Wykład nr 1 04.10.2008

1. WYBRANE ZAGADNIENIA Z TEORII PRAWA

1. TEORIA PRAWA

PRAWO - to zespół norm wydanych lub uznanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym, wydanie normy oznacza, że państwo działając po przez upoważnione organy (np. Sejm), tworzy nową normę, uznanie normy oznacza, że państwo po przez działalność organów stosujących prawo (np. organy ścigania) normę stosowaną zwyczajową uznaje za zobowiązującą. Obecnie prawo powstaje prawie wyłącznie po przez wydawanie norm prawnych. Przyjmuje się, że prawo nie może istnieć bez państwa, ponieważ cechą prawa jest przymus, który ma zapewnić jego przestrzeganie. Państwo tworzy odpowiedni organ tzw. aparat przymusu, który zmusza do respektowania prawa.

Wśród podziałów prawa wyróżnia się:

• Prawo przedmiotowe,

• Prawo podmiotowe,

• Prawo wewnętrzne,

• Prawo międzynarodowe - publiczne,

• Prawo publiczne i prywatne,

• Prawo materialne i formalne.

PRAWO PRZEDMIOTOWE - to ogół faktów normatywnych obowiązujących w państwie.

PRAWO PODMIOTOWE - to ogół uprawnień, które przysługują konkretnej osobie.

PRAWO WEWNĘTRZNE - to ogół aktów normatywnych, regulujących stosunki na terytorium danego państwa.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE - PUBLICZNE - reguluje stosunki między państwami, praz organizacjami międzynarodowymi.

PRAWO PUBLICZNE - chroni interes państwa, reguluje stosunki między organami państwa, oraz między organami państwa, a obywatelami (np. prawo konstytucyjne, prawo karne).

PRAWO PRYWATNE - chroni interes jednostki, reguluje stosunki między jednostkami (np. prawo cywilne).

PRAWO MATERIALNE - określa prawa i obowiązki podmiotów prawa.

PRAWO FORMALNE - zawiera normy, które służą urzeczywistnieniu prawa materialnego (np. przepisy kodeksu prawa karnego)

2. PRAWO A MORALNOŚĆ

Prawo nie jest jedynym zespołem, na, które określa postępowanie ludzi.

Wzorce zachowania ludzi wyznacza przede wszystkim moralność.

MORALNOŚĆ - jest jedynym zespołem ukształtowanej w społeczeństwie, według którego dane zachowanie ocenia się jako dobre lub złe.

NORMY MORALNE - nie są chronione przymusem państwowym w przeciwieństwie do norm prawnych. Ludzie przestrzegają norm moralnych z uwagi na obawę negatywnej oceny przez innych albo wyrzuty sumienia.

• Ocena poszczególnych zachowań jako dobrych lub złych jest uzależniona od warunków życia, środowiska geograficznego, stosunków społecznych i innych czynników.

• Prawo i moralność są od siebie niezależne, ale w wielu dziedzinach stykają się i może dojść między nimi do koalicji (np. prawo może zobowiązywać do zobowiązania, którego moralność nie akceptuje).

Z punktu widzenia moralności wyróżnia się:

• MORALNIE POZYTYWNE - prawo nakazuje taki sposób zachowania jak moralność (np. zakaz kradzieży, zakaz zabijania).

• MORALNIE NEGATYWNY - prawo nakazuje zachowania, którego moralność zabrania.

• MORALNIE OBOJĘTNE - są to normy regulujące takie sprawy jak sporządzenie bilansu sprawozdawczego, zasady ruchu drogowego.

3. JĘZYK PRAWNY I PRAWNICZY

JĘZYK PRAWNY - to język tekstów prawnych, jest on pisany w języku naturalnym. Jest to język sformalizowany i w pewien sposób odrębny od języka naturalnego,

Można wskazać następujące różnice:

• W języku prawnym występują zwroty nieznane językowi naturalnemu (np. pozew, nowelizacja),

• W języku prawnym występują zwroty zaczerpnięte z języka naturalnego, ale mają one odrębne znaczenie (np. w języku naturalnym termin powód jest synonimem terminu, a w języku prawnym powód to strona występująca z żądaniem w procesie cywilnym).

JĘZYK PRAWNICZY - to język środowisk prawniczych i jest to język, którym mówimy o prawie, omawia się w nim teksty prawne, funkcjonowanie prawa. Prawodawczy organ wymiaru sprawiedliwości jest to język odrębny od naturalnego tak, jak język lekarzy, marynarzy, czy innych branż zawodowych.

• W języku prawniczym występują zwroty zaczerpnięte z tradycji prawniczej (np. vacatio - legis - spoczywanie ustawy), jest to okres pomiędzy ogłoszeniem ustawy a jej wejściem w życie w języku prawniczym występują taż zwroty zaczerpnięte z języka angielskiego (np. mobing, leasing, haker).

4. TWORZENIE PRAWA

TWORZENIE PRAWA - pojęcie to, nie ma jednoznacznego znaczenia zazwyczaj chodzi tu o tworzenie poszczególnych aktów normatywnych albo całego systemu prawa.

Wyróżnia się cztery podstawowe formy tworzenia prawa:

• Tzw. pisane źródła prawa:

• Stanowienie prawa w ścisłym tego słowa znaczeniu,

• Umowy.

• Tzw. niepisane źródła prawa:

• Prawo zwyczajowe.

• PROCEDURY PRAWO - TWÓRCZE - tworzenie prawa w tej formie odbywa się po przez działalność odpowiednich organów

• UMOWY - tworzenie prawa w ten sposób polega na tym, że strony umowy ustalają wiążące je normy, umowa tworzy prawo tylko między stronami, ma charakter dwustronny, a nie jednostronny jak przy tworzeniu prawa w ścisłym tego słowa znaczeniu. Umowy mają olbrzymie znaczenie w prawie międzynarodowym - publicznym, prawie cywilnym, prawie pracy.

PRAWO ZWYCZAJOWE - prawo to obejmuje te zwyczaje, które państwo uznało za wiążące i zabezpieczyło przymusem państwowym. Zwyczaj to praktyka zachowana, ugruntowana w danej społeczności, prawo zwyczajowe było dominującą formą tworzenia prawa w średniowieczu, obecnie ma istotną rolę w państwach Afrykańskich i Azjatyckich. W Polsce prawo zwyczajowe ma marginalne znaczenie, czasem przepisy prawne zawierają odesłanie do zwyczajów i w ten sposób dają organom stosującym prawo kompetencję do ustalenia treści zwyczajów.

PRECEDENS - to decyzja sądu, która tworzy prawo. W państwach, w których obowiązuje system prawa precedensowego (np. w krajach Anglosaskich: Wielka Brytania, Ameryka Płn.), obejmuje zasada związana precedensem, polegająca na tym, że sądy niższego szczebla są zobowiązane stosować precedensy ustalone przez sądy wyższego szczebla. Od precedensu można odstąpić tylko, gdy sprawę rozpatruje sąd wyższego szczebla, niż ten, który wydał precedens. Precedens może też uchylić ustawę. Inaczej kwestia precedensu w krajach systemu prawa stanowego (np. Europa), w krajach tych sądy nie mogą tworzyć prawa. Występują jedynie precedensy faktyczne. Precedens jest tu podstawowym instrumentem interpretacji prawa, dlatego tak ważna jest znajomość orzecznictwa Sądu Najwyższego, Sądu Naczelnego, Sądu Administracyjnego, czy Trybunału Konstytucyjnego

5. ŹRÓDŁA PRAWA

ŹRÓDŁO PRAWA - to pojęcie, wieloznaczne, przyjmuje się, że źródłem jest każdy akt, dokument, czy decyzja, która w danym systemie prawa uważa się za źródło norm prawnych (np. w krajach Anglosaskich), źródłem prawa jest precedens, a w krajach prawa stanowionego nie jest on źródłem prawa.

Źródła prawa dzieli się na:

• Wewnętrznie obowiązujące,

• Zewnętrznie obowiązujące.

ŹRÓDLA PRAWA WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCE - mają charakter wewnętrzny, obowiązują jednostki organizacyjne, podległe organowi, który je wydał, (np. Zarządzenie Ministra Finansów) obowiązuje Urzędy i Izby Skarbowe. Źródła te muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującymi, nie mogą być podstawą decyzji wobec obywateli lub innych podmiotów. Źródłami tymi są (np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów, Ministrów), także organy samorządu terytorialnego mogą stanowić źródła prawa.

ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE - źródła te odnoszą się do wszystkich podmiotów prawa i tylko te źródła mogą być podstawą decyzji wobec obywateli innych podmiotów, zatem decyzje stosowania prawa (np.. decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe) muszą jako podstawę prawną wskazywać przepis, że źródła prawa powszechnie obowiązującego.

Konstytucja wymienia źródła prawa powszechnie obowiązującego:

• Konstytucja, (obowiązuje na terenie całego państwa)

• Ustawy, (obowiązuje na terenie całego państwa)

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe, (obowiązuje na terenie całego państwa)

• Rozporządzenia, (obowiązuje na terenie całego państwa)

• Akty prawa miejscowego (ma ograniczony zasięg terytorialny).

Źródła prawne tworzą hierarchicznie zbudowany system, w, którym każde źródło ma swoje miejsce, na szczycie znajduje się Konstytucja, źródła niższego szczebla nie mogą być sprzeczne ze źródłami wyższego szczebla (np. ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją; rozporządzenie nie może być sprzeczne z Konstytucją i ustawami).

KONSTYTUCJA - to ustawa zasadnicza, ma charakter nadrzędny wobec innych źródeł prawa, określa podstawy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego. Zawiera katalog podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela, określa strukturę i kompetencję organów władzy państwowej i samorządowej.

USTAWY - maja najwyższą moc prawną po Konstytucji i muszą być zgodne z Konstytucją, a akty niższego szczeblu z ustawami. Ustawa powstaje w drodze procedury ustawodawczej, uchwalenie ustawy rozpoczyna się od inicjatywy ustawodawczej tj. zgłoszenie projektu ustawy, inicjatywa przysługuje posłom, senatorom, prezydentowi, radzie ministrów i grupie, co najmniej 100 tysięcy obywateli mających czynne prawo wyborcze do sejmu.

Prace nad projektem odbywają się w trzech czytaniach

1. PIERWSZE CZYTANIE - odbywa się na posiedzeniu właściwej komisji, wnioskodawca przedstawia uzasadnienie projektu, odpowiada na pytania.

Czytanie kończy się:

• Przyjęciem projektu bez poprawek,

• Przyjęciem projektu z poprawkami komisji,

• Odrzuceniem projektu.

2. DRUGIE CZYTANIE - obejmuje przedstawienie sejmowi sprawozdania komisji o projekcie, zgłoszenie poprawek i wniosków, następnie projekt wraca do komisji. Jeżeli nie zgłoszono poprawek sejm może od razu przejść do trzeciego czytania.

3. TRZECIE CZYTANIE - obejmuje dodatkowe sprawozdanie komisji i głosowanie, aby mogło odbyć się głosowanie konieczna jest obecność ustalonej liczby posłów, czyli „KWORUM” ( z Łac. QUARUM). Kworum przy ustalaniu ustaw wynosi, co najmniej połowę ustalonej liczby posłów (230 osób).

Rodzaje większości:

• ZWYKŁA WIĘKSZOŚĆ - tą większością uchwala się ustawy, kiedy za przyjęciem ustawy jest więcej posłów, niż za odrzuceniem ustawy,

• BEZWZGLĘDNA WIĘKSZOŚĆ - tą większością uchwala się ustawy, kiedy za przyjęciem ustawy jest, co najmniej połowa plus jedna osoba ustawowej liczby posłów,

• KWALIFIKOWANA WIĘKSZOŚĆ - wymaga by za opowiedziała się większa liczba osób niż przy większości bezwzględnej (np. 2/3 głosujących).

Ustawa ustalona przez Sejm jest przekazywana przez Marszałka Sejmu do Senatu.

Senat może:

• Przyjąć ustawę bez poprawek,

• Wprowadzić poprawki,

• Odrzucić ustawę.

Jeżeli Senat odrzucił ustawę lub wniósł poprawki ustawa wraca do sejmu i jest ponownie głosowana. Sejm może odrzucić ustawę senatu bezwzględną większością głosów. Jeżeli sejm nie zdoła odrzucić ustawy senatu ustawa wchodzi z poprawkami, albo upada, w zależności od treści uchwały senatu, następnie ustawa jest przekazywana przez Marszałka Sejmu Prezydentowi do podpisu.

