nop zawislinska notatki

GENEZA I FORMA PAŃSTWA

PODEJŚCIE EWOLUCYJNE

- matriarchat - dominująca rola kobiety w rodzinie, mąż poluje i żywi rodzinę, kobieta nim dyryguje ;)

dobra wytwarzane wyłącznie dla zaspokojenia własnych potrzeb i rodziny, samowystarczalność, brak świadomej uprawy roli

- patriarchat – mężczyzna, ojciec, później syn, jest głową rodziny, świadoma uprawa roli, osiadły tryb życia, brak niewolnictwa

POWSTANIE PAŃSTWA

-władza publiczna, władza polityczna (głównie jednostek, które wcześniej zapewniały bezpieczeństwo)

- terytorium z określonym ładem wewnętrznym

(1) system podatkowy (F.Engels)

(2) naród – społeczeństwo

Państwo powstaje w wyniku dostrzeżenia różnic klasowych w społeczeństwie, pojawiają się zagrożenia wewnętrzne.

KONCEPCJE PAŃSTWA:

  1. koncepcja Arystotelesa – dominowała do epoki odrodzenia – patriarchalna koncepcja genezy państwa (naturalna)

- państwo powstaje w drodze naturalnego rozwoju

- rozwój naturalny od rodu (rodziny) aż do państwa

- „więzy krwi”

  1. koncepcja teistyczna – najstarsza i konkurencyjna do Arystotelesa

- myśl teoretyczna chrześcijaństwa – św. Augustyn, VI w. ; św. Tomasz, XII w.

- państwo powstało z woli Boga, a nie w sposób naturalny

- to Bóg ustanowił monarchów, którzy w jego imieniu sprawowali władzę. Bóg interweniuje w proces tworzenia państwa, a nie w proces rządzenia. Naród ma podporządkować się władzy

- gdy władca jest zły to Stwórca go ukarze, ale nie należy się buntować. Dobroć Stwórcy jest wszechobecna

  1. STYCZNIA – ZERÓWKA

- od XII wieku rywalizacja dwóch odpowiedzi na pytanie jak powstało państwo – materialistycznej – Arystoteles i idealistycznej – Stwórca

- obie koncepcje dotrwały do oświecenia. Tu następuje rewizja

> Koncepcja umowy społecznej XVII-XVIII wiek (oświecenie) nastąpiło odrzucenie obu wcześniejszych konstrukcji.

> T.Hobbes, J.Locke, J.J.Rousseau

KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ

Państwo nie musiało powstać w wyniku obiektywnego procesu ani też przez Stwórcę. Państwo powołali do życia obywatele, ludzie. Oni wyjaśniają nie tylko jak ale i dlaczego państwo powstało. Zakładają, że pojawienie się państwa było poprzedzone stanem powszechnej dzikości. Wyjście z takiego stanu nastąpiło na drodze umowy społecznej. Miało to dać silną strukturę władzy państwowej, gwarantującej bezpieczeństwo.

Umowa społeczna mogła mieć charakter niepisany, strony zobowiązują się do przestrzegania warunków tej umowy. Po raz pierwszy w sposób nowoczesny pojawiły się pojęcia suweren, władza państwowa, prawa naruralne.

T. Hobbes – stan 1 – walka o przetrwanie, brak bezpieczeństwa („Lewiatan” – człowiek człowiekowi wilkiem; ludzie czuli się zagrożeni ze strony innych, także o własne życie) stan 2 – to umowa społeczna. Powołuje się umowę społeczną (osoba lub grupa ludzi) w zamian za zrzeczenie się części swoich praw, które są wyższe niż prawa stanowione uzyskuje się bezpieczeństwo.

Umowa Społeczna miała 2 elementy:

- ludzie umawiają się między sobą i przekazują część praw naturalnych (ograniczą część swoich praw naturalnych) suwerenowi, który ma strzec praw naturalnych; ale prawa do wolności, życia nie zrzekli się

- umowa suweren – ludzie; zakres uprawnień suwerena – po raz pierwszy po monarchii absolutnej taka możliwość, prawa i przywileje nie tylko dla władzy, ale też obywateli; kiedy władca nie wywiązuje się z umowy można go odwołać i zawrzeć umowę z kimś innym

J.Locke – inaczej opisany stan przed państwem. Biblijny raj. Stan sielski anielski, nie było praw, moralności, był dobrobyt. Ludzie żyli w zgodzie z prawami naturalnymi.

Dlaczego państwo:

- aby bronić się przed siłami przyrody; oni tego nie rozumieli, sami nie przeżyją

- zagrożenia ze strony dzikich zwierząt; sam nie miał szans, grupa tak

J.J. Rousseau – umowa społeczna była czymś co miało nastąpić (umarł w 1788r, czyli rok przed rewolucją francuską ale był jej prorokiem, przewidział ją) Rewolucja zburzy dotychczasowy porządek, łamanie praw naturalnych poddanych. Po tej rewolucji zostanie zawarta umowa społeczna z prawami naturalnymi obywateli.

Koncepcja podboju i przemocy

(K.Kautsky, L.Gumplowicz) – XIX/XX wiek – geneza azjatyckiego typu państwa (Mongolia, Chiny)

- Państwo powstało w wyniku podboju. Ludy silniejsze, lepiej zorganizowane, posiadające przewagę ekonomiczną, militarną zagarniały ziemie wraz z ludnością.

Teoria zróżnicowania klasowego

K.Marks, F.Engels

- Państwo łączono z powstaniem klas społecznych. Państwo wynaleziono po to aby utrzymać klasowość i uprzywilejowanie grup społecznych.

- Państwo wyłoniło się na skutek podziału społecznego na dwie klasy: jedna stała się dysponentem środków produkcji (mniej liczna), a ta druga klasa została uzależniona od pierwszej i wrogo jest do niej nastawiona.

Teoria patrymonialna

- Państwo pochodzi od małego pierwotnego dominium ziemskiego, a w wyniku połączenia obszarów sąsiednich nastąpił rozrost posiadłości.

- Państwo to wyłączność tych, którzy rządzą – mieszkańcy są poddanymi właściciela.

Współcześnie pewne są trzy kwestie:

  1. państwo powstaje na pewnym etapie rozwoju społecznego, gdy społeczeństwo zaczęło się różnicować (biedni i bogaci, czy różnice w innych wymiarach)

  2. tworzenie państwa i instytucji ma związek z doskonaleniem narzędzie (państwa powstają najpierw tam gdzie ludzie wytworzyli lepsze narzędzia, bo to dawało podstawę do bogacenia i różnicowania oraz przewagę nad innymi – trwałe nadwyżki i podtawa do bogacenia się – rozwarstwienie społeczne może się pojawić)

  3. państwo jako forma organizacyjna społeczeństwa będzie zbędna, przestanie być użyteczna

Definicje państwa

1) Arystoteles – państwo jest to zdolna do samowystarczalności wspólnota różnych ludzi, mająca na celu doskonałe życie. Państwo ma więc pełnić służebną rolę wobec społeczeństwa. Miało ono powodować, aby ludziom żyło się lepiej, aby skuteczniej mogli podporządkowywać sobie przyrodę. Z czasem państwa zaczęły się różnicować. Arystoteles dokonał podziału na państwa dobre: monarchia, arystokracja i politea oraz złe: tyrania, oligarchia i demokracja.

