PRAWO

Pojęcie prawa:

• w sensie przedmiotowym - ogół norm (np. prawo cywilne, karne)

• w sensie podmiotowym - ogół uprawnień podmiotu.

Funkcje prawa:

• stabilizacyjna (utrwala ustalony porządek),

• represyjna - wychowawcza (stosowanie sankcji, przez co zaszczepia odpowiednie zachowania),

• ochronna (ochrona ideałów, wartości itp.),

• organizacyjna (tworzenie instytucjonalnych warunków życia),

• kontrolna (kontrola zachowań społeczeństwa),

• regulacyjna (reguluje konflikty między ludźmi).

Prawo a inne regulatory zachowań społecznych:

• normy moralne (ocena zachowań - dobre lub złe),

• normy obyczajowe (zgodnie z konwencją społeczną),

• normy religijne (uzasadniane w kategoriach dobra i zła - grzech, dobry uczynek).

Prawo i moralność mogą mieć część wspólną.

Podział nauk prawnych: dogmatyczne, filozoficzne, historyczne itp.

Nauki pomocnicze prawa: medycyna sądowa, psychiatria sądowa, kryminalistyka, kryminologia (określa przyczyny i strukturę przestępczości), ekonomia.

Przepisy prawa: zwroty językowe wskazujące/narzucające sposób postępowania, formalnie wyodrębnione w tekście prawnym jako artykuły, paragrafy, ustępy, punkty, litery.

Struktura przepisu prawnego: okoliczności, skutki prawne.

Fakty prawne - wszystkie okoliczności wymienione w przepisach prawa, które pociągają za sobą lub wywołują skutki prawne:

• zdarzenie - okoliczność wywołująca skutki prawne niezależnie od zachowania się podmiotu prawa, np. urodzenie, upływ czasu

• zachowanie:

1. działanie (wykonanie pewnych czynności, zależne od woli podmiotu, np. kradzież)

2. zaniechanie (niepodjęcie działania, brak wymaganego przez prawo działania)

3. czyn (zachowanie, które rodzi skutki prawne choć podmiot do wywołania tych skutków nie zmierzał)

4. czynność prawna (świadomie i zgodne z przepisami prawa zachowanie podmiotów zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą oświadczenia woli).

Skutki prawne to wszystkie następstwa prawne, jakie przepisy prawa wiążą z faktami prawnymi.

Rodzaje przepisów prawa:

• przepisy:

1. zakazujące

2. nakazujące

3. uprawniające - przewiduje możliwość wyboru określonego zachowania, ani zakaz, ani nakaz

• przepisy o przepisach

1. ustalające znaczenie wyrażeń (definicje legalne)

2. uchylające (ustawa traci moc z dniem…)

3. przejściowe (kiedy wchodzi nowy akt prawny)

Norma prawna - norma skonstruowana na podstawie przepisów prawnych.

Budowa normy prawnej:

1. hipoteza - zakres stosowania, określa adresatów

2. dyspozycja - określa sposób postępowania, jakiego oczekuje się od adresata normy, który znalazł się w okolicznościach wskazanych w hipotezie

3. sankcja - negatywne następstwa stosowane przez państwo wobec adresata normy, o ile nie zachowa się zgodnie z dyspozycją w okolicznościach wskazanych w hipotezie

Cechy normy prawnej:

• generalność (do szerokiego kręgu adresatów)

• abstrakcyjność.

Rodzaje sankcji:

• karne (represyjne) - zło, dolegliwość, przykrość wyrządzona tytułem odpłaty za niezgodne z nakazem lub zakazem zachowanie

1. kary:

- pozbawienie wolności max 15 lat)

- ograniczenie wolności

- 25 lat pozbawienia wolności

- dożywotnie pozbawienie wolności

- grzywna

2. środki karne:

- zakaz wykonywanie zawodu

- zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

- publikacja wyroku

Sankcja karna zabezpiecza zakaz, zabezpiecza społeczną potrzebę bezpieczeństwa, funkcja prewencyjna dla całego społeczeństwa, resocjalizacja sprawcy.

• egzekucyjne (zabezpiecza nakaz - przymusowe wykonanie), rodzaj sankcji, który zmusza adresata do wykonania obowiązku, którego nie wypełnił dobrowolnie

1. wykonanie bezpośrednie, np. eksmisja

2. wykonanie zastępcze (kiedy wykonanie bezpośrednie nie jest możliwe, np. odszkodowanie)

co podlega? świadczenia pieniężne, niepieniężne (np. wydanie rzeczy, spełnienie czynności), szczególne - np. odebranie dziecka rodzicom, którzy utracili prawa rodzicielskie

• odmowa nadania mocy prawnej czynności dokonanej niezgodnie z przepisem prawa - z punktu widzenia prawa czynność uważa się za niebyłą.

Podział norm ze względu na zabezpieczenie ich sankcją:

• normy zabezpieczone sankcją represyjną oraz sankcją nieważności, np. bigamia - przestępstwo: kara pozbawienia wolności + unieważnienie związku małżeńskiego

• normy zabezpieczone sankcją nieważności, np. niedochowanie formy aktu notarialnego, czasem testament

• normy zabezpieczone tylko sankcją karną, np. nabycie broni

• normy pozbawione sankcji - obowiązki, których nie da się wymusić, np. z prawa rodzinnego

Źródła prawa:

1. konstytucja - najwyższy akt prawny, charakteryzuje się szczególną treścią (zawiera podstawowe prawa i wolności obywatelskie, reguluje kwestie ustroju politycznego i społeczno-ekonomicznego)

• tryb zmiany konstytucji: wysoka kwalifikowana większość w sejmie

• szczególna nazwa (ustawa zasadnicza)

• szczególna moc prawna - wszystkie inne akty prawne muszą być z nią zgodne

1. ustawy + ratyfikowane umowy międzynarodowe

• normatywny akt prawny wydawany przez sejm

• może regulować każdą materię

3. rozporządzenie - akt wydawany przez kompetentne organy (ministrów, rząd) w celu wykonania i na podstawie ustaw; różnice między rozporządzeniem i ustawą: moc prawna, charakter przedmiotowy - ustawa odnosi się do stosunków trwałych, rozporządzenie do tego, co zmienne i szczegółowe

4. akty prawa miejscowego - organy samorządu terytorialnych; mają moc powszechnie obowiązującą na danym terenie, np. opłata za psa

5.

