STAROŻYTNOŚĆ
1. Jaką nazwę nosiło i jakie ćwiczenia fizyczne obejmowało wychowanie gimnastyczne w starożytnej Grecji?
Był to pentathlon (pięciobój), w skład, którego wchodziły: biegi, skoki, rzuty dyskiem i oszczepem oraz zapasy (mocowanie się).
2. Jaka jest rola sofistów w starożytnej Grecji?
Celem ich działalności było wykształcenie i wychowanie działaczy politycznych. Sofiści uczyli za pieniądze sztuki wymowy, umiejętności przedstawiania i uzasadniania swoich poglądów, niezbędnych dla sprawowania władzy, przekazując wiedzę i umiejętności, które miały gwarantować przyszłemu politykowi skuteczność działania.
3. Porównaj wychowanie spartańskie i ateńskie, znajdź cechy wspólne i różnice.
Różnice: Sparta - sport bez względu na płeć, śpiew chóralny, taniec sztuka, bardzo surowy ideał wychowania, wyrabianie moralności, muzyka wyraz zbiorowej kultury, selekcja dzieci - najsilniejsze, najzdrowsze jednostki,
Ateny - nauka tylko dla chłopców, nauka inteligentnego wychowania, alfabet, sylabizowanie, od 14 roku życia ćwiczenia gimnastyczne, nauka w gimnazjonie,
Cechy wspólne - oddawanie dzieci w siódmym roku życia pod opiekę nauczyciela, sport, muzyka, poezja, kunszt wojenny,
4. Wychowanie spartańskie i jego cechy charakterystyczne.
Śpiew chóralni i solowy
Sport
Sztuka
Taniec + gimnastyka
Śpiew + poezja
Tężyzna fizyczna
Surowe wychowanie wojskowe (od ok. 750r.p.n.e)
Ideał bohatera bezwzględnie oddanego państwu
Dzewczeta miały pełnić rolę zdrowych i dorodnych samic
Selekcja dzieci
Kunszt wojenny
Moralne wychowanie
5. Jakie są cechy charakterystyczne i treści wychowania w starożytnej Grecji?
Każdy młody obywatel musiał być przygotowany do obrony ojczyzny, co przekładało się na konieczność służby wojskowej. Początek wychowania młodego greka dawała opieka nad jego sprawnością fizyczna. Realizacje tego procesu rozpoczynały Ćwiczeni pentathlon ( pięciobój) w skład, którego wchodziły: biegi, skoki, rzuty dyskiem i oszczepem i zapasy. Zwracano również uwagę na moralne wychowanie młodych ludzi. Za młodu wpajano dobre obyczaje, szacunek do rodziców, i osób starszych, skromne zachowanie. Głównym Środkiem kształcenia charakteru i umysłu stało się wychowanie muzyczne, umożliwiało ono oddawanie czci bogom, uczestnictwo w uroczystościach religijnych i państwowych.. W skład tego wychowania wchodziły muzyka, taniec, śpiew i poezja.
6.Omów ideał kalokaghatii.
Idea kalokaghatii polegała na srogim obchodzeniu się z niewolnikami, które owocowało częstymi buntami wewnątrz państwa - miasta, oraz fetyszyzacja sztuki wojennej doprowadziły do ukształtowania się bardzo surowego ideału wychowawczego realizowanego z żelazną konsekwencją.
7. Na czym polegała metoda sokratyczna?
Sokrates był zwolennikiem tradycji w wychowaniu. Wychowanie powinno prowadzić do transcendentnej prawdy, a nie tylko sposobów i technik pokonywania przeciwnika. Cnota tożsama z wiedza oznaczała możliwość wyuczalności. Cnoty można się nauczyć, zatem od nas zależy czy ją posiądziemy czy nie. Cnota jest jedna, powszechna, wieczna i nie zmienna. Cnota to wiedza. Wychowanie moralne polega na wychowaniu intelektualnym. Najbardziej znanym osiągnięciem Sokratesa, obok sformułowania takich pojęć jak cnota i wiedza, jest określenie i opisanie metody heurystycznej (poszukującej), która znalazła swe zastosowanie w nauce o wychowaniu. Twierdził on, że o wykształceniu człowieka decyduje nie tyle zasób wiedzy, ile umiejętności jej zdobywania. Uznaje się ze jest to metoda (naprowadzającą) albo erotematyczna (polegająca na pytaniach i odpowiedziach), dzieląca się na dwie części: negatywną i pozytywną. W części negatywnej zwanej elenktyczną, czyli obalająca, dominowała ironia. Ta cześć polegała na zadawaniu pytań, do absurdu. Pozornie chwaląc tok jego rozumowania. Sokrates wyśmiewał oczywisty fałsz, co miało uświadomić rozmówcy jego błędy. Druga cześć metody, po obaleniu tezy dyskutanta, polegała na dialogu, w którym autor - za pomocą odpowiednich pytań - naprowadzał rozmówcę na prawidłową drogę i kierował jego myślenie na właściwe tory, zmierzając do wydobycia prawdy. Ten element metody został nazwany maieutyką ( akuszeria), czyli wspomaganiem rozmówcy w samodzielnym dochodzeniu do prawdy i formułowania własnych myśli.