2) Państwo jest to przymusowa terytorialna i suwerenna organizacja społeczeństwa globalnego

przymusowa – każda jednostka jest w sposób niedobrowolny przypisana do konkretnego bytu państwowego, obywatelstwo; prawo krwi lub miejsca

terytorialna - elementem kontyttuującym każde państwo, bez czego nie może istnieć jest terytorium – wody, przestrzeń powietrzna, placówki dyplomatyczne

suwerenna – niezależne, samodecydujące

3) Państwo wg G.Jelinka – trójelementowa definicja – 1. terytorium, 2. zamieszkała na nim ludność 3. władza suwerenna (publiczna)

4) Państwo wg A.Prertiakowicza – to trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnej przestrzeni ziemi i pod władzą najwyższą

Istota państwa – państwo musi być postrzegane jako coś przejściowego – co pojawia się na pewnym etapie rozwoju cywilizacyjnego i być może na pewnym etapie zaniknie.

WŁADZA

Władza jest jednym z elementów konstytuujących państwo – miała decydujący wpływ na powstanie państwa. Władza jest czymś co ma dłuższą historię niż samo państwo. Państwo powstaje wówczas, gdy zostaje zinstytucjonalizowana i zhierarchizowana

Władza jest jednak pojęciem złożonym i wielopłaszczyznowym – odnosi się do bardzo wielu elementów życia człowieka i całych społeczeństw

Władza w znaczeniu przedmiotowym – substancjalnym

Władza jest w tym ujęciu rozumiana jako coś co można posiadać, a w zasadzie można być dysponentem władzy

On posiada władzę – choć władza nie musi mieć charakteru materialnego. Ale może dawać dobra materialne.

Władza w postaci relacyjnej

Władza jest tu rozumiana jako pewien sposób zachowania ujawniający się w stosunkach między ludźmi – w którym jeden podmiot może kierować zachowaniem lub nawet decydować o zachowaniu innego podmiotu, a podmiot podporządkowany gotów jest poddać się temu kierownictwu.

Władza jest relacją, więzią między podmiotem władzy a przedmiotem władzy A B Nie wszyscy mogą być A i nie wszyscy mogą być B. Muszą być obie strony.

Władza jako proces decyzyjny

Władza jest złożonym procesem decyzyjnym, w którym w różnych rolach występują bardzo liczne i jakościowo zróżnicowane podmioty. Jedne przygotowują projekty decyzji, inne podejmują decyzje, jeszcze inne dostarczają informacji o sytuacji w której decyzja ta ma być wykonana. Są też podmioty kontrolujące legalność decyzji, nadzorujące jej wykonanie.

Np. proces legislacyjny, postępowanie karne. Podział władzy w państwie. Proces decyzyjny w przedsiębiorstwie.

DEFINICJE BEHAWIORALNE

Socjologiczno-behawioralne, zachowaniowe:

bada się zewnętrzne objawy władzy, zachowania; definicje te powstały w zasadzie na gruncie socjologii. Traktują one władzę w kategoriach pewnego oddziaływania na zachowanie ludzi przez inne grupy ludzkie lub jednostki. Wpływanie i modyfikowanie zewnętrznych postaw i zachowań. Inaczej myślimy a inaczej zachowujemy się wobec przedmiotu władzy.

DEFINICJE TELEOLOGICZNE

T. Parsons, B.Russel

- obecnie występują na gruncie nauk o zarządzaniu, ekonomii

- Władza

(1) jest to umiejętność wytworzenia zamierzonych skutków

(2) jest to umiejętność osiągania zakładanego celu

Wg Russela jest to wytwarzanie zamierzonych skutków, umiejętność skłonienia kogoś do realizacji celu, który podmiot władzy sobie założył. My możemy być tego nawet nieświadomi.

Przy czym w tych definicjach nie akcentuje się samego oddziaływania, wzajemnych relacji, lecz skutek, który ma zostać osiągnięty.

DEFINICJE INTRUMENTALNE

atrybutem władzy była siła. Władza oznacza możliwość użycia sily. Zmuszamy kogoś do czegoś. Przy czym wcale tej siły nie musimy używać. Wystarcza sama groźba jej użycia.

M. Duverger – władza jest to zjawisko siły, ograniczania i przymusu

DEFINICJE STRUKTURALNO-HISTORYCZNE

A.Gramsci, K.Kautsky, K.Marks, F.Engels - wladza to dychotomiczny układ – konflikt między dwoma podstawowymi grupami (historycznie te grupy ulegają zmianie). Ten obraz świata trzeba zmienić – rewolucja.

A.Gramsci – elementarną zasadą władzy jest to, że istnieją rządzący i rządzeni, kierujący i kierowani

DEFINICJA WŁADZY JAKO WPLYWU

- Wpływ – jest to władza jednostkami lub grupami społecznymi, która wyraża się m.in. modyfikowaniem ich zachowań. jednak nie tyle na gruncie behawioralnym, lecz na gruncie psychologicznym. Modyfikowanie tego, jakie ktoś ma poglądy, jak się zachowuje, co odczuwa itp.

Ja poprzez perswazję, argumentację mogę wpływać na sposób myślenia, rozumowania a nawet zachowania kogoś innego.

DEFINICJE KONFLIKTOWE WŁADZY

- Władza jest rozpatrywana jako coś zewnętrznego. Konflikt następuje między A i B, a władza jest tym czymś lub kimś, co ten konflikt rozstrzyga lub reguluje

- Istotą definicji konfliktowych jest więc występowanie pewnego konfliktu o dobra materialne lub niematerialne, natomiast jego rozstrzygnięcie pozostawia się władzy

- Konflikt jest pierwotny wobec władzy. Choć należy pamiętać, że przedmiotem konfliktu może być władza

- Władza instytucjonalizuje się tam, gdzie mamy do czynienia z możliwością zaistnienia konfliktu

NARZĘDZIA WŁADZY

Narzędzia władzy dzielą się na:

Środki bierne wykonywania decyzji władzy:

Środki czynne sprawowania władzy:

WŁADZA POLITYCZNA

- Jest realizowana w wielkich grupach społecznych, lecz niekoniecznie w oparciu o normy prawne (może chcieć je zmienić)

- Może mieć charakter faktyczny, ale także przybierać postać władztwa sprawowanego na podstawie norm pozaprawnych (np. religijnych, tradycji)

- Bardzo ważny jest tu wymiar międzynarodowy. Układ władzy politycznej np. między USA a Federacją Rosyjską.

WŁADZA PUBLICZNA

- węższe ujęcie, władza ta oparta jest na normach prawnych, lecz niekoniecznie musi być realizowana przez państwo i jego organy

- Władza publiczna może być także sprawowana przez instytucje samorządowe, zawodowe, gospodarcze, akademickie, partie polityczne

- Sprawując władzę publiczną, ale pozostając poza władzą państwową mamy pośredni na nią wpływ

WŁADZA PAŃSTWOWA

- najwęższe ujęcie, składa się z dwóch elementów: instytucji oraz ludzi (urzędników)

- oparta jest na normach prawnych

- instytucje to organy państwowe (parlament, rząd, sądy, armia, policja…)

- urzędnicy składają się z dwóch kategorii: wybieranych (wybory) i mianowanych.