Prezydent może:

• Podpisać ustawę,

• Zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją,

• Odmówić podpisania ustawy, czyli zgłosić „VETO” i ustawę wraz ze swoim wnioskiem przekazać do ponownego rozpatrzenia.

Veto Prezydenta może być odrzucone większością 2/3 głosów w obecności minimum połowy ustawowej liczby posłów.

Po podpisaniu ustawy Prezydent zarządza jej ogłoszenie (PROMULGACJĘ) w Dzienniku Ustaw (Dz. U.) Ogłoszenie ustawy jest warunkiem wejścia jej w życie, zasadniczo ustawa wchodzi w życie po 14 dniach od ogłoszenia, chyba, że przepis ustawy określa odmienną datę (np. 3 miesiące od ogłoszenia; z dniem 01.01.2009 r.). okres pomiędzy ogłoszeniem ustawy, a jej wejściem w życie nazywa się spoczywaniem ustawy (vacatio legis). Okres ten ma umożliwić realne zapoznanie się z treścią ustawy oraz w przypadku dużych zmian w prawie ma umożliwić odpowiednim organom przygotowania się do stosowania ustawy.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE - ratyfikacji dokonuje prezydent, po ratyfikacji umowy są ogłaszane w Dz. U. i stanowią część Polskiego porządku prawnego.

Wyróżnia się dwa rodzaje ratyfikowanych umów międzynarodowych:

• UMOWY RATYFIKOWANE ZA ZGODĄ PARLAMENTU - wyrażone w ustawie (umowy dotyczące sojuszy, pokoju, układów politycznych i wojskowych), w razie sprzeczności takiej ustawy międzynarodowej ratyfikowanej za zgodą parlamentu, z Polską ustawą pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa

• UMOWY RATYFIKOWANE BEZ UPRAWNIENIA ZAWARTEGO W USTAWIE - w razie sprzeczności takiej umowy międzynarodowej ratyfikowanej z ustawą pierwszeństwo ma ustawa.

ROZPORZĄDZENIA - są wydawane na podstawie uprawnienia zawartego w ustawie i w celu wykonania ustawy. Upoważnienie zawarte w ustawie musi określać organ uprawniony do wydania rozporządzenia i zakres spraw, który ma być uregulowany.

Rozporządzenie może wydać:

• Prezydent,

• Rada Ministrów,

• Ministrowie,

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO - mają ograniczony zasięg terytorialny, tzn. obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły (np. województwa, gminy), akty te muszą być zgodne z innymi powszechnie obowiązującymi źródłami prawa. Mogą je wydać organy Samorządu Terytorialnego (np. uchwały Rady Gminy, Rady Powiatu), oraz organy administracji rządowej (np. Rozporządzenia porządkowe Wojewody, Zarządzenia Porządkowe innych urzędów).

AKT NORMATYWNY - zwany jest aktem prawnym, prawodawczym, jest to każdy akt państwa zawierający przepisy prawne (np. ustawa, rozporządzenie). Tekst każdego aktu normatywnego jest tekstem prawnym.

Budowa Aktu Normatywnego:

• Część tytułowa - nagłówek,

• Część normatywna,

• Podpis wydającego akt normatywny (ustawa - prezydent; rozporządzenie - organ je wydający,

• W Konstytucji - wstęp ( PREAMBUŁA), jest to uroczysty wstęp wskazujący motywy wydania aktu, w przypadku aktów wykonawczych(np. rozporządzeń) musi być wskazana, także podstawa prawna, jest to przepis upoważniający dany organ do wydania aktu.

CZĘŚĆ NORMATYWNA - jest to zasadnicza część aktu normatywnego, składa się z przepisów, które w ustawach są usystematyzowane w artykuły, a w aktach wykonawczych (np. rozporządzenia) w paragrafy.

PUBLIKOWANIE AKTÓW NORMATYWNYCH - akty normatywne zawierające prawo powszechnie obowiązujące ogłaszane są, w Dz. U..

DZIENNIK USTAW- jest nazwą tradycyjną i umowną w rzeczywistości nie jest to dziennik, bo nie ukazuje się, co dziennie i nie tylko ustaw, bo zawarte są w nim też inne akty, (np. rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe), oprócz Dz. U. Akty wewnętrzne administracji ogłaszane są w Monitorze Polskim, poza tym ukazują się Dzienniki Urzędowe, niektórych ministerstw i organów centralnych (np. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości „Dz. U. M. S.”; Główny Urząd Statystyczny ”GUS”; Narodowy Bank Polski „NBP”.

Publikuje się w nich instrukcje i inne podobne akty. Ogłoszenie aktu prawnego zawierającego przepisy powszechnie obowiązujące jest warunkiem jego wejścia w życie.

KODEKS - jest to ustawa, której celem jest w miarę całościowe uregulowanie wybranej dziedziny życia społecznego, zastępując dotychczasowe rozproszone akty normatywne. Obecnie kodeksy nie regulują całej gałęzi prawa, ale są podstawowymi aktami normatywnymi danej gałęzi [np. Kodeks Cywilny jest podstawowym aktem w gałęzi Prawa Cywilnego, ale oprócz niego występują też inne ustawy, potocznie czasami mają nazwę Kodeksu, które w rzeczywistości Kodeksami nie są ( Ustawa Prawna o Ruchu Drogowym, określa się mianem Kodeksu Drogowego). Kodeks jest to ustawa (np. Ustawa - Kodeks Pracy)]

Wykład nr 2 05.10.2008

NOWELIZACJA- częściowa zmiana obowiązującego aktu normatywnego, później wydany, na tej samej albo wyższej mocy prawnej. W zasadzie nowelizuje się tylko ustawy.

TEKST JEDNOLITY- ogłoszony jest wówczas, gdy liczne nowelizacje stwarzają trudności w praktycznym posługiwania się wieloma elementami składającymi się na treść aktu. Gdy istnieje trudność dla adresatów prawa w ustaleniu, co jest dla nich obowiązujące. Tekst jednolity nie jest nowym aktem normatywnym, jest techniką przekazu informacji o obowiązujących normach. W Polsce ogłoszenie tekstu jednolitego w Dz. U. Następuje w drodze obwieszczenia właściwego Ministra lub Prezesa Rady Ministrów.

PRZEPIS PRAWNY I NORMA PRAWNA - jest to jednostka redakcyjna tekstu prawnego (np. artykuł, punkt, ustęp, paragraf).

NORMA PRAWNA - to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub uznana przez państwo i zagwarantowana przymusem państwowym. Norma mówi jak należy się zachować w określonych sytuacjach. jest ona wprowadzana z tekstu prawnego z jednego lub kilku przepisów.

Norma prawna zbudowana jest z trzech części:

• Hipoteza,

• Dyspozycja,

• Sankcja.

HIPOTEZA - określa adresata i okoliczności zastosowania norm. Mówi nam, kto i kiedy stosuje normę prawną.

DYSPOZYCJA - wskazuje wzór zachowania wymaganego od adresata przyznając mu uprawnienia albo obowiązki.

SANKCJA - określa konsekwencje nie zgodnego z dyspozycją zachowania adresata. Wskazuje jak mają zachować się organy państwa w razie nie stosowania się adresata do dyspozycji.

Istnieją trzy rodzaje Sankcji:

• Sankcja karna,

• Sankcja egzekucyjna,

• Sankcja nieważności.

SANKCJA KARNA - spełnia funkcję represywną i polega na odebraniu dóbr powszechnie uznawalnych za cenne (np. wolność, mienie). Sankcja ta grozi za popełnienie czynów zabronionych (np. kara pozbawienia wolności). Sankcje te występują przede wszystkim w Prawie Karnym, dzieli się je na kary i środki karne. Sankcja ta występuje, także w Prawie Cywilnym w postaci kary umownej (np. w razie niewykonania w terminie robót budowlanych).

SANKCJA EGZEKUCYJNA - występuje przede wszystkim w Prawie Cywilnym i Administracyjnym, polega na przymuszeniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku, którego adresat ten nie wypełnił dobrowolnie (np. egzekucja z rachunku bankowego, eksmisja z lokalu, odebranie małoletniego).

SANKCJA NIEWAŻNOŚCI - tzn., że ten, kto dokonał czynności nie przestrzegając przepisów dotyczących jej dokonania powoduje, że dokonana czynność jest nieważna tzn., że nie wywołuje skutków prawnych, (np. jeżeli nie zostanie zachowana wymagana przez przepisy forma aktu notarialnego do przeniesienia własności nieruchomości), przeniesienie to nie będzie wywoływało skutków prawnych (przy sprzedaży nieruchomości zachowano tylko formę pisemną)

6. STOSUNEK PRAWNY

STOSUNEK PRAWNY - jest to stosunek społeczny uregulowany przez prawo, powstający między podmiotami prawa, powodujący powstanie między tymi podmiotami więzi prawnej polegającej na tym, że podmioty te mają wobec siebie określone uprawnienia i obowiązki. Istota stosunku prawnego polega na tym, że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania się i sam może zachować się w określony sposób (np. gdy „X” pobyczy „Y” 1000 zł., Powstaje między nimi stosunek prawny „Y” będący dłużnikiem ma obowiązek zwrotu pożyczki, a „X” będący wierzycielem ma prawo domagania się zwrotu pożyczonej kwoty).

Wymienia się tu następujące elementy stosunkowe:

• Strony,

• Przedmiot,

• Treść.

STRONY - stronami mogą być jedynie podmioty prawne, w każdym stosunku występują, co najmniej dwa podmioty. Po każdej ze stron ze stron może występować po jednym lub więcej podmiotów (np. przy umowie sprzedaży występują dwie strony kupujący i sprzedający, przykładowo sprzedających może być dwóch, a kupujący może być jeden).

Podmiotami prawa są:

• Osoby fizyczne,

• Osoby prawne,

• Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomne osoby prawne)

OSOBA FIZYCZNA - jest to człowiek od chwili urodzenia do momentu śmierci, niektóre uprawnienia ma „NASTRICTUS”, - czyli dziecko poczęte, a jeszcze nienarodzone (np. może być spadkobiercą o ile urodzi się żywe). Dziecko poczęte może być uznane. Każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci ma „ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ”. Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Zdolność ta oznacza, że można być właścicielem rzeczy; (np. niemowlę ma zdolność prawną może być właścicielem rzeczy, jeżeli ją odziedziczy lub zostanie mu podarowana, jednak nie może nabyć tej rzeczy samodzielnie, ponieważ nie ma zdolności do czynności prawnej. Do uzyskania pełnoletniości reprezentowane jest przez rodziców).

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ - jest to zdolność do tego, by za pomocą czynności prawnej nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania, chodzi tu przede wszystkim o zdolność do zawierania umów, sporządzania testamentów.

Istnieją trzy stany związane ze zdolnością prawną:

• Brak zdolności prawnej,

• Ograniczona zdolność prawna,

• Pełna zdolność prawna

BRAK ZDOLNOŚCI PRAWNEJ - posiadają ją dzieci do 13 roku życia i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione ( są to osoby powyżej 13 roku życia, które nie są w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem). Czynności dokonywane przez te osoby są nieważne. Czynności w imieniu tych osób dokonują ich rodzice, albo opiekunowie. Osoby te mogą jednak zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakupy w sklepie, kupno biletu)

OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ PRAWNA - mają ją osoby od 14 do 18 lat i osoby ubezwłasnowolnione częściowo (osoba powyżej 18 lat, której potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw). Osoby te niektórych czynności nie mogą w ogóle dokonywać samodzielnie (np. zawierać umowy w bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem, rozporządzać przedmiotami oddanymi im przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (np. kieszonkowe i zabawki).

PEŁNA ZDOLNOŚĆ PRAWNA - mają ją osoby pełnoletnie, czyli osoby, które ukończyły 18 lat, oraz kobieta, która ukończyła 16 lat i po uznaniu zgody sądu zawarła związek małżeński.

OSOBY PRAWNE - osobami prawnymi są: Skarby Państwa, oraz Jednostki organizacyjne, którym przepisy przyznały osobowość prawną (np. Przedsiębiorstwo Państwowe posiada osobowość prawna).