• zwyczaj - określona praktyka, długotrwała i utrwalona w danej społeczności nie napotykająca praktyki przeciwnej, zwyczaj nie jest źródłem prawa, ale ma doniosłość prawną wtedy, gdy prawo do niego odsyła; ma znaczenie w prawie cywilnym, handlowym (szczególnie międzynarodowym)

• prawo zwyczajowe - zwyczaj staje się prawem dopiero, gdy organ stosujący prawo (np. urząd) powoła się na normę zwyczajową (np. gdy jest luka w prawie); wykształca się przekonanie, że ta praktyka jest słuszna i należy tak postępować (w Polsce nie ma znaczenia)

• prawo precedensowe - obowiązuje w państwach anglosaskich, sędzia wydając wyrok, ma obowiązek oprzeć się na dotychczasowych orzeczeniach w sprawach podobnych (precedensach).

Budowa aktu normatywnego (akt, który zawiera normy prawne):

1. nazwa aktu (ustawa, rozporządzenie), data, krótkie wskazanie treści (czego dotyczy)

2. preambuła - uroczysty wstęp (jak w konstytucji, w prawie o stowarzyszeniach), inaczej arenga

3. tekst aktu

• przepisy ogólne wspólne dla całego aktu (definicje legalne)

• przepisy szczegółowe - bezpośrednio regulują stosunki prawne

• przepisy końcowe - przepisy uchylające, przepisy przejściowe, przepisy dotyczące wejścia w życie

• podpis

Nowelizacja - częściowa zmiana obowiązującego aktu normatywnego przez inny akt normatywny tej samej lub wyższej mocy, później wydany.

Tekst jednolity - nie jest nowym aktem normatywnym, ale urzędowo ogłoszonym tekstem dotychczasowego aktu prawnego wielokrotnie nowelizowanego.

Kodeks - akt normatywny, który jest ustawą, którego celem jest całościowe, względnie wyczerpujące i niesprzeczne oraz syntetyczne uregulowanie wybranej sfery życia społecznego.

Obowiązywanie prawa - następstwem tego, że dana norma jest obowiązująca jest wymóg, aby się do niej stosować.

Zakresy obowiązywania (określone podmioty, terytorium, czas):

• zakres podmiotowy (personalny) - obowiązuje wszystkich obywateli, a niekoniecznie cudzoziemców

nabycie obywatelstwa - z mocy prawa: reguła krwi (urodzenie z rodziców Polaków, 1 wystarczy), reguła prawa ziemi (urodzenie się na danym terytorium), w PL prawo krwi, prawo ziemi tylko posiłkowo (gdy dziecko znaleziono w PL, nieznani rodzice); repatriacja - nabycie obywatelstwa przez osoby o polskich korzeniach zamieszkujących na terenie Rosji, byłych republik ZSRR; z mocy odpowiedniego aktu (prezydent nadaje) - po 5 latach legalnego pobytu w PL (na podst. pozwolenia), po 3 latach małżeństwa z obywatelem PL

• terytorialny zakres obowiązywania

terytorium - przedmiot władzy państwa oraz przestrzeń, w której państwo sprawuję tę władzę w sposób wyłączny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń; wyjątki: eksterytorialność - placówki dyplomatyczne, bazy wojskowe

• czasowy - temporalny zakres obowiązywania; nabycie mocy obowiązującej - z chwilą wejścia w życie (musi być opublikowane), prawo samo to określa (od momentu ogłoszenia), ale zazwyczaj moment ogłoszenia i obowiązywania się różnią: vacatio legis - okres od chwili ogłoszenia aktu do chwili jego wejścia w życie (prawo wskazuje samo, a jeśli nie - 14 dni); retroakcja - prawo nie działa wstecz (lex retro non agis); prawo traci moc z chwilą uchylenia go przez następny akt prawny

Kolizje przepisów prawnych - gdy różne przepisy regulują tę samą sytuacją z różnymi skutkami:

1. przepis wyższego rzędu uchyla przepis niższego rzędu

2. przepis późniejszy uchyla moc przepisu wcześniejszego

3. przepis szczególny uchyla moc obowiązującego przepisu ogólnego

Stosowanie prawa to określenie skutków prawnych jakiegoś faktu przez wydanie decyzji indywidualnej z rozstrzyganej sprawie na podstawie normy generalnej i abstrakcyjnej.

Etapy stosowania prawa /w sensie merytorycznym/:

1. ustalenie przepisu - polega na wyborze przepisu, który będzie podstawą do wydania decyzji w dane sprawie

2. interpretacja (wykładnia)

3. dowody (stan faktyczny)

4. subsumpcja (podciągnięcie) - stan faktyczny ustalony przez dowody podciąga się pod stan prawny

5. ustalenie konsekwencji prawnych /w sensie proceduralnym/

• wstępne przygotowanie sprawy do rozpoznania rozpoczyna się z momentem pierwszej czynności, czyli przez organ albo przez określony podmiot (złożenie pozwu)

• zasadnicze postępowanie rozpoznawcze, rozpoczyna się od wywołania sprawy (protokolant wywołuje); prowadzone jest na podstawie dowodów (rzeczowe - z przedmiotu, osobowe - zeznania świadków)

• rozstrzygnięcie, orzeczenie staje się prawomocne, jeśli nie przysługuje od niego dalsze odwołanie

• w Polsce system jest dwuinstancyjny

• w trybie dwuinstancyjnym środkiem odwoławczym jest apelacja (odwołanie, zażalenie)

• szczególnym środkiem odwoławczym (w wyjątkowych sytuacjach) jest kasacja do Sądu Najwyższego

• postępowanie wykonawcze

Wykładnia prawa - zespół czynności zmierzających do ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego w tekście przepisu.