- władza państwowa decyduje o rozdziale najszerszego wachlarza dóbr materialnych i niematerialnych, dlatego też sama jest dobrem szczególnym

FORMA PAŃSTWA

Podział państw wg Platona:

Podział państw wg Arystotelesa:

Pod wpływem marksistowskiej filozofii dziejów czyli tzw merkantylizmu historycznego przyjęto podział na państwa:

FORMA PAŃSTWA

To konstytucyjnie określony sposób organizacji życia politycznego i społecznego. czyli jest to sposób, w jaki państwo jest zorganizowane.

Na formę państwa składają się 3 elementy:

Podział państw ze względu na formę rządu:

MONARCHIE

1. monarchia despotyczna – 4-5tys l. p.n.e. (Egipt, Babilonia, Mezopotamia)

- monarchia stanowa – początki średniowiecza. Monarcha wspomagał się stanami, które zwoływał (duchowny, arystokratyczny, mieszczański, chłopski). Decyzje jednomyślne na forum stanów oddzielnie. Niektóre decyzje większość stanów. Ale król zwoływał stany kiedy chciał. (Francja, Niderlandy)

2. monarchia absolutna – władza króla nie jest ograniczona prawem - Ludwik XIV, Henryk VII w Anglii, Katarzyna II w Rosji. Charakteryzowała się zdecydowanym wzmocnieniem władzy królewskiej.

- Kres monarchiom absolutnym daje rewolucja burżuazyjna w tych państwach, w których się odbyły, bądź inne wydarzenia które inicjują owe rewolucje.

3. monarchia konstytucyjna – wywalczona w wyniku rewolucji burżuazyjnych

- absolutyzm monarchy jest ograniczany przez konstytucję

- konstytucje dotyczą nie tylko poddanych ale i monarchy, czy organów państwowych jak np. parlamentu. To doprowadziło do uporządkowania państwa i stosowania równych miar.

- trójpodział władzy. Monarcha ma tylko władze wykonawczą. Z czasem nawet tym się zaczyna dzielić z doradcami a później z ministrami

4. monarchia parlamentarna – monarchia współczesna

- powstaje pod koniec XIX w i na pocz XX w

- monarcha traci realne możliwości rządzenia. Ona panuje a nie rządzi. jego uprawnienia przechodzą na premiera i ministrów

- rząd jest uniezależniony od parlamentu

REPUBLIKI

1. Pierwowzorem dla republik jest republika ateńska z czasów peryklesa. decyzje podejmowane prze wszystkich wolnych, rdzennych i dorosłych obywateli (władza nie była powszechnie dostępna)

- kadencyjność, możliwość ponownego wyboru, decyzje podejmowane na zgromadzeniu

2. republiki średniowieczne – państwa-miasta, ograniczony charakter, rządzą się własnymi prawami wynikającymi ze statusu i struktury wewnętrznej.

3. republiki burżuazyjno – demokratyczne – były efektem rewolucji francuskiej i amerykańskiej; nowa struktur organizacyjna, odcięcie się od monarchii

4. republiki parlamentarne – przyniósł okres rewolucji burżuazyjnych. Republika ta wiąże się z początkami takiej instytucji jak parlament. W zasadzie zaczyna on funkcjonować w dzisiejszym kształcie po rewolucji angielskiej, niderlandzkiej, francuskiej. Wówczas pojawia się nowy układ w którym parlament, a więc pewne zbiorowe ciało wybierane przez obywateli w wyborach powszechnych decyduje o wszystkim tym co się dzieje w państwie.

5. republiki socjalistyczne (komunistyczne) są jakościowo odmienne. Pojawiły się po rewolucji październikowej w 1917r Obecnie Kuba, Korea Pn, Republika Ludowa Chin.

6. republiki postsocjalistyczne

Podział państw ze względu na reżim polityczny (styl rządzenia):

  1. Państwa demokratyczne – państwa tego typu realizują następujące zasady: suwerenność narodu, podział władzy, pluralizm polityczny, wolności obywatelskie

  2. Państwa autokratyczne – cechuje brak możliwości działania społeczeństwa obywatelskiego. Prawo i rynek są mało skuteczne i odgrywają rolę drugoplanową. Udział obywateli w życiu państwa jest rytualny i jest ściśle kontrolowany np. reżimy w Ameryce Południowej. Elitarność – uczestnicy życia publicznego podejmujący decyzje wywodzą się z wąskich elit, kręgów bliskich władzy, nikt z zewnątrz nie ma możliwości przebicia się do ważnych stanowisk. Katalog wolności obywatelskich też istnieje, ale nie jest zawsze przestrzegany.

  3. Państwa totalitarne – jego istota polega na wszechobecności państwa we wszystkich przejawach życia społecznego. Władza odwołuje się do mitów i ideologii eksponujących np. cele socjalne lub narodowe. Interes państwa dominuje nad interesami jednostkowymi. Władza skupia się w rękach jednej partii. Nie istnieje opozycja parlamentarna. Nie ma organów władzy podzielonych zgodnie z zasadą Monteskiusza.

Państwa demokratyczne dzielimy na:

  1. liberalne – ukształtowały się na bazie liberalnej doktryny polityczno-ekonomicznej na przełomie XVII i XVIII wieku. Podstawową zasadą reżimów liberalnych jest wprowadzanie pewnych zasad do instytucjonalnej budowy państwa np. zasada podziału władzy, zasada suwerenności narodu, zasada reprezentacji, zasada rządów państwa. Oprócz tego są to państwa które starają się minimalizować ingerencję instytucji państwowych w funkcjonowanie mechanizmów rynkowych.

  2. socjalne – zasady typowe dla państw demokratycznych jednak państwo ma dbać o obywatela także w wymiarze politycznym m.in. poprzez modyfikację i ingerencję w mechanizmy rynkowe.

Podział ze względu na ustrój terytorialno-prawny:

  1. państwa proste – unitarne – czyli takie, które są jednolite narodowościowo. Nie oznacza to, że nie istnieją w tych państwach mniejszości narodowe. Natomiast nie istnieją w nich pewne autonomiczne terytorialnie okręgi w których zamieszkuje i ma specyficzne prawa owa mniejszość. W państwach tych istnieje jednolita struktura organizacyjna. Jednostki administracji państwowej są ściśle podporządkowane organom centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności. Jest to najbardziej rozpowszechniona forma państwa. Możemy je podzielić wewnętrznie na państwa scentralizowane (gromadzą główne narzędzia władzy na szczeblu centralnym – np. finanse publiczne) i zdecentralizowane (starają się jak najwięcej obszarów aktywności przenieść na jak najniższe szczeble).

