Periodyzacja dziejów starożytnego Rzymu oprac. RM.

1.Monarchia (od domniemanego założenia Rzymu w 753 r. pne przez Romulusa do obalenia

ostatniego króla Tarkwiniusza Pysznego w 509 r. pne, tradycja głosi, że w tym okresie było w

Rzymie siedmiu królów, z których niektórzy - w tym Romulus - to postacie w zasadzie legendarne

2. Republika (509 pne - 30 pne.)

3. Cesarstwo (od 30 pne lub 27 pne) - kwestia datacji, zob. podr. s. 154

Okresy w historii Cesarstwa:

- pryncypat jako „komedia republiki” (zachowanie pewnych pozorów republiki): od 30/27 r. pne do

ok. 235 r. ne (lub do ok. 284 r. ne), pryncypat zapoczątkował pierwszy cesarz Oktawian August (30 pne -14 ne)

- niektórzy historycy wyróżniają okres przejściowy między pryncypatem i dominatem (235 ne - ok. 284 ne)

- dominat jako monarchia despotyczno - teokratyczna (od ok. 284 r. ne), dominat zapoczątkował cesarz

Dioklecjan (284 - 305) 4. Podział cesarstwa rzymskiego w 395 r. ne (dokonany przez cesarza Teodozjusza Wielkiego) na

cesarstwo zachodniorzymskie i wschodniorzymskie (bizantyjskie) 5. Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. (umowny koniec starożytności i początek średniowiecza)

Geografia historyczna starożytnej Italii (podr. s. 127) oprac. RM

1. Italia - warunki naturalne (mapa w podr., s.128)

- położenie Italii na Półwyspie Apenińskim - „but z wydłużoną cholewą”, razem z Sycylią swoisty pomost

między Europą a Afryką, Półwysep Apeniński dzieli basen M. Śródziemnego na część zachodnią i wschodnią

- przez obszar Italii rozciąga się pasmo gór Apeninów (wzdłuż osi południkowej, co nie utrudniało

politycznego zjednoczenia Italii w jednym państwie), jest jednak także wiele nizinnych obszarów z

ziemią nadającą się pod uprawę roli (jest jej znacznie więcej niż Grecji)

2. Granice Italii w starożytności - północna granica Italii w starożytności opierała się początkowo na rzekach Arno i Rubikon,

natomiast obszar znajdujący się na północ od tych rzek (przeważnie w dorzeczu Padu - czyli na Nizinie

Nadpadańskiej), sięgający aż do Alp, nosił nazwę Galii Przedalpejskiej (Galia Cisalpinia), mapy w

podr, s. 128, s. 138, - w późniejszym okresie obszar Galii Przedalpejskiej (obszar Niziny Nadpadańskiej - terytorium między Alpami

a rzekami Arno i Rubikon) został administracyjnie przyłączony do Italii

3. Zróżnicowanie etniczne mieszkańców Italii przed podbojem rzymskim (Rzymianie zakończyli podbój

Italii w 264 r. pne) - mapa w atlasie!, mapy w podr. s. 128, 138

A. Ludy indoeuropejskie:

▪ Italikowie - np. Latynowie (wśród nich Rzymianie), Samnici, Sabinowie, Lukanowie, Umbrowie)

▪ Ilirowie

▪ Galowie (na północ od rzek Arno i Rubikon - w tzw. Galii Przedalpejskiej

▪ Grecy - greckie kolonie w południowej Italii (na obszarze tzw. Wielkiej Grecji - Magna Graecia, np.

Tarent, Neapol) oraz na Sycylii

B. Lud nieindoeuropejski: Etruskowie - zamieszkiwali część zachodniej Italii, obszar między rzekami Arno na

północy i Tyber na południu, Etruskowie zamieszkiwali zatem obszar sąsiadujący z Lacjum,

zob. kultura duchowa i materialna Etrusków, podr., s. 127 - 129

- przynależność etniczna Rzymian: należeli do grupy plemiennej Latynów, posługiwali się zatem ich

językiem (lingua latina - dosłownie „język Latynów”, czyli j. łaciński)

4. Położenie geograficzne Lacjum i Rzymu

- położenie Lacjum (kraina geograficzna zamieszkana przez plemię Latynów): urodzajny obszar w dolnym biegu

Tybru, nad Morzem Tyrreńskim, „ograniczony od północy Tybrem, od zachodu M. Tyrreńskim, od wschodu

Apeninami” (podr. s. 127), graniczący na północy z obszarem zamieszkałym przez Etrusków, a na południu z

Kampanią

- położenie geograficzne Rzymu - Rzym znajduje się w Lacjum (a zatem Rzymian zalicza się do grupy

plemiennej Latynów), Rzym położony jest nad rzeką Tyber w pobliżu dogodnej przez nią przeprawy,

w niewielkim oddaleniu od wybrzeża Morza Tyrreńskiego i portu Ostia, na szlaku komunikacyjnym

łączącym Etrurię z Italią południową, w pobliżu złóż salin

5. „Siedem wzgórz piętrzy się” - topografia „Wiecznego Miasta” (analiza planu miasta i jego rozwoju

terytorialnego w starożytności) - zob. temat Początki Rzymu, punkt 2 (mapy w podr.,s.132, 176)

---