Posiadanie i prawa rzeczowe

Mówiąc najogólniej posiadanie i prawa rzeczowe odnoszą się do władnia przez
człowieka określonymi obiektami.

Jak obrazowo to objaśnić?

np. władztwo-władanie komputerem.

Czyli jest jakiś obiekt z którego mogę korzystać i

o losach którego moege decydować.

Ten schemat pokazuje że organizacje każdej społeczności opiera się w szczególności na
rozdzieleniu tych obszarów władztwa:

Triada form władania rzeczą:

1.Meum esse aio-moje, czyli jest coś takiego że w organizacji społeczności sa takie obiekty
które uważamy za nasze, naszego władztwa co to oznacza że powstrzymujemy innych od
władania tymi obiektami,czyli budujemy prawną strukturę, która pozwala nam opisać, chronić
i przywracać to władztwo.

2.Opozycja to res tua- rzecz Twoja, rzecz która jest przedmiotem będący we władaniu kogoś
innego niż ja.

3.Element to res extra comercium-rzecz wyłaczona z obrotu, łacińskie określenie pewnych
dóbr nie bedących przedmiotem czyjegoś monopolu. Np. powietrze, oceany,wody płynące,
czyli obiekty bedące do wpólnego użytku albo z innego powodu są wyłaczone z
zawłaszczenia przez jedną osobę.

J

EŻELI SPOJRZYMY NA PRAWO RZYMSKIE

,

KTÓRE KSZTAŁTUJE NASZE

MYŚLENIE O PRAWIE PRYWATNYM TO Z PRAWA RZYMSKIEGO POWSTAJE

TRIADA FORM WŁADANIA RZECZĄ

:

Według rozwiniętego prawa rzymskiego władztwo nad rzeczą może mieć trzy postaci:

Najbardziej pierwotną z form jest

possessio

, czyli posiadanie, władztwo faktyczne obiektem

materialnym.

Proprietas,

czyli własność, to jest najbardziej rozwinięte tzw. prawne władztwo nad rzeczą.

Iura in re aliena

to są przypadki władania nad obiektami majątkowymi co do swej treści

obejmują jakiś wycinek uprawnień właścicielskich.

Ta triada to są filary na których opiera się prawo rzeczowe w krajach które wyrastają z
tradycji prawa rzymskiego.

WŁASNOŚĆ:

Z punktu widzenia ewolucyjnego istotne jest aby miało się świadomość że własność, czyli te
plena in re potestas(pełne władztwo nad rzeczą) od początku nie istniała w takiej postaci w
jakiej została opisana, przejęta w kompilacji przez co włyneła na nowożytne myślenie o
własności.

Formowanie się prawa własności dostrzegalne są trzy etapy:

Najwcześniejszym chronologicznie jest wyodrebnienie w porządku prawnym władztwa

nazywanego skutkiem

manus

, to jest stan okresu archaicznego, charakterystyczne dla

porządku prawnego reprezentowanego przez ustawę XII tablic.To słówko manus oznaczało
władztwo tzw. Pater familias, ojca rodziny nad wszystkim co tworzyło tą rodzinę. Co było
przedmiotem manus??

Na pewno obiekty majątkowe materialne (zwierzęta ,ziemia) ale i obejmowało to władzę nad
wszystkimi osobami wchodzącymi w skład rodziny zarówno wolnymi jak i niewolnikami.

IV-III w. p.n.e.-rozdzielenie władztwa nad osobami wolnymi od władztwa nad obiektami
majątkowymi.

W drugim etapie:

Słówko

manus

odnosiło się do władztwa nad małżonką, a słówko

potestas

nad dziećmi.

Natomiast w odniesieniu do obiektów majątkowych pojawiają się słówka

proprietas i

dominium.

Z tym że stan władania nad obiektami majątkowymi w III-IV stuleciu, to

dominium czyli tzw. własność z okresu średniej republiki, jest lepszym uprawnieniem do
rzeczy.Co to oznacza??

Uprawnienie do rzeczy jest weryfikowane wtedy gdy będzie jakiś test czy ja jestem czy nie
jestem właścicielem jakiejś rzeczy.

Leges actio sacramento in rem

—historycznie najwcześniejsza forma procesu rzymskiego,

jego istota polegała na tym że obie strony musiąły uroczyście powiedzieć że przysługuje im
własność przedmiotu sporu.Proces kończył się w ten sposób że ktoś go wygrywa w
konsekwencji w tym procesie ktoś zostaje uznany właścicielem rzeczy, jednakże gdy ta rzecz
należała do jeszcze innej osoby powstaje kolejny spór miedzy tym kto wygrał pierwszy i
faktycznym właścicielem rzeczy, spór wygrywa osoba mająca lepsze uprawnienie.W różnych
procesach różna osoba mogła wygrać ten spór jako właściciel.

W końcu 3 etap to rozumienie

własności jako plena in re potestas

.Właściciel jest tylko

jeden, tylko jedna osoba jest na świecie , która skutecznie może wygrać proces o
własność.Trzeba było wykazać że jest się właścicielem zgodnie z obowiązującym porządkiem
prawnym.

Podsumowując własność to monopol prawny, wyłączność która
przysługuje konkretnej osobie i która zapewnia tej osobie ochronę prawną
wobec wszystkich pozostałych osób.Uprawnienie skuteczne wobec
wszystkich.

Prawa rzeczowe,własność jest więc władztwem nad obiektami majątkowymi.

Co może być obiektem władztwa???

Obiekty władztwa zostały opisane w podręczniku prawnika rzymskiego z II wieku naszej ery
Gaiusa i on stworzył schematy opisu prawa do dzisiaj obecne w dyskusji prawniaczej.