Cechy charakterystyczne:

  1. państwa złożone – federalne – są to takie państwa w obrębie których z różnych powodów historycznych czy narodowościowych istnieją zróżnicowane struktury terytorialne w postaci bądź autonomicznych bądź departamentów. Części składowe tego państwa zachowują pełną lub ograniczoną suwerenność. Każda z nich ma określone kompetencje i własny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowniczych. Dwuizbowość parlamentu.

INSTYTUCJE PAŃSTWA – KONSTYTUCJA, GENEZA I ZNACZENIA

- etymologicznie słowo „konstytucja” pochodzi od łacińskiego constituo, constituere = urządzać, ustanawiać

- akt w przypadku którego określano by prawa zarówno rządzących jak i rządzonych

- pojawiają się jako bezpośrednia konsekwencja Rewolucji Francuskiej

- konstytucja może mieć 3 wymiary:

(1) Termin konstytucja oznacza pewien faktyczny, realnie występujący w danym państwie układ sił społecznych. Mówiąc o konstytucji rzeczywistej, mówiono o tym, co realnie istnieje, co realnie funkcjonuje, odróżniając ją tym samym od konstytucji w innym znaczeniu. Konstytucja rzeczywista państwa, czyli ta, którą posiada każde państwo.

(2) Konstytucję utożsamia się z pewnym zbiorem norm prawnych, które regulują ustrój danego państwa i które to normy czy przepisy mogą znajdować się w różnych aktach prawnych, nie koniecznie w jednym. Elementem składowym konstytucji mogą być konwenanse. Konstytucja jest to więc zbiór różnych aktów, przepisów, norm pisanych i niepisanych, które dotyczą roli państwa oraz relacji między władzą państwową a obywatelami, dotyczących ustroju państwowego.

(3) Konstytucję możemy rozumieć jako tzw. ustawę zasadniczą obowiązującą w danym państwie, która ma formę jednolitego pisanego aktu prawnego zawierającego najważniejsze elementy ustalane i uchwalane w określonym trybie. Można ustalić, kiedy została uchwalona. akt ten uznawany jest za najwyższy akt prawny w państwie. Uznawana jest ze względu na trzy podstawowe cechy: szczególną moc prawną, szczególną treść i szczególną formę.

Cechy konstytucji:

  1. Stany Zjednoczone– sąd najwyższy orzeka, jeśli jest niezgodny to uważa się akt na niebyły (nie mógł wywołać skutków prawnych; jeśli wywołał skutki trzeba je naprawić); można się odwołać, zmodyfikować regulacje aktu

Norwegia – orzeczenie sądu, całość aktu uznaje się na niebyłą, ale nie ma żadnych możliwości wprowadzenia aktu, trzeba go napisać od nowa

  1. Polska, Francja – organ konstytucyjny orzeka o zgodności; gdy był niezgodny to w ciągu 3 miesięcy organ który go wydał musi go zmienić, nie trzeba usuwać skutków prawnych jakie wywołał ten akt; kiedyś parlament mógł odrzucić kwalifikowaną większością orzeczenie Trybunału….

- formę poprawek do konstytucji (mogą wchodzić automatycznie po przyjęciu ich, i zastępują inne wcześniejsze regulacje; lub wchodzą jako dodatkowy element aktu konstytucyjnego, ale nie eliminują wcześniejszych uregulowań)

- zasadą jest, że są uchwalane kwalifikowaną większością głosów

Zmiany w konstytucji:

1. drogą parlamentarną

2. konstytuanta (zgromadzenie konstytucyjne)

3. sposób mieszany (1. lub 2. + referendum)

Konstytucje:

  1. sztywne – można zmienić, ale to jest obwarowane dodatkowymi trudnościami np. Holandia, Norwegia (Holandia – parlament musi uchwalić i jak to zrobi następuje samorozwiązanie parlamentu, przedterminowe wybory; nowy parlament musi w niezmienionej formie ponownie uchwalić tą konstytucję i wtedy wchodzi w życie; Norwegia – też przez 2 parlamenty następujące po sobie, ale nie ma samorozwiązania parlamentu, czekamy do następnej kadencji i wchodzi w życie)

  2. elastyczne – nie ma nadzwyczajnych przepisów, wystarczy kwalifikowana większość

  1. Pojęcie instytucji

  2. Rodzaje i podziały

    1. jednoosobowe – prezydent, minister, wojewoda

    2. kolegialne – parlament, kolegialna głowa państwa

    3. centralne- takie, które swoimi kompetencjami obejmują całe państwo

    4. terenowe – kompetencje obejmują tylko część terytorium

    5. powoływane – np. na podstawie aktu prawnego

    6. z wyboru – wszystkie organy elekcyjne – parlament, prezydent

    7. z kooptacji – organ samouzupełnia swój skład, zwalnia się miejsce

    8. z nominacji – poprzez mianowanie

  3. Głowa państwa i jej kompetencje

- personifikuje instytucje państwa

Monarcha – jego władza jest autonomiczna i samorodna. Jest on nieusuwalny. Władzę ma powierzoną dożywotnio i może ją przekazywać swoim następcom. W państwach demokratycznych osoba monarchy umacnia społeczny prestiż władzy – gdyż jest symbolem jedności narodu oraz występuje jako arbiter w poważnych konfliktach społecznych; ma inicjatywę ustawodawczą, prowadzi politykę zagraniczną, ma aktywny udział w wyłanianiu premiera, funkcje reprezentacyjne, nadaje odznaczenia, ordery, publiczne wystąpienia (Wielka Brytania=umiarkowana monarchia, nie ma monarcha inicjatywy ustawodawczej, nie może samodzielnie prowadzić polityki zagranicznej, ale powołuje premiera, jest ograniczony prawem zwyczajowym i konwenansami konstytucyjnymi, podpisuje akty prawne wydawane przez parlament-kontrasygnowany przez premiera lub ministra przy podpisywaniu dokumentów, ustaw; Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Norwegia, Hiszpania, Szwecja=słaba monarchia, monarcha ma tylko uprawnienia reprezentacyjne)

Prezydent – jest wybierany na określoną kadencję w wyborach bezpośrednich lub pośrednich z udziałem np. kolegium elektorów, lub przez parlament. jest to republikańska forma głowy państwa. (silne prezydentury: szeroki zakres kompetencji, jest szefem rządu, zwierzchnikiem sił zbrojnych, uprawnienia ustawodawcze, prawo weta, polityka zagraniczna np. USA, Meksyk, Brazylia; słabe prezydentury: reprezentuje państwo, symbol, nie prowadzi samodzielnej polityki zagranicznej, zazwyczaj są to szanowane osoby np. Niemcy, Włochy; umiarkowane prezydentury: model semi-prezydencki, względnie silna, stabilna pozycja, która ma równoważyć pozostałe kategorie władzy, ma trzymać pieczę, żeby któraś z instytucji nie uzyskała istotnej przewagi nad pozostałymi np. Francja może tam nawet rozwiązać parlament, ordonanse – wydane przez prezydenta z mocą aktu prawnego)

  1. Parlamenty w państwach współczesnych

    1. jest najważniejszym organem przedstawicielskim

    2. parlament – to wyposażona we władzę stanowienia ustaw i pochodząca z wyborów kolegialna reprezentacja interesów indywidualnych wyborców i elektoratu jako całości