Osobowość tą posiadają:

• Uczelnie Wyższe,

• Instytuty Naukowe,

• ZUS

• NBP,

• Spółki Kapitałowe,

• Fundację,

• Stowarzyszenia.

Każda osoba prawna ma zdolność prawną, nabywa prawa i zaciąga zobowiązania we własnym imieniu, niezależnie od osób fizycznych, które wchodzą w jej skład. Posiada także własny majątek niezależny od osób fizycznych, którym odpowiada dane zobowiązanie. Osoby prawne mają też zdolność do czynności prawnej. Osoba prawna działa przez swoje organy.

ORGAN - to osoba lub osoby, które działają w imieniu osby prawnej. W jej imieniu nabywają prawa lub zaciągają zobowiązania. Organem jest (np. zarząd w spółce z o.o.. Od pojęcia organu należy odróżnić pełnomocnika, który także działa w imieniu osoby prawnej.

JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE - tzw. Ułomne Osoby Prawne, stosuje się do nich przepisy o osobach prawnych. Podmioty te mogą we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Różnica między tymi podmiotami, a osobami prawnymi polega na tym, że przy odpowiedzi na zobowiązania osoby fizyczne tworzące te podmioty odpowiadają subsydialnie swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki (najpierw ułomna osoba prawna, później osoba fizyczna).

Podmiotami takimi są:

• Spółka Jawna,

• Spółka Komandytowa,

• Spółka Komandytowo - Akcyjna,

Ta kategoria podmiotów została wprowadzona do Kodeksu Cywilnego od 2003 r. wcześniej istniały ułomne osoby prawne, ale nie były wymienione w Kodeksie Cywilnym.

PRZEDMIOT STOSUNKU PRAWNEGO - jest to wszystko to, do czego odnoszą się prawa i obowiązki stron.

Przedmiotami prawa mogą być:

• Rzeczy,

• Inne przedmioty materialne,

• Dobra niematerialne,

• Zachowanie.

RZECZY - są to przedmioty materialne na tyle wyodrębnione, że mogą być przedmiotem obrotu

Rzeczami mogą być

• Nieruchomości,

• Ruchomości.

NIERUCHOMOŚCI - są to grunty, budynki, części budynków (lokale).

RUCHOMOŚCI - to wszystko to, co nie jest nieruchomościom. Zasadnicza różnica między nieruchomościami, a ruchomościami polega na tym, że umowa przenosząca własność nieruchomości musi mieć formę aktu notarialnego, zaś w przypadku ruchomości wystarczy zwykła umowa kupna - sprzedaży ( samochód).

INNE PRZEDMIOTY MATERIALNE - są to między innymi: ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym.

DOBRA MATERIALNE - są to dobra intelektualne (np. wynalazki, utwory muzyczne).

ZACHOWANIE - jest to między innymi zobowiązanie do nauczenia kogoś jakiejś umiejętności, języka (np. korepetycje, umowa zlecenie).

TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO - stanowi uprawnienia i obowiązki stron z reguły uprawnień jednej osoby odpowiada obowiązek drugiej. Obowiązki dzielą się na zakazy i nakazy. Uprawnienie daje uprawnionemu możliwość żądania od określonej osoby, by spełniła swój obowiązek poprzez roszczenie (np. sprzedawca ma wobec kupującego roszczenie, by ten zapłacił umówioną cenę).

STOSOWANIE PRAWA - polega na zastosowaniu przez organy państwa (zwłaszcza przez organy administracyjne i organy wymiaru sprawiedliwości) normy prawnej do indywidualnego przypadku w celu podjęcia decyzji (np. zastosowanie przepisów Kodeksu Karnego do sprawy przestępstwa i wymierzenie mu stosownej kary).

Aktami stosowania prawa są:

• Decyzje administracyjne,

• Orzeczenia sądowe.

Etapy stosowania prawa:

• Ustalenie stanu faktycznego,

• Ustalenie stanu prawnego,

• Ustalenie orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej.

USTALENIE STANU FAKTYCZNEGO - ustalane jest w toku postępowania dowodowego w oparciu o zgromadzone dowody.

DOWÓD - jest to między innymi: przesłuchanie stron postępowania, przesłuchanie świadków, lub osób, badanie dokumentów i innych dowodów rzeczowych.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW - sąd ocenia wiarygodność dowodów według własnego przekonania na podstawie rozważania zebranego materiału dowodowego. Niekiedy przepisy zastępują przedstawienie niektórych trudnych dowodów domniemaniami.

DOMNIEMANIE - nakazuje uznać, że ustalony fakt, mimo, że nie został on udowodniony, domniemanie jest wiążące, chociaż nie ma pewności, że dany fakt rzeczywiście istniał (np. domniemanie ojcostwa w myśl, którego uznaje się, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna, który obcował z matką dziecka nie dawniej niż w 3/100 i nie później niż 181 dni przed urodzeniem dziecka. Domniemanie te może być wzruszone przeciw dowodom, (np. poprzez wykazanie, że domniemany ojciec jest bezpłodny, albo ma grupę krwi wykluczającą ojcostwo. Prawo wprowadza ułatwienia stanu faktycznego (np. fakty powszechnie znane, fakty znane organom urzędowym, fakty przyznane nie wymagają dowodów).

USTALENIE STANU FAKTYCZNEGO - polega na znalezieniu normy prawnej odnoszącej się do danego stanu faktycznego, ustalenie właściwej normy nazywa się kwalifikacją prawa.

WYDANIE ORZECZENIA SĄDOWEGO LUB DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ - po dokonaniu kwalifikacji prawnej organ przystępuje do wnioskowania, czyli określania konsekwencji prawnych wynikających z normy prawnej (np. będzie to kwestia wymierzenia oskarżonemu określonej kary). Kwestia zobowiązania pozwanego do zapłaty określonej kwoty pieniężnej, albo naprawienia szkody, po określeniu konsekwencji organ sporządza orzeczenie sądowe lub decyzję administracyjną i jeżeli prawo przewiduje taki obowiązek sporządza uzasadnienie.

WYKŁADANIA PRAWA - zwana jest interpretacją prawa, ma na celu ustalenie właściwej treści normy prawnej zawartej w przepisach. Wykładnie stosuje się, gdy treść normy prawnej nasuwa wątpliwości w trakcie stosowania prawa.

GAŁĘZIE PRAWA - jest to zespół norm regulujących pewną grupę stosunków społecznych (np. prawo cywilne, prawo karne). Zaliczenie norm do poszczególnych gałęzi prawa ułatwia tworzenie, interpretację i stosowanie prawa.

Charakterystyka gałęzi prawa:

• Prawo Konstytucyjne,

• Prawo Admninstracyjne,

• Prawo Oświatowe,

• Prawo Karne - materialne,

• Prawo Cywilne,

• Prawo Rodzinne,

• Prawo Gospodarcze (Handlowe),

• Prawo Pracy,

• Prawo Finansowe (Skarbowe),

• Prawo Postępowania Cywilnego,

• Prawo Postępowania Karnego,

• Prawo Karne Wykonawcze,

• Prawo Penitencjarne,

• Prawo Postępowania Administracyjnego.

PRAWO KONSTYTUCYJNE - zwane też prawem państwowym, jest to zespół norm regulujący system polityczny, społeczny i gospodarczy państwa, podstawę prawa i obowiązki stron, zasady działania organów państwowych i samorządowych, rodzaje wydawanych aktów normatywnych.

PRAWO ADMINISTRACYJNE - reguluje organizację i zasady działania administracji publicznej, oraz inne zróżnicowane zagadnienia, obejmuje (np. prawo budowlane, łowieckie, sanitarne, celne, o służbie wojskowej, o aktach stanu cywilnego).

PRAWO OŚWIATOWE - dotyczy szkolenia wyższego i inne zagadnienia.

PRAWO KARNE MATERIALNE - obejmuje normy określające czyny społeczne, szkodliwe, czyli przestępstwa, zasady odpowiedzialności za nie, określa kary, środki karne i zabezpieczające. Podstawowym aktem w tej gałęzi jest KODEKS KARNY (K.K.).

PRAWO CYWILNE - obejmuje normy regulujące własność i inne prawa rzeczowe, posiadanie zobowiązania, spadki, dziedziczenia, księgi wieczyste i hipotekę. Podstawowym aktem tej gałęzi prawa jest Kodeks Cywilny (KC)

PRAWO RODZINNE - obejmuje normy regulujące małżeństwo, pokrewieństwo, powinowactwo, przysposobienie, opieka, alimenty, stosunki między rodzicami i dziećmi. Podstawowym aktem tej gałęzi prawa jest Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (KRiO)

PRAWO GOSPODARCZE (HANDLOWE) - obejmuje normy regulujące funkcjonowanie przedsiębiorstw, oraz stosunki prawne powstające między przedsiębiorcami, a także między nimi, a innymi podmiotami. Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks Spółek Handlowych, oraz ustawa o Swobodzie Działalności Gospodarczej.

PRAWO PRACY - reguluje stosunki między pracodawca, a pracownikiem, rozstrzyganie sporów ze stosunku pracy, sprawy związane z BHP, ubezpieczeniem społecznym, związkami zawodowymi. Podstawowym aktem tej gałęzi prawa jest Kodeks Pracy (KP)

PRAWO FINANSOWE (SKARBOWE) - reguluje procesy gromadzenia i wydatkowania pieniędzy przez państwo i samorząd terytorialny, normy te ustalają podatki, regulują działalność organów finansowych, system bankowy i kredytowy.

PRAWO POSTĘPOWANIA CYWILNEGO - zwane prawem procesowym cywilnym lub procedurą cywilna, obejmuje normy postępowania w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, i opiekuńczego, oraz prawa pracy. Prawo to reguluje tryb rozstrzygania spraw, właściwość sądu, prawa i obowiązki stron, wykonywanie orzeczeń. Podstawowym aktem jest Kodeks Postępowania Cywilnego (KPC)

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO - zwany prawem karnym procesowym lub procedurą karną, określa w jaki sposób wykryć przestępstwo, przestępcę - jak go osądzić, wskazuje tryb rozstrzygania spraw karnych. Podstawowym aktem tej gałęzi prawa jest Kodeks Postępowania Karnego (KPK). Odrębną fazą postępowania jest wykonanie kary, mówi się nawet o prawie Karnym Wykonawczym.

PRAWO KARNE WYKONAWCZE - reguluje sposób wykonania wyroku i odbywania kary. Zawarte jest w Kodeksie Karnym Wykonawczym (KKW). W ramach tego prawa wyróżnia się Prawo Penitencjarne.

PRAWO PENITENCJARNE - reguluje wykonywanie kary pozbawienia wolności.

PRAWO POSTĘPOWANIA ADMINISTARCYJNEGO - zwane procedurą administracyjną, reguluje tryb rozstrzygania spraw toczących się przed organami administracji państwowej i samorządowej. Uregulowane jest w kodeksie postępowania Administracyjnego (KPA).

2. WYBRANE ZAGADNIENIA Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

1. PRAWO KONSTYTUCYJNE

PRAWO KONSTYTUCYJNE - jego podstawowym aktem prawnym jest Konstytucja.

KONSTYTUCJA - podstawowy akt prawny; jest to ustawa zasadnicza uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe dnia 2 kwietnia 1997, następnie przyjęta przez narodowe referendum i podpisana przez Prezydenta. Konstytucja stanowi podstawowe działania wszystkich organów państwie. Jedną z zasad Konstytucji jest zasada trój podziału władzy. Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władze te mają się wzajemnie hamować po to by były równoważne.

Władza ustawodawcza należy do Sejmu i Senatu.
Władza wykonawcza należy do Prezydenta i Rady Ministrów.
Władza sądownicza należy do Sądów i Trybunałów.

Przeciwieństwem tej zasady jest zasada jednolitości władzy, która przyznaje prymat jednej władzy, np.: w PRL przyznawała prymat władzy ustawodawczej, w Niemczech hitlerowskich - władzy Kanclerza.