P

IERWSZY PODZIAŁ NA

:

Res in comercio

(obiekty, które są dopuszczone do obrotu handlowego a więc mogące być

przedmiotem indywidualnego monopolu) i

res extra comercium

(obikty wyłączone z obrotu)

Podstawy wyłaczenia z obrotu:

*wyłączenia z uwagi na prawo ludzkie-podział na dwie grupy:

-rzeczy wspólne wszystkim(woda, woda,powietrze itp…)

-rzeczy publiczne[drogi publiczne(jeżeli droga ma status drogi publicznej to ona nigdy nie
będzie przedmiotem indywidualnego monopolu, nawet gdy ją ogrodzimy i będziemy
blokować przez pare lat dostęp do niej to nie będziemy mogli się powołać na to że przez
upływ czasu staliśmy się właścicielami) akwedukty]

*wyłączenia z uwagi na prawo boskie, rzeczy związane z ówczesną religią bezpośrenio czyli
światynie, rzeczy które uznawano za poddane szczególnej pieczy przez bogów np. mury miast
jak i groby.

Wszystko pozostałe należało do obrotu i moglibyśmy sobie przywłaszczyć.

D

RUGI PODZIAŁ TO PODZIAŁ NA

:

Gaius podzielił składniki majątku na te które można dotknąć

Res corporales

i te sładniki

majątku których dotknąć nie można czyli

Res incorporales.

Posiadanie może rozciągać się jedynie na res corporale, można posiadać tylko rzeczy
materialne. Przedmiotem własności najczęściej bywała rzecz materialna.

Obiekty niematerialne to spadek i inne prawa np. ograniczone prawa rzeczowe albo
zobowiazania.W czasach nowożytnych w XVIII-XIX wieku pojawił się propozycje ażeby
jako res incorporales traktować także przedmioty twory autorskie oraz odkrycia, czyli
przedmioty praw autorskich i wynalażczych.

T

RZECI PODZIAŁ TO PODZIAŁ NA

:

Res mancipi- Res nec mancipi(ten podziął został zniesiony przez justyniana w grudniu 533
r.n.e.)Został wprowadzony w prawie archaicznym a więc jest on obecny w ustawie XII
tablic.Gaius stwierdził by podzielić majątek na obiekty o większym i mniejszym znaczeniu.

Rzeczy szczególnie wartościowe(Res mancipi)-rzeczy mniej wartościowe(Res nec mancipi)

Rzeczy Szczególnie wartościowe – grunty italskie, zwierzęta czworonożne, niewolnicy,
uprawnienia do korzystania z cudzego gruntu,które służyły zwiększenia produktywności
gruntu uprawnionego.Chodziło o stworzenie większej ochrony prawnej res mancipi.

Przeniesienie prawa własności na res mancipi było wiele trudniejsze, wymagało tylko i
wyłacznie przez akt formalny(trudniej wprowadzić w błąd kto jest właścicielem)w prawie
Justyniańskim z niego zrezygnowano gdyż przeważnie odbywał się nieformalnie.

Tak przedstawiał się podział według podreczników Gaiusa.Obiekty władztwa można też
dzielić na inne sposoby.Podział przedmiotów władztwa według prawników z okresu ius
commune:

R

ES MOBILES

–

RES IMMOBILES

/

RUCHOMOŚCI

-

NIERUCHOMOŚCI

C

ORPORA CONTINUA

-

UNVERSITAS RERUM

/

POJEDYNCZE OBIEKTY

,

PRZEDMIOTY

(

NP

.

KAMYK

-

POJEDYNCZE

PROSTE

,

K

OMPUTER

-

POJEDYNCZE ZŁOŻONE

)

-

ZBIÓR RZECZY

(

NP

.

KOLEKCJA OBRAZÓW

,

STADO ZWIERZĄT

)

W

PROCESIE TRAKTUJEMY JE JAKO JEDEN OBIEKT MAJĄTKOWY

.

S

PECIES

-

GENUS

/

RZECZY OZNACZONE INDYWIDUALNIE

,

JEDEN TAKI OBIEKT NA ŚWIECIE

–

RZECZY OZNACZONE

RODZAJOWO

,

ISTNIEJE WIELE RZECZY TAKIEGO GATUNKU

.

Czym jest posiadanie?

Posiadanie to faktyczne władanie nad rzeczą, to stan faktyczny, stosunek faktyczny , który
może mieć prawne znaczenie.Skutki prawne posiadania wyrażają się w trzech funkcjach:

- nabycie własności nazywana

funkcją transportową

własności :

traditio

- przekazanie, z ręki do ręki ja faktycznie coś komuś przekazuje, z chwilą przekazania

prowadziło to do przeniesienia właśnosci

usucapio

- zasiedzenie ,to jest przypadek objęcia własności po upływie pewnego czasu i

pewnie jeszcze kilku przesłanek.

ocupatio

- zawłaszczenie, czyli to jest przypadek faktycznego objęcia w posiadanie rzeczy

niczyjej.

- druga funkcja to

funkcja ochronna

posiadania, wiąże się z tym że w okresie

późnorepublikańskim wypracowano coś co się nazywa ochroną posesoryjna,czyli
wypracowano środki prawne które chroniły posiadacza przed osobami które zakłócały albo
pozbawiały go tego faktycznego władztwa.

- Trzecia funkcja to

dogodniejsza sytuacja procesowa

,polega to na tym,że gdy doszło by do

sporu miedzy osobą która posiada daną rzecz w chwili obecnej a kimś innym, to w procesie
na tej innej osobie spoczywa ciężar dowodowy.

Posiadanie (possessio)

Posiadanie składa się ze spełnienia jednocześnie 2 elementów:

Corpus

- faktyczne, obiektywne, zewnętrzne posiadanie danego elementu

Animus

- subiektywne,nastawienie psychiczne, wewnętrzne, zamiar czy wola traktowania

danego obiektu na zawsze jak swój,traktowanie rzeczy jak swoją.

To co zewnętrznie wygląda na posiadanie nie musi nim być w rzeczywistości(użyczenie,
dzierżawa itp…)

Rozróżnienie miedzy

Possessio-posiadanie samoistne, a Detentio –

dzierżawienie, czyli posiadanie zależne

(brak elementu animus, sytuacja ta była

też nazywana possessio naturalis).

W posiadanie można wejść w ten sposób że dotyczasowy posiadacz przekaże nam tą rzecz,
ale gdy np. ktoś ukradnie rzecz też wejdzie w posiadanie.

To znaczy, że posiadanie możemy wyróżnić jako posiadanie oparte na

iusta causa

i pozostałe

przypadki posiadania.