    3. pierwsza geneza: tradycje parlamentarne wywodzą się z Wlk Brytanii, o 1265r zbiera się parlament w sposób ciągły, Wielka Rada XII-XIII w., duchowni i wyższa szlachta, miała stanowić prawa, z czasem się powiększyła; od 1265r w jej skład zaczęły wchodzić stan mieszczański, rycerski i średnia szlachta, byli zwoływani przez monarchę albo samodzielnie się zbierali; 1641r pojawił się Akt o Trzech ………., minimum raz na 3 lata monarcha ma zwołać parlament; w XVI w. zaczyna się kształtować podział na Izbę Lordów (Wyższą) i Izbę Gmin (Niższą – opozycja wobec monarchy)

    4. druga geneza: Tingi – zgromadzenia, w VIII w. zaczęły się tworzyć zgromadzenia obywateli podczas których ujednolicano regulacje prawne, pełniły też funkcję sądowniczą; pierwszy ting 930r. na Islandii

    5. trzecia geneza: śródziemnomorskie kraje, Starożytna Grecja, Ateny, eklezje-zbiorowości, 300 osób, IV-V w., kworum

    6. Organizacja wewnętrzna:

- jednoizbowe (unikameralne) – większość państw unitarnych ma tego rodzaju parlamenty – Węgry, Estonia, Litwa, Łotwa, Finlandia, Dania, Grecja, Szwecja, Norwegia, Portugalia, Islandia

- dwuizbowe (bikameralne) – zarówno w państwach prostych jak i złożonych – Wlk Brytania, Belgia, Wlochy, Francja, Niemcy, Polska, Republika, Czechy, Holandia; jedna jest reprezentantem państwowym a druga izba regionalnym, jedna może pochodzić z wyborów a druga nie (Wlk Brytania), ich kadencje mogą mieć różną długość (USA), kadencja jednej izby jest uzależniona od kadencji drugiej (Polska)

g. Funkcje parlamentu:

- ustawodawcza – polega na stanowieniu prawa

- kreacyjna – polega na uczestnictwie parlamentu w formowaniu organów politycznych oraz kontrolowaniu Rady Ministrów jako głównego podmiotu władzy wykonawczej

- kontrolna – może przejawiać się w kilku formach np. 1) debata nad polityką rządu w wyniku czego może być postawiony wniosek o uchwalenie rządowi wotum nieufności; 2) parlament przyjmuje sprawozdanie z wykonanie zadań; 3) przyjęcie wykonania ustawy budżetowej za rok miniony, tzn. udzielenie rządowi absolutorium w przeciwnym razie dymisja zgodnie z nową konstytucją; 4) instytucja interpelacji i zapytań poselskich

  1. Rządy

    1. mamy do czynienia z dwoma określeniami władzy wykonawczej

- rząd – premier, kanclerz

- rada ministrów – premier, prezes rady ministrów

  1. nie możemy tych nazw mieszać, bo one pochodzą z różnej tradycji ustrojowej: rząd – angielska, rada ministrów –francuska tradycja ustrojowa zaszczepiona na gruncie polskim przez epokę napoleońską

- tradycja angielska XVI w., pojawia się określenie „gabinet” od pomieszczenia w którym spotykali się najbliżsi doradcy monarchy i gdzie były podejmowane najistotniejsze decyzje w wielu obszarach; monarcha nie uczestniczył w posiedzeniach gabinetu, nie przewodniczył im;

- tradycja francuska – monarcha przewodniczył posiedzeniom rady ministrów, poł XVII w. za Ludwika XVI, po jego śmierci: nie uczestniczono w posiedzeniach rady ministrów, zaczęła się kształtować tradycja prezesa rady ministrów, który nie był monarchią

- kanclerz – XVIII-XIX w., jednoczenie Niemiec, kanclerz Bismarck

  1. Rządy – nie ma jednolitego modelu. Bardzo duże zróżnicowanie np. liczba ministerstw: Szwajcaria – 7, USA – 14, Francja – 28, ZSRR – 106 ministerstw

  2. Główne kierunki działań rządu:

- kierowanie aparatem administracyjnym

- wykonywanie aktów prawnych

- wykonywanie inicjatywy ustawodawczej

- wydawanie aktów wykonawczych tzn. wydawanie rozporządzeń z mocą ustwy, na podstawie upoważnienia ustawowego wtedy, gdy parlament nie pracuje

- opracowanie i realizacja budżetu państwa

- prowadzenie polityki zagranicznej państwa

  1. Organy sądownictwa i ochrony praw obywatelskich

  1. Wymiar sprawiedliwości sprawowany jest przez niezależne i niezawisłe sądy. Do ich zadań należy:

- orzekanie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, karnego, administracyjnego

- W wielu państwach organy te zajmują się również kontrolą zgodności działań organów państwa z prawem a w szczególności konstytucją ( w Polsce Trybunał Konstytucyjny)

  1. Kategorie sądów:

- sądy powszechne tj. sądami grodzkimi, rejonowymi, wojewódzkimi, apelacyjnymi, sądem najwyższym

- sądy szczególne (specjalne) np. sądy wojskowe, sądy pracy

- sądy administracyjne – Naczelny Sąd Administracyjny

- sądy morskie – wyspecjalizowane – (w Szwajcarii nie ma) – rozstrzygają w sprawach rozpatrujących katastrofy np. katastrofa Heweliusza – Sąd Morski w Szczecinie

- sądy konstytucyjne – u nas Trybunał Konstytucyjny – nie w każdym kraju występuje – nie ma w USA, Norwegii, Szwecji

- sądownictwo stanu – Trybunał Stanu, Rada Stanu (Francja, też nie wszędzie – USA)

  1. Ochroną praw obywatelskich zajmuje się specjalnie w tym celu powołany organ. W Polsce jest Rzecznik Praw Obywatelskich. Określa się go często OMBUDSMANEM.

  2. Ogólnie zajmuje się on kontrolą działalności administracji państwowej niekiedy także innych instytucji pod względem przestrzegania praw obywatelskich

  3. Działa na podstawie wpływających do niego skarg, choć może podjąć działania z urzędu

PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE

Partia łac. pars – część większej całości. W starożytności sojusz polityków skupionych przy przywódcy oraz „grupa ludzi” rządzących państwem, w szlacheckiej RP grupa zwolenników popierających jakąś sprawę lub osobę i gotowa z tego powodu również do działań siłowych.

