Rozmnażanie generatywne roślin:

1. Kiełkowanie

- epigeiczne (nadziemne)w większości małe nasiona

-hypogeiczne (podziemne) duże nasiona

-epigeiczno-hypogeiczne pośredni typ kiełkowania nasiona niektórych roślin drzewiastych

3 rodzaje nasion:

-bielmowe: bielmo nie zostało zużyte w trakcie rozwoju zarodka i wypełnia całe dojrzałe nasienie jako jego jedyna tkanka spichrzowa, np.: trawy, babka, mak, jaskier, rdest. AGAVACEAE, BORAGINACEAE, COMPOSITAE

-bezbielmowe tkanki ośrodka zalążka nie zostały zużyte w trakcie rozwoju zarodka, gromadzą zapasy jako obielmo, np.: imbir, pieprz CRUCIFERAE, PAPILIONACEAE, ROSACEAE

-obielmowe bielmo zostaje wcześnie zabsorbowane przez rosnący zarodek, tak że w dojrzałym nasieniu występują tylko jego resztki, a funkcje gromadzenia substancji zapasowych przejmują grube mięsiste liścienie, np.: motylkowe, krzyżowe, złożone, CARYOPHYLLSCEAE, NYMPHAEACEAE.

Kształt nasion: kuliste, jajowate, wrzecionowate.

Barwa nasion: w miarę dojrzewania nasiona przybierają barwę odpowiedniemu gatunkowi.

2.Dojrzewanie i spoczynek nasion.

W tworzeniu nasion wyróżniamy 3 fazy:

-kształtowania

-wypełniania

-dojrzewania

Pomiędzy kolejnymi fazami nie ma wyraźnych granic dlatego w praktyce wyróżnia się jedynie e miarę rozwoju nasion różną ich konsystencję:

-wodnisto-mleczna w okresie powstawania tkanki zapasowej o bardzo dużej ilości wody ok..80%

-mleczna intensywne gromadzenie w nasionach suchej masy, zawartość wody 50%

-mleczno-woskowa substancja zapasowa gęstnieje zaw. wody 40%

-woskowa substancja zapasowa przybiera postać wosku zaw. Wody 30%

-twarda stwardnienie substancji zapasowej

3. Pierwotny spoczynek nasion został podzielony na względny(płytki) i bezwzględny(głęboki) wg Grzesiuka spoczynek względny przechodzą nasiona, które osiągnęły dojrzałość fizjologiczną, ale znalazły się w warunkach niekorzystnych dla kiełkowania(woda, temp., światło). Spoczynek bezwzględny odnosi się do nasion, które uzyskały dojrzałość morfologiczną a czasem fizjologiczną.

Przyczyny:

-nieprzepuszczalność okrywy nasiennej dla wody gazów roślin z rodziny: Cannaceae, Convonvulaceae, Liliaceae, Solanaceae- w celu przerwania spoczynku konieczna jest skaryfikacja.

Niedorozwój morfologiczny zarodka, np.: Araliaceae, Orchidaceae. Nagromadzenie inhibitorów wzrostu w owocni, łupinie nasiennej czy zarodku.

4.Wyróżniamy fazy dojrzewania nasion:

a) dojrzewanie do zbioru

b) dojrzewanie posprzętne, trwające od zbioru do uzyskania pełnej zdolności kiełkowania i obejmujące

-wtórne fizjologiczne dojrzewanie w warunkach suchego składowania

-wtórne dojrzewanie występujące po poddaniu nasion specjalnym zabiegom tj. stratyfikacja, skaryfikacja.

5. Kiełkowanie nasion

a)faza fizyczna

b)faza biochemiczna

c)faza morfologiczna

6. Czyszczenie, suszenie i magazynowanie nasion.

Metody suszenia:

1.Kontaktowe-bezpośredni kontakt nasion z nagrzaną powierzchnią.

2.Pojemnościowe-polegające na działaniu prądem o wysokiej częstotliwości drgań elektromagnetycznych, powodujących wzbudzenie ciepła wewnątrz nasion.

3.Suszenie promieniami słonecznymi lub podczerwieni.

4.Konwekcyjne-polegające na doprowadzeniu do suszonego materiału ciepłego, suchego powietrza, którego obieg jest częściowo stymulowany.

7. Ocena materiału siewnego.

Kwalifikacja polowa plantacji nasiennej.

Ocena organoleptyczna.

Ocena laboratoryjna.