Rodzaje wykładni:

1. językowa - ustalenie znaczenia, zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w jakim zostały użyte (wykładnia gramatyczna, wykładnia dosłowna)

2. pozajęzykowa

• celowościowa, przepis musi być tak interpretowany, aby był najlepszym środkiem do osiągnięcia celu ustawy

• funkcjonalna, ustala funkcje przepisu przy uwzględnianiu skutków, jakie ma wywołać

• systemowa; interpretowany jest przepis przy uwzględnieniu jego umiejscowienia w systemie prawa

Stosunek prawny - stosunek społeczny regulowany przez prawo; stosunek społeczny to taki stosunek między dwoma podmiotami, z których jeden ma prawo domagać się ze względu na obowiązującą normę określonego zachowania od drugiego podmiotu.

Metody regulacji:

1. cywilna - podmioty w stosunku są względem siebie równorzędne, żaden z nich nie może jednostronnie wpływać na sytuację prawną drugiego; koordynacja

2. administracyjno-prawna - charakteryzują się podrzędnością jednego z podmiotów, jeden z nich może jednostronnie wpływać na sytuację drugiego

3. karno-prawny - pozycja ta wymuszona jest karą

System prawa:

1. publiczne - reguluje wszystkie stosunki związane z interesem publicznym

2. prywatne - między równym podmiotami

1. materialne - reguluje dane stosunki wprost

2. formalne - reguluje sposób postępowania (proces)

Gałęzie prawa:

• konstytucyjne - podstawy ustroju państwa, główne zasady jego organizacji, prawa i wolności obywateli

• administracyjne - procesy zarządzania w państwie oraz władcze instrumenty ich realizacji

• cywilne - stosunki majątkowe i niemajątkowe pomiędzy równorzędnymi podmiotami (*prawo rodzinne)

• handlowe - cywilne prawo gospodarcze

• karne - reguluje stosowanie środków przymusu przez państwo na pewne antyspołeczne zachowania

• finansowe - funkcjonowanie finansów publicznych

• pracy - stosunki pracodawca-pracownik

• wspólnot europejskich, unijne, wspólnotowe - ustrój UE

• morskie - formy korzystania z morza

• międzynarodowe - stosunki między państwami (prawo narodów)

PRAWO ADMINISTRACYJNE określa sytuację obywatela względem państwa, określa jego obowiązki i uprawnienia.

Podział obowiązków:

• osobiste - obciążają osobę fizyczną i tylko ona może ten obowiązek wykonać, może mieć charakter wielopodmiotowy, np. obowiązek szkolny, posiadania dokumentu tożsamości, szczepień; obowiązek wielopodmiotowy obciąża określony krąg podmiotów, przy tym wykonanie tego obowiązku przez 1 osobę z grupy zwalnia wszystkie pozostałe, np. obowiązek meldunkowy

• osobowe - ciążą na osobie z racji zajmowanej funkcji (najczęściej instytucja), np. recepcjonista - meldunek

• rzeczowe - ciążą na władającym nieruchomością, polegają na znoszeniu, zezwalaniu np. korzystania z nieruchomości

Administracyjno-prawny status jednostki:

• obywatelstwo polskie - prawo krwi

• status prawny cudzoziemców w Polsce - cudzoziemiec to osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego; reguluje: wjazd, pobyt, wyjazd

1. wjazd: na podstawie ważnego paszportu oraz wizy; cel, pieniądze na pobyt (20-100zł dziennie) albo zaproszenie; [zasada wzajemności - znoszenie wiz]; wiza - zezwolenie wydane przez właściwy organ uprawniający do wjazdu i pobytu na terytorium RP; rodzaje wiz: lotniskowa (ważna max 2 dni, uprawnia do przebywania w strefie tranzytowej na lotnisku międzynarodowym), tranzytowa (uprawnia do przejazdu przez terytorium Polski lub innych państw Schengen, ważna max 5 dni), wizy dyplomatyczne

2. pobyt: zezwolenie na zamieszkanie na czas określony (ci, którzy mają pracę, ubezpieczenie), max 2 lata; zezwolenie na osiedlenie się; zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnoty Europejskiej (co najmniej 5 lat, stabilne i regularne źródło dochodu)

3. wyjazd: wydalenie (deportacja) jeśli przebywa nielegalnie

• obywatelstwo europejskie: powiązane z obywatelstwem kraju członkowskiego (nie można tego rozdzielić); swobodne poruszanie się, przebywanie (podejmowanie pracy) na terytorium UE, prawo do uczestnictwa w wyborach lokalnych (kraju, w którym się mieszka), prawo do opieki dyplomatycznej ze strony innych krajów członkowskich w państwach trzecich, gdzie nie ma placówki polskiej, prawo do zwracania się do instytucji wspólnotowych w j. polskim

• ewidencja ludności - rejestracja danych o miejscu pobytu stałego lub czasowego, o urodzeniu dziecka, zmianie stanu cywilnego, o zgonie osoby; zgłaszanie tych danych jest obowiązkiem meldunkowym

1. zameldowanie się w miejscu pobytu; pobyt stały to przebywanie w danej miejscowości pod danym adresem z zamiarem stałego przebywania; pobyt czasowy to przebywanie w innej miejscowości (albo w tej samej, ale pod innym adresem) bez zamiaru zmiany pobytu stałego [3 doby]

2. PESEL - powszechny elektroniczny system ewidencji ludności, 11cyfrowy symbol numeryczny jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną (zbiór MSWiA)

3. dokumenty tożsamości: dowód osobisty, paszport; potwierdzenie tożsamości osoby, stwierdza obywatelstwo polskie, uprawnia do przekraczania granicy UE (wewnątrz)

• posiadanie dowodu osobistego (obowiązkowe): osoba będąca obywatelem RP ma obowiązek posiadać DO, jeśli stale przebywa na terytorium RP od ukończenia 18 lat/od ukończenia 15 lat, jeśli pozostaje w stosunku pracy lub nie mieszka z rodzicami