Metoda sokratyczna prowadziła uczniów do nabycia umiejętności samodzielnego krytycznego myślenia.
8. Wychowanie społeczeństwa w państwie Platona.
Koncepcje wychowawczą Platona rozpoczynają działania prenatalne. Matki muszą mieć świadomość urodzenia dziecka w odpowiednim czasie.
Dziecko po urodzeniu było własnością państwa i oddawane było do domu dziecka. Systematyczne oddziaływanie wychowawcze rozpoczynało się w przedszkolach przy świątyniach gdzie przyprowadzano trzyletnie dzieci. Platon, którego uważa się za twórcę koncepcji wychowania przedszkolnego, uważał ze w pierwszym etapie życia należy wpłynąć na rozwój zdolności i wyobraźni przyszłego obywatela. Na tym etapie edukacji: gry, zabawy, mity, muzyka, taniec, śpiew i opowiadanie. Wszystkie środki dydaktyczne i wychowawcze opiekujące się dziećmi, musiały być zatwierdzone przez państwo. Nie dopuszczalna była dowolność, nic, o czym nie zadecydowałoby państwo. Uzupełnieniem tego programu miała być gimnastyka, dzięki której dziecko osiągało harmonie między duchem a ciałem. Ćwiczenia obowiązywały chłopców i dziewczęta.
Platon uważał, że przymus nauczania powinien obowiązywać wszystkich do tego uprawnionych, a na uczyciele powinni być opłacani przez państwo.
Szkoła rozpoczynała się w 10 roku życia. Przez pierwsze trzy lata nauczaniu czytania, pisania i liczenia. Następne trzy poświęcano na wykształcenie muzyczne i literackie, opierające się na żywym słowie, bowiem ustne komunikowanie się było najwłaściwszą formą porozumiewania się. Przedmiotem szczególnie ważnym dla Platona była matematyka, której na poziomie elementarnym nauczano głównie z powodów utylitarnych, potem zaś traktowano ją jako narzędzie zbliżające człowieka do świata idei, jako przedmiot rozwijający myślenie i pamięć.
Do matematyki dołączała jeszcze astronomia, ale nie wszyscy uczyli się na wyższym poziomie. Platon uważał, że dziewczęta odpowiednio wykwalifikowane, mogą być dopuszczone do służby państwowej.
Efebia, czyli obowiązkowa służba wojskowa, rozpoczynała okres, w którym zajęcia intelektualne ustępowały miejsca ćwiczeniom fizycznym, służącym wojnie. [Podczas tej służby kładziono nacisk na tężyznę fizyczną i moralną. Wartość człowieka była mierzona interesem zbiorowości. Obywatel nie zdolny do działalności nie był wart istnienia. Podczas efebii następowała pierwsza selekcja: najzdolniejsi, po ukończeniu służby wojskowej, przeznaczeni na wyższe stanowiska, studiowali dalej, przez dziesięć lat zgłębiając tajniki matematyki i muzyki, by w trzydziestym roku życia rozpocząć pięcioletnie studia filozoficzne. Mniej zdolni przechodzili do grupy strażników wojowników. Najlepsi po ukończeniu studiów filozoficznych, odbywali piętnastoletnią praktykę w urzędach, by w pięćdziesiątym roku życia zostać mędrcem filozofii, reszta obejmowała pośredniejsze stanowiska państwowe.
W koncepcji edukacyjnej Platona, wyraźnie brakuje nauk przyrodniczych. W wychowaniu również jest ograniczone wydawanie kar fizycznych do przypadków zniewagi starców przekroczenia prawa. Platon po raz pierwszy uświadomił społeczeństwu związek, jaki występuje pomiędzy działalnością pedagogiczna a polityką. Wykazał, że pedagogika może służyć polityce, kształtować pożądane postawy społeczne i propaństwowe. W idealnym państwie nie ma rodziny ani własności indywidualnej. Wychowanie w idealnym państwie wyrabia jednolitość w obywatelach.
Poglądy Platona łączą w sobie spartańska ideę społeczeństwa obywatelskiego, gotowego poświecić wszystko dla ukochanego państwa, z intelektualną postawą Aten, kładących nacisk nie tylko na strefę fizyczna człowieka, ale też na stronę moralną i intelektualna.