Te pierwsze oparte na

słusznej przyczynie

polega na wejsciu w posiadanie w sposób który

porządek prawny uważa za godziwy, akceptowalny i zgadza się wiązać z tym skutki
prawne.Np.darowizna, sprzedaż. legat

Inne przypadki posiadania to może być np. kradzież

Każdy przypadek posiadania łaczy się z objęciem go ochroną posesoryjną, czyli każdy
przypadek jest possessio ad interdicta.

Possessio iusta causa+ inne possessio = possessio ad

interdicta- władztwo chronione posesoryjnie

.Oznacza to że nawet złodziej będzie mógł

skorzystać z ochrony posesoryjnej.Natomist tylko possessio oparte na iusta causa będzie
powiązane z tą funkcja transportową, czyli będzie prowadziło do przeniesienia własności albo
do nabycia własności.

W rozważaniach nad tym kótre posiadanie jest oparte na słusznej przyczynie a które nie
powstało pojęcie posiadania wadliwego(possesio vitiosa) ,uzyskane przy pomocy siły,
podstępu, nadużycia postępu względem osoby, której rzecz ta została zabrana ale przez
nadużycie zaufania to właśnie było uważane za posiadanie wadliwe.

Posiadacz obejmuje rzecz w faktyczne władanie w zamiarze traktowania rzeczy jak swoją, tak
długo jak corpus i animus są spełnione tak długo trwa owe posiadanie.

Kiedy ktoś staje się posiadaczem?? Kiedy dokona się zewnętrznie widoczne zachowanie:

-ogrodzisz,

-obedziesz,

-obejmiesz wzrokiem,

Wyjątki, gdy posiadnie może trwać mimo żę odpadł ten element faktyczny-corpus:

- pastwiska zimowe i letnie – wysoko w górach, część roku pada śnieg i nie można tam wejść,
brak faktycznego korzystania z pastwiska,oznaczało by to że kto wiosną będzie szybszy ten
stanie się właścicielem tego gruntu dlatego,uznaje się to jednak za posiadanie

- zbiegły niewolnik – niewolnik uciekł, jednak cały czas jego posiadacz jest posiadaczem,

W kontekści trwania posiadaniajest jeszcze pojęcie

Quasi possessio

– jakgdyby posiadanie

(w ius commune possessio iuris) –miało na celu analogiczne traktowanie tego dorobku prawa
które odnosi się do posiadania nad obiektami materialnymi w odniesieniu do obiektów
niematerialnych, np. możliwość przechodzenia przez cudzy grunt. Można zatem zachowywać
się tak jakbym miał jakieś prawo do rzeczy mimo, że faktycznie go nie mam (to właśnie
nazwano quasi possessio), jeśli uznamy to za podobieństwo do possessio to możemy z tym
wiązać pewne skutki prawne (Funkcja ochronna i funkcja transportowa).

Instrumentem prawnym który w przedklasycznym, klasycznym prawie rzymskim
przysługiwał posiadaczowi były Interdykty posesoryjne –środki ochrony
pozaprocesowej, przeznawane przez urzędnika mającego uprawnienie do czuwania nad
spokojem porządkiem publicznym,czyli wydawane przez pretorów.Urzędnik
rozstrzygający nie pytał kto jest właścicielem, to dziąłanie miało zapobiegać jakimś
niepokojom społecznym. W sporze o utratę posiadania nie pytamy o własność. Przedmiotem
sporu jest określenie posiadacza wadliwego i niewadliwego. Może to prowadzić w różnych
konfiguracjach to różnych rozwiązań. Chodziło o to by jak najszybciej usunąć fakt zaburzenia
posiadania. Z ochrony posesoryjnej może skorzystać złodziej. Nie pytamy o uprawnienia do
rzeczy tzn. kto jest właścicielem.

Grupy interdyktów:



Służące do odzyskania utraconego posiadania, restytutoryjne (recuperandae

possessionis)



Służące do utrzymania spokojnego posiadania,prohibitoryjne (retinendae
possessionis)

-

uti possidetis

, odnosił się do ochronyn spokojnego posiadania nad nieruchomościami,

-

utrubi

,odnosił się do ochrony spokojnego posiadania ruchomości

Jak doszło do sporu to zadanie urzednika sprowadza się do tego:

Który z nich poprzez użycie siły, podstępy itp. wszedł w posiadanie określonej
nieruchomości, więc bada kto jest posiadaczem wadliwym czy nie wadliwym??

A jeśli chodzi o ruchomość, chodzi o to kto wciągu roku poprzedzającego rozstrzygniecie
dłużej był w posiadaniu danego obiektu.

K

TO KORZYSTAŁ Z INTERDYKTÓW

???

Do posiadaczy, którzy są objęci ochroną posesoryjną można zaliczyć (właściciel
posiadający, posiadacz bonae fides(w dobrej wierze), posiadacz malae fidei(w złej wierze-
złodziej), niektórzy detentorzy, czyli dzierżyciele(depozytariusz sekwestrowy a więc
otrzymujący rzecz na czas procesu o tą rzecz, zastawnik a więc ten, który otrzymuje jakąś
rzecz jako zabezpieczenie jakiegoś zobowiązania, prekarzysta a więc takie władztwo, które
następuje bezprawnie w skutek prośby „ktoś przyjeżdża do naszego mieszkania na czas
odwiedzin”, emfiteuta jest przykładem wieczystej dzierżawy gruntu rolniczego,

superficjariusz jest to uprawnienie wieczystej dzierżawy zezwalające na wybudowanie
budynku na czyimś gruncie) – są to zawsze przypadki dzierżenia bo nie traktujemy rzeczy
jako swojej.

Własność (dominium, proprietas)- istniało kilka postaci władztwa: Definicja własności – w
tekstach rzymskich nie ma definicji. Najpóźniejsze sforumowanie językowe określające
własność to Plena in re potestas.



Kwirytarna, nabyta w ramach ius civile, była chroniona poprzez instrumenty prawne

charakterystyczne dla prawa rzymskiego.Najważniejsza!!!



Bonitarna – była to sytuacja prawna, która była konsekwencją objęcia we władanie

które prowadziło do zasiedzenia. Taki właścicel to właściciel bonitarny.