• możliwość posiadania DO: osoba będąca obywatelem może mieć DO po ukończeniu 13 lat; na uzasadniony wniosek rodziców - może być wydany przed 13 rokiem życia (5 lat ważności)

• paszport: funkcje - uprawnia do przekraczania i pobytu za granicą, potwierdza obywatelstwo RP, potwierdza dane; rodzaje: paszport (każdy od 5 lat), paszport dyplomatyczny (najwyższe osoby w państwie), paszport tymczasowy (>5 lat; też: Polacy za granicą jeśli np. zgubił, ważny max 12 m-cy), paszport służbowy MSZ dla personelu służby dyplomatycznej; paszporty wydaje wojewoda/MSWiA; prawo do paszportu ma każdy obywatel i tego prawa nie można ograniczyć (chyba że: na wniosek sądu lub prokuratury - gdy przeciwko obywatelowi toczy się postępowanie sądowe); utrata ważności paszportu nie pozbawia obywatela prawa do powrotu do kraju.

Problematyka prawna imion i nazwisk - obowiązuje zasada stabilności nazwiska (identyfikacja osoby fizycznej.

Przesłanki zmiany nazwiska:

• pozytywna: ważne względy (nazwisko ośmieszające, nie licujące z godnością człowieka lub: nazwisko o brzmieniu niepolskim lub: nazwisko ma postać imienia)

• negatywna: nie może być zmienione na nazwisko historyczne, wsławione na polu nauki, kultury itp. (chyba, że w rodzinie występuje)

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego dokonuje zmiany nazwiska - informuje WKU, Urząd Skarbowy, Urząd Gminy, itd., wszystkie najważniejsze organy.

Kwestia imienia: nie może być ośmieszające, nie odróżniające płci, zdrabniające; nie więcej niż 2 imiona. Do zmiany imion - tak jak nazwiska (bez przesłanek negatywnych).

PRAWO USTROJOWE - dziedzina, która określa zasady działania najwyższych organów władzy państwowej, podstawowe zasady działania państwa, status jednostki w państwie (relacje jednostka-państwo), ustrój gospodarczy, społeczny, polityczny.

Art. 2 Konstytucji - RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, wprowadzony - grudzień `89r.

Zasada legalizmu (art. 7 konst.) - wszystkie organy państwowe działają na podstawie i w granicach prawa. Organy działają tylko w zakresie, na który zezwala ustawa; podmioty inne niż organy władzy publicznej - jednostka przestrzega prawa wtedy, gdy czyni to, co nie jest wprost zakazane.

Prawo musi przestrzegać pewnych standardów:

• zasady przyzwoitej legislacji - zasady tworzenia prawa (np. prawo nie może działać wstecz)

• gwarancje materialne państwa prawnego, np. zasada prawa do sądu (skarga konstytucyjna - przysługuje każdemu, ale: sprawa musi być prawomocnie rozstrzygnięta, rozstrzygnięcie oparte o przepis prawa, który jest wątpliwy; nie skarży się wyroku, ale przepis), zasada społecznej gospodarki rynkowej - swoboda prowadzenia działalności gospodarczej (równe zasady, poszanowanie zasad wolnej konkurencji) - dowolna forma; prawo nie może dyskryminować żadnego przedsiębiorcy; własność prywatna to podstawowa forma własności, jest nienaruszalna (można być pozbawionym na cel publiczny za słusznym odszkodowaniem); współpraca, dialog, partnerstwo różnych grup społecznych

• zasada społeczeństwa obywatelskiego - każdy ma prawo realizować się w wybrany przez siebie sposób na wybranej płaszczyźnie; pluralizm polityczny - każdy może założyć partię; partia polityczna - grupa, która zgodnie z prawem dąży do przejęcia i utrzymania władzy w państwie

Zasady funkcjonowania organów państwowych - obowiązuje trójpodział władzy. Funkcje państwa:

1. stanowienie prawa - władza ustawodawcza

2. wykonywanie prawa - władza wykonawcza

3. stosowanie prawa - władza sądownicza

Władza:

• ustawodawcza - Sejm i Senat

• wykonawcza - Prezydent RP, Rada Ministrów i podległa jej administracja rządowa

• sądownicza - sądy i trybunały

Sądy:

• powszechne - rejonowe, okręgowe, apelacyjne

• administracyjne - wojewódzkie, Naczelny Sąd Administracyjny

• wojskowe - garnizonowe, okręgowe

• Sąd Najwyższy

Trybunał:

• Stanu - sąd dla najwyższych urzędników w państwie

• Konstytucyjny - czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

Sejm - 460 posłów, wybory powszechne, proporcjonalne.

Senat - 100 senatorów, wybory powszechne, większościowe.

Funkcja władzy ustawodawczej - procedura ustawodawcza.

Prawo inicjatywy ustawodawczej:

• Prezydent RP

• Rada Ministrów

• Komisja sejmowa

• grupa co najmniej 15 posłów

• senat

• 100 tys. Obywateli

Projekt składany do Sejmu, 3 czytania, uchwalenie w 3cim czytaniu zwykłą większością głosów, Senat (może przyjąć bez poprawek lub przyjąć poprawki do ustawy lub odrzucić ustawę w całości), jeśli nie przyjmie - powrót do Sejmu, bezwzględna większość głosów odrzuca sprzeciw Senatu, do Prezydenta (podpisuje i zarządza ogłoszenie lub kwestionuje konstytucyjność i kieruje do TK lub przekazuje Sejmowi do ponownego rozpatrzenia - umotywowane weto), w Sejmie: większość ³/₅ głosów odrzuca weto Prezydenta.

Kadencja Sejmu i Senatu - łączna: 4 lata.

Prezydent: wybory powszechne, ponowny wybór 1 raz, kadencja 5cioletnia; nie odpowiada za swoją politykę przed nikim - stąd obowiązek kontrasygnaty premiera na akcie urzędowym (to premier ma odpowiedzialność polityczną przed Sejmem; prerogatywy: nie wymagają kontrasygnaty.

