wykład 1   20.02.2008 

1.Polityka

2.Władza i władza polityczna

3.Ogranizacja polityczna i system polityczny 

POLITYKA- to działalność polityczna; to dążenie do zdobycia i poszerzenia władzy, do wywierania nacisku na władzę( podejście dynamiczne)

WŁADZA-to stosunek pewnego typu relacji, (źródło wikipedia)- to stosunek społeczny zachodzący między jednostkami społecznymi lub grupami społecznymi, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oporu, i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania; tak pojęte stosunki władzy występują w każdej grupie społecznej, w której ktoś wydaje polecenia, a ktoś inny je wykonuje. Ważne jest, że władza istnieje także wtedy, gdy możliwość ta nie jest realizowana. Z relacjami władzy i podporządkowania mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie istnieje podział na przełożonych i podwładnych. 

CECHY WŁADZY:

· przynajmniej dwa podmioty

· polecenia i rozkazy tego, który sprawuje władzę

· posłuch, podporządkowanie

· istnieją normy, które określają że jedna ze stron wydaje polecenia, relacje miedzy osobą posiadającą władzę a podwładnym- osoba podporządkowaną

 

WLADZA POLITYCZNA:

· dwa podmioty zbiorowe, które charakteryzują się wspólnymi  interesami społecznymi, które nie mogą być rozwiązane na zasadzie consensusu

· zorganizowany przymus

· ...

 

ORGANIZACJA POLITYCZNA- sformalizowana grupa ludzi, której celem jest sprawowanie władzy i wywieranie nacisku na władzę

przykłady:

· partie

· grupy interesów

· państwo (najwazniejsza organizacja polityczna)

 

INSTYTUCJA POLITYCZNA- mechanizm dochodzenia do władzy lub jej sprawowania

przykłady:

· parlament (aparat państwowy)

· rząd (aparat państwowy)

· wybory

· referendum

· prezydent

 

POLITYKA- jest to dążenie do przekształcenia rzeczywistości

POLITYCZNA- to krzątanina wokół własnych interesów. Kierunek polityki wyznaczają uznawane wartości 
 
 
 
 
 
 

WYKŁAD 2  27.02.08 

 DEF. SYSTEMU POLITYCZNEGO

Przyjęła się w latach 60tych,  później w całej politologii erupejskiej i następnie innych krajów

Kiedyś utożsamiano z ustrojem, lecz system polityczny jest znacznie szerszym pojęciem

UJĘCIA DEFINICYJNE:

· ujęcie instytucjonalne (inaczej strukturalne) sprowadza system polityczny do całokształtu instytucji i organizacji politycznych oraz relacji zachodzących miedzy nimi a także do zasad działania i systemów normatywnych, na podstawie których one działają .

· ujęcie strukturalno-funkcjonalne (behawiorystyczno-funkcjonalne)- system polit. określany jest jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działanie polityczne. Według tej koncepcji na system p. składa się całokształt zasad dotyczących fomr działania władzy politycznej, nie zaś całokształt istiejących instytucji polit.

· ujęcie systemowe (całościowe) -rozpatruje interakcje między systemem a jego otoczeniem

 

  SYSTEM POLITYCZNY I JEGO OTOCZENIE 
 

  

s.ekologiczny

s.społeczny

s.kulturowy

s.gospodarczy

SYSTEM   POLITYCZNY

  

   

 

otoczenie zewnętrzne
inne s.polityczne
organizacje międzynarodowe

 

 
 
 
 
 
 
 
 

SCHEMAT UJĘCIA SYSTEMOWEGO SYSTEMU POLITYCZNEGO 

                                                                otoczenie systemu 

   

         "Wejście"                         żądania

                                                ------------->    SYSTEMY      -------------->"Wyjście"

                                                 poparcia       POLITYCZNE

                                                ------------->

                                                               sprzężenie zwrotne         

CECHY DETERMINUJĄCE:

1. Tworzenie przez dany system zbioru rozróżnialnych elementów

2. Powiązanie elemnetów systemu ze sobą  różnorodnymi zależnaściami, które łąćznie tworzą jego strukturę

3.Uchwytność granicy odróżniającej systemu od jego otoczenia

4.Określenie przez "Wejśćia" odziaływań płynących z otoczenia na które składają się pokazane na folii I systemy

5. Określenie przez "Wyjścia"odziaływań systemu politycznego na otoczenia

6.Zachodzenie reakcji nazywanej często konwersją wewnątrzsystemową między wejściem systemu a jego wyjściem

7.Modyfikowanie za pośrednictwem sprzężenia zwrotnego oddziaływań  na "wejściach" poprzez oddziaływanie na "wyjściach"

To zjawisko dynamiczne. Określone akty prawne , decyzje rządów, regulacja ta wpływa na modyfikowanie otoczenia, jest to proces ciągły w związku z tym sprzężenie zwrotne jest bardzo istotne, stąd s.polityczny ma mozliwość wpływu na otoczenie poprzez te konkretne decyzje 

DEF. S.POLITYCZNEGO  w znaczeniu sensu largo

To idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie oraz normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych.

Na s.polityczny skł. się trzy elementy:

1. idee i wartości polityczne: idea suwerenności narodu, pluralizmy politycznego, idea reprezentacji, ludowładztwa itp.

2.organizacjei instytucje polityczne uczestniczące w życiu politycznym państwa i organizujące to życie:aparat państwowy, związki zawodowe

3.to normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości 

DEF. S.POLITYCZNEGO  w znaczeniu sensu stricto

S.polityczny to ogół organów państwowych a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych uczestniczących w działaniach politycznych w  ramach danego państwa jak również ich wzajemne stosunki tworzące funkcjonalną całość 

Kiedy s. polityczny jest EFEKTYWNY??

1. Jest zdolny zapewnić własne istnienie bez uciekania się do zmasowanej przemocy

2.Musi stwarzać warunki wszechstronnego ekonomicznego, kulturalnego, społecznego rozwoju kraju

3.Jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo kraju na zewnątrz 
 

PODSYSTEM SYSTEMU POLITYCZNEGO:

1.podsystem instytucjonalny

2. -||- funkcjonalny

3.regulacyjny

4.komunikacyjny

· podsystem instytucjonalny- obejmuje różnorodne struktury organizacyjne: aparat państwowy, partie polit, i zinstytucjonalizowane....

      Pełni rolę inicjującą w stosunku do pozostałych podsystemów i całego systemu polit. Zapełnia całą strukturę s. politycznego i w rozstrzygającym stopniu określa treść i podstawowe kierunki działania oraz charakter obowiązujących norm

· podsystem funkcjonalny-skł. się z ogółu funkcji i ról wypełnionych przez poszczególne elementy podsystemu instytucji i przez system polityczny w całości. Każde działanie , które przyczynia się do zachowania systemu w długotrwałym okresie czasu, czyli działania zmierzające zarówno do podtrzymania istniejącego staniu jak i jego dalszego rozwoju

      Funkcje:

· regulacyjna- polega na kierowaniu procesami politycznymi według reguł przyjętych w danym s. polit

· mediacyjna- rozwiązywanie konfliktów i mediacje w przypadku sprzecznych interesów grupowych. Na ogół s. polityczny angażowany jest do rozwiązywania danego konfliktu ( na ogół w systemie demokratycznym) poprzez mediacje, lecz nie zawsze tak jest.