1. Czystośc nasion-wydzielanie w próbce laboratoryjnej następujących frakcji:

a. nasion czystych gatunku lub odmiany

b. nasion innych gatunków

c. nasion chwastów

d. zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne

CZ=M-(Z1+Z2+Z3...+Zn)/M*100

Z-ilość zanieczyszczeń w poszczególnych grupach(g)

M-masa próbki

CZ-czystość nasion(%)

8. Zdolność kiełkowania(%)

Energia kiełkowania(szybkość kiełkowania)-liczba nasion, które normalnie wykiełkowały w ciągu krótkiego czasu (3-10dni)

Siła kiełkowania-liczba nasion, które normalnie wykiełkowały w ciągu odpowiednio długiego czasu(10-28dni).

9. Metoda Lacona

Polega na wykorzystaniu zjawiska wybarwiania się żywych zarodków lub połówek nasion na kolor czerwonoróżowy pod wpływem tetrazoliny (1%roztworu o pH 6,5-7,0)

10. Metoda Nielubowa

Polega na zastosowaniu wodnego roztworu indygokarminu (0,2%), który wybarwia martwe tkanki na kolor niebieski. Tkanki żywe z funkcjonalną plazmo lemmą nie wybarwiają się.

11. Metoda Iwanowa

Tkanki martwe wybarwiają się na kolor czerwony pod wpływem 0,2% fuksyny.

12. Metoda plazmolityczna

Polega na określeniu stopnia plazmolizy komórek korzonka pierwotnego zanurzonego w odpowiednio wzrastających stężeniach, np.: sacharozy.

13. Metoda elektroprzewodnictwa

Opiera się na pomarze przewodnictwa wody, w którym moczone są nasiona.

14. Metoda rentgenograficzna

Zdjęcia rentgenowskie.

15. Wilgotność nasion.

16. Zdrowotność

17. Oznaczenie masy 1000sztuk nasion.Oznaczenie wartości użytkowej nasion (%).

WU-czystość nasion*siła kiełkowania/100

18. Zabiegi przedsiewne:

1. Skaryfikacja-uszkodzenie łupiny nasiennej.

a. skaryfikacja mechaniczna-uszkodzenie okrywy nasiennej przez pocieranie papierem ściernym, wstrząsanie z ostro graniastym piaskiem lub rzucanie o gładką powierzchnię.

b. skaryfikacja chemiczna- polega na moczeniu nasion w stężonych kwasach (k.siarkowy) lub zasadach przez kilkanaście minut do kilkunastu godzin zależnie od grubości okrywy nasiennej, po których nasiona zostają przemyte, a resztki kwasów usunięte przez przepłukanie słabą zasadą lub kwasem.

c. skaryfikacja termiczna-uzyskuje się nagrzewając nasiona do temperatury 35-45°C w ciągu kilkunastu godzin lub kilku dni albo zanurzając je na kilkanaście sekund w gotującej się wodzie (ilość wody równa 4 lub 5 objętością nasion), a następnie gwałtownie ochładzając.

2. Stratyfikacja

Zabieg polega na przetrzymywaniu nasion w wilgotnym i dobrze napowietrzonym środowisku w temp. ok..5°C(najczęściej 1-10°C).

3. Hormonizacja nasion

Polega na egzogennym traktowaniu nasion kwasem giberelinowym (GA3), którą stosuje się w postaci roztworu wodnego w stężeniu 500-3000ppm. Nasiona moczone są od kilku do 24 godzin, w temp. Pokojowej.

4. Zaprawianie nasion

-suche-polega na zmieszaniu nasion z pylistym preparatem w ilości 2-3g/1kg nasion lub 5g/1kg bulw, cebul czy kłączy. Do zaprawiania stosowane są preparaty kaptanowe lub tiu ramowe (Funaben T, oxafun T)

-półsuche polegające na pokryciu nasion cienką warstwą emulsji, zawiesiny czy roztworu wodnego określonych preparatów, najczęściej fungicydów połączonych z insektycydami(Topsin)

-mokre polega na moczeniu nasion przez 15-30min w roztworze wodnym lub opryskiwaniu zawiesiną czy emulsją odpowiedniego preparatu, a następnie szybkiemu przesuszeniu nasion. Ten zabieg wykonuje się bezpośrednio przed wysianiem czy wysadzeniem materiału.

-gazowe polega na zastosowaniu substancji o wysokiej prężności par, w temp. Pokojowej w specjalnie uszczelnionych zaprawiarkach.