9. Koncepcje wychowawcze Platona i Arystotelesa - podobieństwa i różnice.
Koncepcja platońska, jak i arystotelowska mają wspólne cechy:
Wychowanie wzorowego obywatela państwa
Staranne zajmowanie się dzieckiem
Umiłowanie wiedzy i cnoty
Konieczność oparcia pedagogiki na wskazaniach psychologii
Odpowiedni dobór rodziców
Wychowanie przez kształtowanie tężyzny fizycznej i zdrowego odżywiania
Praca fizyczna dla niewolników
Różnice:
Platon - powierzenie czynności wychowawczych wyłączne państwu, nauka od 10 roku życia, zwolennik idealistycznej koncepcji świata.
Arystoteles - rola rodziny i społeczeństwa w emocjonalnym rozwoju moralno-intelektualnym dziecka, nauka od 7 roku życia, poznawanie zmysłowe, czyli postrzeganie, zdolności odróżniania wrażeń.
10. ”Psychologiczna droga” poznania rzeczywistości w myśli Arystotelesa.
poznanie zmysłowe, czyli postrzeganie, zdolności odróżniania wrażeń
zapamiętywanie, czyli zbieranie wrażeń i ich przechowywanie
wewnętrzne przetwarzanie wrażeń, dochodzenie do uogólnień, do rozumowania.
11. Przebieg procesu nauczania w koncepcji Arystotelesa.
przedstawienie uczniowi odpowiednio dobranego materiału (postrzeganie)
zapamiętywanie, tą umiejętność należy ćwiczyć przez częste powtarzaniu materiału
wprowadzanie ucznia w umiejętność operowania zdobytą wiedzą
12. Szkolnictwo i oświata w starożytnym Rzymie.
Wychowanie rzymskie należało do rodziny i opierało się na konsekwętnej realizacji zasady mos maiorium, czyli poszanowaniu obyczajów przodków.
Dziewczęta pozostawały przy matce, w domu gdzie uczyły się przędzenia wełny, tkania i innych prac domowych.
Chłopiec pod opieka matki pozostawał do 7 roku życia, następnie przechodził pod skrzydła ojca, którego Rzym uznał za najwłaściwszego nauczyciela. Ojciec uczył syna czytania, pisania, prawa, wprowadzał w świat dorosłego życia. Synowie towarzyszyli ojcom we wszystkich okolicznościach i zajęciach. Przysłuchiwali się naradom senatu, brali udział w ucztach, pełnili posługę przy stole. Wychowanie domowe kończyło się ok. 16 roku życia i było zaznaczone przywdzianiem togi. Od tego czasu młodego człowieka zaliczano do grona osób dorosłych. Następny rok był poświęcony nauce życia publicznego. Po tym czasie młodzieniec rozpoczynał służbę wojskową i tam przez rok był szeregowym żołnierzem, bowiem Rzymianie uważali ze przyszły oficer zanim zacznie wydawać rozkazy innym, sam musi nauczyć się ich słuchać i wykonywać. Po roku służby wojskowej można było doskonalić rzemiosło żołnierskie i pod okiem dostojnika wojskowego, mając już stopień oficerski, uzupełniać swoją wojskową edukacje.
Ideał moralny okresu republiki to ukształtowanie postawy etycznej dziecka i młodzieńca, wyrobienie cechy ofiarności i całkowitego oddania jednostki państwu.
W praktyce młodego Rzymianina zaprawiano do cnoty, każąc mu podziwiać odpowiednio dobrane wzory, ale wzory te czerpano z dziejów narodów, nie były one w żadnym stopniu fikcja literacka.
Młody rzymianin w czasach Republiki powinien uczyć się tyko tego, co przystało wiedzieć i umieć dobremu gospodarzowi. Naukę zaczynał od rolnictwa, ponieważ musiał umieć wygospodarować dochód ze swej posiadłości. Musiał, zatem nauczyć się kierowania gospodarką, czuwania nad niewolnikami, udzielania rad dzierżawcą. Rzymianin powinien tez interesować się medycyną, ponieważ musiał umieć leczyć swych niewolników.
Rzym w początkach swojego istnienia miał własną, samodzielną tradycje wychowawczą, a jednak rozwój i dalsze losy wychowania łacińskiego potoczyły się w odmiennym kierunku, głównie za sprawą wychowania helleńskiego.
Kultura hellelistyczna owładnęła Rzymem, obok retoryki i wykształcenia literackiego Rzymianie zaznajamiali się kolejno kierunkami kultury greckiej. Świadczyć może o tym teatr, który stał się wierną kopią teatru greckiego.
Arystokracja rzymska przejęła dla swych synów wzór wychowania greckiego. Nauczycielami zostawiali zazwyczaj niewolnicy greccy zdobyci w wyprawach lub kupieni na targach.