· adaptacyjna- przejawia się przede wszystkim w usprawnianiu działania instytucji i poszerzania bazy funkcjonowania systemu. System polityczny adaptuje się do zmieniających się warunków. Każdy system instytucjonalny musi być elastyczny.

· innowacyjna- polega na wprowadzaniu do otoczenia nowych reguł i mechanizmów działania

· podsystem regulacyjny- normatywny-ogół norm za pośrednictwem których regulowany jest ogół stosunków społeczno-politycznych. System złożony obejmuje normy prawne i pozaprawne (autonomiczne) oraz reguły nie normatywne. Normy prawne mieszczą się w konstytucji, ustawach, aktach organów wykonawczych, orzeczeniach sądowych. Obecnie stanowią dużą część tych regulacji

· normy autonomiczne-w aktach przyjmowanych przez organy organizacji niepaństwowych, np. partyjne

· reguły nie normatywne- narodowe i polityczne tradycje, kultura polityczna, praktyka prawna i polityczna, prawne doktryny sądowe

 

· komunikacyjny- ogół związków i stosunków miedzy różnymi strukturalnymi elementami podsystemu instytucjonalnego . w ramach tych powiązań wyróżniamy związki i stosunki wspierające system ( koalicja partii wspierających rząd)  oraz naruszające jego podstawy (opozycja antysystemowa). Najważniejsze znaczenie  maja związki podtrzymujące i naruszające system Polit-decydują o stopniu stabilności systemu.

 
 

WYKŁAD 3  05.03.2008

 

PAŃSTWO W SYSTEMIE POLITYCZNYM 

PAŃSTWO:

1.znaczenie logiczno normatywne:

-z jedenj strony kategoria języka, z drugiej wyobrażenie spójnego systemy norm regulujących zachowania ludzkie

-państwo-szczególny przejaw zjawiska (jest wybitnym blaskiem samego prawa)

2. znaczenie psychologiczne:

-psychiczne przeżycia ludzi zw. z instytucjami i ludźmi władzy oraz ze stylami rządzenia

-wszystko co ludzie myślą, czują, uważa sie za naturę państwa

-indywidualne i zbiorowe wyobrażenia o naturze władzy państwowej o jej celach i sposobach działania, są psychicznym wymiarem państwa

-opinia publiczna jest psychicznym wyrazem stosunku do państwa

3. znaczenie aksjologinczne:

-państwo pojmowane jako rodzaj wspólnoty wartości, zbiór wyższych celów godnych współdziałania, niezależnie od rozbieżności celów, do których dążą poszczególne jednostki i grupy społeczne----------> pastwo jest wartością scalającą różne grupy i tworzącą wspólnotę polityczną

-państwo jako wartość wyższego rzędu

4. znaczenie socjologiczno-historyczne (społeczno-hist.):

-państwo to wielka grupa społeczna o szczególnym sposobie organizacji, która ma wspólne doświadczenia

-spośród innych zorganizowanych grup spol. państwo wyróżnia się trwałym splotem kilku cech występujących łącznie i tylko łącznie te cechy opisują państwo jako zjawisko społeczno-hist.------>państwo to taka zorganizowana grupa ludzi, która jest produktem ich rozwoju historycznego i wyróżnia się kilkom cechami:

· 1.państwo jako organizacja polityczna

· 2. państwo jako organizacja suwerenna

· 3. panstwo jako organizacja przymusowa

· 4. państwo jako organizacja terytorialna

 
 

1.Państwo jako organizacja polityczna-taka w której władza publiczna jest czynnikiem organizującym współpracę wielkich grup społ. (np. klasy, warstwy) i wybierającym sposoby rozwiązywania konfliktów między grupą i jednostkami. 

-->Beorg Jeling-twórca trójstopniowego ujęcia państwa:

· wolność

· terytorium

· władza najwyższa

 

Kiedy i dlaczego powstało państwo? 

Istnieją rozbieżne koncepcje, ale najbardziej znane są te 4:

· Teistyczna- sw. Tomasz z Akwinu 1225-1274 (wcześniej Paweł z Tarsu I w n.e., św. Augustyn IV/V w n.e., twierdził, że nie ma władzy która nie pochodziłaby od Boga, Aureliusz)

· Powstanie państwa wiąże się z działaniem istoty nadprzyrodzonej

· W starożytności głoszono, iż państwo zorganizował ten lub inny bóg

· W późniejszej wersji tej koncepcji od Boga wywodzi się sama zasada władzy, natomiast istniejące konkretnie państwa są dziełem ludzi

 

· Umowy społecznej- J.J. Rousseau 1712-1788, T. Hobbes 1538-1619, J. Lock 1632-1704

· Państwo to następstwo szczególnego rodzaju mowy, zawartej miedzy członkami społeczności bądź miedzy nimi a władzą

· Okres przed państwowy był okresem anarchii i zagrożenia bezpieczeństwa jednostek (Hobbes) lub epoką pokoju, wolności dobrobytu (Lock)

 

· Podboju lub przemocy- L. Gumplowicz (1832-1909)- prekursor polskiej socjologii

· Państwo jest następstwem  podboju rządzonych przez rządzących

· Powstałe w wyniku podboju państwo utrwala podporządkowanie zwyciężonej większości a podział na rządzących i rządzonych opiera się na odmienności pochodzenia i różnicy ras

 

· Marksistowska- F. Engels 1820-1895

· Państwo wyrosło z ustroju rodowo-plemiennego, jako konsekwencja różnorodnych przeobrażeń i procesów,  a zwłaszcza pojawienia się własności prywatnej oraz podziałów , specjalizacji pracy, a w konsekwencji klas społecznych

· Rezultatem tych przeobrażeń  było przekształcenie się wspólnoty rodowej w państwo

 

Co nowego wprowadza koncepcja umowy społecznej w porównaniu do leistycznej:

· Odrzucenie boskiego charakteru państwa

· Państwo jest zjawiskiem historycznym

 

Umowa społeczna- spierali się o to czy społeczeństwo tworząc państwo zrzeka się swoich wszystkich uprawnień suwerennych raz na zawsze  (Hobbes) czy tylko cześć uprawnień (władza nie jest do wszystkiego uprawniona, może być władzy pozbawiona- podstawy demokratyzmu)

Korzenie koncepcji podboju to starożytna Grecja.

Przed powstaniem państwa różne ludy wałczą ze sobą by potem stworzyć  państwo.

Engels badał historie starożytnej Grecji. Uznał, że państwo  powstaje w wyniku różnić klas społecznych - posiadaczy środków produkcji i tych, którzy ich nie posiadają. Gdy zaniknie podział klasowy, zniknie tez państwo- miał do tego doprowadzić komunizm. 
 

2.Co to jest państwo? 4 wymiary państwa: 

· Wymiar logiczno-normatywny- państwo w kategoriach języka a z drugiej strony jest wyobrażeniem spójnego systemu norm regulujących zachowania ludzkie. Dla prawników państwo to konstrukcja prawa zbudowana z norm prawnych

· Wymiar psychologiczny- państwo to przeżycia psychologiczne ludzi związane z instytucjami, ludźmi władzy  i stylami rządzenia. Natura państwa- indywidualne wyobrażenia o państwie jego celach i sposobach dziania

· Wymiar aksjologiczny-rodzaj wspólnej wartości, zbiór wyższych celów godnych współdziałania niezależnie od rozbieżności celów, do których dążą poszczególne jednostki i grupy społeczne. Jest wartością scalającą państwo, jest zaliczane do wyższych wartości.