Wykład nr 3 18.10.2008

2. WŁADZA USTAWODAWCZA

WŁADZA USTAWODAWCZA - zgodnie z Konstytucją sprawuje Sejm i Senat. Sejm jest niższą Izbą Parlamentu, Senat wyższą.
Sejm składa się z 460 posłów, Senat ze 100 senatorów. Kadencja tych organów trwa 4 lata. Kadencja Sejmu może być skrócona przez Sejm uchwałą podjętą większością 2/3 głosów oraz przez Prezydenta w 2 sytuacjach:

• OBLIGATORYJNIE - gdy Sejm nie może udzielić rządowi  powołanemu przez Prezydenta wotum zaufania

• FLUKTUATYWNIE - jeśli  w ciągu 4 miesięcy od dnia  przedłożenia Sejmowi Ustawy Budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu.

Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu.

STATUS POSŁA I SENATORA - dla określenia ich statusu używa się ogólnego pojęcia mandat parlamentarny.
Poseł i senator są reprezentantami całego narodu, co oznacza, że wyrażają wolę całego narodu, a nie tylko swojego okręgu czy grupy. nie są związani z instrukcjami wyborców, czyli nie muszą składać sprawozdań swoim wyborcom ani uzgadniać z nimi swoich postępowań w Parlamencie. Posłowie i senatorowie powinni dochować godności swojego urzędu i powstrzymywać się od wszelkich działań, które mogłyby podważać zaufanie wyborców.
Dla właściwego wykonywania mandatu posłowie i senatorowie mają stworzone gwarancje niezależności, które mają utrudnić wywieranie na posła czy senatora nacisków zewnętrznych. Niezależność ta gwarantuje, m.in. immunitet parlamentarny.

Immunitet parlamentarny występuje w dwóch formach:

• Immunitet Materialny,

• Immunitet Formalny,

IMMUNITET MATERIALNY - polega na tym, że parlamentarzysta nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działania bezpośrednio związane z działaniami parlamentu, np.: za wystąpienia w parlamencie, zgłaszane inicjatywy ustawodawcze, sposób głosowania. Immunitet nie zwalnia parlamentarzysty z odpowiedzialności za naruszenie praw innych osób, np.: za naruszenie dóbr osobistych innej osoby w przemówieniu sejmowym; wówczas parlamentarzysta może odpowiadać przed sądem tylko za zgodą Sejmu lub Senatu.
IMMUNITET FORMALNY - oznacza ograniczenie odpowiedzialności prawnej przede wszystkim karnej, ze względu na pełnioną funkcję. Jeżeli poseł lub senator popełni czyn za który może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej to w trakcie trwania mandatu taka odpowiedzialność zależy od wyrażenia zgody przez odpowiednią Izbę Parlamentu. O pociągnięciu do odpowiedzialności posła decyduje Sejm, a senatora - Senat. Prawo zezwala by parlamentarzysta osobiście zrezygnował z tego przywileju.
Z immunitetem formalnym wiąże się zasada nietykalności . Poseł ani senator nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zgody Sejmu lub Senatu, chyba że został zatrzymany na gorącym uczynku lub zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia należytego toku postępowania karnego. Powiadomiony o tum Marszałek Sejmu lub Senatu może zażądać natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego. Celem istnienia immunitetu jest ochrona parlamentarzysty przed próbami ograniczenia ich niezależności, w szczególności swobody głosowania oraz wolności wypowiedzi. Posłów i senatorów obowiązuje zakaz łączenia funkcji; nie można jednocześnie sprawować mandatu posła i senatora, parlamentarzysta nie może być jednocześnie Prezesem NBP, Prezesem NIK, Rzecznikiem Praw Dziecka, Rzecznikiem Praw obywatelskich, członkiem Rady Polityki Pieniężnej, KRRiT. Nie można też sprawować mandatu parlamentarzysty ze względu na wykonywany zawód tj.: Sędziego, Prokuratora, żołnierza w czynnej służbie wojskowej, policjanta oraz funkcjonariusza Służ Ochrony Państwa.
SEJM - posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła oparte na zasadzie przynależności do partii politycznych. Klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło co najmniej 3. Poseł lub senator może należeć tylko do jednego koła, może zmienić je w trakcie kadencji. Zawsze też występuje grupa posłów lub senatorów niezrzeszonych. Spoiwem jednolitości klubu jest dyscyplina klubowa. Polega na założeniu że stanowisko wypracowane przez klub będzie reprezentowane przez jego członków w debatach i głosowaniach. naruszenie dyscypliny klubowej może mieć różne skutki, np.: brak poparcia przez klub w następnych wyborach.

Organy Sejmu:

MARSZAŁEK SEJMU - jest wybierany z grona posłów, pierwszeństwo do tego stanowiska ma członek ugrupowania wchodzącego w skład koalicji większości. Zajmuje stanowisko neutralnego arbitra i organizatora Sejmu, przewodniczy obradom, czuwa nad tokiem prac Sejmu, kieruje pracami Prezydium Sejmu i inne. Marszałek Sejmu w razie opróżnienia urzędu Prezydenta sprawuje funkcję głowy państwa. Marszałka Sejmu w okresie przez  jego określonym zastępują wicemarszałkowie
PREZYDIUM SEJMU - tworzą Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie. Prezydium ustala plan prac Sejmu, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, organizuje współpracę między komisjami, ustala zasady dworactwa naukowego na rzecz Sejmu, korzystania z opinii ekspertów, podejmuje także inne działania.
KONWENT SEJMOWY - to organ zapewniający współdziałanie klubu w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu.
W skład Konwentu Sejmowego wchodzą:

• Marszałek Sejmu,

• Wicemarszałkowie,

• Przewodniczący klubów i kół.

Kompetencje Konwentu są wyłącznie doradcze.

KOMISJE SEJMOWE - Sejm wyłania ze swojego grona Komisje Sejmowe, które są organem pomocniczym Sejmu. Komisje przygotowują sprawy będące przedmiotem prac Sejmu, wyrażają opinie w sprawach przekazanych im przez Sejm, Marszałka lub Prezydium. Do ich najważniejszych zadań należy rozpatrywanie projektów ustaw, poprawek Senatu i veta Prezydenta. Komisje powołuje Sejm z grona posłów, zatem skład osobowy Komisji odzwierciedla polityczną strukturę Sejmu

Rozróżnia się:

• KOMISJE STAŁE - to komisje, którym ustanowienie przewiduje regulamin Sejmu i istnieją przez cały okres kadencji, np.: komisja europejska, komisja gospodarki, komisja spraw zagranicznych, komisja ustawodawcza, komisja zdrowia, komisja obrony narodowej i inne   

• KOMISJE NADZWYCZAJNE - tworzone są przez Sejm doraźnie dla zajęcia się określoną sprawą. Sejm określa cel, zasady i tryb działania komisji nadzwyczajnej. komisja ta jest rozwiązywana po wykonaniu swojej misji - po złożeniu sprawozdania, komisje te mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład wybierany jest przez Sejm, Prezydium Sejmu pod kierownictwem przewodniczącego. Prezydium wybierane jest przez Komisje

Funkcje Sejmu:

• USTAWODAWCZA - do wyłącznej kompetencji Sejmu należy ϖ uchwalanie ustaw

• KREACYJNA - polega na tym, że Sejm ϖ uczestniczy w powoływaniu posłów na niektóre stanowiska państwowe                i odwoływania z nich. Sejm współuczestniczy w powoływaniu Rady Ministrów, dokonuje wyboru Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, członków Trybunału Stanu, część składu KRRiT, Krajowej Rady Sądownictwa, Rady Polityki Pieniężnej, Sejm za zgodą Senatu powołuje Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, Prezesa IPN. Sejm na wniosek Prezydenta powołuje Prezesa NBP, I Prezesa Sądu Najwyższego.

• KONTROLNA- polega na prawie kontrolowania działalności rządu poszczególnych ministrów i innych organów państwa, np> Sejm udziela lub odmawia udzielenia rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa, rozpatruje sprawozdania Prezesa NIK, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, Prezesa KRRiT. Corocznie wysłuchuje informacji Rzecznika Praw Obywatelskich. Sejm może spowodować odwołanie rządu lub poszczególnych ministrów w drodze ustalenia votum nieufności. Sejm sprawuje funkcję kontrolną także poprzez posłów, którzy mogą składać zapytania i interpelacje.
  Interpelacje dotyczą spraw o zasadniczym znaczeniu, zawiera przedstawienie stanu faktycznego. Składane są na piśmie rządowi poprzez Marszałka Sejmu. Odpowiedź składana jest w ciągu 21 dni na piśmie. Niektóre interpelacje i wypowiedzi są przedmiotem debaty sejmowej.

SENAT - składa się ze 100 senatorów wybieranych na 4 lata. Różnica w stosunku do Sejmu to liczba członków, inna struktura komisji stałych. Senat nie ma uprawnień kontrolnych rządu, nie mogą być powoływane komisje nadzwyczajne

Ograny senatu:
MARSZAŁEK SENATU - jest wybierany z grona senatorów, pierwszeństwo do tego stanowiska ma członek ugrupowania wchodzącego w skład koalicji większości. Zajmuje stanowisko neutralnego arbitra i organizatora Senatu, przewodniczy obradom, czuwa nad tokiem prac Senatu, kieruje pracami Prezydium Senatu i inne. Marszałka Senatu w okresie przez  jego określonym zastępują wicemarszałkowie
PREZYDIUM SENATU - tworzą Marszałek Senatu i wicemarszałkowie. Prezydium ustala plan prac Senatu, dokonuje wykładni regulaminu Senatu, organizuje współpracę między komisjami, ustala zasady dworactwa naukowego na rzecz Senatu, korzystania z opinii ekspertów, podejmuje także inne działania.

KONWENT SENIORÓW - to organ zapewniający współdziałanie klubu w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.
Komisje Senackie - Senat wyłania ze swojego grona Komisje Senackie, które są organem pomocniczym Senatu. Prezydium. Do ich najważniejszych zadań należy rozpatrywanie projektów ustaw. Komisje powołuje Senat z grona posłów, zatem skład osobowy Komisji odzwierciedla polityczną strukturę Senatu.
Senat obraduje na posiedzeniach. pracami Senatu kieruje Marszałek Senatu rozpatruje uchwalone przez Sejm ustawy w ciągu 30 dni od ich przekazania.

Senat może przekazaną ustawę:

• Przyjąć ustawę bez poprawek

• Wprowadzić poprawki

• Odrzucić.

Uchwałę Senatu, która odrzuciła ustawę Sejm albo uchwałę Senatu zawierającą poprawki uważa się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzucił jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ustawowej liczby posłów.
Tworzą Sejm i Senat obradujący wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub jego zastępcę Marszałka Senatu. Zgromadzenie Narodowe uchwala Konstytucję, odbiera przysięgę pod nowo wybranego Prezydenta, podejmuje uchwałę o postawienie Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

3. WŁADZA WYKONAWCZA

WŁADZA WYKONAWCZA - należy do Prezydenta i Rady

Ministrów.

PREZYDENT- zgodnie z art. 126 Konstytucji Prezydent jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz o niepodzielności i nienaruszalności terytorium kraju. Wybory Prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100, a nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta. Kandydatem na Prezydenta może być obywatel Polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych.
Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma więcej niż ½ ważnie oddanych głosów. jeżeli żaden z kandydatów tej większości nie uzyska to w 14 dni po pierwszym głosowaniu urządza się ponowne wybory pomiędzy dwoma kandydatami, którzy uzyskali największą liczbę głosów. na Prezydenta wybrany jest ten kandydat, który otrzymał większą liczbę głosów.