5. Moczenie nasion.

Nasiona moczy się w wodzie od kilku do 24 godzin. Zabiegowi temu poddajemy głównie nasiona wysiewane bezpośrednio do gruntu, gdzie kontrola wilgotności jest trudniejsza.

6. Otoczkowanie nasion.

Zabieg polega na pokryciu nasion otoczką złożoną z mączki drzewnej, torfu i gliny (mogą być stosowane inne substancje)stanowiącej masę podstawową, do której mogą być dodawane fungicydy, insektycydy, regulatory wzrostu lub nawozy mineralne. Otoczkowanie ma na celu ułatwienie mechanizacji i normy wysiewu nasion.

ODKAŻANIE ZIEMI

1. Sterylizacja przez parowanie

-temp.90°C przez 15-20min

-wzrost ilości azotu amonowego i amoniaku(toksyczne dla kiełkujących nasion

-zabieg wykonujemy 2-3tyg. Przed wysiewem nasion

2.Sterylizacja chemiczna

-1%roztworu formaliny-10 l/m3ziemi(obsiew po 8-10dniach)

-Vapam-120-150cm3/m3(obsiew po 3m-cach)ziemię przykrywamy folią na ok..48godzin

3.Wysiew nasion.

-do drewnianych lub plastikowych skrzynek

-na dno skrzynki 2-3cm wilgotnego torfu(podsiąkanie wody)

-na torf przesiana ziemia do ¾ wysokości skrzynki(nie spływa)

-nasiona przykryć warstwą ziemi+piasku(1:1) na grubość nie przekraczającą 1-3grubości nasiona

-nasion drobnych nie przykrywać(np.: lobelia, begonia).

4.Sposoby siewu nasion ozdobnych

-siew rzutowy

-siew rzędowy

-siew rzędowo-pasowy

-siew kwadratowy.

5.Terminy siewu

a. siew zimowy-I/II. Wysiewa się nasiona gatunków uprawianych z rozsady, np.: begonia, żeniszek, szałwia

b. siew wiosenny III/IV. Nasiona wysiewa się do tuneli foliowych, inspektów, np.: niecierpek, portulaka, tytoń lub w kl.IV/V bezpośrednio do gruntu.

c. siew jesienny VIII/IX gatunki dwuletnie i byliny.

ROZMNAŻANIE WEGETATYWNE

1. Rozmnażanie przy wykorzystaniu zdolności do odtwarzania/regeneracji tkanek i organów.

-mikrorozmnażanie

-sadzonkowanie

-odkłady

-szczepienie i okulizacja

2. Rozmnażanie przez dzielenie rośliny

3. Rozmnażanie przy wykorzystaniu organów wegetatywnych podziemnych i nadziemnych roslin

Wegetatywnie rozmnaża się rośliny za pomocą

1.rozłogów, bulw, cebul, pseudobulw, rozmnóżek, cebulek pąkowych itp.

2.odkładów, odrostów pędowych i korzeniowych i podziału

3.pociętych fragmentów łodyg, pędów, korzeni, liści

4. różnego rodzaju szczepień

4. Wyróżniamy sadzonki

-liściowe

-pędowe

-korzeniowe

Pobieramy z roslin matecznych o sprawdzonym fenotypie. Rosliny mateczne powinny być zdrowe o dobrej kondycji w optymalnych warunkach cieplnych. Niektóre z nasion muszą natomiast przejść okres niskich temperatur do dobrego kiełkowania i rozwoju zarodków. Proces ten nosi nazwę jaryzacji lub jarowizacji.

Sadzonki liściowe

-z całych liści blaszek liściowych lub części liści.

Na sadzonki liściowe należy pobierać:młode liście, w pełni wykształcone i zdrowe. Wymagają kontrolowanych warunków: begonia elatior, peperomia obtusifolia, saintpaulia ionatha, hyacinthus, aloe vera.
Sadzonki liścowe ukorzeniają się w ciagu 4-5tyg. W podłożu:torf lub piasek. W temp.20-25°C.

Sadzonki pędowe to najważniejszy rodzaj. Są to fragmenty pędów z pąkiem szczytowym lub z pakami bocznymi.