- wg Edmunda Burke’a (1770r) jest złożoną z ludzi całością pragnących drogą wspólnych wysiłków realizować interes narodu, co do którego się zgadzają

- wg Maxa Webera – stowarzyszenia opierające się na swobodnym werbunku, których celem jest pozyskanie dla ich kierowników władzy w obszarze pewnego związku, a dla ich aktywnych uczestników uzyskania dzięki temu szans uzyskania celu

partia – wyspecjalizowana, dobrowolna, zasadniczo sformalizowana grupa społ posiadająca określone cele polityczne i dążąca do ich realizacji

Geneza partii politycznych:

- prepartie – fractionnes w starożytnym Rzymie i koterie arystokratyczne w europejskich monarchiach

- protopartie – XVIII/XIX w. ugrupowania notabli (tworzone przez nowych, rządzących poltyków, których łączyły cele itp. brytyjski system polityczny) i kluby polityczne (stowarzyszenia ludzi o podobnych poglądach inspirowanych ideologią, francuski system polityczny); skupione w parlamencie, nie rozlewają się na cały kraj; polityka i podejmowanie decyzji nie jest głównym źródłem utrzymania i celem istnienia; komunikowano się ze sobą za pomocą dzienników;

- partie sensu stricto – powstały w XIX w. partie masowe (zorientowane na duże grupy społ, umożliwiały partycypacje), wyborcze (rozwinęły się po II WŚ), kartelowe (dzielą się profitami, dostęp do mediów, najpierw konkurują przed wyborami a potem współpracują); (USA – 1820r. w stanie NY zaczęli działać ludzie, stworzyli regencję z Albany , dawali coś ludziom którzy na nich głosowali np. pracę– machiny wyborcze);

Historia partii politycznych w Polsce:

XVI w. konfederacje, ruchy egzekucyjne

XVIII w. obóz hetmański, koterie Branickich, grupa skupiona wokół króla Opus cośtam (za szyyyybko kurna!), koteria Czartoryskich

Zabory: austriacki i pruski: mogły działać, ale konserwatywne partie lojalistyczne były faworyzowane; powstało wtedy Stronnictwo Ludowe; rosyjski: do 1905r nie było partii bo był car, 1905r rewolucja, reformy konstytucyjne, Dmowski posłem do Dumy rosyjskiej;

Cechy partii politycznych:

4 podstawowe cele partii politycznych:

Funkcje:

Klasyfikacja:

wg Maxa Webera

  1. ze względu na cele:

partie patronażu – zdobycie jak największą liczby stanowisk

partie interesu

p. światopoglądowe – dostosowanie rzeczywistości do ideologii

  1. ze względu na etapy rozwoju

p. masowe i honoracjonatów

  1. wg więzi organizacyjnej

partie: komitetowe, wyborcze, społeczności (masowe), nowego typu, narodowowyzwoleńcze

  1. wg kryterium genetycznego

o genezie parlamentarnej lub pozaparlamentarnej

  1. wg charakteru członkostwa

partie bezpośrednie(trzeba się zapisać do partii, żeby w niej działać lub należeć do niej) lub pośrednie

  1. wg wielkości

małe, średnie(10-20%), duże (ponad 20%)

  1. wg funkcji orientacji wobec systemu politycznego

prosystemowe lub antysytemowe ( partie protestu, partie ekstremistyczne)

  1. wg orientacji politycznej

prawica lub lewica

System legalizacji partii:

  1. koncesyjny

  2. administracyjny

  3. rejestracyjny (państwo rejestruje powstanie organizacji, ona musi spełnić wymagania formalno-prawne, odmowa jest możliwa tylko w szczególnych przypadkach a partia może się odwołać)

  4. ewidencyjny (partia informuje państwo, że powstała, a ono nie ingeruje)

Finansowanie:

- wewnętrzne: składki, dochody z działalności gospodarczej lub majątku partii

- zewnętrzne: wpłaty, darowizny, spadki od osób fizycznych i prawnych, grup interesu, kredytów

- z budżetu państwa

- mieszane

System partyjny:

- to grupa partii politycznych działających wg prawnie określonych reguł w ramach danego społeczeństwa

- za M.Duvergerem: to formy i warunki koegzystencji partii istniejących w danym państwie

- formy i warunki współpracy lub rywalizacji partii politycznych w walce o zdobycie władzy politycznej albo jej sprawowaniu

- wg G. Sartoriego – system interakcji będący rezultatem międzypartyjnej rywalizacji, każda partia jest funkcją innej partii

Systemy partyjne:

  1. wg ilości partii

jedno-, dwu- i wielopartyjny

lub

jedno-, dwu-, dwuipół- (gdzie jakaś partia jest języczkiem uwagi), wielopartyjny, wielopartyjny z partią dominującą lub bez partii dominującej

  1. wg M. sobolewskiego

rozbicia wielopartyjnego, dwublokowy (wielopartyjny ustabilizowany), kooperacji partii, partii dominującej

  1. wg konkurencyjności partii

oparte na zasadzie konkurencyjności (wymieniają się, na zmianę rządzą), niedopuszczające konkurencyjności (np. Chiny), oparty na uzgodnieniach (np. Szwajcaria)

  1. wg koncentracji mandatów

rozproszenia- wiele partii bez partii, równowagi, nierównowagi (czemu tak szybko!!??&^#%)

Teoria relewancji Sartoriego:

Partia która nigdy nie miała:

potencjału koalicyjnego, potencjału szantażu politycznego

nie jest relewantna (nie wpływa na działanie innych partii)

Zmiana systemu partyjnego nastąpi wówczas, gdy transformacji ulegną jego cechy konstytutywne, a więc o znaczeniu systemowym.

Na system partyjny wpływają:

Wybory: wybór kandydatów, ustalenie uprawnień wyborcy (ile głosów może oddać), głosowanie, sposób przydzielania mandatów ze względu na ilość uzyskanych głosów

MODELE USTROJOWE – MODEL PARLAMENTARNO-GABINETOWY

Najstarszy model, początki sięgają 1215r. – wydanie pierwszego aktu stanowionego, Magna Carta Liberatum (Księga Wolności), parlament to 1265r.;

Jeden z najbardziej rozpowszechnionych modeli. (m.in. w Polsce)

Cechy charakterystyczne to specyficzne relacje miedzy parlamentem a rządem:

– głowa państwa zawsze desygnuje premiera i wyznacza rząd; w praktyce wyznacza premiera a on tworzy rząd; żeby rząd mógł funkcjonować musi mieć poparcie w parlamencie (większość, która pochodzi z wyborów bezpośrednich);

- głowa państwa nie odpowiada politycznie za swoje działania; nie można zgosić wobec głowy państwa np. wotum nieufności

- władza wykonawcza jest odpowiedzialna politycznie (wotum zaufania lub nieufności, wcześniejsze wybory etc)

- głowa państwa jest odpowiedzialna konstytucyjnie za swoje działania (Trybunał Stanu)

KONSTYTUCJA

ELEKTORAT: wybory: powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, większościowe

IZBA GMIN IZBA LORDÓW MONARCHA PREMIER

spiker, frakcje, komisje (1) (2) gabinet, rząd

PARLAMENT kontrola ministerstwa

odpowiedzialność

  1. zapewnienie sukcesji

  2. powołanie

Wielka Brytania – jeden z najstarszych systemów politycznych

Elementy systemu:

  1. Konstytucja – bardzo charakterystyczna; źródła:

  1. akty stanowione

Monarcha miał być strażnikiem praw obywateli, arbitrem, gwarantem praw i swobód obywatelskich (Konstytucja USA opierała się na tym, wywarł tez duży wpływ na Francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela)

Spiker – najważniejsze uprawnienie: ostatecznie rozstrzyga o tym który akt prawny, ustawa ma charakter finansowy

