*)Już w konstytucji UNESCO podpisanej w 1945 roku wyrażano wiarę w pełne i różne możliwości edukacji dla wszystkich. W 1990 roku przedstawiciele 155 krajów, przedstawiciele organizacji międzynarodowych, działacze organizacji pozarządowych, a także specjaliści, naukowcy i liderzy opinii spotkali się na Światowej Konferencji w Jomtien w Tajlandii. Zainicjowano wtedy ogólnoświatowy program Edukacja dla Wszystkich (EFA), który jest głównym programem edukacyjnym UNESCO.*) EFA to światowy program na rzecz kształcenia, którego celem jest zapewnienie podstawowego nauczania dzieciom, młodzieży oraz dorosłym zainicjowany przez UNESCO, UNDP, UNFPA, UNICEF oraz Bank Światowy na konferencji. Uczestnicy konferencji przyjęli Światową Deklarację Education for All oraz plan działania na kolejnych 10 lat. Za główny cel uznano doprowadzenie do zaspokojenia podstawowych potrzeb edukacyjnych wszystkich ludzi, czyli opanowanie umiejętności czytania, pisania, liczenia, formułowania myśli, rozwiązywania problemów, a także wpojenie postaw i wartości. Podkreślano przy tym konieczność zadbania o wysoką jakość procesu kształcenia. *)10 lat później w 2000 roku przedstawiciele 164 krajów ponownie się spotkali na konferencji w Dakarze (Senegal). Uznano, że postępy w Kwestii EFA są niewystarczające, wielu krajom nie udało się zrealizować podstawowych celów. Podjęto tam decyzje, że do 2015 roku edukacja na poziomie podstawowym powinna być dostępna dla wszystkich dzieci we wszystkich krajach świata. Sformułowano wtedy 6 celów programu EFA: *)Edukacja przedszkolna - upowszechnienie, poprawa jakości, objęcie nią dzieci ze środowisk zaniedbanych, ubogich; *)Zapewnienie wszystkim dzieciom edukacji podstawowej, obowiązkowej, bezpłatnej i na odpowiednim poziomie, ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt, dzieci ze środowisk zaniedbanych i dzieci ze środowisk mniejszości etnicznych; *)Zaspokojenie potrzeb edukacyjnych młodzieży i dorosłych, umożliwienie im zdobywania umiejętności i wiedzy niezbędnej w codziennym życiu; *)Zmniejszenie o 50% liczby analfabetów wśród dorosłych, zapewnienie im równego dostępu do edukacji bazowej i możliwości stałego dokształcania się; *)Eliminacja nierówności w dostępie kobiet do edukacji podstawowej i średniej oraz zapewnienie wszystkim kobietom edukacji podstawowej; *)Poprawa jakości kształcenia we wszystkich jego aspektach w celu zapewnienia wszystkim ludziom wymiernych rezultatów kształcenia. *) Ustalono też, że drugi, czwarty i piąty cel powinny być zrealizowane do 2015 roku 2)Jeśli chodzi o postępy w realizacji EFA jak podaje raport UNESCO EFA 2008, na półmetku działań zapoczątkowanych w Dakarze, zaledwie 51 ze 129 krajów osiągnęło lub jest bliskie osiągnięcia czterech najistotniejszych celów, tj. zapewnienia edukacji podstawowej, zmniejszenia liczby analfabetów wśród dorosłych, poprawy jakości kształcenia i eliminacji nierówności w dostępie do edukacji. Obserwujemy postępy w ramach każdego z sześciu wyznaczonych celów, jednak nie są one w pełni zadowalające. Przyjrzyjmy się dokładniej ich realizacji:Edukacja przedszkolna Pomimo spadku śmiertelności wśród dzieci, większość krajów nie podejmuje należytych działań by zagwarantować opiekę i dostęp do edukacji dla dzieci poniżej 3 roku życia. Dostęp do edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej zwiększył się, ale nadal pozostaje niewystarczający w krajach Afryki Subsaharyjskiej oraz w krajach arabskich, gdzie edukacją przedszkolna objętych jest zaledwie 20% dzieci. Zapewnienie wszystkim dzieciom edukacji podstawowej 23 kraje, w których nie istniał obowiązek szkolny, uregulowały prawnie tę kwestię od 2000 roku. W chwili obecnej obowiązek szkolny został wprowadzony w 95% z 203 krajów i regionów (objętych raportem). Wskaźnik dzieci rozpoczynających naukę w szkole podstawowej wzrósł ze 130 mln do 135 mln w latach 1999 - 2005, jest to wzrost o 4% w skali światowej. Duże postępy poczyniły kraje Afryki Subsaharyjskiej, gdzie liczba ta wzrosła o 40%. Spadła liczba dzieci w wieku szkolnym nieuczęszczających do szkoły - w 2006 roku wynosiła ona 75 milionów, w 2010 już 72 miliony. Pomimo wzrostu liczby dzieci uczęszczających do szkoły różnice w dostępie do edukacji pomiędzy regionami, krajami, a także wsią oraz miastem są nadal bardzo widoczne. Jeśli utrzymane zostaną obecne tendencje, to 58 z 86 krajów, które nie wprowadziły do tej pory powszechnego nauczania podstawowego, nie zrealizuje celów do 2015 roku.,Zaspokojenie potrzeb edukacyjnych młodzieży i dorosłych Programy edukacji nieformalnej nadal nie są finansowane z pieniędzy publicznych, chociaż niektóre rządy rozwinęły już narodowe plany działań wspierające tego typu edukację. Edukacja nieformalna pozostaje głównym sposobem zdobywania wiedzy dla wielu młodych ludzi z zaniedbanych środowisk oraz dorosłych pochodzących z najbiedniejszych krajów świata. Zmniejszenie analfabetyzmuStopień alfabetyzacji w krajach rozwijających się wzrósł z 68% w latach 1984 - 1994 do 77% w latach 1995 - 2004. Na całym świecie wynosi on obecnie 82%. Jednak nadal wśród dorosłych obywateli świata ponad 759 milionów - a więc co piąty - to osoby niepiśmienne. Dwie trzecie z nich mieszka w zaledwie 15 krajach, zaś blisko dwie trzecie osób niepiśmiennych to kobiety.Redukcja analfabetyzmu w wielu regionach jest niesatysfakcjonująca. Ze 110 krajów, które są dalekie od osiągnięcia zakładanego celu, 72 na pewno nie uda się zmniejszyć o 50% liczby analfabetów wśród dorosłych.W krajach Afryki Subsaharyjskiej liczba analfabetów zamiast spaść, wzrosła ze 131 milionów w latach 1984 - 1994, do 150 milionów w latach 1995 - 2004. Wyraźne postępy w realizacji celu widać natomiast w krajach Azji Wschodniej, a przede wszystkim w Chinach. Eliminacja nierówności w dostępie kobiet do edukacjiRóżnica w równym dostępie dziewcząt i chłopców do edukacji została zmniejszona od 1999 roku, ale nadal pozostaje widoczna na całym świecie. Dziewczęta wciąż stanowią 60% dzieci pozostających poza systemem edukacyjnym w krajach arabskich i 66% w krajach Azji Południowo - Wschodniej.118 krajów (na 188, dla których dostępne są dane dotyczące wykształcenia podstawowego) osiągnęło cel parytetu płci na tym poziomie do 2005 roku Jeżeli chodzi o edukację II stopnia, zakładany cel udało się zrealizować 37% krajów. Poprawa jakości kształceniaPorównanie osiągnięć wyników zewnętrznych testów prowadzonych w wielu krajach nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o poprawę jakości: zmiany w wynikach są zróżnicowane i mimo pozytywnych trendów w części krajów, trudno mówić o ogólnoświatowym trendzie.
1