Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Aleksandra Kręcka
Poznawcze strategie regulacji emocji lękowych represorów i depresyjnych represorów
? (Lękowi represorzy i depresyjni represorzy i ich poznawcza regulacja emocji)
Praca magisterska napisana pod kierunkiem
dr hab. Magdaleny Marszał-Wiśniewskiej, prof. SWPS
Warszawa 2009
Streszczenie
Prezentowane badanie dotyczyło analizy zakresu jak i częstości stosowania poznawczych strategii regulacji emocji przez osoby prawdziwie lękowe i prawdziwie depresyjne w porównaniu do lękowych represorów i depresyjnych represorów. Wykorzystano model stylów radzenia sobie ze stresem zaproponowany przez Weinbergera, Schwarza i Davidsona. Tłem teoretycznym badań był model poznawczej regulacji emocji w lęku i depresji.
Badaniem objęto 250 osób dorosłych.. Za pomocą technik kwestionariuszowych mierzono poziom lęku, depresji i rodzaj stosowanych strategii poznawczej regulacji emocji. Do analizy danych zastosowano serie analiz wariancji.
Analizy wykazały miedzy innymi, że ……………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Słowa kluczowe: lękowi represorzy, depresyjni represorzy, poznawcze strategie regulacji emocji.
Spis treści
Streszczenie 2
1.Wprowadzenie 4
1.1 Poznawcza regulacja emocji 4
1.2 Poznawcze strategie regulacji emocji w lęku 6
1.3 Poznawcze strategie regulacji emocji w depresji 8
1.4 Strategie poznawczej regulacji emocji w leku i depresji - porównanie ?
2. Pytania badawcze ?
3. Metoda ?
3.1 Osoby badane ?
3.2 Materiały i procedura ?
4. Wyniki badań ?
4.1 ?
4.2 ?
4.3 ?
5. Podsumowanie i dyskusja wyników ?
6. Bibliografia ?
7. Załączniki ?
1. Wprowadzenie
Opisywane badanie miało na celu analizę częstości jak i zakresu stosowania poznawczych strategii regulacji emocji przez osoby prawdziwie lękowe i prawdziwie depresyjne w porównaniu do lękowych represorów i depresyjnych represorów.
Poniżej przedstawione zostaną dane na temat poznawczych strategii regulacji emocji. Zaprezentowane zostaną również badania na temat poznawczej regulacji emocji osób lękowych i depresyjnych traktowanych jako homogeniczne i heterogeniczne grupy.
1.1. Poznawcza regulacja emocji
Regulacja emocji ma ogromną wagę w inicjowaniu, motywowaniu i organizowaniu adaptacyjnych form zachowania jak również w zapobieganiu negatywnym wpływom stresu oraz zachowaniom nieadaptacyjnym (Cicchetti, Ackerman i Izard, 1995; za: Garnefski i in., 2002). Regulacja emocji odnosi się do „wszystkich zewnętrznych i wewnętrznych procesów odpowiedzialnych za monitorowanie, ewaluacje i modyfikowanie emocjonalnych reakcji szczególnie w zakresie jej intensywności i cech temporalnych, sprzyjających osiągnięciu celów jednostki” (Thompson 1991; za: Garnefski i in., 2001, s.1311). Ta szeroka definicja obejmuje zarówno świadome jak i nieświadome sposoby poznawczej oraz behawioralnej kontroli emocji. W większości badań nad regulacją emocji łączono podejście na poziomie działania z podejściem na poziomie myślenia traktując je jako jeden wymiar (m.in. badania Holahan i Moos, 1987; za: Marszał-Wiśniewska, 2008).
Holenderscy badacze (Garnefski, Kraaij i Spinhoven, 2001) jako pierwsi ograniczyli się w swych badaniach do świadomych i poznawczych komponentów regulacji emocji.
Stworzena przez Garnefskiego i współpracowników (2001) technika do badania poznawczych strategii regulacji emocji, umożliwiaająca lepsze poznanie procesów poznawczych, zaangażowanych w emocjonalne funkcjonowanie człowieka zainspirowana została przez Lazarusa . Badacz ten wykazał, iż poznawczy proces oceniania sytuacji stresującej dotyczy tych elementów relacji z otoczeniem, które są ważne dla dobrostanu jednostki (Lazarus, 1991). Aktywność uruchamiana w obliczu stresu wyzwala zachowania zaradcze ( ukierunkowane na rozwiązanie problemu lub regulację przykrych emocji) odpowiedzialne za adaptacyjny lub dezadaptacyjny sposób postępowania jednostki (Lazarus, 1993).