Sadzonki pędowo-pąkowe. Aby otrzymać nową roślinę należy zmusić ją do tworzenia zawiązków korzeni. Dzielimy je na:

a. sadzonki zdrewniałe nieulistnione

Pobierane w okresie spoczynku wczesną wiosną, dobrze zdrewniałe pędy jednoroczne z dobrze wykształconymi pąkami, nie bierzemy wierzchołkowych części pędów. Najlepsza pora na pobranie to wczesna zima i późna jesień. Dł. Pędu 15-20cm w zależności od dł.międzywęźla (3oczka śpiące). Góra ucinana ukośni, dół prostopadle. Gotowa sadzonki powiązać w pęczki i umieszczamy je wp iasku, w temp 2-9°C, można użyć ukorzenia cza. Rozmnażamy: forsycja, tawuła, róża, ligustr, śnieguliczka, pigwa, trzmielina. Krzewy zrzucające liście na zimę lub zimozielone.

b. półzdrewniałe ulistnione.

Dł.7-15cm obejmują kilka węzłów, cięte z pędów które w dolnej części mają tkanki półzdrewniałe, w górnej części są zielne, ulistnione i nadal. Rosną. Temp. Rozmnażania 2-9°C, np.: pelargonia, gerbera, goździk, chryzantema, bluszcz, aucuba

c. słabo zdrewniałe

Pobieramy w okresie od wiosny do czerwca drzew i krzewów liściastych zrzucających liście na zimę i zimozielonych z miękkich niezdrewniałych pędów wiosennego przyrostu dł. 7-15cm, zawierających 2 lub więcej międzywęźla, ucinane tuż pod węzłem, np.: deutschia, viburnum, syringa vulgaris, klematis, cissus

d. zielne

Fragment roślin pobrany w czasie okresu wegetacji. Słabo zdrewniałe. Szybko się ukorzeniają, dł. 6-7cm, 2-3liście, cięcie jak u pozostałych. Możemy otrzymywać również przez oderwanie pędów bocznych (tzw. Sadzonki z piętką), np.: hortensje, koleus, hedera helix, achillea, aster, solidago. Pędy zbyt młode nie mają tkanek zdolnych do tworzenia korzeni. Tak samo pędy zbyt zdrewniałe nie nadają się na takie sadzonki. Sadzonki pozyskane wczesna wiosną są zbyt młode i dlatego szybko gniją. Zaleca się zatem pobieranie sadzonek asymilujących z kawałkiem starego drewna (tzw. piętką).temperatura podłoża nie powinna być niższa niż 13oC ani wyższa niż 28oC.

Sadzonki korzeniowe(późna jesień, wczesna wiosna), np.: robinia pseudoacacia, sumak octowiec, topola. Sadzonką korzeniową nazywamy odciętą część korzenia o długości (2), 8-10 cm i grubości ołówka do grubości palca.

Za pomocą sadzonek korzeniowych rozmnaża się gatunki mające zdolność formowania pączków przybyszowych na korzeniach i dawania odrostów korzeniowych.

U roslin mających zastosowanie w kwiaciarstwie, np.: zawilec jap., phlox paniculata, papaver orientale.

Sadzonkowanie rozpoczyna się zimą. Z dużą zawartością azotu będą się źle ukorzeniały(przenawożenie).

Czynniki zewnętrzne:

-warunki wodne

Gleby zwiewne powodują, że pędy gniją, złe są również zbyt przepuszczalne

-temp 20-27°C, 15°C nocą

-temp. Podłoża ok. 2-4°C wyższa niż otoczenia

-wymagają cieniowania, jednak nadmierne ogranicza fotosyntezę

-podłoże

Ukorzeniacze:

Odkłady

Metoda ta polega na przygięciu pędów i odkładaniu ich na ziemi. Do rozmnażania tym sposobem przystępuje się jesienią lub wczesną wiosną, wybierając pędy w zależności od terminu tegoroczne, zeszłoroczne dwu i trzyletnie o odpowiedniej długości. W celu ułatwienia ukorzeniania stosuje się niekiedy obrączkowanie, drutowanie pędu, nacinanie i pudrowanie ukorzeniaczem.

Pionowe: hortensja, mieszańce magnolii, porzeczka alpejska, agrest

Korzenie pojawiają się na niezdrewniałej łodydze.

Poziome: drzewa owocowe, krzewy.

