychoterapia indywidualna, grupowa, psychodrama, socjodrama

Niedostosowanie społeczne i resocjalizacja w teoriach behawioralnych.

Nieprzystosowanie społ-społecznie niepożądane, zaburzenia formy zachowań, awersyjne i kłopotliwe dla otoczeniaspołęcznego a w konsekwencji również dla osób je przejawiających. Zachowania burzące ład społeczny, komplikują relacje interpersonalne. Nasze zachowanie wynika z tego, że się go nauczyliśmy

Resocjalizacja będzie polegać tutaj na poszukiwaniu bodźców, które wygaszą zachowania patologiczne a poza tym stosowanie treningów psychologicznych w celu „wytrenowania” zachowań uznawanych za pozytywne, aprobowanych społecznie

Niedostosowanie społeczne i resocjalizacja w teoriach poznawczych.

Tzw skrypty- czyli wiedza o otaczającym nas świecie w przypadku osób wadliwie socjalizowanych są zafałszowane i na ogół niezgodne z ogólnymi normami społecznymi, tzw. Wrogie zniekształcenie atrybucji-tzn wrogie postrzeganie partnerów interakcyjnych

Resocjalizacja oparta na zalozeniach teorii poznawczych prowadzi do powstania procesu destygmatyzacji, ten proces dokonuje się w kontekście interakcji społecznej.do tego najlepiej nadają się metody niekonwencjonalne.

Niedostosowanie społeczne i resocjalizacja w teoriach naznaczania społecznego.

Teoria naznaczenia społecznego - E.M.Lemert - wg niej dewiacje i przestępczość są elementem trudności w dopasowaniu się do społecznych reguł, odstępstwo od tych norm jest surowo karane, ci, którzy ich nie przestrzegają są piętnowani za zachowania nonkonformistyczne, tworząc marginesowe konsekwencje dla psychiki i struktury pozycji społecznej jednostki, izoluje ją i wyklucza.

Model przestępczości jako stylu życia - według Waltersa.

There exist in any criminal population a relatively small cluster of individuals who can claim resposibility for the majority of serious offensses committed. Crime can be conceptualized in lifestyle terms. Its one's daily routine, that seemingly reflect a lifestyle in which the rights of other and the rules of society are violated.

Teoria rozwoju dojrzałości interpersonalnej - według Sullivana i Granta.

Człowiek w trakcie rozwoju osiąga coraz to wyższe poziomy dojrzałości interpersonalnej (7 etapów dojrzałości kontaktów interpersonalnych). Podczas zdobywania socjalizacyjnych doświadczeń człowiek róźnicuje i integruje sygnały bodźcowe tworząc poznawczą reprezentację siebie, innych i zjawisk. Wyróżnikiem każdego z poziomów jest sytuacja problemowa, którą jednostka musi pokonać by przejść na następny poziom rozwoju. Osiąganie kolejnych poziomów jest zjawiskiem nieodwracalnym, nie można zejść do niższych poziomów, można jedynie 'stanąć w miejscu'.

Jeśli socjalizacja przebiega prawidłowo to tożsamość nabiera pełnego wymiaru, człowiek adaptuje się do zaistniałej rzeczywistości i kreuje ją(5, 6, 7 etap). Jeżeli jednak warunki socjalizacji nie są poprawne, mamy do czynienia z niedorozwojem tożsamości JA, czyli z nieprzystosowaniem społecznym(2, 3, 4 etap).

Koncepcja resilience- oporu - elastyczności- według Garmezy' ego i Ruttera.

polega na przyjęciu założenia, że pozytywna adaptacja społeczna wymaga osiągnięcie przez jednostkę punktu krytycznego od którego jest możliwe odbicie. Trzeba określić więc płaszczyznę „oporu”, która stanie się punktem zwrotnym w procesie socjalizacji. Taką płaszczyzna może być np grupa rówieśnicza lub rodzina. Jeśli jednostka podlega wadliwej socjalizacji rodzinnej to możemy mówić o profilaktycznej czy resocjalizacyjnej roli grupy rówieśniczej - może być też odwrotnie. Metody wykorzystują ce „opór” mogą mieć formę wychowawczej pracy grupowej oraz pracy indywidualnej. Można przyjąć założenie, że płaszczyzną oporu mogą być ukryte talenty, potencjały, predyspozycje. Rolą nauczyciela jest i wydobycie, uaktywnienie i wykorzystanie

Główne obszary zmian i kierunki rozwoju współczesnej resocjalizacji.

---------------------------------------------------------

---