Emocjonalne odpowiedzi na stresujące wydarzenia są regulowane i kontrolowane przez poznawcze strategie radzenia sobie (Folkman, Moskowitz, 2004; Łazarz, Folkman, 1984; Ridder, Schreurs, 2001; za: Martin, Dadlen, 2005). Tym niemniej pojęcia „ strategie radzenia sobie skoncentrowane na emocjach” oraz „poznawcze strategie regulacji emocji” są zdaniem holenderskich badaczy zbieżne, bowiem oba te terminy mogą być rozumiane jako „ względnie stałe sposoby regulacji emocji, polegające na kierowaniu w myślach napływającymi informacjami, które wzbudzają emocje” (Garnefski, Kraaij i Spinhoven, 2001, s.1313).
Holenderscy badacze wyróżnili 9 poznawczych strategii regulacji emocji, z których pięć określili jako adaptacyjne, zaś pozostałe jako nieadaptacyjne (Garnefski i in., 2001). Poznawcze strategie adaptacyjne pozwalają jednostce na zmianę zachowania w obliczu trudnych, konfrontacyjnych sytuacji poprzez łatwiejsze poradzenie sobie z nimi. Garnefski i współpracownicy zaliczyli do nich następujące strategie (Garnefski, Kraaij i Spinhoven, 2001): 1) akceptacja (acceptance) - akceptowanie tego, czego się doświadczyło i pogodziło się z tym; 2) koncentrację na planowaniu (refocus on planning) - myślenie, o tym, jakie kroki należy podjąć, aby poradzić sobie z negatywnymi wydarzeniami, 3) koncentracja na czymś pozytywnym (positive refocusing) - myślenie o czymś radosnym i przyjemnym zamiast rozmyślanie, o tym , co się właśnie wydarzyło, 4) pozytywne przewartościowanie (positive reapraisal) - nadanie pozytywnego znaczenia negatywnemu zdarzeniu poprzez ujmowanie go w kategoriach rozwoju osobistego 5) stwarzanie perspektywy (putting into perspective) - pomniejszanie znaczenia danego negatywnego wydarzenia i podkreślanie jego względności w porównaniu z innymi zdarzeniami. Z kolei nieadaptacyjne strategie regulacji emocji znacznie utrudniają zmianę zachowania jednostki w sytuacjach trudnych. Wśród nich badacze holenderscy wyróżnili : 1) obwinianie siebie (self blade) - przypisywanie sobie winy za to, co się wydarzyło, 2) obwinianie innych (blaming others) - przypisywanie winy innym za to, co nas spotkało, 3) ruminacje (rumination) - ciągłe myślenie o negatywnym zdarzeniu i przeżywanie uczuć z nim związanych 4) katastrofizacj (catastrophizing) - wyraźne podkreślanie grozy sytuacji, jaką się przeżyło (Garnefsky, Kraaij i Spinhoven, 2001).
Określenie poznawczych strategii regulacji emocji odnoszące się do badania naszych myśli, wykorzystano w celu poznania indywidualnego stylu reagowania na stresujące wydarzenia. Chociaż zdolności myślenia i zaawansowanej regulacji emocjonalnej są powszechne, to istnieje jednak duży zakres różnic w ilości poznawczej działalności i treści ludzkich myśli w odpowiedzi na stresujące doświadczenia. Duże indywidualne różnice istnieją także w zakresie w jakim ludzie rozwijają symptomy psychopatologiczne w odpowiedzi na niekorzystne doświadczenia (Garnefski i in. 2002). Wynika z tego, iż za pomocą pewnych stylów poznawczych ludzie SA bardziej narażeni na rozwój psychopatologii w reakcji na negatywne wydarzenia lub przy użyciu innych stylów poznawczych ludzie mogą łatwiej tolerować stresory.