· Wymiar społeczno-historyczny- jedna grupa społeczna o szczególnym sposobie organizacji mającą wspólne doświadczenia historyczne. Państwo wyróżnia się nie jedna cecha spośród innych grup społecznych, ale trwałym splotem cech występujących łącznie i łącznie opisują one państwo jako zjawisko społeczno-historyczne. Państwo to taka zorganizowana wspólnota ludzi będąca produktem naturalnego rozwoju historycznego, wyróżniającą się cechami: jest organizacja polityczna, suwerenna, przymusowa i terytorialna

 

3.Państwo jako organizacja suwerenna- 

-->suwerenność wewnętrzna 

· zdolność władzy państwowej do podejmowania decyzji najwyższych czy ostatecznych . Jest to możliwe tylko i wówczas gdy na terytorium danego pastwa nie istnieją żadne organizacje, które podlegałyby władzy państwowej.

 

    Średniowiecze:

· idea uniwersalizmu cesarskiego ----->         na ich podstawie powstawały inne idee

· idea uniwersalizmu papieskiego------->         państwowości

    

1534r-Henryk VIII-supremacja Anglii (chęć uniezależnienia się), "zapis religijny" -zarówno kościół jak i państwo są wobec siebie autonomiczne--> samoograniczenie suwerenności   państwa 

-->suwerenność zewnętrzna

· suwerenność zewn. przejawia sie-państwo jest zdolne do podejmowania samodzielnych decyzji w otoczeniu państwowym

· niezależność państwa od innych państw i org. międzynarodowych

· suwerenność państwa narodowego absolutna-jest albo jej nie ma, brak stopniowalności suwerenności

· z punktu widzenia wymogów formalnych można powiedzieć ze państwo jest suwerenne

· z punktu widzenia sytuacji rzeczywistej- można dyskutować( np USA i Litwa) w związku z tym  można powiedzieć, że w rzeczywistości suwerenność jest stopniowalna, problemem jest ustalenie granicy suwerenności a neio jej zakresu w przypadku poszczególnych państw.

· DYLEMAT:czy przystępując do UE, POlska utraciła suwerenność??

· eurosceptycy-utrata suwerenności, utrata statusu państwa niezaleznego od in. państw

· euroentuyzjaści-uważają wręcz ze po przystąpieniu potencjał suwerenności Polski zwiększa sie, m.in. dzięki możliwości zwiększania szans realizacji celów i funkcji państwa

Po co państwu suwerenność??

Umożliwia ona realizacje podstawowych celów i funkcji państwa 
 

      WYKŁAD IV , 12.03.2008 

Za suwerenne państwo można uznać takie państwo, które w odpowiednio wysokim stopniu spełnia nastepujące kryteria:

1. Posiada zwierzchnia władzę nad terytorium i ludnością

2. Może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki z innymi państwami i być członkiem swobodnie wybranych organizacji miedz.

3. Może swobodnie kształtować ustrój społeczno-gospodarczy i formę państwa 

3. Panstwo jako organizacja przymusowa -państwo jest ogranizacją przymusową 

-->Dobrowolne czy niedobrowolne przystąpienie do państwa , członkowstwo państwa lub jego utrata opiera sie na sile , autorytecie władzy publicznej,

Formy nabycia:

· prawo ziemi- obywatelstwo nabywa sie poprzez urodzenie (niezaleznie jakie obywatelstwo mają rodzice)

· prawo krwi- niezależnie na terytorium jakiego kraju sie urodzę nabywam obyweatelstwo rodziców. Nie możemy sami zadecydować o wyborze obywatelstwa

· obywatelem państwa zostaje się bardziej z przymusu niż wyboru

· w Polsce obywatelstwo przyznawane jest w sposob niezbywalny jednak mozna je ograniczyć

· Istneiją także bezpaństwowcy, gdy ktos utracił obywatelstwo a nie nabył jescze nowego

 

-->Czy państwo jest jedyną organizacją mogącą stosować przymus legalny? 

-->Aspekt przymusu:

· panstwo posiada dobrze rozbudowany aparat przymusu, zarowno w stosunkach wewnetrznych jak i zewnetrznych, panstwo moze stosować ten przymus łącznie z pozbawieniem życia

· władza panstwowa zabiega o posiadanie monopolu na stosowanie przymusu, dązy do zapewnienia sobie tego monopolu

· panstwo jest JEDYNĄ legalna instytujcją stosującą przymus , co jest uwarunkowane prawnie, problem czy panstwo moze pozbawiać zycia ( kwestia kary śmierci)

· JEDYNĄ zaś grupą społczeną stosującą przymus jest RODZINA

 
 

4. Panstwo jako organizacja terytorialna, dwa aspekty: 

-->posiada zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością na nim osiadłą. Nie istnieje państwo bez stałego terytorium 

-->Jedna z najważniejszych zasad państwa jest obrona integralności terytorialnej państwa-suwerenność 
 

Wykład 5       26.03.08 
 

5.Funkcja państwa

· To te zadania które państwo realizuje i których nikt poza nim nie może realizować, gdyż nie posiada odpowiednich uprawnień .

 

Typologia funkcji państwa 

kryterium	Rodzaje funkcji państwa	Treść funkcji państwa
Zasięg przestrzenny (terytorialny) działania państwa	Funkcje zewnętrzna	-różne działania państwa w stosunkach międzynarodowych
	Funkcje wewnętrzna ( uzupełniona przez kryterium dziedzin działania państwa)	-regulowania stosunków wewnątrz państwa -organizowanie niektórych dziedzin życia społecznego
Dziedziny działania państwa	Funkcja wewnętrzna	-zapewnienie porządku i bezpieczeństwa wewnątrz państwa
	Funkcje zewnętrzna (polaczona z funkcja edukacyjną)	-utrzymanie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi w celu ochrony interesów będących wyrazem racji stanu
	F. gospodarczo-ogranizatorska	-wpływanie na procesy gospodarcze poprzez określoną politykę gospodarcza
	f. socjalna	-Działanie zmierzające do zapewnienia minimum egzystencji
	f. edukacyjno-kulturalna (dbanie o dziedzictwa narodowe)	-państwo mu stwarzać warunki, organizacyjne, finansowe, prawne by społeczeństwo mogło uzyskać odpowiedni poziom wykształcenia, -kształtowanie, rozwijanie wiedzy społeczeństwa
Cele działania państwa	f. adaptacyjna	-procesy przystosowania się państwa do zmieniających się uwarunkowań cywilizacyjnych
	f. regulacyjna	-wpływanie na zachodzące procesy społecznie
	f. innowacyjna	-inicjowanie przez państwo nowych procesów i przeobrażeń społecznych

 
 

Nikt nie kwestionuje dwóch pierwszych funkcji państwa, mianowicie zewn. I wew., gdyż nikt poza państwem nie może tych funkcji pełnić.

Zaś  co do pozostałych funkcji istnieje spor historyczny i współczesny co do roli i obowiązków państwa w gospodarce.

Podział wg celów działania państwa jest podziałem bardziej teoretycznym, gdyż państwo realizuje te trzy funkcje za pomocą reform, które są ze sobą połączone. 
 
 

Typ i forma państwa 

Typ państwa

· Wynika z tego ze staramy się porównywać pewne państwa i szukać ich podobieństw czy tez różnić

· Szukamy kryteriów typologizacji, zaś najpowszechniejsza typologizacja to kryteria:

1. stopień zewnętrznej suwerenności państwa (państwo zależne, p. częściowo suwerenne, całkowicie suwerenne itp.)