Quasi własność gruntów prowincjonalnych – właścicielem zawsze było państwo,
osoby uzyskują trwałe uprawnienie do korzystania z danych gruntów,osadnik mógł
dostać w użytkowanie.



Peregrynów – odwoływali się do niej cudzoziemcy, jeśli imperium wyraziło zgode w
relacjach miedzy sobą mogli konstruować sytauacje prawne jak rzymianie nazywali
dominium i proprietas.

. Uprawnienia dotyczące własności, wynikające z tego że jest się właścicielem:



ius utendi – do używania



ius abutendi – prawo do zużycia, zniszczenia



ius possidendi – do posiadania, faktycznego władania



ius fruendi – praw do pobierania pożytków



ius disponendi – prawo do rozporządzania rzeczą

Nie sformułowano definicji ze względu na obawę przed wadami tych definicji. Próby definicji
własności:



Jako triada uprawnień właścicielskich: ius utendi,ius fruendi,ius disponendi
(glosatorzy XI – XIII w.) - jest to

definicja pozytywna

a więc właścicielowi

przysługują takie uprawnienia jakie są w definicji.



Własność to prawo dowolnego dysponowania rzeczą materialną chyba, że ustawa tego
zabrania (Bartolus de Saxoferrato) –

definicja negatywna.

W XVIII i XIX w. po rewolucji francuskiej pojawia się formuła bezwzględnego prawa
własności, własność absolutna. Jeżeli jedynym ograniczeniem własności jest ustawa to ma to
destrukcyjny, szkodliwy wpływ dla społeczneństwa. W ciągu XX w. interpretacja idzie w
kierunku ograniczania dowolności w wykonywaniu prawa własności.

Granice prawa własności ??

Ograniczenia własności:



Sensu largo

– konsekwencje i ciężary finansowe spoczywające na właścicielu,

podatki, obowiązek świadczeń, daniny



Sensu stricto

– zakazy wykonywania władztwa w pełni (stałe i incydentalne).

Źródłą ograniczeń własności:



Zwyczaj



Prawo sakralne (ustawa XII tablic, leg es – regulacje antyzbytkowne a więc

zakazujące nadmiernych wydatków z własności)



Prawo publiczne ze względu na [sanitarne, komunikacyjne(wymuszenia dostępu do
drogi publicznej), budowlane, konfiskata] – miały one charakter odpłatny a więc miało
np. charakter przymusowego kupna



Prawo prywatne, prawo sąsiedzkie – np. oddziaływanie jednej nieruchomości na drugą
– np. owoce należące do osoby A leżące na gruncie B, sformułowano zasadę, że
właściciel A może wjeść na grunt B, zakaz zmiany spływu wód naturalnych – nie
można było dowolnie zmieniać swojej działki jeżeli wpływa na inne działki,

o Problem immisiones – wyziewy, z jednej działki emituje się dymy, zapachy, co

prawda nie wchodzi się na takie grunty ale jednak ogranicza się korzystanie z
rzeczy.

o

Mogą mieć miejsce ograniczenia wynikające ze zgody właściciela rzeczy np.
ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, zawarcie umowy tworzącej
zobowiązanie, w której właściciel jest dłużnikiem – granice własności
właściciela mogą być znacząco ograniczone we wczesnym prawie rzymskim
ekonomiczną racjonalność.

Kto jest właścicielem??

Nabycie własności:

Hugo Grocjusz(szkoła prawa natury) podział na nabycie pierwotne i
pochodne.Pierwotne to jest nabycie własności,które nie jest powiązane z
sytuacją wcześniejszego właściciela, czyli ktoś staje się właścicielem nie
zależnie od tego że ktoś wcześniej był właścicielem i w k onsekwencji
niezależnie od ewentualnych ograniczeń które spoczywały na wcześniejszym
właścicielu.Ale również w ramach nabycia pierwotnego będą się mieściły
przypadki nabycia czegoś co nie miało wcześniej żadnego właściciela.
Pochodne zaś jest przykładem sukcesji syngularnej, czyli wstąpienie w pozycję
prawną dotychczasowego właściciela, to jest nabywca wstępuje w sytuację
prawną dotychczasowego właściciela.

*pierwotne, jest niezależne od istnienia i treści uprawnień jakiejś innej osoby.

*pochodne polega na tym,że jest to przeniesienie prawa własności przez dotychaczowego
właściciela na jego nabywce, tylko wtedy mogło nastąpić jeśli zbywcą był rzeczywisty
właściciel.

S

POSOBY PIERWOTNE

,

ICH CECHĄ JEST TO

,

ŻE NIE STOSUJE SIĘ DO NICH REGUŁA NEMO PLUS

IURIS AD ALIUM TRANSFERE POTEST QUAM IPSE HABET

.



Z

AWŁASZCZENIE

(

OCCUPATIO

)

– jest sposobem nabycia własności na rzeczach niczyich np.

zebranie owoców w lesie, polowanie, to co morze wyrzuciło.W technicznym wiec
sensie dotyczyło rzeczy niczyjich(res nullis).



N

ABYCIE POŻYTKÓW

(

FRUCTUS

)

–

POŻYTEK

,

RZECZ KTÓRA JEST UZYSKIWANA W DRODZE EKSPLOATACJI

GOSPODARCZEJ RZECZY GŁÓWNEJ

np. zerwanie jabłka ze swojej jabłoni, zwierzęta

upolowane, kopaliny. Rozumiano to dosyć szeroko.

o

Z chwilą odłączenia np. owoce, przez właściciela, posiadacz w dobrej wierze,
emfiteuta, – pożytek nigdy nie będzie rzeczą niczyją a więc zabezpieczamy się
przed zawłaszczeniem pożytków

o

Z chwilą objęcia (perceptio) – użytkownik, dzierżawca (ten który zawarł
umowę locatio conductio), dzierżawca musi szybko zebrać owoce bo jeśli je
ukradną to nie jemu a właścicielowi.