Kadencja Prezydenta trwa 5 lat. Ta sama osoba może sprawować urząd Prezydenta najwyżej 2 kadencje. Jeżeli w trakcie pełnienia urzędu Prezydent nie może go przejściowo sprawować jego obowiązki częściowo przejmuje Marszałek Sejmu, a jeżeli i on nie może to Marszałek Senatu.
Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych w związku z tym do jego kompetencji należy:
ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych
mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach i organizacjach międzynarodowych, np.: ambasadorów
przyjmowanie tzw. listów uwierzytelniających i odwołujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw
współdziałanie w zakresie polityki zagranicznej z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem
Prezydent pełni również funkcję najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych, w czasie pokoju sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej, natomiast na czas wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
Prezydent także mianuje Szefa Sztabu Generalnego, dowódców rodzajów sił zbrojnych, na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje stopnie wojskowe
Prezydent pełni również rolę w zakresie postępowania legislacyjnego, może wydawać rozporządzenia i zarządzenia. Rozporządzenia na postawie upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy
Prezydent także podpisuje ustawy, ma prawo odmowy podpisania ustawy, ma prawo zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją
Prezydent może zwoływać, przewodniczyć Radzie Ministrów, jest to wówczas tzw. Rada Gabinetowa
Prezydent nadaje obywatelstwo i zwalnia z niego
nadaje ordery i odznaczenia
stosuje prawo łaski
w wypełnianiu obowiązków Prezydenta pomaga mu Kancelaria Prezydenta, która działa pod przewodnictwem powołanego przez Prezydenta szefa kancelarii i według nadanego przez Prezydenta statutu ( obecnie Marek Kamiński

RADA MINISTRÓW - składa się z Premiera (Prezesa Rady Ministrów) i ministrów. istnieje zasada domniemania kompetencji Rady Ministrów, co oznacza, że jej zakres działania obejmuje wszystkie sprawy państwa o ile nie zostały zastrzeżone do własności innych organów państwowych lub samorządowych.
Powołanie Rady Ministrów składa się z kilku etapów, przy czym następny etap ma zastosowanie dopiero wtedy, gdy w poprzednim nie powołano Rady Ministrów

Etapy powoływania Rady Ministrów:

• ETAP I - powołanie Rady Ministrów należy do Prezydenta, który desygnuje Premiera. Premier proponuje skład Rady Ministrów, następnie Premier przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów, tzw. expoze, z wnioskiem o udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Wotum udziela Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli nie dojdzie do powołania Rady Ministrów w tym trybie następuje etap II

• ETAP II - uprawnienie powołania Rady Ministrów przechodzi na Sejm. Sejm wybiera Premiera i proponowany przez niego skład Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Następnie członków Rady Ministrów powołuje i odbiera od nich przysięgę Prezydent. Jeżeli w ten sposób nie zostanie powołana Rada Ministrów następuje etap III

• ETAP III - prawo powołania rady Ministrów przechodzi ponownie do Prezydenta. Następuje to w takim trybie jak w etapie I, z tym że Konstytucja przewiduje niższy wymóg dla uchwalenia wotum zaufania wystarcza zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.                                                                                    Jeśli i w ten sposób Rada Ministrów nie będzie powołana Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory

Kompetencje Rady Ministrów:

• prowadzi politykę zewnętrzną i wewnętrzną państwa
  kieruje administracją rządową, przykład: Rada Ministrów zapewnia wykonywanie ustaw, m.in. w drodze ustalenia odpowiednich środków budżetowych, Rada Ministrów uchwala projekt budżetu państwa i kieruje jego wykonaniem, wydaje rozporządzenia, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne

• sprawuje ogólne kierownictwo w zakresie stosunków z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi
  Prezes rady Ministrów reprezentuje Radę Ministrów, kieruje jej pracami,

PREZES RADY MINISTRÓW - reprezentuje Radę Ministrów, kieruje jej pracami, kontroluje pracę członków rady Ministrów; jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia i zarządzenia
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej czyli resortem alb wypełniają działania, które wyznacza im Prezes rady Ministrów, są to tzw. ministrowie bez teki. Ministrowie pełnią różnorodne funkcje, m.in. mają prawo wydawania rozporządzeń, zarządzeń, wydają decyzje administracyjne, mogą wydawać polecenia służbowe.

Kontrola nad Radą Ministrów:

• Rada Ministrów podlega nadzorowi Sejmu, który może wyrazić wobec Rady wotum nieufności we wniosku o uchwalenie wotum nieufności musi być wskazany nowy kandydat na stanowisko Premiera, jeśli Sejm uchwali wotum nieufności Premier składa dymisję rządu Prezydentowi. Prezydent to przyjmuje i powierza misję zgłoszonej przez Sejm osobie, jest to tzw. konstruktywne wotum nieufności. Sejm może również wyrazić wotum nieufności poszczególnym ministrom.

WOJEWODA - jest organem reprezentującym rząd w województwie. Są oni powoływani i odwoływani przez Prezesa rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wojewoda realizuje przede wszystkim zadania administracji rządowej, m.in. kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej; reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych. Stanowi on akty prawa miejscowego. Może wydawać rozporządzenia porządkowe.

4. WŁADZA SĄDOWNICZA

WŁADZA SĄDOWNICZA - składa się z sądów i trybunałów. Władza ta należy do sądów powszechnych, sadów administracyjnych, sądów wojskowych, Sądu Najwyższego.

Władzę tę sprawują też 2 Trybunały:

• Trybunał Konstytucyjny

• Trybunał Stanu

Zasadniczą cechą sądów jest niezawisłość sędziowska.

NIEZAWISŁOŚĆ SĘDZIOWSKA - oznacza ona, że sędziowie przy rozstrzyganiu sprawy są niezależni i polegają jedynie ustawom, a zatem nikt nie powinien wywierać na sędziego wpływu aż do rozstrzygnięcia sprawy, a próby nacisku na sędziego podlegają karze. Orzekają sędzia ma mieć na uwadze obowiązujące przepisy, własne przekonania wywiedzione ze zgromadzonego materiału dowodowego.

Elementem służącym utrzymaniu niezależności sędziów jest przysługujący im immunitet. polega on na tym, że sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu. Nie dotyczy to zatrzymania sędziego na gorącym uczynku, ale w takim wypadku są dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego. Za wykroczenia i przekroczenia służbowe sędzia odpowiada dyscyplinarnie

Wykład nr 4 09.11.2008

Z zasada niezawisłości sądowej wiąże się zasada bezpośredniości. Sędzia musi być neutralny i niezależny.
Te dwie zasady uważa się za gwarancję uczciwego i rzetelnego postępowania sadowego. Kolejną cecha sądów jest ich instancyjność.

INSTANCYJNOŚC- oznacza, że każdemu przysługuje prawo uniesienia odwołań od orzeczenia niższej instancji do instancji wyższej.

W Polsce obowiązuje trójinstancyjność, tzn. od orzeczenia sądu pierwszej instancji przysługuje odwołanie do sądu drugiej instancji, a od orzeczenia tego sądu służą w wielu sprawach kasacje do Sadu Najwyższego.

                      SR - I instancja           
                    ↓

SO - II instancja, I instancja
↓

                                                                        SA - II instancja

SN

Wymierzenie sprawiedliwości odbywa się w ściśle określonych formach wskazanych w KPC i KPK. W sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości biorą udział obywatele poprzez uczestnictwo ławników przed sądem pierwszej instancji, chyba ze ustawy stanowią inaczej. Ławników wybierają rady grup.

Sądy powszechne to:
•    Sady rejonowe,
•    Sądy okręgowe,
•    Sądy apelacyjne.

Zgodnie z konstytucją sądy powszechne sprawują wymiar we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw zastrzeżonych do właściwości innych sądów. Nadzór nad sprawami w zakresie orzekania sprawuje SN, a w zakresie administracyjnego funkcjonowania Minister Sprawiedliwości. Nadzór administracyjny nie może wkraczać w dziedziny, w których sędziowie są

SĄDY REJONOWE - rozpoznają sądy pierwszej instancji, wszystkie sprawy należące do sadów powszechnych z wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości sądów okręgowych.

Sądy rejonowe dzielą się na wydziały:
•    Cywilny
•    Karny
•    Rodzinny
•    Pracy
•    Ksiąg wieczystych
•    Gospodarczy
•    Sądy grodzkie

SĄDY OKRĘGOWE - rozpoznają środki odwoławcze np. apelacje, zażalenia o orzeczeń sądów rejonowych i wówczas działają, jako sądy II instancji. Ponadto rozpoznają sprawy należące do ich właściwości, jako sądy I instancji.

Sądy okręgowe dzieli się na wydziały:
•    Cywilny
•    Karny
•    Gospodarczy
•    Pracy i ubezpieczeń społecznych
•    Penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń prawnych.

SĄDY APELACYJNE - są powołane do rozpowszechniania środków odwoławczych od orzeczeń, które w I instancji wydały sądy okręgowe.

Sądy apelacyjne dzielą się na wydziały:
•    Cywilny
•    Karny
•    Pracy i ubezpieczeń społecznych

Przy sądach apelacyjnych w Warszawie działa sąd lustracyjny do orzekania o zgodności spraw, o prawdę oświadczeń dotyczących współpracy z tzw. Służbami
SĄDY ADMINISTRACYJNE - sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, oraz rozstrzyganie spraw kompetencyjnych i o właściwości między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządnymi kolegiami odwoławczymi i miedzy organami a organami administracji sadowej.

Sądami administracji są:
•    Wojewódzkie sady administracyjne- I instancji
•    NSA- Naczelny Sad Administracyjny- rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, podaje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne i rozpoznaje inne sprawy należące do jego właściwości na mocy innych ustaw.
SĄDY WOJSKOWE - sprawują wymiar sprawiedliwości w siłach zbrojnych w sprawach karnych, organizacyjnie wchodzą w skład sił zbrojnych. Przede wszystkim zajmują się one przestępstwami popełnionymi przez żołnierzy, ale też mogą orzekać w sprawach osoby cywilne np. w sprawie zdrady ojczyzny.

Sady wojskowe to:
•    Wojskowy sąd garnizonowy
•    Wojskowy sąd okręgowy
•    SN, Izba wojskowa

Formy czynności prawnej

• FORMA PISEMNA - wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Z forma ta zrównana jest forma elektroniczna, chodzi tu o oświadczenie woli opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

• FORMA WŁASNORĘCZNA - całe oświadczenie woli ma być sporządzone własnoręcznie. Chodzi tu o testament własnoręczny.

• FORMA Z POŚWIADCZENIEM DAT - chodzi tu o datę pewną, chodzi o stwierdzenie, w jakim momencie dokonano czynności, np. urzędowego poświadczenia daty może dokonać notariusz albo organ państwowy.

• FORMA Z POŚWIADCZENIEM POSPISU - fakt własnoręcznego podpisu danej osoby potwierdza notariusz albo organ państwowy

• FORMA AKTU NOTARIALNEGO - sporządzony jest przez notariusza np. przy przeniesieniu własności nieruchomości. Oryginały aktów pozostają w biurze notarialnym, strony otrzymują wpisy, które mają walor dokumentów oryginalnych.
  

5. ZAWIERANIE UMÓW

UMOWA - polega na założeniu zgodnych oświadczeń woli dwóch więcej podmiotów. W umowie występują, co najmniej 2 strony. Po każdej ze stron może być po kilka podmiotów np. w umowie sprzedaży występują dwie strony- kupujący i sprzedający, po stronie kupującego jak i sprzedającego może być kilka podmiotów. Obowiązuje zasada swobody sporządzania umów, podmiot decyduje sam czy?, z kim? I jakiej treści? Zawrzeć umowę.

Sposoby zawierania umów:

• W drodze oferty

• W drodze przetargu i aukcji

• W drodze negocjacji

Przedstawicielstwo polega na tym, ze czynność prawna jest dokonana przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby zwanej reprezentowaną. Działanie przedstawiciela wywołuje skutki bezpośrednie dla reprezentowanego.

Rodzaje przedstawicielstw:

• Ustawowe

• Pełnomocnictwo

PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE - wynika z ustawy należy (np. do rodziców małoletniego dziecka, do opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej)

PEŁNOMOCNICTWO- wynika z oświadczenia woli osoby reprezentowanej. Pełnomocnictwo może mieć dowolna firmę, chyba ze Mo dokonać czynności, dla której wymagana jest szczególna form, wówczas pełnomocnictwo ma mieć taka formę, np. pełnomocnictwo do sprzedaży nieruchomości musi mieć formę aktu notarialnego, dlatego że sprzedaż nieruchomości następuje w formie aktu notarialnego.

Rodzaje pełnomocnictw:

• PEŁNOMOCNICTWO OGÓLNE- to umocnienie do dokonywania czynności zwykłego zarządu, czyli czynności podejmowane w normalnym (zwykłym) toku działalności. Musi mieć formę pisemną.

• PEŁNOMOCNICTWO RODZAJOWE- to umocowanie do wielokrotnego dokonywania czynności określonego rodzaju.

• PEŁNOMOCNICTWO SZCZEGÓLNE- to umocowanie do dokonywania konkretnej, z góry określonej czynności, np. sprzedaży określonej nieruchomości.