2. Kryterium stopnia cywilizacyjnego rozwoju panstwa rozróżniamy panstwa:

· Rolnicze

· Rolniczo-przemyslowe

· Przemysłowe

· Postindustrialne

3. stopnien jednorodności etnicznej i narodowej

· Wieloetniczne ( o slabej wiezi odrębności kulturowej, o silnej odrębności kulturowej)

· Dominującego jednego narodu o wysokim skladzie etnicznym np. Polska , Wlk. Brytania

· Kraj dominujący ale o dużej ilości grup etnicznych np. Irlandia

 

4. Siła strategiczna państwa

· Supermocarstwa

· Mocarstwa regionalne

· Państwa średnie

· Państwa małe

5. Ustrój społeczno-gospodarczy a zwłaszcza chroniony typ własności ze względu na charakter dominującej własności środków produkcji:

· Panstwa niewolnicze

· Feudalne

· Kapitalistyczne

· Socjalistyczne

6. Typ wewnętrznego ustroju politycznego

· Monarchie

· Republiki

· Demokracje

· Dyktatury

 

Kryteria od 1-4 zachowały swoja aktulanosc  zas kryterium 5 współcześnie czyni ta klasyfikacje przedmiotowe 

Forma państwa 

Sposób realizowania i zasady organizujące strukturę władzy państwowej, składa się z 3 elementów:

· Forma rządu- struktura, podział kompetencji oraz wzajemnie stosunki prawne i faktyczne miedzy naczelnymi organami państwowymi a przede wszystkim miedzy głową państwa parlamentami i rządem

· Ustrój terytorialno-prawny

· Dotyczy terytorialnego podziału państwa stosunków  miedzy organami centralnymi a terytorialnymi , stopnia centralizacji, decentralizacja władzy oraz zakresu samorządności

· Reżim polityczny (styl rządzenia)

· Całokształt zasad, metod i technik sprawowania rządów, to podział stosowany przez prawników zaś w politologii obowiązuje punkt 1 i 2

 

· Zasady, metody techniki sprawowania władzy przez grupę rządzącą wobec obywateli

· Dotyczy terytorialnego podziału panstwa, stosunków miedzy centralnym a terenowym organem panstwa, stopnia centralnego i decentralizacji władzy i zakresu samorządności organizacji lokalnych

 
 

 

Elementy te mogą być kryterium podziału władzy: 

                                      Reżim polityczny

· Panstwo

demokratyczne

· Autorytarne

· Totalitarne

Zasady organizacji aparatu państwowego       System terytorialno-prawny

 

Charakter głowy państwa                             Państwo unitarne                                 Państwo złożone

-Monarchia absolutna    -republika                jednolite tylko podział administracyjny   -unia personalna-najluźniejszy

-Konstytucyjna   -arystokratyczna     bądź administracyjno-samorządowy      związek

-Parlamentarna   -demokratyczna      Polska, Francja, WB, Włochy                -konfederacja

                                                                       Czechy, Słowacja, Hiszpania                -federacja 
 

Relacje miedzy organami państwowymi

s. dyrektoriatu                      s. parlamentarny                   s. prezydencki                          s. mieszany

  Szwajcaria                                 WB, wzorem jest model             USA, tam się wykształcił, nie     Francja od 1955r

  System konwentu                      parlamentarno-gabinetowy sprawdził się nigdzie indziej      to inaczej

                                                                                                                                                           s.półprezydencki

                                                                                                                                                           semi-prezydencki

Unia personalna-np. Polsko-Litewska, Polsko-Saska, itd. W unii personalnej panstwa łączy tylko głowa państwa, czyli monarcha. Pozostale elementy są odrębne, np. Wspólnota Brytyjska gdzie krolowa jest głową różnych panstw (symboliczna) i Kanady , Australii. 

FEDERALNE STRUKTURY PAŃSTWA 

Federalizm międzypaństwowy     Federalizm wewnątrz państwa 

(konfederacja)        (federacja) 

Związek państw  Państwo związkowe

-wspólnota oparta na prawie międzynarodowym  -panstwo-prawna forma wspólnoty

-suwerenność należy do części składowych (panstwa)  -suwerenność należy do związku

-realizowanie wspólnych zadan w ramach zawartej  -udział części składowych w wypracowywaniu Umowy decyzji ogólnopaństwowych

-ustawodawstwo w ramach części składowych,  -podział władzy państwowej miedzy związki a   o ile nie jest delegowana na organy wspólnoty  części skladowe

Przykłady: Szwajcaria 1803-43 Przykłady: Szwajcaria od 1848-najbardziej Związek Niemiecki 1815-66  klasyczna federacja

USA 1778-87  RFN

      USA od 1787  
 

PAŃSTWA JEDNOLITE

Administracja decentralizacyjna Centralizacja

-najwazniejsze decyzje ma wladza panstwowa                                 -centralne zarządzanie Niemcy (1935-45)

Ograniczona przez autonomiczne obszary

Rozstrzygania należące do ciał samorządowych

Np.WB, Włochy, Hiszpania 

· Suwerenność pierwotna- części składowe federacji są pierwotnymi podmiotami i mogą rościć sobie prawa do ostatecznej wykładni co do zakresu suwerenności organów federalnych, które mają ściśle określony zakres kompetencji w konstytucji federalnej . To co nie jest przypisane org. Federalnym jest przypisanie organom części składowych poprzez domniemanie. Zmiany konstytucji uchwala Parlament Federalny, ale musi uzyskać zgodę części składowych . Częste konflikty kompetencyjne miedzy organami federalnymi a organami czesci składowych są rozstrzygane przez określony sąd lub izbę w Sądzie Najwyższym.

 
 
 
 

REŻIM DEMOKRATYCZNY-typy systemów rządów demokratycznych 
 

Typ	Cechy	Przykłady
Demokracja skonsolidowana	-wolne wybory-konkurencja partii politycznych -zagwarantowane prawa i wolności polityczne -powszechna akceptacja instytucji Polit. i demokrat. reguł gry	USA, Kanada, Japonia, Europa Zachodnia
Demokracja nieskonsolidowana	-wolne wybory-konkurencja partii politycznych -zagwarantowanie praw i wolności politycznych -brak konsensusu elit odnośnie demokratycznego porządku w polityce	Włochy po I wojnie swiatowej
Demokracja ograniczona	-uczestnictwo polityczne ograniczone do grup lepiej sytuowanych -znaczącą warstwę w populacji stanowią warstwy chłopskie	Szwecja od początku XX w., WB w XIX w.
Pseudodemokracja	-ograniczona rywalizacja polityczna- wybory w warunkach zastraszania społeczeństwa	Czesc monarchii prezydenckiej w Afryce, Azji i na Bliskim Wsch.

