Struktura przemysłu w Polsce

Polski przemysł, podobnie jak cała nasza gospodarka, przez kilkanaście lat przeżywała kryzys. W 1991 r. kiedy odnotowano najniższy poziom produkcji wartość wytworzonego w nim produktu krajowego brutto ( liczonego w cenach stałych), w stosunku do 1978 r., w którym produkcja osiągnęła największe rozmiary, zmniejszyła się o ponad jedną trzecią. Duży był jego spadek w stosunku do 1988 r. nastąpiło jednak przełamanie spadkowych tendencji w produkcji przemysłowej.

Głęboki spadek produkcji przemysłowej, z jakim mieliśmy do czynienia w naszym kraju, w różnym stopniu objął poszczególne gałęzie przemysłu, odmiennie też ukształtował się jego rozkład w czasie. Bardzo silnie odbił się on np. na hutnictwie, zwłaszcza żelaza, którego produkcja sprzedana w latach 1980-1991 zmalała o ponad 50 %. W podobnie niekorzystnej sytuacji znalazł się przemysł lekki, zwłaszcza wiodąca jego gałąź - przemysł włókienniczy, a także skórzany. Spore zróżnicowanie spadku produkcji, a następnie niejednakowo przebiegające w poszczególnych gałęziach przełamywania kryzysu doprowadziły do zmian struktury produkcji naszego przemysłu.

Należą do nich np. spadek udziału przemysłu wydobywczego, wzrost udziału przetwórczego, wzrost udziału w produkcji sprzedanej tzw. Branż postępu technicznego i zmniejszenie udziału hutnictwa. Nadal jednak duży udział w wartości dodanej brutto przemysłu ma górnictwo ( wg obecnej statystyki GUS- górnictwo i kopalnictwo ) - 9,6 % w 2001 r. ( w większości krajów Unii Europejskiej poniżej 5 % ). Na tak duże znaczenie górnictwa zasadniczy wpływ ma górnictwo węgla (z udziałem 7,8 % ). Na przemysł przetwórczy (określane w publikacjach GUS jako przetwórstwo przemysłowe ) przypada 75,1 % wartości dodanej brutto przemysłu, a na wytwarzanie i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę - 15,3 %.

PRZEMYSŁ	UDZIAŁY W WARTOŚCI DODANEJ BRUTTO ( W % )
Spożywczy	18,2
Lekki	6,9
Drzewny i papierniczy	6,9
Poligraficzny	6,4
Chemiczny	15,7
Mineralny	7,6
Hutnictwo	2,4
Elektromaszynowy	31,0
Pozostałe	4,9

W przemyśle przetwórczym największe i rosnące znaczenie ma przemysł elektromaszynowy i spożywczy. Tak duży udział przemysłu spożywczego na szybsze przezwyciężenie kryzysu w tej gałęzi przemysłu niż w innych. Rozwojowi tego przemysłu sprzyja względnie szybka jego prywatyzacja, duże zainteresowanie nim kapitału obcego, możliwość jego modernizacji, a nawet budowy nowych zakładów przy względnie niewielkich nakładach kapitałów oraz bogata krajowa baza surowcowa. Niekorzystna jest natomiast sytuacja w przemyśle elektromaszynowym. Jest to z jednej strony następstwem małego popytu na niektóre grupy jego wyrobów, z drugiej zaś małej jego konkurencyjności i to nie tylko na rynkach zagranicznych, lecz także na rynku krajowym. Mała jest jeszcze chociaż stopniowo rośnie produkcja wyrobów dostarczanych przez tzw. Przemysły wysokiej techniki. Ich udział w produkcji przemysłu przetwórczego w najwyżej uprzemysłowionych krajach przekracza 15-a nawet 25 % , przy czym producentem zdecydowanej większości wyrobów wysokiej techniki jest przemysł elektromaszynowy. W Polsce na przemysł wysokiej techniki przypada poniżej 10 % produkcji przemysłu przetwórczego. Do dziedzin, które jak dotychczas najlepiej się u nas rozwijają i wchodzą w skład przemysłu elektromaszynowego należą:

• produkcja sprzętu i aparatury radiowo-telewizyjnej i telekomunikacyjnej;

• produkcja instrumentów medycznych;

• precyzyjnych i optycznych;

• zegarów i zegarków;

• maszyn biurowych i komputerów.

W 2001 r. przypadało na nie 5,2 % wartości dodanej brutto przemysłu przetwórczego. Względnie mały odsetek produkcji sprzedanej polskiego przemysłu przetwórczego przypada na przemysł chemiczny, mało nowoczesna jest także struktura jego produkcji. Na uwagę zasługują stopniowa modernizacja przemysłu farmaceutycznego zaliczanego do przemysłów wysokiej techniki oraz znaczne osiągnięcia przemysłu gumowego. Równocześnie nadal jest niezadowalający poziom rozwoju przemysłu tworzyw sztucznych w tym zwłaszcza nowych generacji tworzyw. Wychodzeniu przemysłu z głębokiego regresu towarzyszy stopniowa jego modernizacja, poprawa organizacji pracy oraz wzrost jego wydajności. Wzrost produkcji sprzedanej przemysłu wynoszący w latach 1992-95 ponad 30 % a w latach 1995-98 ponad 26 % osiągnięto przy zmniejszeniu liczby pracujących o 18 % tj. do 2,9 mln. osób. Największy spadek liczby pracujących wystąpił w górnictwie ( z 454 tyś. osób w 1992r. do 223 tyś. osób w 2001r. ) natomiast liczba pracujących w przemyśle przetwórczym zmniejszyła się do 2635 tyś. osób a więc o 28 %.

Nieco ponad 76 % pracujących skupia sektor prywatny. Na ten sektor przypada ponad 75 % produkcji sprzedanej przemysłu. Rola sektora prywatnego jest jednak niewielka w górnictwie oraz zaopatrzeniu w energię elektryczną, gaz i wodę, relatywnie dużo natomiast w przemyśle przetwórczym. Mały udział sektora prywatnego w górnictwie oraz w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę znajduje odbicie w przestrzennym układzie stopnia prywatyzacji przemysłu. Wszystkie województwa o rozwiniętym wydobyciu naszych najważniejszych surowców mineralnych, dużych elektrowniach bazujących na paliwach kopalnych i dużych zakładach przemysłu przetwórczego odznaczają się niskim poziomem prywatyzacji przemysłu. Najniższy jest on w woj. Śląskim w którym na sektor prywatny w 2001r. przypadało tylko 56 % produkcji sprzedanej przemysłu. Pewien wpływ na to wywarła także struktura przemysłu przetwórczego, w tym zwłaszcza duża rola hutnictwa żelaza.

---