Prawo rzeczowe dzieli się na:
•    Prawo własności
•    Użytkowanie wieczyste
•    Prawa rzeczowe ograniczone

RZECZY- to przedmioty materialne na tyle wyodrębnione, że mogą być przedmiotem wyboru. Rzeczy dzielą się na nieruchomości i ruchomości.
` PRAWO WŁASNOŚCI - to wzajemna prawo do rzeczy, daje właścicielowi uprawnienia do korzystania z rzeczy i rozporządzania nimi, np. używania, sprzedania, darowania.
Własność ze względu na podmiot, któremu prawo własności przysługuje dzieli się na:
•    WŁASNOŚĆ PRYWATNĄ,
•    WŁASNOŚĆ PAŃSTWOWĄ- przysługuje skarbowi państwa i innym państwowym osobom prawnym, np. przedsiębiorstwa państwowe.
•    WŁASNOŚĆ SAMORZĄDOWĄ(KOMUNALNĄ) - przysługuje jednostką samorządu terytorialnego, czyli województwom, państwom, gminom.

Sposoby nabycia prawa własności:

• POCHODNE- nowy właściciel wywodzi swoje prawo własności od poprzedniego np. sprzedaż

• PIERWOTNE- nowy właściciel uzyskuje prawo własności,

• ZASIEDZENIE- nabycie własności na skutek długotrwałego posiadania rzeczy przez osobę nieuprawnioną, w ten sposób można nabyć np. prawo własności nieruchomości. Przesłankami zasiedzenia są tu posiadanie samoistne nieruchomości, czyli takie jak właściciel, po drugie upływ 20 lat dla posiadacza w dobrej wierze i 30 lat dla posiadacza w złej wierze.

WSPÓŁWŁASNOŚĆ- występuje wówczas, gdy rzecz stanowi własność kilku podmiotów,
               
Występują 2 rodzaje współwłasności:

• Łączna

• W częściach ułamkowych

WSPÓŁWŁASNOŚĆ ŁĄCZNA- może występować tylko w sytuacjach wskazanych w ustawia Np. miedzy małżonkami przy ustawowej wspólności majątkowej. Dopóki trwa współwłasność udziały nie są określane, nie można rozporządzać udziałem i nie można żądać zmienienia współwłasności.
WSPÓŁWŁASNOŚĆ W CZĘŚCI UŁAMKOWEJ- każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkowy udział, może rozporządzać udziałem i w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności.

6. SĄD NAJWYŻSZY

SĄD NAJWYŻSZY- jest naczelnym organem sadowym w Polsce. SN sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad działalnością wszystkich innych sadów. Rozpoznaje kasacje, udziela odpowiedzi na pytania prawne zadawane przez sądy, rozpoznaje inne sprawy przekazane przepisami szczegółowymi. Może opiniować projekty ustaw.

SN dzieli się na izby:
•    Cywilną
•    Karną
•    Administracyjną
•    Pracy i spraw publicznych
•    Wojskową

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY- jest organem władzy sądowej, nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, ale orzeka o zgodności z konstytucją określanych aktów normatywnych i umów międzynarodowych. Trybunał konstytucyjny rozstrzyga również sprawy kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Odpowiada na pytania prawne zadawane przez sąd, rozstrzyga w przedmiocie skargi konstytucyjne. Ze skargą taką może wystąpić każdy. Przedmiotem skargi może być konkretny przepis ustawy. Lub innego aktu w oparciu, o który zapowiada ostateczne orzeczenie lub decyzja administracyjna. Przedmiotem zaskarżenia nie może być brak przepisu. Skargę wnosi się w celu stwierdzenia przez trybunał Konstytucyjny zgodności z konstytucją konkretnego przepisu. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9 lat, spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Nie ma możliwości poprawnego wyboru.
TRYBUNAŁ STANU- powoływany jest przez sejm. Orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących określone stanowisko państwowe za naruszenie konstytucji i ustaw, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania. Odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu mogą ponosić m.in. prezydent, premier, członkowie rządu, posłowie i senatorowie, prezes NBP, NIK. Składa się z 19 osób, wybieranych przez sejm, minimum połowa musi mieć kwalifikacje do wykorzystania zawodu sędziego. Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawom.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH- stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, określanych w konstytucji i innych aktach. Zadanie to Rzecznik realizuje przez badania czy na skutek zachowania organów instytucji lub organizacji nie nastąpiło naruszenie prawa i zasad sprawiedliwości społecznej. Jeżeli tak to podejmuje stosowne działalności jest niezawisły. Corocznie składa przez parlamentem sprawozdanie ze swojej działalności. Rzecznik nie może w zadem sposób zmusić organ do niekłamania praw człowieka i obywatela. Może oddziaływać na organy swoim autorytetem. Rzecznik może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Może wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, może żądać wszczęcia postępowania, może wnieść kasacje w każdej sprawie, o ile jest ona dopuszczalna.

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI (NIK) - naczelny organ kontroli państwowej, podlega sejmowi. Prezes NIK powołuje sejm za zgodą senatu (na 60 lat). NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, państwowej, NBP, osób prawnych. Prezes NIK, co roku przedstawia sejmowi sprawozdanie ze swojej działalności- działalności NIK.
KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI (KRRT) - stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz na straży interesu publicznego w radiofonii i telewizji. KRRT udziela koncesji, kontroluje działalność nadawców, określa opłaty abonentowi. Składa się z 9 osób, kadencja członków trwa 6 lat, co 2 lata odnawia się 1/3 składu rady.
PROKURATURA- zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności w ustawach, jest niezależna, jednak prokurator ma obowiązek wykonywać polecenia przełożonego prokuratora. Jeśli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od sprawy.

Powszechnymi jednostkami prokuratury są:
•    Prokuratura krajowa,
•    Prokuratury okręgowe,
•    Prokuratury apelacyjne,
•    Prokuratury rejonowe,

Wojskowe jednostki prokuratury to:
•    Naczelna prokuratura wojskowa,
•    Wojskowe prokuratury okręgowe,
•    Wojskowe prokuratury garnizonowe

ADWOKACI I RADCY PRAWNI- świadczą pomoc prawną w szczególności udzielają porad prawnych, sporządzają opinie, występują przed sądami i innymi organami. Radcy prawni nie mogą występować w sprawach karnych, rodzinnych i opiekuńczych.
NOTARIUSZE- ich działalność ma zapewnić bezpieczeństwo obrotu prawnego. Notariusze sporządzają akty notarialne, uwierzytelnione odpisy dokumentów, przyjmują oświadczenia ostatniej woli, przyjmują dokumenty na przechowanie itd.

Wykład nr 5 06.12.2008

III. WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWA CYWILNEGO

Podstawowym źródłem tego prawa jest KODEKS CYWILNY.

Dzieli się on na 4 księgi:
I.    Zagadnienia ogólne
II.    Własności i inne prawa rzeczowe
III.    Zobowiązania
IV.    Spadku
KODEKS CYWILNY - nie jedyne, ale najważniejsze źródło prawa cywilnego. Kodeks Cywilny wskazuje podmioty prawa.
CZYNNOŚCI PRAWNE - są to zachowania zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych, np. zawarcie umowy, zawarcie małżeństwa, sporządzenie testamentu, wniesienie pozwu do sądu. Koniecznym elementem czynności prawnej jest złożenie oświadczenia woli.
OŚWIADCZENIE WOLI- to każde zachowanie podmiotu, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny.
Istnieje swoboda formy oświadczenia woli (wystarczy nawet gest). Czasami przepisy wymagają określonej np. pisemnej czy aktu notarialnego.

1. ZOBOWIĄZANIA

ZOBOWIĄZANIE - to stosunek prawny, w którym jedna ze stron tj. wierzyciel może żądać od drugiej strony tj. dłużnika określonego zachowania, czyli świadczenia a dłużnik powinien to świadczenie spełnić.

ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE - solidarność może występować po stronie dłużników (solidarność bierna) albo po stronie wierzyciela ( solidarność czynna). Solidarność dłużników oznacza, że wierzyciel może zadać spełnienia świadczenia od jednego, kilku lub wszystkich dłużników. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia z długu pozostałych. Dłużnik, który spełnił świadczenie wobec wierzyciela ma roszczenie represywne wobec pozostałych dłużników (np. za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie.

Solidarność wierzycieli oznacza, że dłużnik może spełnić świadczenie do rąk jednego, kilku lub wszystkich wierzycieli, jeżeli świadczenie spełnione do rąk jednego wierzyciela pozostali wierzyciele mają roszczenie regresowe wobec tego wierzyciela.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

1. UMOWA

2. BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE - jest to uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. Bezpodstawnie wzbogacony ma obowiązek zwrotu korzyści w naturze lub zapłatę równowartości w pieniądzu.

3. PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA - (np.. odebranie przesyłki sąsiada i zapłata za nią), - jeżeli tę sprawę prowadzono korzystnie dla zainteresowanego prowadzący sprawę może żądać zwrotu wydatku i nakładu.

4. CZYNY NIEDOZWOLONE - są to czyny zabronione przez prawo albo czyny, z którymi ustawa łączy obowiązek naprawienia szkody. Sam fakt wyrządzenia szkody, że pomiędzy sprawcą a inną osobą odpowiedzialną, a osobą której wyrządzono szkodę powstaje stosunek zobowiązania polegający na obowiązku naprawienia szkody. Ponosimy odpowiedzialność nie tylko za swoje czyny, ale także za czyny cudze (np. rodzice odpowiadają za dziecko, pracodawca za szkodę wyrządzoną przez pracownika skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego odpowiadają za swoich funkcjonariuszy, właściciel odpowiada za szkodę wyrządzoną przez zwierzęta należące do niego).

5. INNE ŹRÓDŁA - wynikające z (np. prawa spadkowego, prawa rodzinnego - alimenty).

SZKODA - jest to uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku poszkodowanego, który nastąpił wbrew jego woli. Szkoda majątkowa to uszczerbek w majątku, który ma wartość ekonomiczną i da się wyrażać w pieniądzu.

Szkoda ta obejmuje dwa elementy:

• Poniesione straty - to rzeczywisty uszczerbek pomniejszający majątek (np. zniszczony samochód).

• Utracenie korzyści - czyli korzyści, jakie poszkodowany by osiągnął gdyby mu szkody nie wyrządzono (np. utrata zarobku)

SZKODA NIE MAJĄTKOWA - zwana jest krzywdą polega na bólu, cierpieniu i cierpieniu psychicznym wynikających z naruszenia dóbr rzeczywistych za krzywdę przyjmuje się zadośćuczynienie szkoda może wystąpić na mieniu, czyli naruszenie dóbr majątkowych (np. zniszczenie rzeczy) lub na osobie (np. uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia i naruszenie dobrego imienia). Następstwem szkody na osobie może być szkoda majątkowa, czyli koszty które wiążą się z chorobą (np. koszty leków, transportu chorego, przygotowania do nowego zawodu), oraz szkoda nie majątkowa.

UMOWA - to zgodne oświadczenie woli dwóch stron zmierzające do ustanowienia zmiany albo rozwiązania stosunku prawnego. Występuje zasada swobody umów, która polega na tym, że strony decydują czy z kim i jakiej treści zawrze umowę. W umowie po każdej ze stron może wystąpić po kilka podmiotów.

UMOWA PRZEDWSTĘPNA - to umowa, w której jedna ze stron, albo obie zobowiązują się do zawarcia określonej umowy tzw. „umowy przyrzeczonej”. Aktualnie przepisy nie wymagają by strony wyznaczyły termin zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli ten termin nie jest określony umowa przyrzeczona ma być zawarta w terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną, a jeśli obie są uprawnione obowiązuje termin wyznaczony przez tę stronę, która wcześniej złożyła oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku nie wyznaczono terminu nie można żądać jej zawarcia. Umowa przedwstępna może mieć formę szczególną (np. aktu notarialnego).Jednak, jeżeli umowa przedwstępna ma formę wymaganą dla umowy przyrzeczonej to, jeśli druga strona uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej to uprawniony może wybrać jedno z dwóch roszczeń:

• Odchylić zawarcie umowy przyrzeczonej,

• Żądać naprawienia szkody przez to, że liczył na zawarcie umowy.

Natomiast, jeśli umowa przedwstępna nie ma tej szczególnej formy uprawniony może żądać tylko naprawienia szkody.