 
 
 

REŻIM AUTORYTARNY I TOTALITARNY-(pod względem metod działania się nie różnią 

· Autorytarny:

· Monarchia absolutna-wladza dziedziczna, cała w reku monarchy , podstawą legitymacji jest tradycja, choć istnieje konstytucja. Funkcje państwa skromne. Współcześnie:Arabia Saud., Kuwejt, Katar,Nepal, wcześniej Iran

· Dyktatura autorytarna

· Dyktatury wojskowe i policyjne-podmiot władzy- armia i policja. Zaliczamy tu czasem ostatnie stadium panstw komunistycznych. Znane w okresie meidzywojennym, np., w Europie Środ-Wsch., Hiszpanii (od 1939), Portugalii, Polscie (po 1926r. reżim Piłsudskiego

 

· Totalitarny:

· W panstwach faszystowskich i komunistycznych. Jest to reżim wszechogarniający- panstwo dazy do kontroli wszystkich dziedzin zycia społecznego. W nowoczesnych systemach na czele rezimu stala partia i wódz ( np. Stalin), masowy ruch polityczny. Czasem obok partii istanialy inne, ale nie wszędzie (np. w Chinach 5partii, w Polsce-3, w NRD-5partii). Monopartyjny system w Zw. Radzieckim, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry. Wielopartyjność była jednak pozorna. Brak wolnych wyborow, chociaz były one organizowane w celu umocnienia obecnej władzy. Istaniala cenzura prewencyjna-kontrola wszelkich publikacji ukazyjacych się w mediach.

· Rozbudowany aparat przemocy-policja polityczna, która penetrowala życie społeczne. Rezim ten opieral się na określonej ideologii, głoszeniu misji, np.mit rasy panującej, swiatowej rewolucji klasy robotniczej. Ideologie wywołujące silne emocje, nie poddające się tradycyjnej debacie.

· W faszyzmie panstwo kontrolowalo gospodarke, ale nie przejmowalo na własność srodkow produkcji jak w komunizmie.

· Dążenie do totalnej władzy i kontroli zycia społecznego. Niektóre z panstw totalitarnych mialy tendencje ekspansjonistyczne

· Klasyczne panstwa totalitarne obecnie nie istnieją. Odmianą są państwa z fundamentalizmem islamskim. Dawniej totalitarna była Sparta (od 7roku zycia zabierano dzieci do wojska)

· Repu;ika Puranów-Indian-stworzona przez jezuitów. Istniała 70lat. Najbardziej klasyczne państwo totalitarne. 2mln ludności

· Tendencje totalitarne pojawiają się w różnych krajach.

 
 

PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE 

Partia- słowo pochodzi od 2 łacińskich słów, pars-część, bądź partie-dzielić

Dawniej w Grecji i Rzymie , partia to była grupa ludzi kojarzona negatywnie, bowiem dokonywali oni czynów szkodliwych, znaczenie pejoratywne. W Starożytnym Rzymie grupy zorganizowanych osób o dobrych zamiarach nazywano natomiast amicipia- od słowa przyjaciel.

Termin partia przyjął się w wojsku w oddziałach zbrojnych w Polsce szlacheckiej 

3 etapy formułowania partii politycznej:

· I etap-koterie arystokratyczne-pierwsze zalążki tak naprawdę w połowie XVII w.- Rewolucja angielska, w Parlamencie angielskim powstały dwie koterie arystokratyczne:

· Wigowie-koncepcje liberalizujące, wzrost roli parlamentu

· Torysi-zachowaczy, reprezentujący ziemian, niska wola Parlamentu

 

· W Polsce koterie Branickich, Potockich, Czartoryskich, prapoczątki partii Polit.

 

· II etap-partii klubowych-koniec XVII i początki XIX w.

· Rewolucja Francuska-istniały kluby jakobinów (radykałów), żyrondystów, kordelierów, dziali w Parlamencie, ale mieli tez zaplecza społeczne, Np. nazwa jakobini wywodzi się stad, ze spotykali się w kościele św. Jakuba

· W Anglii koterie przekształciły się w kluby ( status stowarzyszeń), na tym etapie pojawiły się cenzusowe wybory -poszukiwanie zaplecza przez partie

· Dopiero w latach 60tych z partii Torysów powstała partia konserwatywna, a z Wigów-liberalna. Partie te będą na przemian do polowy lat 20 XX w.

· Po 1945 r. partię liberalna wyparła partia pracy i aż do dzisiaj są te dwie partie

· W USA po wojnie secesyjnej w latach 60tych istniały dwie partie-demokratyczna i republikańska( postępowa). Teraz to się zmieniło, p.repulikanska jest konserwatywna.

· Europa- 2 czynniki, które przyczyniły się do powst. p. politycznych:

· Rozwój parlamentaryzmu-

· Rozwój powszechnego prawa wyborczego-wprowadzano je etapami wiec partie musiały się dostosować. do polowy XIX w. Decydującą rolę odgrywały partie liberalne i konserwatywne. Potem powstawały inne, na początku działające nielegalnie-nie miały wpływu na władzę, nie mogły brać udziału w wyborach

· 1905r-pojawienie się pierwszej partii chrześcijańsko-demokratycznej(chadecji) w Polsce

 

· Partie liberalne i konserwatywne w warunkach powszechnego prawa wyborczego rozwijały swoja działalność, szukając zaplecza społecznego (od parlamentu do mas). W Szwajcarii kobiety uzyskały prawa wyborcze w 1972r.! Te partie, które działały w środowisku społecznym, ale Neli mogły się ubiegać o władzę dążyły do zdobycia poparcia i wejścia do parlamentu.

· Masowe partie Polit. Przyjęły formę, która nie uległa zmianie do dzisiaj, a wytworzone zostały na przełomie XIX i XX w.

 
 
 

Definicja partii politycznej:

· Elementy wspólne w różnych definicjach:

· Organizacja

· Program

· Cel-dążenie do zdobycia i utrzymania władzy

· Realizacja interesów społecznych

 

To dobrowolna organizacja, której celem jest zdobycie i utrzymanie władzy w celu realizacji programu politycznego. 

· Czym różni się partia polityczna od innych organizacji??

· Cel partii p.-dążenie do zdobycia i utrzymania władzy

 

Do polowy XX w. Podział partii p. opierał się na podziale klasowym- obrona interesów robotników, przedsiębiorców.

Obecnie każda partia p. ma program otwarty na wszystkie środowiska społeczne. 

TYPOLOGIA PARTII POLITYCZNYCH 

KRYTERIA PODZIALU	TYP PARTII	PODSTAWOWE CECHY	PRZYKŁAD PARTII
Typ członkowstwa	Z członkowstwem bezpośrednim	Członkowstwo poprzez przystąpienie do pierwszej z kolejnych komórek partii	Liberalne, komunistyczne
	Z członk. pośrednim	Czlonk. Zdobywane pośrednio i zbiorowo na drodze na drodze przyjęcia przez odrębną organizację, np. związek zawodowy	Czesc partii socjaldemokratycznych (brytyjska partia pracy)
Stopień upartyjnienia wyborców	Ludowe ( nie ma zawodowego aparatu kadrowego)	Zrzesza niewielki procent swoich wyborców, istnieje możliwość osobistej więzi miedzy członkami, nie maja rozbudowanej struktury organizacyjnej	Cześć partii liberalnych
	Masowe	Zrzesza znaczna liczbę wyborców, istnieje zawodowy aparat partyjny, schierarchizowane i scentralizowane (nie zawsze)	Socjaldemokratyczne, chadeckie
	Scentralizowane	Skupienie władzy w instancjach centralnych	Głównie partie masowe
	Zdecentralizowane	Szeroka autonomia niższych instancji w podejmowaniu decyzji

 

GŁÓWNE RODZINY PROGRAMOWE PARTII POLITYCZNYCH 

· Partie konserwatywne

· Zachowanie gospodarki rynkowej

· Silne państwo wewnątrz i na zewnątrz

· Akcentowanie antysocjalizmu

· Np. Konserwative Party (WB), FPR (Francja), Fianncz Fail(Irlandia), Partia Konserwatywna(Polska)

 

· Partie chrześcijańskie (demokratyczne)