Rada Ministrów: skład - prezes RM, v-ce prezesi RM, ministrowie, szefowie komitetów określeni w ustawie; powoływana przez prezydenta, członków RM mianuje na wniosek premiera; RM musi uzyskać wotum zaufania od Sejmu.

PRAWO CYWILNE - stosunki prawne są równorzędne.

Podmioty:

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• niepełna osoba prawna

Osoba fizyczna - posiada zdolność prawną (może być podmiotem praw i obowiązków); każdy ma taką samą zdolność prawną od chwili urodzenia do śmierci.

Dziecko nienarodzone może być powołane do spadku, po urodzeniu może dochodzić odszkodowania za szkody prenatalne, może być uznane przez ojca (osoba nie będąca mężem matki).

Urodzenie i śmierć - stwierdza się aktem Urzędu Stanu Cywilnego; można uznać za zmarłego: uznanie wydaje sąd w stosunku do osób zaginionych - termin: 10 lat od końca roku, w którym wiadomo, że jeszcze żył (5 lat dla osób po 65. roku życia), nie może nastąpić przed końcem roku, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata.

Zdolność do czynności prawnych - możliwość samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań:

• pełna: 18 lat (lub kobiety 16 lat po wstąpieniu w związek małżeński)

• ograniczona: 13 lat i osoby częściowo ubezwłasnowolnione (choroba umysłowa, niedorozwój i inne zaburzenia psychiczne - potrzebna pomoc do prowadzenia swoich spraw, pomoc kuratora); może bez zgody rodziców/kuratora dokonać umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem (chyba, że sąd postanowił inaczej), wszelkich czynności dotyczących przedmiotów, które rodzice oddali tej osobie do swobodnego użytku, zawierać umowę o pracę (min. 15 lat)

• brak zdolności: mniej niż 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione (nie są w stanie kierować swoim postępowaniem - opiekun); wyjątkowo osoba nie posiadająca zdolności do czynności prawnych może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego; umowa taka będzie jednak nieważna, jeżeli pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby bez zdolności do czynności prawnych.

Forma czynności prawnych (sposób złożenia oświadczenia woli) - zasadą jest forma dowolna (najczęściej ustna, odformalizowana):

• forma pisemna: własnoręczny podpis na dokumencie obejmującym oświadczenie woli (nie ma wymogu podpisu czytelnego); faksymile - np. podpis rektora na indeksie, mechaniczny

• forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu - notariusz (lub inna osoba) zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność złożonego podpisu

• forma pisemna z datą pewną - urzędowe poświadczenie daty

• forma aktu notarialnego - sporządzenie dokumentu zawierającego oświadczenie woli przez notariusza

• forma elektroniczna - złożenie oświadczenia woli za pomocą środków komunikacji elektronicznej; możliwe, jeśli nadawca i odbiorca dysponują odpowiednimi urządzeniami (certyfikaty stwierdzające podpis).

Skutki niedochowania formy: niezachowanie formy szczególnej w przypadku aktu notarialnego powoduje nieważność czynności.

Przedstawicielstwo - możliwość dokonania czynności prawnej przez osobę trzecią w imieniu reprezentowanego w ten sposób, że skutki tej czynności realizują się bezpośrednio po stronie reprezentowanego. Dwie postacie przedstawicielstwa:

• ustawowa (np. rodzice dla swoich dzieci)

• pełnomocnictwo (oświadczenie woli)

Rodzaje pełnomocnictwa (ze względu na zakres obejmowania):

• ogólne - umocowuje do dokonywania w imieniu mocodawcy czynności zwykłego zarządu, wymaga formy pisemnej

• rodzajowe - jest pełnomocnik do określonego rodzaju czynności prawnych

• szczególne - umocowuje do dokonania jednej konkretnej czynności

• prokura - rodzaj pełnomocnictwa udzielanego przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisy do rejestru, upoważniające do wszystkich czynności sądowych.

Cechy:

• ustawowo określony zakres

• forma pisemna

• prokuratorem może być tylko osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych

• może być w każdym czasie odwołane

• podlega wpisowi do KRSu

Skutki działania pełnomocnika: jeżeli pełnomocnik działa zgodnie z pełnomocnictwem, skutki realizują się bezpośrednio po stronie mocodawcy; osoba, która działa bez pełnomocnictwa albo przekracza jego zakres to rzekomy pełnomocnik; umowa zawarta przez taką osobę jest bezskuteczna dla mocodawcy (może on potwierdzić lub odrzucić taką umowę).

Forma pełnomocnictwa:

• udzielenie występuje w formie dowolnej; wyjątkiem jest ogólne i prokura

• jeżeli dla dokonania czynności przez pełnomocnika przewidziana jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do jej dokonania musi być w takiej samej formie.

UMOWA jest podstawowym źródłem stosunków zobowiązaniowych. Kodeks cywilny tworzy w tym zakresie zasady swobody umów.

Zasady swobody umów:

• swoboda decydowania o zawarciu lub nie zawarciu umowy

• wybór kontrahenta (wyj.: adhezyjne - umowy przez przystąpienie)

• zmiana lub rozwijanie istniejącego stosunku umownego

• swoboda ustalenia treści umowy

Ograniczenia swobody umów:

• ustawa

• natura umowy

• zasady współżycia społecznego.