Zdolność do regulacji emocji jest niezwykle ważnym aspektem ludzkiej adaptacji. Tylko adaptacyjny sposób regulacji emocji wdraża zachowania zdrowotne (Lee-Baggley, Delongis, Voorhoeave, Geenglass, 2004). Wykazano, iż istnieją istotne różnice indywidualne w dobieraniu poznawczych strategii radzenia sobie ze stresem. Tendencyjność nieadaptacyjnych strategii kontroli emocji istotnie wpływa na rozwój i utrzymywanie się zaburzeń emocjonalnych (Gross, 2001).
Wykazano dodatni związek między stosowaniem strategii „ruminacji” i „obwiniania siebie”, a lękiem(Garnefski i in. 2001).
1.2. Poznawcze strategie regulacji emocji w lęku
Zakres oraz częstość stosowania adaptacyjnych i nieadaptacyjnych strategii regulacji emocji istotnie różnicuje funkcjonowanie osób zdrowych i lękowych.
Z analizy literatury na temat funkcjonowania osób lękowych wynika, że grupę tą zazwyczaj traktuje się jako jednorodną. Należy jednak pamiętać, iż osoby niskolękowe i wysokolękowe, nie zawsze tworzą dwie jednorodne grupy.
Weinberger i in. (1979) stosując kwestionariusz Tylora do pomiaru poziomu lęku i skalę Marlowe-Crowne'a w celu pomiaru poziomu aprobaty społecznej, dokonali podziału osób na cztery grupy: niskolękowe, lękowych represorów, wysokolękowe i wysokolękowych defensorów. Weinberger i in. (1979) sporządzili dokładny opis wszystkich czterech typów / stylów radzenia sobie ze stresem. Jednostki niskolękowe (zdrowe) zostały scharakteryzowane, jako te, u których zaobserwowany został niski poziom lęku i towarzyszący mu niski poziom aprobaty społecznej. Mianem represorów określono osoby o niskim poziomie lęku i wysokim poziomem aprobaty społecznej. Osoby wysokolękowe charakteryzowały się wysokim poziomem lęku i towarzyszącym mu niskim poziomem aprobaty społecznej. Czwartą grupę utworzyły zaś osoby defensywnie wysokolękowe, u których zarówno poziom lęku jak i aprobaty społecznej był wysoki.
Autorzy Kwestionariusza Aprobaty Społecznej podkreślają konieczność jego stosowania przy diagnozowaniu indywidualnych różnic w nasileniu potrzeby aprobaty społecznej i związanej z tym podatności na wpływ otoczenia społecznego oraz skłonności do obronnego zaprzeczania posiadania niepożądanych cech (Drwal i Wilczyńska, 1980). Analiza charakterystyki lękowych represorów prowadzi do wniosku, iż grupę tą stanowią osoby, które podczas wypełniania narządzi do pomiaru lęku, w sposób świadomy lub też nieświadomy, prezentują się w nieprawdziwym świetle. Mając na uwadze Weinbergera i in. (1979), a także Drwala i Wilczyńską (1980) zastosowanie narzędzia do pomiaru aprobaty społecznej wydaje się niezbędne w celu wyodrębnienia grup prawdziwie lękowych, lękowych defensorów i lękowych represorów.
Analiza rezultatów dotychczas opublikowanych danych wiedzie do wniosku, iż dotychczas nie zastanawiano się nad stosowaniem poznawczych strategii regulacji emocji wśród niejednorodnej grupy osób lękowych. Prawdopodobnie w poszczególnych grupach należy spodziewać się odmiennego wzoru poznawczych strategii regulacji emocji dla osób prawdziwie lękowych, wysokolękowych jak i lękowo depresyjnych.
1.3. Poznawcze strategie regulacji emocji w depresji
Poznawcze strategie regulacji emocji aktywowane w wyniku negatywnych doświadczeń życiowych są znacząco powiązane z występowaniem symptomów depresyjnych i lękowych(Garnefski i in. 2001) .
Z badań koncentrujących się nad depresją i lękiem zgodnie wynika, iż za pomocą nieadaptacyjnych stylów poznawczych ludzie bardziej narażeni są na rozwój psychopatologii. Duży zakres owych prac badawczych skupia się na eksploracji pojedyńczych strategii regulacji nastroju niezwykle istotnych w odniesieniu do zrozumienia złego stanu zdrowia psychicznego. I tak, nieustanne dokonywanie wewnętrznych atrybucji negatywnych doświadczeń przez osoby depresyjne (McGee, Wolfe, Oslon, 2001) wyjaśnia silne powiązanie strategii „samoobwiniania” z depresją (Anderson, Miller, Riger, Dill, Sedikides, 1994).