· Chrześcijaństwo, antykomunizm

· Wolna gospodarka rynkowa

· Np. CDU (Niemcy), OVP (Austria), CVP (Szwajcaria)

 

· Partie liberalne

· Antyklerykalizm

· Liberalizm lewicowy-socjalnie skorygowany kapitalizm

· Liberalizm prawicowy-ochrona własności prywatnej i wolnej gospodarki

· Np. FDP (Niemcy), Liberal Party(WB), Unia Polityki Realne

 

· Partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne

· Rożne warianty w ramach tzw. socjalizmu demokratycznego

· Demokracja gospodarczo-socjalna, polityczna, kulturowa, międzynarodowa

· Np. Polska Partia Socjalistyczna, Socjaldemokracja RP, Unia Pracy, SPD (RFN), Latour Party(WB), SPO (Austria)

 

· Partie komunistyczne

· Wypływające z marksizmu-leninizmu

· Występujące podziały: maoizm, eurokomunizm, nowa lewica

· Np. FPK (Francja), Związek Komunistów Polskich „Proletariat”

 

· Partie chłopskie

· Agraryzm

· Reprezentacja interesów w konflikcie miasto-wieś

· Np. Country Party (Australia), Veneste (dania), PSL

 

· Partie regionalne

· Wyraz konfliktu centrum-peryferie

· Np. Partia Basków (Hiszpania), Szwedzka Partia Ludowa (Finlandia)

 

· Partie skrajnie prawicowe

· Konglomerat rasistowskich, antysemickich, nacjonalistycznych, autorytarnych postulatów

· Wrogość wobec cudzoziemców

· Np. KU-KLUX-Klan, National Socjalists White People Party (USA), Front Narodowy (Francja)

 

· Partie ekologiczne

· Więcej współdecydowania obywateli przez decentralizacje politycznych procesów rozstrzygania, ograniczenie wzrostu gospodarczego odbywającego się kosztem środowiska naturalnego(odrzucenie energii jądrowej, rozbrojenie w europie, ochrona środowiska)

 

FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH:

· Funkcja kształtowania opinii publicznej/społecznej

· Każda partia ją realizuje (w Europie partie realizują tą funkcję stale)

· Polega na prezentowaniu programu obywatelom państwa, propagowaniu tego programu, komentowaniu wydarzeń, propagowaniu własnych wartości

· Realizowana głownie przez media, wydawnictwa(założenia programu)

· Partia musi tę funkcję spełniać, aby zdobyć poparcie

 

· Funkcja wyborcza

· Związana z charakterem demokratycznego państwa- najważniejsze stanowiska są obsadzane w wyniku wyborów

· Składa się z:

· Selekcji kandydatów na listy wyborcze- ilość kandydatów większa niż ilość manadatow-konkurencja. Kandydatów wylania się poprzez prawybory(tradycja pochodząca z USA):

· Zamknięte-wybory z wielu kandydatów, które odbywają się w ramach danej partii. Ukazują stopień poparcia dla kandydatów. Zwycięzca jest wystawiany na listę, ale ostatecznie decydują konwencje, wiec zwycięzca nie koniecznie będzie na pierwszym miejscu na liście

· Otwarte-próba wyborcza, w której biorą udział wszyscy chętni -pomiar poparcia wyborczego. W Polsce odbywają się takie prawybory

o Formułowania programu wyborczego

o Najczęściej jednak do selekcji stosuje się wyłanianie kandydatów poprzez instancje statutowe-od najniższej aż do konwencji. Jest to mnie demokratyczny sposób gdyż mniej osób podejmuje decyzje

o Jest to funkcja zawsze konfliktowa a jej drugim elementem jest formułowanie programu:

· I etap-to diagnoza istniejącego stanu-eksperci oceniają sytuacje społeczną, gospodarcza

· II etap-to formułowanie programu- z danej diagnozy różne partie wyciągają odmienne wnioski w zależności od swojego systemu wartości maja różne priorytety, od trafności programu zależy poparcie.

o Każda partia zawiera w swoim programie postulaty, których nie ma zamiaru realizować, ale które są atrakcyjne dla wyborców- tzw. „kiełbasa wyborcza”

o Żaden wybór polityczny nie jest tylko regionalny

 

· Funkcja rządzenia, skalda się z dwóch elementów:

· Partyjne kierownictwo państwem-partia, która wygrywa wybory (bądź koalicja) obsadza stanowiska w państwie, aby móc skutecznie rządzić. Czynnikiem stabilizacyjnym jest służba cywilna, obsadzana na drodze konkursu, neutralna politycznie- ma obowiązek działania w warunkach zmiennych ekip politycznych

· W USA na początku XX w. Wprowadzono służbę cywilną

· W Polsce służba cywilna jest przedmiotem przetargów politycznych, I ustawa z 5 VII 1996r. bardzo szybko ja oddalono i uchwalono nową ustawę- 18 XII 1998r. Zaś w 2005 r.- ustawa o konkursach na stanowiska w służbie c. 2006r.-ustawa o służbie c. i państwowym zasobie kadrowym-nowy model.

· Dotychczas zasada -Rada Ministrów, pięciu ministrów+doradcy, wojewoda+doradca, stanowiska polityczne zmieniające się wraz z ekipami rządzącymi.

· Rola opozycji

· Opozycja konstruktywna-jej celem jest poprawianie polityki rządzących. Jest to opozycja merytoryczna,  np. W. Brytanii

· Opozycja destruktywna-dąży do upadku rządzących. Nie zwraca uwagi na merytoryczną działalność rządu, wyolbrzymia błędy. Charakterystyczna dla krajów o silnych podziałach politycznych

· Opozycja antysystemowa-na ogół parlamentarna, chce obalić nie tylko rząd, ale cały ustrój, system. Konstytucja zakazuje działań takich partii, ale słabym pozwala się jednak działać.

 
 

SYSTEM PARTYJNY 

To partie polityczne oraz zachodzące miedzy nimi relacje, powiązania miedzy partiami a aparatem państwowym. Jest mechanizmem wyłaniania i zmiany ekip rządzących oraz legitymacji i potwierdzania władzy państwowej. Jest płaszczyzną konfrontacji programów partii p. ścierania się poglądów i rozwijania mechanizmów konkurencji miedzy partyjnej. Stanowi formy kształtowania opinii i kultury politycznej obywateli. 

W państwach demokratycznych nie istnieją systemy partii homogenicznych. 

Istnieją:

· System dwupartyjny-może działać dużo partii, ale tylko dwie maja realne szanse na zdobycie władzy, np. w USA i WB. Jest wzmacniany przez mechanizm wyborczy- wybory w okręgach jednomandatowych. W WB ponad 600 okręgów i każdy z nich ma jeden mandat -nie ma tam podziału mandatów. Rządzić może partia, która zdobyła mniej głosów wyborczych, ale więcej mandatów. ZALETA-stwarza korzystne warunki destabilizacji systemu rządzącego.

· System wielopartyjny- charakterystyczny dla krajów Europy. Nie ma 2dominujacych partii, wyodrębnia się:

· Wariant partii dominującej- współcześnie nie występuje, wykształcił się w Szwecji w 1932r., gdzie przez 44 lata rządziła jedna partia; w Meksyku, Indiach do 1976r.

· Dwuipółpartyjny-Republika Federalna Niemiec. Dwie partie, socjaldemokraci i chadecy, pełnią znaczącą rolę, ale żadna z nich nie może samodzielnie rządzić. Ta,która zdobędzie więcej mandatów tworzy koalicję jakąś inna mniejszą partią.