  1. konwenanse konstytucyjne

– powstały w wyniku pewnej powtarzalności zachowań, który stał się kanonem w zasadzie nigdzie nie zapisanym, ale przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie i stanowi pewną regułę w zachowaniu się podmiotów politycznych w brytyjskim systemie politycznym (np. wybór premiera, wyznacza go monarcha, ale jest nim zawsze lider partii, która wygrywa wybory; monarcha nie może czynić źle, osoba z natury ma działać na korzyść, na rzecz obywateli, monarcha też nie może czynić sam – kontrasygnaty, podpis innej osoby np. premiera; monarcha nie jest odpowiedzialny politycznie ani konstytucyjnie, tylko przed Bogiem i historią; status premiera Wielkiej Brytanii opiera się na konwenansach, premier odbiera wynagrodzenie jako Pierwszy Lord Skarbu)

- konwenanse parlamentarne – relacje między organami (np. członek Izby Gmin nie może zasiadać jednocześnie w Izbie Lordów i na odwrót; urzędnik czarnej laski – zasłużony wojskowy, autorytet itp. jest łącznikiem między izbami; gdy monarcha raz w roku pojawia się w parlamencie on przychodzi do Izby Lordów i tam wygłasza swoje przemówienie inaugurujące sesję kolejnego parlamentu – zgodnie z wytycznymi premiera)

c) prawo powszechne i precedensy sądowe

  1. System partyjny

  1. System wyborczy do Izby Gmin

  1. Izba Gmin

- jest osobą kierującą obradami Izby Gmin

- udziela głosu

- dba o porządek w trakcie obrad

- decyduje o uchyleniu immunitetu deputowanego

- decyduje, które ustawy parlamentu uznać za finansowe

- w przypadku głosowania w którym głosy rozłożyły się po równo, speaker przechyla szalę na jedną ze stron. Zwyczajowo opowiada się za stroną partii rządzącej

- pozycja speakera ukształtowała się w XIV w.

- speaker jest wybierany spośród deputowanych Izby Gmin każdorazowo na I sesji Izby Gmin po wyborach parlamentarnych

- jest to osoba ciesząca się zaufaniem zarówno partii rządzącej jak i opozycyjnej

- musi on być osobą o wykształceniu prawniczym, znającym doskonale procedury parlamentarne

- dba, aby wszyscy deputowani danej partii byli obecni na Sali podczas głosowań

- rozdaje poszczególnym członkom swojej frakcji partyjnej programy obrad każdego dnia, w którym sprawy ważne i mniej ważne są podkreślane specjalnymi liniami. Sprawa mało ważna podkreślana jest jedną linią, najważniejsza czterema liniami tzw. four line system

Whipowie zajmują się parowaniem – dobieraniem par – zapewnia równowagę sił

- określanie i zawiadamianie członków swojej partii o sposobie głosowania

- informowanie o sprawach ważnych

- określanie kto ma zabrać głos w określonej sprawie (lista mówców)

komisja całej izby = wszyscy deputowani oprócz speakera (finansowa, ustawodawcza, budżetowa)

stałe komisje = różnie (należy zachować status quo na forum całej izby – taka sama większość przedstawicieli partii rządzącej jak w Izbie)

komisje specjalne - od konkretnych przypadków

komisje okresowe – powoływane do przygotowania określonych kwestii w jakimś czasie, np. projektu jakiegoś aktu prawnego

5. Izba Lordów

- lordowie duchowni (biskupi kościoła anglikańskiego)

- lordowie dziedziczni (posiadają tytuły szlacheckie dziedziczone z pokolenia na pokolenie)

- lordowie mianowani (dożywotni, specjalnie wyróżniający się obywatele, tytuł nadaje monarcha) <zgodnie z ostatnimi zmianami, oni nie mają prawa uczestniczenia w posiedzeniach Izby Lordów>

- lordowie prawa (osoby szczególnie biegłe w prawie, bowiem Izba Lordów oprócz funkcji izby wyższej parlamentu pełni także funkcję Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Apelacyjnego. Tylko on może sądzić osoby posiadające tytuł lorda, wynika to z karty wolności – stawianie przed sądem złożonym z równych im osób)

- aktywnie działających lordów jest od 100 do 300, wszystkich ok 1200

- Izba Lordów ma prawo inicjatywy ustawodawczej (nie może być inicjowana tylko ustawa finansowa)

6. Monarcha

- ma prawo udzielać rady

- ma prawo zachęcać (do rozwiązania problemów, uregulowania kwestii, podjęcia kwestii)

- ma prawo ostrzegać (przed działaniami lub ich zaniechaniem)

- stoi na czele kościoła anglikańskiego

- jest symbolem i głową brytyjskiej wspólnoty narodów

- obsadza (akceptuje) stanowiska gubernatorów

7. Władza wykonawcza

  1. szersze – to wszystkie osoby, które otrzymują wynagrodzenie ze skarbu korony, czyli wszystkie osoby zatrudnione w sferze budżetowej

  2. węższe – obejmuje wszystkich ministrów oraz ich zastępców plus szefowie niektórych najważniejszych instytucji – w takiej formie rząd liczy ok. 100 osób

- poprzez działanie swoich komisji – stałych – wszystkie akty rządu muszą być zaopiniowane przez komisje Izby Gmin tym samym wie ona czym zajmuje się rząd

- Instytucja interpelacji – każdy deputowany ma prawo wystąpić z rozszerzonym zapytaniem do członka rządu, w kwestii, która budzi jego wątpliwości lub uważa, że jest niewłaściwie rozstrzygana

- godzina zapytań – członkowie rządu razem z premierem odpowiadają na krótkie pytania deputowanych

MODELE USTROJOWE 2 - MODEL PREZYDENCKI

EGZAMIN ZEROWY, AULA A, 13.01.2012, g. 13.30

  1. Zasady ustrojowe

- klasyczny podział monteskiuszowski na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą

- każda z władz ma władny, spójny obszar kompetencji i uprawnień

- podział władz musi mieć odzwierciedlenie na szczeblu centralnym jak i stanowym

- gwarancja państwa demokratycznego

- w wymiarze długookresowym żadna z władz nie może uzyskać pozycji dominującej, podporządkować sobie inne władze (jest to zapisane w konstytucji, aktach)

- hamowanie: gdyby jedna z władz starała się zdominować inne, to te pozostałe dysponują instrumentami mogącymi zahamować dominującą władzę

*(np. prezydent mianuje odpowiednie osoby na stanowiska – część mianuje osobiście, ale nie może tego robić według własnego uznania; na forum parlamentu są komisje, które przesłuchują kandydatów na te stanowiska i opiniują, czy ta osoba powinna objąć stanowisko – praktyka jest taka, że mają wiążący charakter, chociaż w teorii nie muszą; władza sądownicza bada sposób powoływania odpowiednich urzędników)

*(np. parlament mógłby uchwalać własne akty prawne zwiększające jego uprawnienia, ale prezydent ma prawo weta – 10 dni na wypowiedzenie się wobec aktu, podpis, poprawki lub weto – parlament może to zaakceptować, nanieść poprawki lub odrzucić weto większością kwalifikowaną – weto kieszonkowe to weto ostateczne ; na sam koniec Sąd Najwyższy bada konstytucyjność aktów prawnych, zaś gdy są niezgodne z konstytucją przestają obowiązywać)

- reprezentowanie interesów wszystkich obywateli

- dwuizbowy parlament – Izba Reprezentantów i Senat (każdy stan jest reprezentowany przez 2 senatorów)

- częściowa decentralizacja (transfer części kompetencji na szczebel federalny np. prawo – polityka finansowa, zagraniczna, wojsko scentralizowane, jednolite)

  1. Władza ustawodawcza

IZBA REPREZENTANTÓW – obecnie liczy 435 członków (1911r.)