ZADATEK - z reguły jest to kwota pieniężna lub inna rzecz jaką strona daje przy zawarciu umowy. Zadatek ma to znaczenie, że w razie nie wykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeżeli strona sama go dała zwrotu zadatku podwojonej wysokości. Jeżeli umowa została wykonana zadatek zaliczany jest na poczet ceny.

IV.PODSTAWOWE ZAGADNIENIA Z PRAWA SPADKOWEGO

PRAWO SPADKOWE - uregulowane jest w K.C. Reguluje ono przejście majątku zmarłego na spadkobiercę. Spadkodawcą może być tylko osoba fizyczna. Spadkobiercą osoba fizyczna, osoba prawna i nascritulus (dziecko poczęte, ale nienarodzone w chwili śmierci spadkodawcy), dziedziczy o ile narodzi się żywe. Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia nabyci to następuje na mocy prawa, ale nie jest definitywne, ponieważ spadek może odrzucić w ciągu 6 miesięcy i traktowany jest taj jakby otwarcia spadku nie dożył. Spadkobierca może przyjąć spadek, wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, lub może przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi czyli z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca odpowiada wówczas za długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Powołanie do spadku może nastąpić na podstawie:

• Ustawy,

• Testamentu.

DZIEDZICZENIE USTAWOWE - jest uregulowane w Art. 931 - 940 K.C.. W pierwszej kolejności z ustawy dziedziczą małżonek i dzieci spadkodawcy.

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE - istnieje zakaz sporządzania testamentów wspólnych. Testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy.

Rodzaje testamentów:

1. Testament zwykły ( własnoręczny)

2. Testament notarialny (urzędowy).

3. Testament szczególny (ustny, podróżny, wojskowy)

TESTAMENT WŁASNORĘCZNY - powinien być w całości napisany pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą.

ZACHOWEK - osoby najbliższe spadkodawcy, które nie zostały powołane w testamencie mają roszczenie pieniężne skierowane do powołanego spadkobiercy. Uprawnionymi do zachowku to zstępni, czyli małżonek oraz rodzice, jeżeli byli by powołani do dziedziczenia z ustawy. Uprawnienie do zachowku nie przysługuje osobom uznanym za niegodne dziedziczenia, osobom, które odrzuciły spadek, osobom wydziedziczonym, małżonek wyłączony z dziedziczenia wskutek, tego, że spadkodawca wystąpił o rozwód z winy małżonka, a żądanie było uzasadnione. Roszczenie o zachowek przysługuje, jeżeli uprawniony nie otrzymał go w innej postaci niż powołanie do dziedziczenia (np. w postaci darowizny). Zatem jeżeli uprawniony jeszcze przed śmiercią spadkodawcy otrzymał darowiznę, lub otrzyma zapis w testamencie to nie ma roszczenia o zachowek. Jeżeli wartość darowizny jest mniejsza od zachowku to ma roszczenie o uzupełnienie sumy potrzebnej do pokrycia zachowku. Zachowek to roszczenie o zapłatę, uprawnionym należy się połowa wartości udziału spadkowego przy dziedziczeniu ustawowym, a jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni to zachowek wynosi 2/3 udziału spadkowego. Roszczenie o zachowek przedstawia się z upływem 3 lat.

V. PODSTAWOWE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

POSTĘPOWANIE CYWILNE - uregulowane jest w Kodeksie Postępowania Cywilnego, reguluje on właściwości sądu i rodzaje postępowań. Właściwość sądu określa, który z sądów danego szczebla z terenu całego kraju ma rozpatrywać sprawę

Rodzaje postępowań:

• Rozpoznawcze,

• Wykonawcze,

• Pomocnicze.

PRAWO ROZPOZNAWCZE - jego celem jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy.

Wyróżnia się dwa tryby:

• Proces,

• Postępowanie nie procesowe.

W procesie rozstrzyga się spór między dwoma przeciwstawnymi stronami. Strony to powód, czyli osoba, która występuje z zadaniem, druga strona pozwany, czyli osoba, przeciwko której wystąpił powód. Proces jest wszczynany na skutek wniesienia do sądu pisma zwanego pozwem, w pozwie zawarte jest w powództwo, czyli żądania (roszczenia, z jakimi występuje do sądu powód). Pozew jako pismo procesowe ma spełnić określone prawem wymogi formalne, jeśli te wymogi nie są spełnione (np. brakuje podpisu u powoda) sąd odrzuca pozew. Zasadą jest rozpoznawanie spraw w procesie chyba, że ustawa stanowi inaczej.

W postępowaniu nie procesowym występują wnioskodawca i uczestnicy (np. w postępowaniu o uznanie za zmarłego, postępowanie o stwierdzeniu nabycia spadku, postępowanie o ubezwłasnowolnieniu) po rozpoznaniu sprawy sąd wydaje orzeczenie.

Istnieją dwa rodzaje orzeczeń:

• Wyrok,

• Postanowienie.

WYROK - jest wydawany po zamknięciu rozprawy, po naradzie sądu jest ogłaszany publicznie przez odczytanie sentencji wyroku i następnie przewodniczący składu sędziowskiego ustnie uzasadnia wyrok.

Sąd Cywilny może wydać następujący wyrok:

• Zasądzający żądanie w całości,

• Zasądzający żądanie w części i w pozostałej części oddalając powództwo,

• Oddalając powództwo.

Po odczytaniu wyroku sąd poucza strony o możliwości uznania wyroku, poproszenie sądu o ponowne uzasadnienie wyroku i możliwości zaskarżenia wyroku.

POSTANOWIENIA - są wydawane przez sąd w trakcie procesu rozstrzygając w kwestiach pomocniczych (np. wydając postanowienie o dopuszczanie dowodu z opinii biegłego czy zeznań świadka) w postępowaniu nie procesowym orzeczenie kończące sprawę ma postać postanowienia, (np. postanowienia stwierdzającego nabycie spadku)

Środki odwoławcze

1. Zwyczajne (apelacja, zażalenie)

2. Nadzwyczajne (kasacja, wznowienie postępowania)

APELACJA - to środek odwoławczy od wyroków i postępowań rozstrzygających o istocie sprawy. Wnosi się je do sądu II Instancji za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok w terminie 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli strona nie żądała uzasadnienia w terminie 14 dni od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia (w praktyce maksymalnie 21 dni od ogłoszenia wyroku).

Wyrok jest prawomocny, jeżeli nie przysługuje od niego środek odwoławczy.

ZARZALENIE - jest to środek odwoławczy od postanowień, wnosi się w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia lub jego ogłoszenia od postępowań orzekających, co do istoty sprawy wnosi się apelacje.

KASACJA - wnosi się do sądu najwyższego od wyroku lub postanowienia wydanego przez sąd II Instancji i kończącego postępowanie w sprawie, w odniesieniu do kasacji istnieje tzw. przymus adwokacki, musi być wniesiony przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radca prawnym.

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA - można wnosić o wznowienie postępowania z powodu nieważności postępowania lub z innych przyczyn określonych w przepisach (np., gdy sprawę rozstrzygał sędzia, który powinien być wyłączony z postępowania).

POSTANOWIENIE WYKONAWCZE - chodzi tu o postępowanie egzekucyjne jego celem jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Prowadzone jest na wniosek wierzyciela przeciwko dłużnikowi egzekucje prowadzi się na podstawie tytułu wykonawczego jest nim tytuł egzekucyjny (np. orzeczenie sądu, ugoda zawarta przed sądem). Postanowienie wykonawcze jest zaopatrzone w klauzurę wykonalności.

KLAUZUARA WYKONALNOŚCI - jest to stwierdzenie przez sąd, że wyrok nadaje się do wykonania.

VI. WYBRANE ZAGADNIENIA Z PRAWA GOSPODARCZEGO

PRAWO GOSPODARCZE - to zespół norm regulujący organizację i funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz podejmowanie i wykonywanie przez nie działalności gospodarczej oraz stosunki prawne występujące w obrocie gospodarczym.

W ramach szeroko pojętego prawa gospodarczego wyróżniamy:

• Prawo Gospodarcze Publiczne,

• Prawo Gospodarcze Handlowe.

PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - reguluje stosunki organów państwowych z przedsiębiorcami oraz naukę o instytucjach prawnych za pomocą, których państwo oddziaływuje na gospodarkę. Prawo to obejmuję min. Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, ustawę o przedsiębiorstwach państwowych, prawo antymonopolowe, przepisy dotyczące gospodarki komunalnej i inne regulacje.

PRAWO GOSPODARCZE HANDLOWE - reguluje status prawny przedsiębiorstw oraz działalności gospodarczej z ich udziałem. Obejmuje min. prawo spółek, prawo wekslowe i czekowe, prawo upadłościowe i naprawcze, i inne regulacje.

PRZEDSIĘBIORCA W POJĘCIU ROZUMIENIU USTAWY O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

PRZEDSIĘBIORCA - jest to osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobom prawną, której ustawa przyznaje wolność prawną tzw. ułomne osoby prawne, wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą za pośrednictwem, uznaje się też wspólników spółki cywilnej w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej ć (przedsiębiorcami SA wspólnicy spółki, a nie np. spółka cywilna). Ustawa precyzuje pojęcie mikroprzedsiębiorcy, małego przedsiębiorcy, i średniego przedsiębiorcy.

REJESTRACJA DZIAŁALNOCI GOSPODARCZEJ - w Polsce obowiązuje zasada swobodnej działalności gospodarczej oznacza to, że każdemu na równym prawie wolno podejmować i prowadzić działalność gospodarczą w pewnych sytuacjach ta zasada jest ograniczona nazywa się to reglamentacją gospodarczą dla prowadzenia działalności gospodarczej wymaga się wówczas zezwolenia organów państwa (koncesja, zezwolenie). Zasada ta jest także w pewien sposób ograniczona poprzez określenie warunków przepisów prawnych, wykonywania działalności gospodarczej. Jednym z obowiązków jest konieczność rejestracji działalności przedsiębiorstwa, ma obowiązek uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowego Rejestru Sądowego.

EWIDENCJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ - wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, także wspólnicy spółki cywilnej każdy z nich musi oddzielnie uzyskać wpis do ewidencji. Organem ewidencyjnym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Wpis należy uzyskać w ewidencji miejsca zamieszkania przedsiębiorcy. Od wniosku o wpis do ewidencji pobierana jest opłata zasadniczo w kwocie 100 zł.

W obecnej chwili podstawa prawną prowadzenia ewidencji stanowią przepisy i ustawy prowadzenia działalności gospodarczej do 31.03.2009 Po tej dacie zaczną obowiązywać przepisy dotyczące ewidencji zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

KARJOWY REJESTR SĄDOWY - pozostali przedsiębiorcy są wpisywani do KRS, do rejestru przedsiębiorstw.

Krajowy Rejestr Sądowy składa się z trzech rejestrów

• Rejestr przedsiębiorstw,

• Rejestr stowarzyszeń, fundacji, publicznych zakładów, organizacji społecznej i innych organizacji społecznych i zawodowych,

• Rejestr dłużników niewypłacalnych.

KRS funkcjonuje w oparciu o ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym. KRS jest zorganizowanym w system informatyczny jednolity dla całego kraju, wpis do KRS jest dokonywany zasadniczo na wniosek przedsiębiorcy, wniosek składa się na urzędowym formularzu wraz z opłata sądowa. Wpisu dokonuje sąd rejestrowy. Została utworzona centralna informacja KRS z oddziałami przy sądach rejestracyjnych, jej zadaniem jest gromadzenie danych zawartych w rejestrach oraz udziela informacji, odpisów, zaświadczeń, z KRS.

Przedsiębiorca ma ponadto obowiązek zgłoszenia działalności do rejestrów specjalnych:

1. Obowiązek zgłoszenia wniosku do Urzędu Statystycznego o nadanie numeru statystycznego REGON,

2. Obowiązek zgłoszenia identyfikacyjnego lub aktualizacyjnego NIP,

3. Obowiązek zawiadomienia o rozpoczęciu działalności Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

4. Obowiązek zgłoszenia do ZUS,

5. Obowiązek posiadania rachunku bankowego,

6. Obowiązek sporządzenia pieczątki,

7. Ewentualne obowiązki zawiązane z koncesją i zezwoleniem

Przedsiębiorca ma możliwość zgłoszenia dwóch pierwszych wniosków razem z wnioskiem o wpis do ewidencji lub KRS jest to tzw. „jedno okienko”.