S

KARB

(

THESAURUS

)

– rzecz cenna, ukryta tak dawno, że zatarła się pamięć kto jest

właścicielem, utrwaliły się dwa poglądy: 1. Należy ustalić kto znalazł skarb jako
pierwszy 2.Skarb jest ściśle powiązany z gruntem.Zastosowanie reguły właściwej dla
zawłaszczenia. Utrwalił się pogląd, że skarb staje się w połowie własnością tego kto
znalazł i tego kto jest właścicielem gruntu.



P

OŁĄCZENIE RZECZY

(

ACCESSIO

),

KIEDY ZOSATĄŁY POŁĄCZONE OBIEKTY NALEŻĄCE DO

2

RÓŻNYCH

WŁAŚCICIELI

:

o accessio cedit principali w stosunku do ruchomości, dołączone, przyłączone

podąża za pierwotnym, rzeczą główną.

o superficies solo cedit (to co zostało trwale połączone z gruntem przypada do

niego) w stosunku do nieruchomości, np. posadzenie zboża, budowa budynku.
Co jeśli obiekt dołączony obiekt ma większą wartość niż grunt ?

o

Jest jeszcze trzeci możliwość że rzeczy nie da się rozdzielić rzeczy głównej i
przyłączonej powstaje współwłasność.



P

RZETWORZENIE

(

SPECIFICATIO

)

KIEDY Z MATERIAŁU OSOBY

A

WYKONANO PRZEDMIOT OSOBY

B

Pojawia się pytanie co decyduje o tożsamości rzeczy??

o Sabinianie – właściciel materiału
o Prokulianie – przetworca i w konsekwencji dochodzi do zawłaszczenia

Forma czy materia?? Materia?? Różne molekuły ?

Kompromisem była

media sententia

– czy da się przywrócić? Jeśli da się

przywrócić to nie zmieniają się uprawnienia a jeżeli nie da się to wytwórca
staje się właściciele.



Z

ASIEDZENIE

(

USUCAPIO

)

JEST TO NABYCIE WŁASNOŚCI PRZEZ DŁUGOTRWAŁEGO POSIADACZA

,

KTÓRY

SPEŁNIŁ PEWNE WYMAGANE PRAWNIE PRZESŁANKI

.

Istniało inne określenie „longi temporis praescriptio” – od Justyniana, dokonał
modyfikacji instytucji nabycia własności przez długoterminowe posiadanie. Od
Justyniana usucapio to zasiedzenie i odnosiło się do ruchomości a longi temporis
praescriptio do nieruchomości. Jednakże do Justyniana usucapio oznaczało
zasiedzenie według ius civile, a longi temporis praescriptio uprawnienia na gruntach
prowincjonalnych.

Tak wiec zasiedzenie to jest nabycie własności przez długotrwałego posiadacza, który spełnił
pewne wymagane prawnie przesłanki i właśnie w rozważaniach glosatorów zebrano te
przesłanki (res habilis, titulus, fides, possessio, tempus) wg. Tego schematu zasiedzenie to
przypadek nabycia cudzej własności jeśli są spełnione wszystkie przesłanki:



res habilis – można było nabyć taką rzecz, która miała zdolność bycia nabytą przez

zasiedzenie. Czy każdą rzecz można było nabyć w drodze zasiedzenia. Wyłączano res
extra commercium – własności na morzu, oceanie, akwedukcie, budynkach
publicznych. Wyłączono również z zasiedzenia rzeczy skradzione. Czy można nabyć
przez zasiedzenie rzecz kupioną od złodzieja (na początku taka możliwość istniała
jednak z czasem odstąpiono od tego rozwiązania).



Titulus – chodzi o tytuł w oparciu o który nabyto posiadanie rzeczy, w drodze

zasiedzenia można było posiąść tylko taką rzecz, którą objęto w akceptowany przez
porządek prawny sposób (umowa sprzedaży, darowizna, wykonanie legatu,
ustanowienie posagu itd.), zawsze początek posiadania musiał być akceptowany przez
porządek prawny. Z czasem odstąpiono od takiej koncepcji (kupno od osoby
niepoczytalnej „tytuł mniemany”).



Fides – [dobra wiara – przekonanie tego który nabywa w posiadanie, że nie narusza

czyichś uprawnień]



Possessio – nigdy detentor nie stanie się właścicielem, w PL tylko posiadacz

samoistny może stać się właścicielem w drodze zasiedzenia



Tempus – 10 lat w tej samej prowincji, 20 lat w różnych prowincjach i inne. Do

dzisiaj w regulacji zasiedzenia są obecne.

S

POSOBY NABYCIA POCHODNEGO WŁASNOŚCI

,

POLEGAJĄ NA TYM ŻE NASTĘPUJE SUKCESJA CZYLI

WEJŚCIE NABYWCY WŁASNOŚCI W SYTUACJĘ PRAWNĄ POPRZEDNIEGO WŁAŚCICIELA

.

T

O OZNACZA

ŻE JEŻELI ON NABYWA JAKIEŚ PRAWA WŁASNOŚCI WRAZ Z OGRANICZENIAMI TO TE OGRANICZENIA

DOTYCZEĆ TEŻ BĘDĄ NOWEGO NABYWCY

.W

ZWIĄZKU Z NABYCIEM POCHODNYM WYKSZTAŁCIŁY SIĘ

PEWNE REGUŁY I ZASADY USPRAWNIAJĄCE FUNCJONOWANIE TEGO NABYCIA

:

1.Reguła „nemo plus iuris ad alium transfere potest quam ipse habet”

– nabycie pochodne

własności możliwe skutecznie jedynie wtedy jeżeli zbywcą jest właściciel.

2.Reguła że możemy zbyć tylko to co jest nasze.

W jaki sposób mamy to uczynić?? Czyli jakie przesłanki muszą być spełnione aby przenieść
coś co jest nasze na inną osobę???