SENAT

- on nie jest senatorem i nie bierze udziału w głosowaniu poza sytuacja równowagi głosów

- pod nieobecność wice-prezydenta Senat wybiera tymczasowego przewodniczącego, którym jest senior o najdłuższym nieprzerwanym stażu w Senacie z partii posiadającej większość w Izbie

- ratyfikacja zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych

- zatwierdzanie wyznaczonych prze prezydenta wyższych urzędników państwowych

- rozstrzyganie o postawieniu w stan oskarżenia

- inicjatywa ustawodawcza

KONGRES

  1. Władza wykonawcza – Prezydent + Gabinet

  1. Uprawnienia prezydenta:

-mianuje wszystkich szefów resortu, instytucji federalnych, agencji

- wraz z sekretarzami stanu tworzy gabinet

- wykonuje ustawy

- ma weto w stosunku do ustaw

- przygotowuje i zgłasza projekt budżetu w Izbie Reprezentantów

- decyduje o mianowaniu na wszystkie stanowiska wojskowe

- nadaje stopnie oficerskie

- wpływa na wysokość uposażenia żołnierzy

- decyduje o sprawach technicznych (np. o zakupie uzbrojenia)

- kieruje sztabem w wypadku wybuchu wojny atomowej

- reprezentuje kraj na zewnątrz

- spotyka się z głowami innych państw

- decyduje o mianowaniu przedstawicieli dyplomatycznych USA za granicą

- przyjmuje przedstawicieli innych państw

- jest twórcą i wykonawcą polityki zagranicznej np. podpisuje najważniejsze umowy międzynarodowe

- wysyła siły zbrojne za granicę (ale to Kongres wypowiada wojnę)

4. Władza sądownicza - Sąd Najwyższy

-kreacyjna – rozstrzygając spory w systemie prawa precedensowego (the Case Law) tworzy nowe normy prawne

- interpretacyjna – związana z wykładnią ustaw i innych aktów ustanowionych przez Kongres i władzę wykonawczą; śedziowie stosując ustawy i dokonując ich interpretacji jednocześnie określają ich treść

- ustrojodawcza – prawo do kontroli zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów prawnych oraz działań urzędowych

ZMIANA KONSTYTUCJI

POPRAWKI

MODELE USTROJOWE 3 – MODEL PREZYDENCKO-PARLAMENTARNY (SEMI-PREZYDENCKI)

(V REPUBLIKA – FRANCJA) - Krótka historia modelu, połowa XX w. ; Europa – Portugalia, Grecja

Przyczyny powstania modelu semi-prezydenckiego w V Republice:

  1. stopniowy rozpad układu i pozycji mocarstw kolonialnych (po II WŚ)

  2. traktaty po II WŚ i nowy układ międzynarodowy

  3. wady ustrojowe IV Republiki (wybory proporcjonalne, wielomandatowe co powodowało rozdrobnienie w parlamencie, koalicje wielopartyjne, średnio rządy trwały po kilka miesięcy)

  4. osobowość Ch. de Gaulle’a (człowiek apolityczny, wymyślił podstawy nowego modelu)

GENEZA – UWARUNKOWANIA

- szybka zmiana konstytucji a więc bez udziału parlamentu

- rząd ma być wyposażony w prawo wydawania ordonansów (akt normatywny, rozporządzenie z mocą ustawy, wydawane przez rząd podczas posiedzeń Rady Ministrów którym przewodniczy Prezydent, dodatkowo każdy ordonans musi być podpisany przez Prezydenta)

- zmiana konstytucji i sam tryb zmian konstytucji. Komisja Konstytucyjna powołana przez rząd ma opracować projekt. Rząd zatwierdza i poddaje pod referendum. Parlament nie uczestniczy.

- przyznano prawo wydawania ordonansów

- 1960 – powstanie Francuskiej Wspólnoty Narodów

- 1962 – wprowadzenie bezpośrednich wyborów prezydenckich

- 1992 – główna zmiana to ograniczenie długości kadencji – 5 lat i ograniczenie do 2 kadencji

- 2000 – wzmocnienie pozycji parlamentu

- zakończenie wojny w Algierii – 1962 r. pokój

- demilitaryzacja

- zmiany osobowe

ZASADY USTROJOWE

  1. WŁADZA WYKONAWCZA – dualizm, składa się z:

- jest głową państwa

- szef władzy wykonawczej – z uwzględnieniem dualizmu. Prerogatywy (są pewne obszary zarezerwowane dla prezydenta a pewne dla premiera) lub wymóg kontrasygnaty

- twórca polityki zagranicznej (ośrodki prowadzące politykę są związane z premierem i prezydentem, często nie współpracują ze sobą)

- głównodowodzący sił zbrojnych

- inne uprawnienia

możliwość rozwiązania Zgromadzenia Narodowego (musi poinformować o tym zamiarze obie izby, ale nie musi uzyskać zgody)

wpływ na wydawanie ordynansów

art. 16 – uprawnienia nadzwyczajne (w tym wypadku nie można rozwiązać izb; umożliwiają przejęcie całej władzy wykonawczej przez prezydenta; można skorzystać w sytuacji: zagrożenia bezpieczeństwa V Republiki Francuskiej lub konstytucyjne organy państwa nie mogą pełnić swojej funkcji)

Naczelna Rada Sądownictwa

  1. WŁADZA USTAWODAWCZA - dualizm

  1. WŁADZA SĄDOWNICZA

Z uprawnieniami nadzwyczajnymi prezydent ma silniejsze uprawnienia niż w systemie prezydenckim.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
NOP WSZYSTKIE NOTATKI
NOTATKI Z NOP DLA STUDENTOW, podstawy nauk o przedsiębiorstwie
Istota , cele, skladniki podejscia Leader z notatkami d ruk
MODELOWANIE DANYCH notatki
Prezentacja ochrona własności intelektualnej notatka
notatki makro2 wiosna09
Prawo cywilne notatki z wykładów prof Ziemianin
podatki notatki id 365142 Nieznany
Praktyczna Nauka Języka Rosyjskiego Moje notatki (leksyka)2
Biomedyczne podstawy rozwoju notatki(1)
Margul T Sto lat badań nad religiami notatki do 7 rozdz
Notatki 04 Środki trwałe (2)
MetStatChem 03 notatki
Alejchem Szołem Notatki komiwojażera

więcej podobnych podstron