Andrzej Gałka z Dobczyna
PIEŚŃ O WIKLEFIE
Andrzej Gałka (zm. po 1451) był duchownym, profesorem Akademii Krakowskiej, zwolennikiem husytyzmu. Pieśń sławiąca Wiklefa powstała ok. 1449 r., ale najstarszy znany jej przekaz pochodzi dopiero z połowy XVI w.
Lachowie1, Niemcowie,
Wszyćcy językowie2,
Wątpicie-li w mowie3
I wszego pisma słowie -
Wiklef4 prawdę powie.
Jemuż nie rownego5
Mistrza pogańskiego
I krześcijańskiego,
Ani będzie więcszego
Aż do dnia sądnego.
Kto chce tego dowieść,
Ta jest o niem powieść6;
Kto k niemu przystąpi
I w jego drogę wstąpi,
Nigdy z niej nie stąpi7.
Od boskich rozumow8
Aż do ludzskich umow9 -
Rzeczy pospolite10,
Wiele mędrcom zakryte,
Uczynił odkryte.
O cyrkwnej11 jedności,
Kościelnej świątości12,
Antykrysta włości13,
Niniejszych14 popow złości
Popisał z pełności15.
Krystowi kapłani,
Od Krysta wezwani16,
Jegoż naśladują
I skutki ukazują17,
Co są<ć> rozkazują18.
Cesarscy popowie19
Są antykrystowie,
Jich moc nie od Krysta,
Ale od Antykrysta:
Z cesarskiego lista20.
Pirzwy pop Lasota21
Wziął moc od chobota22
Konstantyna smoka,
Jegoż jad wylan z boka
W Cyrkwi rok od roka23.
Lasota się trudził,
Szatan go pobudził24,
By cesarzem łudził25,
W[e] jimieniu ji obłudził26,
Rzym na niem wyłudził.
A po niem laicy27
Obłudzeni wszyćcy -
Prze<cz>ż<e> jich dziedzicy28,
Namiastkowie stradnicy29,
Są w wielikiej tszczy<c>y30.
Chcem-li tszczyce zabyć31,
A pokoja nabyć,
Musimy się modlić
Bogu a miecz naostrzyć,
Antykrysty pobić.
Nie żelaznym mieczem
Antykrysty sieczem;
Święty Paweł z Lista32
Rzekł: "Zabić Antykrysta
Słowem Jezu Krysta".
Prawda - rzecz Krystowa33,
Łeż34 - Antykrystowa;
Prawdę popi tają,
Iże się jej lękają,
Łeż pospolstwu35 bają.
Kryste, przez Twe rany,
Racz nam dać kapłany,
Jiżby prawdę wiedli36,
Antykrysta pogrzebli37,
Nas k Tobie przywiedli.
Objaśnienia
1 Lachowie - Polacy.
2 Wszyćcy językowie - wszystkie narody.
3 Wątpicie-li w mowie - tu: jeśli wątpicie w wykład wiary w mowie (kazaniu)
4 Wiklef - John Wiklef (ok. 1329-1384), angielski reformator religijny; do jego poglądów nawiązywał Jan Hus i jego zwolennicy.
5 Jemuż nie rownego - któremu nie ma równego.
6 powieść - opowieść.
7 stąpi - zejdzie, zstąpi.
8 od boskich rozumow - mowa o ideach rzeczy w umyśle Boga. Jak wyjaśnia M. Włodarski, cała zwrotka nawiązuje do średniowiecznego sporu pomiędzy realistami a nominalistami na temat uniwersaliów, czyli pojęć ogólnych, którym realiści przypisywali byt rzeczywisty, podczas gdy nominaliści uważali je wyłącznie za "puste" nazwy. Wiklef opowiedział się za stanowiskiem realistycznym w traktacie De universalibus realibus.
9 ludzskich umow - chodzi tu o wyobrażenia rzeczy w umyśle człowieka.
10 Rzeczy pospolite - uniwersalia, powszechniki.
11 cyrkwnej - kościelnej.
12 Kościelnej świątości - tu: Eucharystii.
13 Antykrysta włości - władzy Antychrysta; tu: papieża.
14 Niniejszych - teraźniejszych.
15 Popisał z pełności - opisał w pełni. Autor wymienia główne tematy pism Wiklefa: o Kościele, o Eucharystii, o władzy papieża, o świetokupstwie.
16 wezwani - powołani.
17 skutki ukazują - dowodzą skutkami, czynami.
18 rozkazują - tu: nauczają.
19 Cesarscy popowie - księża katoliccy.
20 Z cesarskiego lista - mowa o legendarnym dekrecie cesarza Konstantyna Wielkiego (306-337), zapoczątkowującym w opinii Gałki świecką potęgę Kościoła.
21 Pirzwy pop Lasota - papież Sylwester I (313-335); Lasota - od łac. silvester - leśny.
22 od chobota - od ogona; aluzja do legendy o pokonaniu przez Sylwestra żarłocznego smoka zamieszkującego pod Skałą Tarpejską w Rzymie. Zdaniem Gałki potęga papieska pochodzi zatem od smoka, który symbolizuje szatana, a zarazem władzę cesarza rzymskiego.
23 W Cyrkwi rok od roka - w Kościele co roku, nieustannie.
24 pobudził - zachęcił.
25 łudził - oszukiwał, zwodził.
26 W[e] jimieniu ji obłudził - w majątku (bogactwie) go oszukał.
27 laicy - ludzie świeccy.
28 Prze<cz>ż<e> jich dziedzicy - przez co ich spadkobiercy.
29 Namiastkowie stradnicy - potomkowie nieszczęśnicy.
30 tszczy<c>y - rozterce, apatii.
31 zabyć - pozbyć się.
32 z "Lista" - w Liście; chodzi o werset 2, 8 z drugiego listu św. Pawła do Tesaloniczan: "A tedy objawion będzie on złośnik, którego Pan zabije duchem ust swoich".
33 rzecz Krystowa - mowa Chrystusowa.
34 Łeż - fałsz, kłamstwo.
35 pospolstwu - ludowi, wiernym.
36 Jiżby prawdę wiedli - którzy by kierowali się prawdą.
37 pogrzebli - pogrzebali.