VII. ZAGADNIENIA OGÓLNE Z PRAWA SPÓŁEK

W Polskim systemie prawa spółek prawa cywilnego i spółek handlowych.

Spółka Cywilna - jest uregulowana w kodeksie cywilnym. Spółki Handlowe w kodeksie spółek handlowych.

Spółki handlowe dzieli się na:

• Osobowe (sp. Jawna, sp. Partnerska, sp. Komandytowa, sp. Komandytowo - Akcyjna)

• Kapitałowe (sp. Z O.O., sp. Akcyjna )

Spółka handlowa jest spółką, której wspólnicy lub akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładu oraz jeżeli umowa albo status spółki tak stanowi przez współdziałanie w inny określony sposób.

WKŁAD - jest to wartość majątkowa wnoszona do spółki, wkład może być pieniężny lub nie pieniężny.

WKŁAD NIE PIENIĘŻNY - to np. aporty, lub świadczenia usług na rzecz spółki.

APORT - jest to prawo własności i inne prawa (np. wierzytelność, prawo z patentu, zezwolenie na utrzymanie rzeczy, użytkowanie wieczyste.

WKŁAD W POSTACI ŚWIADCZENIA USŁUG - nie może występować w sp. Kapitałowych. Świadczenie usług nie może być utożsamiane ze świadczeniem pracy w rozumieniu Kodeksu Pracy w zamian za pracę pracownik otrzymuje ekwiwalent w postaci wynagrodzenia, natomiast dla wspólnika ekwiwalentem za jego pracę jest uzyskanie praw udziałowych w spółce min. prawo do zysku.

Cechy spółek osobowych:

1. Nie mają osobowości prawnej tzw. Ułomne Osoby Prawne,

2. Prowadzenie spraw spółki, czyli podejmowanie decyzji gospodarczych w spółce należy do wspólników, wspólnicy mogą powierzyć prowadzenie spraw spółki osobie trzeciej, chociaż przy cym jeden z nich musi prowadzić sprawy spółki

3. Reprezentacja spółki - składanie i podejmowanie oświadczeń woli w imieniu spółki w stosunkach zewnętrznych należy do wspólników, chyba, że co innego wynika z umowy spółki,

4. Prawa i obowiązki wspólników są, co do zasady równe, chyba, że umowa stanowi inaczej.

5. Majątek spółki - jest współwłasnością wspólników jest to majątek odległy od majątków osobistych wspólników.

6. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają majątkiem osobistym jest to odpowiedzialność, subsydialna tzn. wierzyciel musi najpierw sięgnąć do majątku stanowiącego własność wspólników i dopiero, kiedy pozostaje niezaspokojony sięgnąć może do majątków wspólników.

7. Przepisy nie określają wysokości kapitału, jaki należy gromadzić w spółce, wyjątkiem jest Spółka Komandytowo - Akcyjna, w której należy zgromadzić kapitał w wysokości 50.000 zł.

8. Skład wspólników ma istotne znaczenie i w zasadzie jest trwałe, śmierć wspólnika zasadniczo prowadzi do rozwiązania spółki chyba, że umowa stanowi inaczej, lub wspólnicy po śmierci tego wspólnika ustanowią inaczej. W spółce musi być przynajmniej dwóch wspólników, jeśli pozostaje jeden spółka jest rozdzielona.

Cechy spółek kapitałowych:

1. Są osobami prawnymi.

2. Sprawy spółki prowadzą organy spółki przede wszystkim zarząd.

3. Reprezentacja spółki należy do zarządu.

4. Prawa i obowiązki wspólników są zróżnicowane w zależności od posiadanych udziałów lub akcji.

5. Majątek spółki jest własnością spółki.

6. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają swoim własnym majątkiem.

7. Konieczne jest zgromadzenie i wniesienie przez wspólników kapitału w określonej wysokości. Przepisy określają minimalną wysokość kapitału zakładowego.

8. Skład osobowy spółek kapitałowych jest zmienny, ponieważ wspólnicy mogą swobodnie rozporządzać swoimi udziałami lub akcjami.

9. Spółki kapitałowe mogą być tworzone przez jedną lub więcej osób.

1. SPÓŁKI

SPÓŁKA - (łac. societas) rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych oparty na umowie albo statucie, a mający zazwyczaj na celu prowadzenie działalności gospodarczej.
Jako spółkę określa się wiele różnych instytucji prawa, mających ze sobą niewiele wspólnego poza nazwą. Spółki systematyzuje się najczęściej według gałęzi prawa, która je reguluje.

W prawie polskim wyróżnia się:

• spółki prawa administracyjnego, które są zrzeszeniami osób powoływanymi do nadzoru nad wspólnymi przedsięwzięciami:

• spółki wodne

• SPÓŁKI CYWILNE - spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych spółki prawa cywilnego: obecnie jest to tylko spółka cywilna, która jest umową stypizowaną w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, iż nie jest ona podmiotem żadnych praw ani obowiązków, nie posiada majątku - w obrocie występują natomiast wspólnicy spółki cywilnej, będący przedsiębiorcami, a wszelki majątek jest majątkiem wspólników i stanowi ich współwłasność łączną (bezudziałową).

• spółki prawa handlowego (handlowe), które są (w pewnym uproszczeniu) odrębnymi podmiotami prawa, tworzonymi na podstawie odpowiednich umów:

W spółkach wyróżnia się

• spółki osobowe:

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo - akcyjna

• spółki kapitałowe:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółka akcyjna,

• spółki prawa handlowego:

• spółka handlowa

SPÓŁKA JAWNA - osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej. Może jednak zawierać umowy, może pozywać i być pozywana. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

SPÓŁKA PARTNERSKA - typ spółki osobowej wprowadzonym do systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę Kodeks spółek handlowych.

Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA - spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).

KOMPLEMENTARIUSZ - odpowiadający za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (odpowiedzialność bez ograniczeń). Odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki została ukształtowana w analogiczny sposób jak odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej. Komplementariusz reprezentuje spółkę, jeżeli na mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie został tego prawa pozbawiony.

KOMANDYTARIUSZ - odpowiadający za zobowiązania tylko do określonej w umowie kwoty tzw. sumy komandytowej, wolny jest natomiast od odpowiedzialności w zakresie wniesionego wkładu. Może reprezentować spółkę, ale tylko jako pełnomocnik. W sytuacji, gdy przekroczy zakres umocowania, będzie działał bez niego, tudzież nie ujawni swego pełnomocnictwa, odpowiadał będzie za skutki swych działań tak samo jak komplementariusz. Komandytariusz będzie odpowiadał również bez ograniczenia za zobowiązania spółki komandytowej, gdy jego nazwisko (firma) ujawnione zostanie w firmie spółki

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA - spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

SPÓŁKA AKCYJNA - rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy otrzymują akcje (możliwe etapowe pokrywanie kapitału zakładowego - jest na to 1 rok, do założenia spółki potrzebne 25%),

• SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ - do utworzenia tej spółki potrzebny jest jeden lub więcej założycieli, umowa ta powinna być zawarta w formie aktu notarialnego

Najważniejsze cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wg obowiązującego w 2006 prawa polskiego):

• umowa spółki w formie aktu notarialnego;

• wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a ich "ograniczoną" odpowiedzialność można co najwyżej odnieść do ryzyka ekonomicznego związanego z inwestycją w spółkę;

• spółka posiada osobowość prawną;

• każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej, albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone;

• wpis do KRS (Krajowego Rejestru Sądowego);

• kapitał zakładowy to minimum 50.000 zł

• wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów, minimalna wartość udziału to 50 zł

organy spółki:

• ZGROMADZENIE WSPÓLNIKÓW - najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały większością zwykłą lub (w ważnych dla spółki sprawach - kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażąda tego przynajmniej jeden wspólnik) - tajnym;

• ZARZĄD - powoływany przez Zgromadzenie Wspólników, lub przez Radę Nadzorczą jeżeli została ustanowiona, minimalny skład to 1 osoba;

• RADA NADZORCZA lub Komisja Rewizyjna (nie są one konieczne, mogą być też obydwa te organy) - sprawujące nadzór nad działalnością Zarządu;

• wyłączenie wspólnika wymaga decyzji sądu;

• rozwiązanie spółki (z przyczyn zawartych w umowie, uchwałą wspólników lub z innych przyczyn wymienionych w kodeksie spółek handlowych; może to być m.in. upadłość (potocznie „bankructwo”) lub likwidacja, następuje dopiero w chwili wykreślenia z rejestru;

• rozwiązania po przeprowadzeniu likwidacji nie przeprowadza się, jeśli ogłoszono upadłość.

SPÓŁKA HANDLOWA to prawna forma współdziałania w celu zarobkowym co najmniej dwóch podmiotów w rozumieniu prawa cywilnego powstająca na skutek zawarcia właściwej umowy uregulowanej przepisami prawa handlowego (w Polsce ustawy Kodeks spółek handlowych). Rozróżniamy osobowe i kapitałowe spółki prawa handlowego.

1. WYSOKOŚĆ KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO

Kapitał zakładowy w spółkach

• Akcyjna.

• Z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Komandytowo - akcyjna.

Wynosi 50,000 zł. Który musi zostać wniesiony aby spólka mogła istnieć, w pozostałych spółkach wysokość tego kapitału początkowego nie jest określona i określają ją sami wspólnicy bądź akcjonariusze.

VIII. ZAGADNIENIA OGÓLNE Z PRAWA PRACY

1.RODZAJE UMÓW O PRACĘ

UMOWA O PRACĘ - jeden ze sposobów nawiązywania stosunku pracy. Czynność prawna polegająca na złożeniu zgodnych oświadczeń woli przez pracownika i pracodawcę, w których pracownik zobowiązuje się do osobistego świadczenia pracy na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego określonym, a pracodawca do zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Rodzaje umów o pracę:

• Umowy bezterminowe:

• Umowa na czas nieokreślony,

• Umowy terminowe:

• Umowa na czas określony,

• Umowa zlecenie,

• Umowa o dzieło,

• Umowa na czas próbny

• Umowa na zastępstwo

UMOWA O DZIEŁO - umowa cywilnoprawna określona Kodeksem Cywilnym art. 627-646. Zakres tej umowy określa Art. 627. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową: zobowiązującą, odpłatną, wzajemną oraz konsensualną. Warunkiem zaistnienia umowy o dzieło jest określenie w umowie dzieła jakie ma wykonać przyjmujący zamówienie. Dziełem może być dowolna rzecz, utwór, program komputerowy.

UMOWA ZLECENIA - umowa cywilnoprawna uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 734-751). Przedmiotem umowy zlecenia jest wykonanie określonej czynności prawnej (odpłatnie lub nieodpłatnie). Ścisła definicja kodeksowa nie obejmuje zleceń dotyczących wykonania czynności faktycznych, choć niektórzy prawnicy rozszerzają znaczenie umowy zlecenia także na takie umowy, poprzez odniesienie do art. 750 K.C. dotyczącego umów o świadczenie usług, gdzie indziej nie uregulowanych, których przedmiotem może być także wykonanie czynności faktycznych.

Elementy umowy o pracę:

• data zawarcia umowy

• określenie rodzaju umowy

• określenie stron umowy

• określenie rodzaju pracy

• określenie czasu pracy

• określenie wynagrodzenia

• określenie miejsca pracy

FORMA UMOWY O PRACĘ - Co do zasady umowa o pracę powinna być zawierana w formie pisemnej. Dopuszczalne jest jednak zawarcie umowy w formie ustnej oraz jej późniejsze potwierdzenie przez pracodawcę na piśmie. W myśl przepisów kodeksu pracy brak pisemnego potwierdzenia umowy ustnej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (jednak sama umowa zawarta w formie ustnej jest ważna).

Tryb rozwiązywania umowy o pracę:

• za porozumieniem stron

• za wypowiedzeniem

• bez wypowiedzenia (tzw. "dyscyplinarne")

• po upływie terminu, na który została podpisana umowa

• w momencie wykonania przez pracownika określonego zadania (umowa na czas wykonania określonej pracy)

• w momencie powrotu pracownika do pracy (umowa na zastępstwo pracownika)

Oprócz tego stosunek pracy powstały na podstawie umowy może wygasnąć:

• w wyniku śmierci pracodawcy lub pracownika.

• z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy, np. z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy

56

---