· System kooperacji partii-obecnie w Konfederacji Szwajcarskiej. Partie polityczne rywalizują do wyborów, a potem współpracują. Cztery największe partie formują rząd. Historycznie występował a Austrii i Holandii.

· System dwublokowy- w V Republice Francuskiej w latach 70. partie prawicowe i lewicowe stworzyły blok wyborczy i rządzący. Słabe centrum. Wiele partii skupia się w dwóch blokach konkurujących ze sobą. Od polowy lat 90 we Włoszech.

· System rozbicia- wiele partii, brak jednej partii o dominujące przewadze, np. polska po 1989r, Włochy, związany z systemami mało stabilnymi.

· System jednopartyjny-jedna partia, zakaz działania innych, np. państwa realnego socjalizmu, faszystowskie i niektóre pokolonialne

· System konkurencyjny-kazda partia konkuruje z inną, np. Francja, Polska

· System oparty na uzgodnieniach-zawieranie porozumień miedzy partiami, np. Szwecja, Austria, Liban, Belgia, Holandia.

· System zideologizowany-zaznaczają się duże różnice …. (ksero )

 
 
 
 

ZASADY PAŃSTWA DEMOKRATYCZNEGO 

Pięć głównych zasad, niezbędnych, aby państwo mogło być nazywane demokratycznym:

· Zasada suwerenności narodu (zwierzchnictwa narodu/ludzi)

· Zasada reprezentacji narodu (przedstawicielstwa narodu)                   3 fundamentalne zasady państwa dem.                  

· Zasada podziału władzy (trójpodziału)

· Zasada pluralizmu politycznego

· Zasada demokratycznego państwa prawnego

 
 

· Zasada suwerenności narodu-określa suwerena- tego, do którego należy władza ostateczna w państwie. Suwerenem jest naród/lud. Po raz pierwszy sformułowana przez Marsyliusza z Paslwy w XIII w., ale znana z okresu oświecenia ( J. J. Rousseau)

· Po raz pierwszy znalazła się Konstytucji Amerykańskiej, potem Konstytucji 3 Maja (polska), Konstytucja Wrześniowa ( Francja)

· Naród-to wszyscy obywatele państwa, bez względu na ich status ( na Zachodzie ), w Europie Śr-Wsch. Narody kształtowały się nieco inaczej. Tutaj pojecie narodu oznaczało wspólnotę etniczno-kulturową.

· W Polsce problem zapisu suwerena w preambule-„ podmiotem jest naród polski-wszyscy obywatele RP” . budziło to wiele kontrowersji.

· Dla państwa konieczne jest rozumienie narodu jako wspólnoty politycznej.

 

· Zasada reprezentacji narodu- wynika z poprzedniej. Rozumienie mandatu przedstawicielskiego budzi wiele sporów. W pierwszych parlamentach europejskich (stanowych) pojawiła się kwestia jak reprezentować naród? Wyłoniono koncepcje mandatu imperatywnego-uzależniał reprezentanta od woli wyborców, określał zakres spraw, jakie mógł poruszać przedstawiciel.

· Mandat imperatywny nakazany-przedstawieciel mógł powiedzieć tylko to, co mu kazano. Idea mandatu imperatywnego:

· Wola narodu wyrażana poprzez instrukcje

· Reprezentant może być odwołany

· Reprezentant jest przedstawicielem swoich wyborców a nie ludu.

 

· W Europie zachodniej- mandat wolny-jest podstawa dzisiejszego państwa demokratycznego

· Przedstawiciel jest przedstawicielem narodu a nie swoich wyborców

· Nie może być odwołany w trakcie wypelaniania mandatu

· Reprezentuje wolę narodu zgodnie ze swoją wiedzą, umiejętnościami i sumieniem

 

Dzisiaj proces ten jest skomplikowany, bo na posłów wpływają np. partie p. Jest uzupełniana ta zasada o formy demokracji bezpośredniej, np. referenda. Inicjatywa obywatelska/ludowa, weto ludowe- obywatele mogą odrzucić ustawę- 50tysiecy głosów, np. w Szwajcarii (tylko określone ustawy mu podlegają). 

Decyzja referendum jest ostateczna. Nie można się odwołać do Trybunału Konstytucyjnego, chyba, że naruszono jakieś zasady proceduralne. 

· Zasada podziału władzy-twórca K. Monteskiusz, a wcześniej J., Lock. Obaj niezależnie od siebie byli zgodni, ze władza nie powinna być skupiona w jednym organie państwa. Monteskiusz uważał, ze w ten sposób można zlikwidować despotyzm. Sugerował podział na władzę: ustawodawczą (tworzenie prawa), sądowniczą(orzekanie w przypadku naruszenia prawa), wykonawczą (wykonywanie prawa). Władze te są równoważne i rozdzielone. Dwa modele:

· Współpracy-władza wykonawcza uzależniona od ustawodawczej i współpracuje w tworzeniu prawa. Brak współpracy-paraliż organów państwa

· Rozdzielnie trzech władz-zastosowany w USA, władza ustawodawcza i wykonawcza wzajemnie się hamują

 

Nie może istnieć państwo demokratyczne bez podziału władzy. Ale np. w państwach realnego socjalizmu nie ma podziału władzy, ale za to jest istnieje podział kompetencyjny. Szwajcaria nie stosuje podziału władzy(formalnej), ale w praktyce istnieje. 

· Zasada pluralizmu politycznego-wychodzi z założenia, ze w żadnym państwie demokr. Nie ma jednolitego politycznie społeczeństwa, wiec państwo demokr. Powinno umożliwiać obywatelom wyrażanie ich poglądów-rywalizacja konkurencyjna w zakresie myśli i walki w dostępie do……………………………………..  Każdy może tworzyć partie polityczne. Ważny element pluralizmu to prawo do opozycji- możliwość wpływania na proces rządzenia przy zagwarantowaniu praw mniejszości.

 

· Zasada demokratycznego państwa prawnego:

· Model anglosaski

· Model germański

 

W Polsce sięgnięto do rozwiązań niemieckich

· Państwo prawne-takie, w którym rządzi się na podstawie i zgodnie z treścią prawa. Rządy prawa są związane z konstytucją lub wartością wyrażoną przez inne przepisy prawa, ale tez stanem faktycznym. Cechy:

· Organy państwa są tworzone, zorganizowane i kontrolowane zgodnie z prawem

· Kompetencje organów są uregulowane przez prawo a granice władczej ingerencji są szanowane przez państwo

· Metody rządzenia stosowane przez aparat państwowy i grupy rządzące są zgodne z prawem

· Nadużycia władzy lub fakty bezprawnego działania państwa są stosunkowo rzadkie, a jeśli wystąpią- obywatele i ich organizacje nie są bezradne-maja prawne środki obrony swych interesów

· Przestrzegana zasada formalnej sprawiedliwości- „wszyscy są równi wobec prawa”, która głosi ze podmioty wyróżnione na podstawie dowolnej cechy uznanej za doniosłą (np. wiek, płeć, zawód, narodowość), powinny być traktowane jednakowo, powinni być równi wobec prawa

· Prawo jest jawne, ogłaszane we właściwym czasie, by każdy miał równa szanse poznania go

 

· Gwarancje instytucjonalne państwa prawnego:

1. ustrojowe

2. legislacyjne

3. proceduralne

 

1.  Ustrojowe- związane z formą państwa i cechami jego ustroju. Podstawowa gwarancja ustroju to zasady:

· I z. trójpodziału władzy-funkcjonuje w prawie wszystkich państwach demokratycznych

· II swoboda działania legalnej opozycji-pozwala publicznie kontrolować rząd, przedstawiać odmienne pomysły, wysuwać inne osoby do rządu

· III status obywatela w państwie -oparty na zasadzie, ze prawa i wolności obywateli SA niezbywalne i pierwotne, państwo je uznaje, nie może ich nadawać lub odbierają -paradygmat liberalnej koncepcji praw i wolności człowieka. Status ten jest najczęściej gwarantowany za pomocą porozumień międzynarodowych. Można ograniczając prawa i wolności ale na skutek nadzwyczajnych okoliczności, na określony czas, przy zastosowaniu odpowiednich środków. Rzecznik praw obywatelskich stoi na straży praw, umacnia pozycje obywatela, kontroluje wydawane akty prawne.