W antycznym prawie rzymskim istniały 3 sposoby przeniesienia własności (Dwa pierwsze
były czynnościami abstrakcyjnymi w związku z czym zostały przenosiły własność i inne
prawa władcze bez uprzedniego do prawa poklasycznego zostały zniesione przez Justyniana):

Mancipatio

, dotyczyło przeniesienia własności na res macipi, zostało zniesione bo

korzystanie z tego sposobu przeniesienia własności w praktyce prawnej było bardzo
uciążliwe. Istota tego aktu formalnego nazywanego mancipatio którego trzeba było dopełnić
ażeby przenieść własność na res mancipi polegała na tym że w obecności 5 świadków trzeba
było na wadze dokonać odważenia zapłaty za nabywaną rzecz.Techniczne przeprowadzenia
takiej tranzakcji było uciązliwe bo jak ktoś nabywała woła to musiał na wadze położyć np.32
kg a gdy przedmiotem była działka to aż 3,5 tony.

In iure cesio

,dotyczyło przeniesienia własności na res macipi, zostało zniesione bo

korzystanie z tego sposobu przeniesienia własności w praktyce prawnej było bardzo
uciążliwe.Pozorny proces windykacyjny, polegający na odstąpieniu praw przed pretorem lub
namiestnikiem prowincji.

Traditio,

przetrwało jako jedyne, oznaczało czynność kauzalną czyli swoją skuteczność

przeniesienia właśności uzależniającą od istnienia kauzy,ważnej podstawy przysporzenia.Był
obecny w antycznym prawie rzymskim już od okresu archaicznego jako sposób przeniesienia
własności na res nec mancipi. Np. można było przenieść własność obrazu.

Dorobkiem dyskysji prawniczej było przekonanie że przejście własności poprzez traditio
wymaga łącznego wystąpienia 2 przesłanek:

1.

Iusta causa traditionis

-wymaga istnienia słusznej przyczyny, podstawy która to uzasadnia

przeniesienie własności.Sprzedaż, darwizna, zapis testamentowy. Co nią mogło być??

Np. kontrakt sprzedaży

2.

Przeniesienie posiadania

, jeżeli dotyczasowy właściciel przekazał rzecz nabywcy,to ten

stawał się nowym właścicielem.

Traditio było wiec po zniesieniu przez Justyniana mancipatio i in iure cesio jedynym
sposobem przenoszenia własności.

Były 2 stanowiska określające charakter prawny rzymskiego traditio:

1.Traditio było czynnością faktyczną, polegającą na tym że faktycznie przenosi się
posiadanie. Przeniesienie własności powiązane jest z ekonomiczną racjonalnością. Czy
jest uzasadnione ekonomicznie? Racjonlane ekonomicznie by nabywca stał się
właścicielem.

Znalazło istnienie w 2 poglądach:

-Pierwszy mówi o tym, że jest przekonanie iż muszą być spełnione 2 przesłanki aby doszło do
przeniesienia własności(Obecne dziś w ABGB):

*titulus, zastąpiło to co w antycznym prawie rzymskim oznaczało causa, musi istnieć tytuł
uzasadaniający przejście właśności

*modus, używane w prawie powszechnym zamiast traditio,musi mieć miejsce przeniesienie
posiadania.

-Drugi pogląd, stanowisko zwycieżyło w szkole prawa natury(nurt wyrosły w XVII-XVIII
wieku który jest jakimś rozwinięciem holenderskiego usus modernus), i to jest pogląd według
którego przeniesienie własności następuje w oparciu o samą umowę zobowiązującą do
przeniesienia własności, jeżeli dotyczy to rzeczy oznaczonych indywidualnie.Skoro traditio
jest czynnością faktyczną w tym przypadku opartą o umowę o podwójnym skutku, to ważne
jest to że strony zawarły umowe i tam wyraziły zamiar przeniesienia własności konkretnej
rzeczy.Obecne dzis w Kodeksie Cywilnym I Code Civil.

2.Sformuowany w XIX(Fryderyk de Savigny) wieku, mówiący iż traditio to jest
szczególna umowa, która ma 1 element treści zgodny zamiar przeniesiania własnosci, a
wiec jest przykładem umowy rzeczowej.

Doprowadziło do ukształtowania zasady abstrakcyjności, jej istota polega na tym że sama
umowa rzeczowa prowadzi do przejścia własności, a więc skuteczność przejścia własności
jest niezależna od od podstawy której się własność przenosi.Obecne współcześnie w
niemieckim BGB. Wartością która ma znaczenie fundamentalne jest pewność obrotu.

Jak ocenić sytuacje kiedy zbywca nie jest właścicielem????

Czy kupując rzecz od kogoś kto nie jest właścicelem, kim jesteśmy?? jaki jest nasz status??

Jesteśmy posiadaczem.

Jest wiec pytanie czy możemy kiedyś objąć rzecz??

Wiec jeśli nabyliśmy rzecz w dobrej wierze nawet od niewłaściciela i używaliśmy tą rzecz to
i tak możemy stać się posiadaczem tej rzeczy( poprzez np. zasiedzenie)

Jak długo musimy być posiadaczem żeby stać się właścicielem ??

Według prawa justyniańskiego potrzeba na to 3 lata.

A więc jestem właścicielem i będę korzystał z takiej ochrony prawnej jaka przysługuje
właścicielowi.

P

OWSTAŁY JEDNAK TAKIE INSTYTUCJE KTÓRE MIAŁY CHRONIĆ MNIE JAKO POSIADACZA W DOBREJ WIERZE KTÓRY

NABYŁ RZECZ OD NIEWŁAŚCICIELA

,

PRZED UPŁYWEM OKRESU ZASIEDZENIA

.

1.Actio Publiciana,powództwo publicjańskie to była skarga,która opierała się na fikcji, że przypadku
tego nabywcy w dobrej wierze upłynął już czas konieczny do nabycia własności w drodze zasiedzenia,
polegała na tym że już w 1 sekundzie upłynął ten czas konieczny do objęcia w posiadanie.Czyli
przyjmujemy fikcję że trzeba nas traktować jako właściciela. Ta skarga była dość łagodnym odejściem
od zasady „nemo plus iuris ad alium transfere potest quam ipse habet”.

Ochrona własności:

Co może właścicel gdyby jakaś osoba 3 pozbawiłą go albo utrudniała mu korzystanie z
przedmiotu własności.

Są 2 instrumenty prawne:

Rei vindicatio-skarga wydobywcza

Ważny jest opis tej skargi, posługujemy się dwoma pojeciami:

LEGITYMACJI CZYNNEJ

: zdolność do tego aby skutecznie skożystać z określonej skargi.