Dodatkowe zastrzeżenia umowne to składniki wprowadzane do umowy przez strony, które mają wpływ na wykonanie bądź niewykonanie umowy:

• zadatek to pewna suma pieniędzy dana przy zawarciu umowy; skutki wręczenia zadatku: jeżeli 1 ze stron odmawia wykonania umowy, to jej zadatek przepada na rzecz 2giej osoby; jeżeli wykonania umowy odmawia osoba, która przyjęła zadatek, musi go oddać w podwójnej wysokości; umowne prawo odstąpienia to zastrzeżenie, które umożliwia jednej ze stron (bądź obu) odstąpienie od umowy bez wskazywania przyczyn swojej decyzji; w umowie musi być wyraźnie wskazany termin, w jakim można odstąpić od umowy

• odstępne to zastrzeżenie, w którym strony uzależniają odstąpienie od umowy pod warunkiem zapłaty określonej sumy pieniędzy

• kara umowna to zastrzeżenie, w którym strony postanawiają, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania bądź nienależytego wykonania umowy nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej; cechy tej kary: dotyczy jedynie zobowiązań niepieniężnych, zastępuje odszkodowanie, należy się bez względu na wysokość poniesionej szkody, może być zmniejszona, jeśli jest zbyt wygórowana lub gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane

Sposoby zawierania umów:

1. tryb ofertowy - oferta i jej przyjęcie; oświadczenie woli wyrażające chęć zawarcia umowy; oferta dla swojej ważności musi zawierać istotne elementy umowy (oznaczenie rzeczy i cena)

• oferent (nadawca oferty) - złożenie oferty powoduje stan zawiązania oferty

• oblat (odbiorca oferty) - oznacza to, że przyjęcie oferty przez oblata spowoduje zawiązanie umowy

• przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmiany przyjmuje się jako złożenie nowej oferty.

Oferta w obrocie gospodarczym - modyfikujące przyjęcie oferty: w stosunkach między przedsiębiorcami przyjęcie oferty z zastrzeżeniami nie zmieniającymi w sposób istotny treści umowy poczytuje się nie za nową ofertę, ale za jej przyjęcie.

Milczące przyjęcie oferty - brak odpowiedzi na ofertę normalnie oznacza odmowę przyjęcia oferty, ale w obrocie gospodarczym milczenie oznacza jej przyjęcie:

• oferta musi być złożona przez przedsiębiorców pozostających w stałych stosunkach gospodarczych

• musi dotyczyć przedmiotu działania przedsiębiorcy

• brak niezwłocznej odpowiedzi

Oferta elektroniczna w stosunkach gospodarczych musi spełnić szczegółowe wymogi techniczne.

2. aukcja (ustna) i przetarg (pisemny)

• organizator ogłasza miejsce, czas i warunki

• składanie ofert z tym zastrzeżeniem, że oferty mogą być „przebijane” przez oferty wyższe

• organizator trzykrotnie wzywa do kolejnych postąpień, a wobec ich braku następuje przybicie (przyjęcie) oferty;

jeżeli organizator odmawia wykonania umowy, musi oddać wadium (suma pieniężna wpłacana przez uczestników aukcji, spełnia funkcję gwarancyjną) w podwójnej wysokości

• przetarg ma charakter pisemny, to forma powszechna w zawieraniu umów publicznych

3. negocjacje polegają na tym, że umowa zostaje zawarta z chwilą, kiedy strony w trakcie prowadzonych rozmów dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy; listy intencyjne - podtrzymują wolę zawarcia umowy.

Czynności poprzedzające zawarcie umowy:

Umowa przedwstępna - umowa o umowę; jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości określonej umowy (umowy przyrzeczonej); zawiera:

• zobowiązanie do zawarcia w przyszłości określonej umowy

• istotne postanowienia umowy przyrzeczonej

• nie musi zawierać terminu zawarcia umowy przyrzeczonej; jeżeli termin nie został oznaczony:

• umowa przyrzeczona powinna zostać zawarta w terminie wyznaczonym przez uprawnioną do tego stronę

• jeżeli obie strony są uprawnione i każda podała inny termin, obowiązuje termin wyznaczony przez stronę, która szybciej złożyła oświadczenie

• jeżeli w ciągu roku od zawarcia umowy termin nie został wyznaczony, żadna ze stron nie może już żądać zawarcia umowy przyrzeczonej

Umowy konsumenckie:

Konsument - osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Instytucje ochrony konsumenta w prawie cywilnym:

1. niedozwolone klauzule umowne

klauzule abuzywne - regulowane w kodeksie cywilnym postanowienia umowy zawartej z konsumentem, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające jego interesy, np.:

• postanowienie, z którym konsument nie mógł się zapoznać przed zawarciem umowy

• postanowienie pozbawiające wyłącznie konsumenta uprawnienia do odstąpienia umowy

• niedozwolona jest klauzula, która wyłącza jurysdykcję sądów polskich

2. regulacje dotyczące zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa

lokal przedsiębiorstwa - miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami

Prawa i obowiązki:

• przedsiębiorca okazuje przez zawarciem umowy dokument potwierdzający prowadzenie jego działalności gospodarczej

• przedsiębiorca powinien poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy i wręczyć odpowiedni wzór takiego oświadczenia

• przedsiębiorca nie może zastrzec odstępnego

• konsument, który zawarł w ten sposób umowę może od niej odstąpić bez podania przyczyny w ciągu 10 dni od daty jej zawarcia.

3. regulacje dotyczące zawierania umów na odległość: umowy zawierane bez jednoczesnej obecności stron przy wykorzystywaniu środków porozumiewania się na odległość:

• elektroniczny list zamówienia

• telefon

• faks

• wizjofon

• automatyczne urządzenie wywołujące (pager)

konsument, który zawarł umowę na odległość może od niej odstąpić w ciągu 10 dni bez podania przyczyny; nie dotyczy: nagrań audiowizualnych, programów komputerowych i gazet po usunięciu przez użytkownika oryginalnego opakowania

Sprzedaż konsumencka to sprzedaż dokonywana w zakresie działania przedsiębiorstwa osobie fizycznej, która nabywa rzecz ruchomą w celu nie związanym ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową; ta rzecz nazywa się towarem konsumpcyjnym.