Odkłady:

ziemne zwykłe,

pędy ułożone na ziemi lub w płytkich rowkach w ziemi od razu przysypuje się ziemią oprócz wierzchołków. Korzenie tworzą się na całej długości pędów, pędy wyrastają z pąków na czubkach pędów jak i z części pąków zasypanych ziemią. Alnus, Acer japonicum, Acer negundo, Acer palmatum, Acer rubrum, Acer saccharinum, Aesculus, Amelanchier, Ampelopsis, Andromeda, Carpinus, Clematis

ziemne powtarzane

Odkłady takie stosowane są do rozmnażania pnączy długopędowych o elastycznych pędach. Pędy takie układa się falisto w płytkich rowkach i od razu obsypuje ziemią. Kolejne odcinki pędu wystają ponad ziemię i z pąków tworzą się liczne młode pędy.Actinidia, Ampelopsis, Aristolochia, Campsis, Clematis, Hydrangea, Schisandra, Vitis, Wisteria

powietrzne,

Polega na nacinaniu lub obrączkowaniu i hormonizacji normalnie rosnących pędów w koronie z jednoczesnym stosowaniem otuliny otaczającej ranę, złożonej z materiału dobrze zatrzymującego wilgoć. Araukaria , magnolia, Tilia, viburnum

pionowe tzw.kopczykowanie,

Rozmnażanie przez odkłady zwykłe stosuje się przy krzewach i drzewach o sztywnych pędach, nie dających się przygiąć u samej nasady i na całej długości rozłożyć na ziemi. Tym sposobem można rozmnażać m.in. Acer negundo, Acer saccharinum, Aesculus, Amelanchier, Chaenomeles, Cornus, Eleagnus, Hydrangea, Magnolia, Prunus, Ribes, Tilia, Viburnum

poziome płaskie.

tworzone z zeszłorocznych lub starszych pędów, które układa się poziomo w płytkich rowkach na przedwiośniu. Z takich pędów wyrastają z pąków bocznych i szczytowych liczne młode pędy. Pędy takie oraz całe gałęzie ułożone w rowkach stopniowo obsypuje się ziemią (2-3 razy). Ukorzenione odkłady odejmuje się jesienią lub wiosną następnego roku.Acer negundo, Acer saccharinum, Actinidia, Ampelopsis, Aristolochia, Campsis, Clematis, Cornus,

Odkłady powietrzne. Stosujemy je gdy mamy grube i sztywne pędy które nie dają się przegiąć do ziemi.

Szczepienie: jest to zabieg chirurgiczny.

Zraz-jest to fragment rośliny szlachetnej.

Podkładka-fragment rośliny zawierającej korzenie, odpornej na choroby.

Górną część takiego połączenia nazywa się zrazem a część dolną podkładką.

Pod koniec zimy do marca zbieramy zrazy, część środkowa pędu. Na wiosnę pojawia się miazga(okres gdy kora bardzo łatwo odstaje od drewna) łączymy zraz z podkładką:

W szparę. Metoda stosowana w przypadku, gdy podkładka jest gruba i gdy mamy zamiar założyć kilka zrazów. Metoda stosowana najczęściej przy przeszczepianiu drzew lub pewnych ich partii.Optymalna średnica podkładki to 2,5-10 cm

pod skórę przez stosowanie kożuchówka,Metoda stosowana, gdy opóźniło się wiosenne szczepienie i soki już ruszyły a kora łatwo oddziela się od drewna. Metoda stosowana również w przypadku cienkich i słabych zrazów. Wadą tego sposobu szczepienia jest łatwe wyłamywanie zrazów przez wiatr (trzeba je przywiązywać wcześnie do prętów lub listewek)

zimowe w ręku.

Szczepienie na stosunek z języczkiem, bez języczka. Późna zima, wczesna wiosna.Szczepi się w ten sposób materiał o małej średnicy 0,5-1,3 cm. Zraz i podkładka powinny być tej samej średnicy. Powierzchnia cięcia powinna mieć długość 2,5-6 cm w zależności od grubości komponentów. Szczepienie przez stosowanie z języczkiem jest szczególnie wskazane przy szczepieniu gatunków o twardym drewnie. Z tej metody korzysta się przy szczepieniu na wiosnę gatunków o liściach sezonowych i przy szczepieniu letnim i zimowym gatunków o liściach zimozielonych.

Okulizacja-lato(lipiec, sierpień). metoda polegająca na tym, że do podkładki zakłada się tylko 1 pączek (oczko) z małym kawałkiem kory tzw. tarczką umieszczając go pod korą podkładki. Okulizację wykonuje się latem dopóki soki krążą w podkładce, a kora łatwo odchodzi od drewna.

W żywe oczko-gdy w tym samym roku wyrośnie roślina.

W śpiące oczko-w przyszłym sezonie wegetacyjnym wyrośnie pęd.

W literę T Tarczkę okulizacyjną wprowadza się od góry w nacięcie w kształcie litery T. Przeciętnie okulizuje się około 150 oczek/ godz. (u wytrawnych pracowników 300)

---