Kto możę z niej skorzystać???

Osoba która może skutecznie wystąpić z dana skarga to właściciel nieposiadajacy, który
w ramach sporu udowodnił swoją własność. Jak nabył pochodnie to oprócz tego wykazania
właności musiał wykazać też że ten od którego my nabyliśmy też był właścicielem.A w
przypadku nabycia pierwotnego trzeba wykazać że kupiłem, uiściłem zapłate, i objąłem w
posiadanie.

LEGITYMACJI BIERNEJ

: zdolność osób do występowania w charakterze pozwanego czyli chodzi o

osoby przeciwko którym można skutecznie wystąpić z ta skarga.

*W procesie legisakcyjnym pozwanym był posiadacz,który twierdził że jest
posiadaczem,dokonał kontrwindykacji , czyli w sposób uroczysty powiedział że jest
właścicielem. Stawały naprzeciwko siebie 2 strony i obie twierdziły że są
właścicielami.Rozstrzygniecie wiec polegało na tym kto kłamie a kto mówi prawdę.

*W procesie formularnym nastąpiły zmiany pozwanym był posiadacz, czyli ten kt óry rzeczą
włada w zamiarze zatrzymania jej dla siebie

W toku dyskusji prawniczej powstało pytanie czy legitymowanym biernie może być tylko
posiadacz czy także detentor??

Każdy kto rzeczą włada i posiadacz i detentor jest legitymowany biernie.Za justyniania nawet
rozciągnięto to na posiadaczy fikcyjnych(zniszczył rzecz, wyzbył się podstępnie rzeczy),

czyli osoby które zachowywały się tak jakby były właścicielami by rzeczywisty posiadacz
mogł z tej rzeczy korzystać, można było od nich rzadac zapłaty pieniężnej.

Czego za pomocą rei vindicatio można było się domagać???

1.Chodziło przede wszystkim o wydobycie rzeczy, czyli odzyskanie posiadania rzeczy
przez własciciela !!

2.Roszczenie właściciela z tytulu pożytków pobranych przez pozwanego (problem
korzyści uzyskanych z danej rzeczy)

3. Przeciwroszczenia pozwanego z tytulu poniesionych na rzecz nakładów (problem
wydatków poczynionych na dana rzecz)

2.Korzyści mieszczone pod szyldem pożytków(fructus) to np. zebranie owocow z sadu,
pobieranie czynszy ze swojego mieszkania

Czy posiadacz musi zwrócić pożytki jakie osiągnął czy zapłacić wartość pożytków które już
skonsumował??

a) Posiadacz w dobrej wierze (działa w przekonaniu że nie narusza niczyich uprawnień)
nabywał je na własność a wiec generalnie nie musi płacić pożytków ale od Dioklecjana kiedy
był obowiązek wydania owocow jeszcze nie zużytych.

b)Posiadacz w złej wierze (działa w przekonaniu że narusza czyjeś uprawnienia) musiał
wydać wszystkie owoce, oraz musi zapłacić wartość pożytków których zebrał i zużył ale i te
które nie zebrał w skutek swojej niestaranności.

3.Wydatki(impensae) poniesione przez posiadacza na daną rzecz:

a.) Z tytulu nakładów podnoszących wartość rzeczy, posiadaczowi w dobrej wierze

przysługiwało prawo zatrzymania rzeczy dopóki właściciel nie zapłaci równowartości
tych nakładów (ius retentionis), ponadto wszyscy tacy posiadacze mieli prawo
oderbrania tych nakładów które można odłączyć od rzeczy oczywiście o ile dalo się to
przeprowadzic bez uszkodzenia rzeczy głównej (ius tollendi)

Np. postawienie rzeźby w ogrodzi który trzeba oddać.

b.)Konsylitorzy poruszyli ten temat i tak Bartolus de Saxoferto podzielił nakłady na
3grupy:

1.Zwrot nakładów koniecznych (impensae necessariae) podtrzymujących wartość
rzeczy,należy je więc poczynić aby rzecz w ogóle istniała, prawo to przysluguje każdemu
posiadaczowi nawet w złej wierze. Np. Żywienie zwierzęcia

2.Zwrot podnoszących wartość nakładów użytecznych (impensae utiles) podnoszą wartość
rzeczy np. naprawa domu, zmeliorowanie pola , może rzadać je tylko posiadacz w dobrej
wierze.

3.Zwrot nakładów zbytkowych (impensae voluptuariae) ta sama zasada jak można je
odłączyć bez uszkodzenia rzeczy głównej to każdy posiadacz może je sobie zatrzymać są to
nakłądy o walorze jedynie estetycznych.

Actio negatoria- powództwo negatoryjne:

L

EGITYMACJA CZYNNA

- właściciel posiadający ale jest naruszany w swym prawie, doznaje

zakłóceń przez osobę 3.

L

EGITYMACJA BIERNA

- osoba która rosci sobie prawo do określonego korzystania z cudzej

własnosci.

Np. ktoś przechodzi przez moje pole?? Z czego mogę skorzystać??

Zarówno z actio negatoria jak i interdyktów posesoryjnych, jednakże łatwiej skorzystać z
interdyktów bo są pozaprocesowe i nie trzeba udawadniać prawa własności, trzeba
udowodnić fakt tego zakłócenia spokojnego posiadania.

Po co więc actio negatoria??

Wprawdzie actio negatoria jest trudniejsze ale wyrok ma bardziej definitywne skutki. U
podstaw sporu może leżeć bowiem same naruszanie tego naszego prawa albo sytuacja że
naruszający działa w przekonaniu że mu przysługuje prawo do tego naruszenia na skutek
istnienia jakiegoś ograniczonego prawa rzeczowego.

Uruchomienie procesu actio negatoria powduje iż tą osobę naruszającą będzie obowiązywał
zakaz lub nakaz koreślonego zachowania, ale w wyroku będzie też uwzględnione że tej
osobie nie przysługuje prawo naruszania mojej własności.