Nolen-Hoeksema (1991) wykazała, że typowym, pasywnym stylem kobiecego, reagowania na stresujące wydarzenia jest strategia ruminacji, która wzmacnia i wydłuża okres depresyjnego nastroju. Teza akcentująca, iż nadmierne zwracanie uwagi na własne emocje może być zachowaniem nieprzystosowawczym, została potwierdzona w badaniach Swinkelsa i Giuliano (1995). Wyniki ich prac wskazują, iż dokonywanie ciągłej obserwacji własnego nastroju, zwiększa liczbę reakcji ruminacyjnych. Tego typu ruminacje jak i towarzyszące im błędy poznawcze (tj. negatywne schematy Ja, automatyzm myśli, atrybucje itp.) uważane są za czynnik, który nie tylko podtrzymuje depresje, ale także zwiększa ryzyko jej wystąpienia (Watkins, Baracaia 2001, za: Fajkowska-Stanik i Marszał-Wiśniewska, 2003; Nolen-Hoeksema 1991). „Katastrofizowanie” jest przejawem gorszego przystosowania się (Sullivan, Bishop i Pilik, 1995). Badania pokazują, że strategia ta odwołuje się do emocjonalnego wyczerpania i depresji.
Oprócz badania strategii nieadaptacyjnych, prowadzono również badania nad strategiami adaptacyjnymi. Wykazano, że „stwarzanie perspektywy” dodatnio koreluje z dobrostanem psychicznym (Allan i Gilbert, 1995; za: Garnefski i in., 2002). Pozostae pozytywne strategie, (czyli „akceptacja”, „koncentracja na czymś pozytywnym”, „pozytywne przewartościowanie” oraz „koncentracja na planach”) w umiarkowanym stopniu korelują dodatnio z miarami samooceny oraz optymizmu, jednocześnie korelując umiarkowanie negatywnie z lękiem oraz depresją (Carver, Scheier i Wientraub, 1989).
Dotychczasowe badania wykazay, że strategie adaptacyjne są stosowane częściej niż strategie nieadaptacyjne (Garnefski, Kraaij i Spinhoven, 2001). Analiza związków między poznawczymi strategiami regulacji emocji, a symptomami psychopatologicznymi ujawniła istotną zależność pomiędzy częstością stosowania nieadaptacyjnych strategii ( zwłaszcza w przypadku „obwiniania siebie i innych”, „katasrtofizowaniea” i „ruminacji”) z występowaniem symptomów depresyjnych(m.in. Garnefski, Teerds, Kraaij, Legerstee, Van Den Sommer, 2004; Garnefski, Boon, Kraaij, 2003; Garnefski i in., 2002; Garnefski i in., 2001 za: Marszał-Wiśniewska, 2008) oraz występowaniem objawów obsesyjno-kompulsywnych i fobii (zwaszcza w przypadku „katastofizowania” i „ ruminacji”, Ganefski, Kraij i Spinhoven, 2002; za: Marszał-Wiśniewska, 2008).
Badanie (Garnefski, i in. 2002) koncentrujące się na stosowaniu poznawczych strategii regulacji emocji w zakresie zdrowia psychicznego obejmowało kliniczną populację dorosłych z objawami depresji oraz grupę niekliniczną bez objawów depresji. Zmiennymi różnicujacymi obie grupy okazały się strategie: „obwinianie siebie“, „katastrofizowanie“ oraz „pozytywne przewartosciowanie“. Dwie pierwsze nieadaptacyjne strategie były znacznie częsciej uzywane przez osoby z grupy klinicznej niż przez osoby z grupy zdrowej, które z kolei znacznie częsciej uzywały adaptacyjnej strategii „pozytywnego przewartościowania“ (Garnefski, Kommer, Kraaji, Teerds, Legerstee i Onstein, 2002).