· IV działanie niezawisłych sadów oparte na 3zasadach:

· Sędziowie są niezależni wobec władz, a próby naruszenia niezależności są przestępstwem

· Sędziowie po nominacji są nieusuwalni ze swoich stanowisk przez jakiekolwiek władzę, o ile nie udowodniono im naruszenia prawa w działalności niezwiązanej z ich funkcją a ich stan psychiczny nie budzi zastrzeżeń

· Sędziego chroni immunitet utrudniający pochopne jego oskarżenie o czyny bezprawne

· V istnienie praw wyborczych równych, powszechnych, bezpośrednich i tajnych

· VI odpowiednio mocne i pewne prawne regulacje chroniące własność prywatną, która zwiększa poczucie bezpieczeństwa i niezależności od władz państwowych.

 

      2. Legislacyjne- związane ze sposobami tworzenia prawa i formalnymi właściwościami prawa z obowiązku:

· I Zasada- przymusu konstytucji nad ustawami i ustaw nad innymi aktami prawnymi. Trybunał Konstytucyjny orzeka zgodność z konstytucją. Dwa sposoby umocowania TK w konstytucji:

· Orzeczenie TK są ostateczne

· Do 1997 w Polsce Sejm mógł odrzucać orzeczenie TK kwalifikowaną większością głosów. Tak jest teraz w Grecji- parlament może odrzucić decyzje TK

· Sędziowie TK wybierani tylko na jedną kadencję ( w Polsce istnieje ta zasada od 1985)

 

· II-jasne rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych miedzy parlamentem, rządem a głową państwa. Ustawy tworzone przez parlament- najwyższy rangą, nie mogą ich naruszać żadne dekrety

· III-istnienie spójnej niesprzecznej hierarchii aktów prawnych, aby było jasne, ze prawo lokalne lub akty prawne ministrów nie mogą uchylać ustaw.

· IV-prawno nie działa wstecz

· V-nieliczne przepisy blankietowe-należy unikać w prawie przepisów, które odsyłają doi przepisów jeszcze nieustanowionych, które wyda inny organ (tak jest w Konstytucji odnośnie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturalnych)

· VI-niewielka liczba klauzul generalnych w aktach prawnych-ogólne zwroty języka, które są wieloznaczne , np. „zasady współżycia społecznego”, „dobro wspólne”, „wartości chrześcijańskie”, „racja stanu” (powinno się unikać takich właśnie sformułowań)

· VII-brak przepisów, które w sposób oczywisty są niemożliwe do wykonania

 

4. Proceduralne- związane ze stosowaniem prawa:

· I-wieloinstancyjny tryb postępowania sadów i administracji zapewniający możliwość zaskarżenia decyzji do instancji wyższych

· II-kolegialność orzekania przynajmniej o winie i odpowiedzialności karnej, 3 formy:

· Ława przysięgłych (prawo anglosaskie)

· Zespół sędziów i ławników

· Zespół sędziów (sądy wojskowe)

· III-zakaz stosowania odpowiedzialności zbiorowej

· IV-zasada domniemania niewinności oskarżonego dopóki się udowodni się jego winy

· V-istnienie prawa do obrony, odmowy zeznań , prawo do mówienia nieprawdy przez oskarżonego w procesie karnym (forma obrony)

· VI- działanie sadownictwa administracyjnego-badanie zgodności decyzji administracyjnych z obowiązującym prawem

· VII- odpowiedzialność materialna Skarbu Państwa za szkody wyrządzone obywatelom przez funkcjonariuszy państwa

 
 
 

SYSTEMY POLITYCZNE 

4 MODELE:

· Parlamentarno-gabinetowy

· Prezydencki

· Półprezydencki

· Mieszany

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Parlamentarno-gabinetowy- Wielka Brytania: 

legislatywa                                                                                                                              egzekutywa 

wybory powszechne

 
 
 

      W WB nie ma Konstytucji jako jednolitego aktu prawnego. Jest prawo konstytucyjne obejmujące 3 źródła:

· Normy prawa pisanego pochodzące z różnych okresów historycznych, od Wielkiej Karty Wolności 1215r. do Izby Lordów-1999r. i Ustawy o Parlamencie-1940r.

· Prawo precedensowe- orzeczenia sądowe regulujące ważne problemy z zakresu prawa państwowego

· Konstytucyjne konwenanse i zwyczaje-normy prawa niepisanego powstałe w wyniku działania innych niż sądy organów państwowych

· Prace wybitnych prawników konstytucjonalistów

 

W WB występuje monarchia parlamentarna:

· Parlament: monarcha + Izba Gmin+ Izba Lordów, zasada supremacji- jest on uznany za suwerena

· Rozdział władzy miedzy parlamentem a rządem (Gabinetem)

· Rząd-organ władzy wykonawczej, ok. 100 ministrów , nie zbierają się

· Gabinet-Rada Ministrów ok. 20-22, najważniejsi Ministrowie na czele z Premierem.

· Elementy efektywnej współpracy:

· Rząd jest formowany w oparciu o większość parlamentarną- warunek konieczny współpracy

· Gabinet-inicjatywa ustawodawcza

· Model dwupartyjny-dwie dominujące partie, jedna z nich tworzy gabinet a jej lider zostaje premierem-silna władza wykonawcza, silna pozycja premiera

· Izby parlamentu są równorzędne -konieczna jest zgoda obu dla uchwały

· W przypadku budżetu-Izba Gmin ma przewagę

· W razie sporu- istnieją komisje pojednawcze

· Izba Gmin - przewaga polityczna, którą uzyskała na przełomie XIX/XX wieku . podział polityczny na frakcje parlamentarne: rządzącą i opozycyjną (Opozycja Jej Królewskiej Mości, tak jak i Rząd).

· Istnieje system rzeczników dyscypliny, którzy pilnują dyscypliny we frakcjach- są to tzw. whipowie

· W ważnych dla rządu głosowaniach rząd nie może przegrać- system par-szef rządu prosi szefa opozycji, aby np. 2 poszło do toalety

· Frakcja rządząca może się dogadać z frakcją opozycyjną

· Quorum wynosi 20 deputowanych

 

· Opozycja-wzmocniona przez system dwóch frakcji. Odpowiedzialna za kontrolę rządzących. Brak kadencji w parlamencie-maksymalnie 5lat, ale najczęściej wybory są wcześniej - decyzja Premiera, który zwraca się do Królowej i ona rozwiązuje Parlament. Opozycja musi być przygotowana na przejecie władzy.

· Gabinet Cieni-odpowiednik obecnego Gabinetu w opozycji