Obowiązki sprzedawcy:

• jest zobowiązany podać cenę oferowanego towaru oraz jego cenę za jednostkę miary

• jest obowiązany udzielić kupującemu jasnych i zrozumiałych informacji (nazwa towaru, producent)

• jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki organizacyjno-techniczne umożliwiające dokonanie wyboru towaru konsumpcyjnego

• przy sprzedaży na raty albo za cenę ponad 2000 zł sprzedawca musi na piśmie potwierdzić zawartą umowę; w pozostałych przypadkach potwierdzenie umowy jest tylko na żądanie kupującego

• ma obowiązek wydać wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie jego elementy, instrukcję obsługi w j. polskim

Obowiązki konsumenta:

• zapłacić cenę

• odebrać towar

• zgłosić niezgodność towaru z umową w ciągu 2 m-cy

Towar jest zgodny z umową:

• jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi

• jeżeli nadaje się do celu, do jakiego jest zwykle używany

• jeżeli odpowiada oczekiwaniom opartym na publicznie składanych zapewnieniach, sprzedawca nie jest związany tymi zapewnieniami, jeśli wykazał, że go nie znał albo je sprostował przed zawarciem umowy

Uprawnienia konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową:

• naprawa lub wymiana na nowy towar

• jeśli naprawa lub wymiana nie są możliwe, konsument może żądać obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy; jeżeli towar jest niezgodny z umową, kupujący w ciągu 2 miesięcy zawiadamia sprzedawcę i składa żądanie

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE - prawo regulujące funkcjonowanie rodziny, małżeństwa, stosunki między rodzicami i dziećmi

Pokrewieństwo - pochodzenie od wspólnego przodka:

• w linii prostej - łączy osoby pochodzące od siebie bezpośrednio lub pośrednio

• w linii bocznej - rodzeństwo, kuzynostwo, osoby nie pochodzą od siebie, ale mają wspólnego przodka

Stopnie pokrewieństwa:

• w linii prostej równa się liczbie pokoleń dzielącej osoby

• w linii bocznej równa się liczbie urodzeń potrzebnej do zaistnienia osób w danej koligacji

Powinowactwo - nie jest węzłem biologicznym, ale węzłem prawnym, który powstaje w wyniku zawarcia małżeństwa, np. krewny małżonka.

Małżeństwo, przesłanki zawarcia:

1. różnica płci (ustala się na podstawie aktu urodzenia)

2. osoby wstępujące w związek małżeński muszą być jednocześnie obecne przed kierownikiem USC; w PL dopuszczalne jest przez pełnomocnika, wymaga ważnych powodów i za zgodą sądu

3. zgodne oświadczenie woli

4. sporządzenie przez kierownika USC aktu małżeńskiego.

Brak którejkolwiek z przesłanek oznacza, że małżeństwo nie zostało zawarte.

Przeszkody małżeńskie - takie cechy małżonków, które uniemożliwiają zawarcie małżeństwa lub są sprzeczne z dobrem tworzonej rodziny i interesów społecznych:

1. brak wymaganego wieku (18/18) - 16latka za zgodą i w szczególnych okolicznościach

2. ubezwłasnowolnienie całkowite

3. choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy, jeżeli choroba zagraża rodzinie i przyszłym potomkom

4. pozostawanie w związku małżeńskim (zakaz bigamii)

5. zbyt bliskie pokrewieństwo - „nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej oraz rodzeństwo”)

6. powinowactwo w linii prostej (z przyczyn obyczajowych - chyba że za zgodą sądu i z ważnych powodów)

7. inne podstawy unieważnienia małżeństwa:

• brak możliwości świadomego wyrażenia woli (pod wpływem silnych lekow, alkoholu, narkotyków)

• błąd co do tożsamości osoby

• działanie pod wpływem groźby

Formy zawarcia małżeństwa:

• przed kierownikiem USC

• wyznaniowa (katolicki, ewangelicko-augsburski...)

[nubiturient - kandydat na małżonka]

Sposoby ustania małżeństwa:

• wskutek śmierci małżonka, uznania za zmarłego

• unieważnienie małżeństwa

• rozwód

Przesłanki rozwodu:

• przesłanka pozytywna (musi wystąpić) - rozpad pożycia (1 z podstawowych obowiązków), ma 3 sfery:

1. pożycie seksualne

2. więź duchowa (psychiczna)

3. więź ekonomiczna

rozpad musi nastąpić we wszystkich 3 sferach, żeby sąd mógł orzec rozwód, musi mieć charakter zupełny i trwały, czyli taki, który istnieje od pewnego czasu i odwołując się do doświadczenia życiowego można stwierdzić, że więź małżeńska się nie odbuduje

• przesłanka negatywna - rozwód nie może zostać orzeczony:

1. sprzeczność z dobrem małoletnich wspólnych dzieci

2. sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego innymi niż dobro wspólnych dzieci

3. wystąpienie z powództwem rozwodowym przez małżonka, który wyłącznie jest winien rozpadu pożycia małżeńskiego

4. odmowa zgody na rozwód wyrażona przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia jest jego prawem

Skutki prawne rozwodu:

• rozwiązanie małżeństwa

• orzeczenie o winie w rozkładzie pożycia

• ustalenie sprawowania władzy rodzicielskiej

• alimenty na rzecz małoletnich dzieci

• na żądanie małżonka sąd może (ale nie musi) orzec o:

1. obowiązku alimentacyjnym między małżonkami po rozwodzie (zależy od orzeczenia winy):

- małżonek, który nie był winny rozkładu małżeństwa może żądać alimentów, jeśli popadł w niedostatek

- małżonek wyłącznie winny rozwodu nie może żądać alimentów

- małżonek niewinny rozwodowi może żądać alimentów od małżonka wyłącznie winnego, jeżeli jego sytuacja po rozwodzie pogorszyła się

2. na wniosek małżonka o eksmisji drugiego małżonka

3. podziale wspólnego majątku

Separacja - orzeczenie o rozłączeniu małżonków w przypadku istnienia zupełnego rozkładu bez rozwiązywania małżeństwa

Skutki separacji:

• powstanie rozdzielności majątkowej

• odsunięcie żyjącego małżonka w separacji od dziedziczenia ustawowego po 2gim małżonku

• uchylenie domniemania, że dziecko urodzone przez zonę w separacji jest dzieckiem jej męża

• wpisanie wzmianki o separacji do aktu małżeństwa

PRAWO GOSPODARCZE - część albo prawa administracyjnego (prawo gospodarcze publiczne) albo prawa cywilnego (prawo gospodarcze prywatne - handlowe); reguluje obrót gospodarczy.

PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE

Działalność gospodarcza - zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Kryteria działalności gospodarczej:

• ekonomiczna klasyfikacja działalności

• zarobkowy cel działalności

• zawodowy charakter działalności

• sposób wykonywania działalności ze względu na jej organizację i częstotliwość.

Przedsiębiorca - osoba fizyczna, osoba prawna, niepełna osoba prawna wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Legalizacja przedsiębiorców - przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą przez uzyskanie wpisu w odpowiednim rejestrze:

• ewidencja działalności gospodarczej - osoby fizyczne, w urzędzie gminy/miasta, rejestracja w miejscu zamieszkania

• KRS, Krajowy Rejestr Sądowy - osoby prawne, niepełne osoby prawne, spółki kapitałowe, osobowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, postanowienie o wpisie wydaje sąd

• NIP - rejestr dla celów podatkowych

• REGON - rejestr prowadzony przez GUS

Rejestracji dokonuje się na wniosek (formularz) - oplata 100zł (decyzją gminy opłata może być zmniejszona lub nie pobierana); decyzję administracyjną wydaje się, wpis: na miejscu (max 3 dni).

Reglamentacja podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej:

1. działalność wolna - podjęcie i wykonywanie jest nieograniczone, czasem wymagany jest wpis, np. agroturystyka

2. działalność regulowana - przesłanki:

• spełnienie ustawowo określonych warunków dla danego rodzaju działalności (przedsiębiorca potwierdza oświadczeniem)

• dokonanie dodatkowego wpisu do rejestru działalności regulowanej

• np. usługi turystyczne

• działalność wymagająca zezwolenia (sprzedaż alkoholu, działalność ubezpieczeniowa, wywóz śmieci)

zezwolenie - decyzja administracyjna, która daje uprawnienie przedsiębiorcy do prowadzenia konkretnego rodzaju działalności gospodarczej (uchylenie zakazu), inaczej licencja (np. w przypadku transportu drogowego), zgoda (rozliczanie papierów wartościowych)

4. koncesja - rodzaj zgody udzielanej przez państwo na podjęcie i wykonywanie działalności w sferach zwyczajowo dla niego zastrzeżonych, decyzje administracyjne, wydawane przez ministrów, np. wyrób i obrót bronią i materiałami wybuchowymi lub o przeznaczeni wojskowym i policyjnym, wytwarzanie i dystrybucja czy obrót paliwami i energią, wydobywanie kopalin, ochrona osób i mienia, rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, przewozy lotnicze, okres koncesji - 5 do 50 lat, może być poprzedzona udzieleniem promesy (6 m-cy)

odmowa wydania koncesji - działalność zagraża bezpieczeństwu państwa i obywateli

cofnięcie koncesji - jeśli przedsiębiorca nie podejmie działalności

PRAWO HANDLOWE (gospodarcze prywatne) reguluje powstanie i ustrój przedsiębiorcy i czynności, których dokonuje w ramach prowadzonej działalności.

Rodzaje przedsiębiorców:

1. osoba fizyczna

2. spółki:

• cywilne (regulowane w kodeksie cywilnym)

• handlowe (kodeks spółek handlowych):

- osobowe (osoba wspólnika)

- kapitałowe (kapitał zakładowy).

Spółki osobowe:

1. jawna:

• podmiot prawa niezależny od wspólników, ma odrębny majątek, który powstał z wniesionych przez nich wkładów

• może zaciągać zobowiązania oraz nabywać prawa i występować przed sądem

• spółka odpowiada za swoje zobowiązania solidarnie ze wspólnikiem (odpowiada całym swoim majątkiem, gdy spółka jest niewypłacalna) - subsydiarnie (pomocniczo)

• zarządzeniem zajmują się tylko wspólnicy, reprezentacja należy tylko do wspólników

• partnerska:

• tworzona przez osoby fizyczne mające prawo do wykonywania określonych wolnych zawodów (np. lekarz, notariusz, adwokat, radca prawny), zawody korporacyjne

• szczególny model odpowiedzialności - partner nie ponosi odpowiedzialności za błędy w sztuce drugiego partnera

• reszta: jak w jawnej

• prowadzenie spraw i reprezentacja może być powierzona zarządowi

• Sp. P - skrót, określenia „partner” może używać tylko ta spółka

3. komandytowa:

• 2 kategorie wspólników:

1. komplementariusz - jak wspólnik spółki jawnej

2. komandytariusz - jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona do ustalonej w umowie, konkretnie oznaczonej sumy komandytowej, nie prowadzi spraw spółki, nie reprezentuje spółki na zewnątrz, jego nazwisko nie może być w firmie spółki, ma ograniczone prawo do kontroli spółki

4. komandytowo-akcyjna (j.w., skrót SKA) +:

• zamiast komandytariusza jest akcjonariusz

• spółka ta ma kapitał zakładowy

Spółki kapitałowe:

1. z ograniczoną odpowiedzialnością:

• posiada osobowość prawną

• za zobowiązania odpowiada bez ograniczenia

• wspólnik nie odpowiada wcale

• na kapitał zakładowy podzielony na równe lub nierówne udziały (min. 5000 zł., wartość udziału min. 50 zł.)

• działa poprzez swoje organy - zarząd (reprezentacja i prowadzenie spraw), zgromadzenie wspólników, może być rada nadzorca (nadzoruje zarząd), komisja rewizyjna (sprawy finansowe), powoływane przez wspólników

• wspólnik ma szereg uprawnień typowych dla spółek osobowych

• akcyjna:

• osobowość prawna

• kapitał zakładowy podzielony na akcje o równej wartości (min. 100 000 zł. kapitał)

• akcja - ogół praw i obowiązków wspólnika, ułamek kapitału zakładowego, papier wartościowy (giełda): wtedy - spółka publiczna

• organy: zarząd powoływany przez radę nadzorczą, Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, rada nadzorcza (obligatoryjnie), nie ma komisji rewizyjnej

---