Obok nauczania prywatnego, w Rzymie pojawiło się również nauczanie publiczne, obejmujące zarówno chłopców jak ii dziewczęta. Było to efektem wpływu na teorię i praktykę osiągnięć greckich. Kultura hellenistyczna oddziaływała dwukierunkowo: z jednej strony narzucała arystokracji rzymskiej wychowanie młodego człowieka na modlę grecką, z drugiej zaś-ten cudzoziemski ideał kształcenia, będący dokładnym powielaniem szkół greckich, podawano w języku łacińskim.
Szkoły publiczne dla biednych dzieci rzymskich przewidywały naukę: czytania, pisania, podstawowych działań arytmetycznych, dziejów Rzymu, Prawa Dwunastu Tablic. W najniższym typie szkół czytania i pisania uczyli literatorzy, a rachunków - nauczyciele zwani kalkulatorami. Z godnie z tradycją grecką szkoła rzymska miała trzy szczeble nauczania i odpowiadające im trzy rodzaje placówek oświatowych, prowadzonych przez mistrza szkoły. Nauczyciel szkoły pierwszego stopnia był człowiekiem źle wynagradzanym, aczkolwiek miał szerokie plenipotencje wychowawcze. W szkole rzymskiej przestrzegano wakacji letnich. W procesie nauczania arytmetyki posługiwano się liczmanami ( kamyki, patyczki, palce). Zarówno programy jak i sposoby nauczania były pochodzenia greckiego.
Wyższym typem była szkoła gramatycznym, przeznaczona dla chłopców z bogatszych grup społecznych. Gramatysta w hierarchii zawodowej zajmował lepszą pozycje od literatora. Nauka w szkole średniej obejmowała również ćwiczenia stylistyczne. Wypracowania te doprowadzały do granicy, która łączyła gramatykę z retoryką, wchodzącą już w skład nauczania wyższego.
Szkolnictwo wyższe to szkoła retoryczna przygotowująca do zawodu prawniczego, do działalności publicznej. Retor, czyli nauczyciel tej szkoły zajmował w hierarchii zawodowej najwyższe miejsce. Był obywatelem ogólnie szanowanym, cieszył się prestiżem zawodowym i materialnym, nauczał wymowy. Jego wykłady poruszały zagadnienia ściśle formalne i technicznie przynależne retoryce. Nauczanie koncentrowało się na opanowaniu zasad konstruowania przemówień, ścisłych reguł postępowania, przepisów regulujących stosunki społeczne w Rzymie. Słuchacze szkół retorycznych musieli umieć przygotować przemówienie i umieć je wygłosić zgodnie z zasadami sztuki retorycznej.
Cesarstwo Rzymskie zapoczątkowało również świadomą politykę oświatową, polegającą na opiece państwa nad szkołami, uczniami i nauczycielami. Nauczycielom przyznawano ulgi podatkowe, a mężczyzn nauczycieli nie nie powoływano do wojska.
Dzieło wychowawcze Rzymu polegało na upowszechnieniu działalności edukacyjnej w czasie i przestrzeni.
13. Jakie nauki wchodziły w skład siedmiu sztuk wyzwolonych?
Gramatyka (łacina, dialektyka)
Logika
Retoryka
Geometria
Arytmetyka
Astronomia
Muzyka
14. Koncepcja wychowania i nauczania mówcy wg Marka Fabiusza Kwintyliana.
Rodzice, którzy widzieliby swojego potomka musieliby nie tylko dokładnie uwzględnić wskazówki mistrza, ale również stworzyć warunki gwarantujące synowi w przyszłości zrobienie kariery. Każdy mówca miał odznaczać się: nieskazitelną moralnością, znajomością życia społecznego, szeroką wiedzą i erudycją, ponadto umiejętnościami retorycznymi.
Dziecko powinno być otoczone ludźmi wykształconymi, posługującymi się pięknym literackim językiem. Kwintylian uważał, że każdy rodzi się z dostatecznymi zdolnościami do nauki, efekty zależą nie tylko od dziecka, ale również od pracy i troski rodziców i wychowawców włożonej w proces edukacyjny kandydata na mówcę. Młody człowiek powinien rozpocząć naukę czytania i pisania. Powinna ona przebiegać stopniowo, nauka połączona z zabawą i pomocami dydaktycznymi. Gdy czytanie i pisanie zostało opanowane przez kandydata, udawał się on do publicznej szkoły gramatycznej. Kwintylian uważał, że kandydat na mówcę musi mieć odpowiednie audytorium, a w tym wieku najlepsze rówieśnicze. Ono, bowiem nie tylko stanowi publiczność, ale również powoduje rozwój uczuć społecznych, buduje właściwe postawy i stosunki międzyludzkie. Przyszły mówca poznaje problemy społeczne już na poziomie szkoły.
W programie szkoły gramatycznej skupiono się na nauce poprawnego wyrażania się, lekturze i interpretacji utworów poetyckich, gramatyce.