6. Bibliografia
Anderson, C.A., Miller, R.S., Riger, A.L., Dill, J.C., Sedikides, C. (1994). Behavioral and characterological attributional styles as predictors of depression and loneliness: Review, refinement, and test. Journal of Personality and Social Psychology, 3, vol. 66, s. 549 558.
Carver, C.S., Scheier, M.F., Weintraub, J.K. (1989). Assessing coping strategies: A theoretically based approach. Journal of Personality and Social Psychology, 2, vol. 56, s. 267-283.
Drwal, R., Ł., Wilczyńska, J.,T. (1980). Opracowanie Kwestionariusza Aprobaty Społecznej. Przegląd Psychologiczny23 (3), s. 569-583.
Fajkowska-Stanik, M. i Marszał-Wiśniewska, M. (2003). Depresja i emocje: ujecie transakcyjne. Studia Psychologiczne,11, 107-132.
Garnefski, N., Kraaji, V., Spinhoven, P. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and emotional problems. Personality and Individual Differences, 30, s. 1311-1327.
Garnefski, N., Van Den Kommer, T., Kraaji, V., Teerds, J., Legerstee, J., Onstein, E. (2002). The relationship between cognitive emotion regulation strategies and emotional problems: Comparison between a clinical and a non-clinical sample. European Journal of Personality, 5, vol. 16, s. 403-420.
Garnefski, N., Boon, S., Kraaij, V. (2003). Relationship between cognitive strategies of adolescents and depressive symptomatology across different types of life events. Journal of Youth and Adolescence, 32, s. 401-408.
Garnefski, N., Teerds, J., Kraaij, V., Legerstee, J., Van Den Kommer, T. (2004). Cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms, differences between males and females. Personality and Individual Differences, 36, s.267-276.
Gross, J.J. (2001). Emotion regulation in adulthood: Timing is everything. Current Directions in Psychological Science, 10, s.214-219.
Hammen, C. (2004). Depresja Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lazarus, R.S. (1991). Cognition and motivation in emotion. American Psychologist, 4, 46, s. 352-367
Lazarus, R.S. (1993). Coping theory and research: Past, present and future. Psychosomatic Medicine, 3, vol. 55, s. 234-247.
Lee-Baggley, D., DeLongis, A., Voorhoeave, P., Greenglass, E. (2004). Coping with the threat of severe acuten respiratory syndrome: Role of threat appraisals and coping responses in health behaviors. Asian Journal of Social Psychology 7, s. 9-23.
Marszał-Wiśniewska, M. (2008). Wybrane różnice indywidualne w poznawczej regulacji emocji w trudnych sytuacjach życiowych. W: Ciarkowska i W. Oniszczenko (red.), Szkice z psychologii różnic indywidualnych. Warszawa: Scholar.
Martin, R. , Dahlen E. (2005). Cognitive emotion regulation in the prediction of depression, anxiety, stress, and anger. Personality and Individual Differences 39, s.1249-1260
McGee, R., Olson, J., Wolfe, D. (2001). Multiple maltreatment, attribution of blame, and adjustment among adolescents. Development and Psychopatology, 4, vol. 13, s.827-846.
Nolen-Hoeksema, S. N. (1991). Responses to depression and their effects on duration of depresion episodes Journal of abnormal Psychology, 100, 569-582.
Nolen-Hoeksema, S., Parker, L. E. i Larson, J. (1994). Ruminative coping with depressed mood following loss. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 92-104.
Nolen-Hoeksema, S. (2001). Ruminative coping and adjustment to bereavement. W: Stroebe, M.S., Hansson, R.O. (red.). Handbook of bereavement research: consequences, coping and care (s. 545-562). Washington: American Psychological Association.
Sullivan, M.J.L., Bishop, S.R., Pivik, J. (1995). The Pain Catastrophizing Scale: Development and validation. Psychological Assessment, 4, vol. 7, s. 524-532.
Swinkels, A., Giuliano, T. A. (1995). The measurement and conceptualization of mood awareness: Monitoring and labeling one's mood states. Personality and Social Psychology Bulletin, 21, s.934-949
Wienberger, D., A., Schwartz, G., E., Davidson, R., J. (1979). Low-anxious, high-anxious, and repressive coping styles: psychometric patterns and behavioral responses to stress. Journal of Abnormal Psychology, 88 (4), s.369-380
10