Stwierdzenie ze własność jest wolna od obciążeń,osiagniecie stanu rzeczy jaki nastąpiłby w razie
usuniecia naruszenia własności już w chwili stwierdzenia sporu (wystepujac z ta skarga powód-
właściciel musiał wykazac prawo własności, zmierzał do ustalenia przez sąd że własność nie ma
obciażeń, kolejnym krokiem było to żeby właściel mogł korzystać ze swojej własności bez zakłóceń)

Sens praktyczny jest taki że ona pomaga ustalić że własność jest wolna od obciążeń,

3 elementem triady władztw jest

Iura in re aliena- prawa na rzeczy

cudzej, czyli ograniczone prawa

rzeczowe

W kontekście tych praw osobom posiadającym wycinek uprawnień właścicielskich
przysługuje skarga Actio Publicana.

Jaką mogą mieć postać nakądane na właściciela ograniczenia?????

I czy ta lista jest zamknięta??? Czy też można sobie tworzyć dowolne ograniczenia praw
rzeczowych???

W antycznych dyskusjach rzymskich nie istnieje numerus clausus, czyli zasada
ograniczonego katalogu praw rzeczowych, jest to więc katalog otwarty, oparty na pewnych
schematach występujących w obrocie. Jednakże w XIX wieku i w obecnych porządkach
prawnych kwestionuje się owe kwestie mówiąc że katalog ten jest zamknięty.

W związku z tymi schematami wyodrebnia się cztery rodzaje ograniczeń praw rzeczowych:

1.Służebność

2.Superficies

3.Emfiteuza

4. Zastaw

1. Służebności – servitutes

Ex post możęmy pokonać podziału służebności na:

*Służebności gruntowe: uprawnieni względem gruntu, względem nieruchomości która
należy do innej osoby.Trwają one w sposób nieograniczony rzeczowo, trwa mimo zmiany
właścicela są wieczyste.

Grunt panujący czyli władnący

Grunt obciążony czyli służebny

Np.I tak dwie sasiadujace ze sobą nieruchomości i jedna nie ma dostępu do drogi publicznej
w interesie tej dzialki ustanowimy prawo przejazdu przez działkę obok.

*Służebności osobiste: uprawienie konkretnej osoby do cudzej rzeczy,o charakterze
dożywotnim do końca życia tej konktetnej osoby, nie być przekazana innej osobie.

Np. ktoś daje mi służebność mieszkania, mogę tam mieszkać ale jak umre to spadkobiercy nie
mogą tam mieszkać.

Konflikt miedzy uprawnionym a właścicielem jest uniwersalny i jest porządkowany
przez pewne zasady:

1.Służebność nie może polegac na dzialaniu np. przy służebności drogowej właściciel gruntu
godzi się na przejazd ale nie musi tego przejazdu remontować ,wyjątkiem jest służebność
gruntu miejskiego gdy jedna konstrukcja była wsparta druga i uznano ze właściciel obciążony
musi dokonywać remontu

2.Nie może być służebności na służebności

3.Nikt nie może mieć służebności na rzeczy własnej

4.Służebności należy wykonywac oględnie.

Minimalizacja obciążeń właściciela, wybiera się te rozwiązania które są korzystniejsze
dla właściciela.

Reguły ogólne dotyczące służebności gruntowej:

1.Służebności gruntowa jest tylko dla gruntow które sąsiadują ze soba.Musi być wspólna
granica.

2.I tylko gdy istnieje trwale uzasadniona przyczyna(perpetua causa), trwała przyczyna
ustanowienia służebności gruntowej.

*Służebności gruntowe dziela się na:

Służebności wiejskie:

iter

obejmowały one uprawienia do przejscia lub przejazdu konno

przez cudzy grunt,

actus

czyli prawo przepedu bydła

via

uprawniajaca do przejazdu wozem,

aguae ductus

prowadzenie wody przez cudzy grunt. Powstały najwcześniej już w okresie

przed urbanizacją rzymu, były zaliczne do res mancipi.

Służebności gruntów miejskich:

Powstały prawdopodobnie po pożarze rzymu spowodowanym

najazdem Galów w 387 r. p.n.e.

Fluminis

uprawnienie do odprowadzaniu wody deszczowej

przez grunt sąsiada za pomocą rur, albo

oneris ferendi

wsparcie konstrukcji budynku na

ścianie budynku sąsiada,

proicendi protegendive

prawo do budowania wykuszu wkraczającego

w grunt sąsiada.

Powstawanie służebności gruntów wiejskich:

1.Akty formalne:macipatio i in iure cesio

2.Służebności, które nie były służebnościami gruntów wiejskich w rozumieniu ius civile
powstawały w sposób nie formalny.

3.Czasem służebność mogła być ustanowiona z mocy ustawy.

4.Powstało pytanie czy możlwe jest nabycie śłużebności poprzez zasiedzenie, czyli jeżęli ja
będę przechodził przez pana grunt często i pan się nie będzie sprzeciwiał to czy powstanie
służebność przewodu lub przejazdu??

Był akceptowany w prawie reublikańskim zosał następnie odrzucone szczególną ustawą
zwaną Italia, odtąd nieformalna umowa rzeczowa, jako czynność prawna taka służebność
przez zasiedzenie była zakazana.

Ochrona służebności gruntowej:

Legitymowany czynnie- osoba utrzymująca że jest ustanowiona określona służebność.

Legitymowany biernie- właściciel gruntu, który sprzeciwia się określonemu ograniczeniu.

Cieżar dowodu spoczywał na powodzie.

Uprawnionemu do służebności zaś przysługiwała skarga nazywana Vindicatio servitutis-
traktowane podobnie do własności, okres przedklasyczny i klasyczny.

W prawie poklasycznym doszła 2 nazwa tej skargi która jest obecna do dzis.

Artus confessoria-skarga uznająca prawo na rzeczy cudzej.

*Służebności osobiste pojawiają się w III w.p.n.e

Pojawiały się w różnym kontekście gospodarczym, pierwszą z tych służebności była
służębność

użytkowania(ususfructus)

rozumiana jako prawo do używania cudzej rzeczy i

pobierania z niej pożytków bez naruszenia substancji rzeczy. Czyniono tak by zapewnić
małożonce dochód do czasu trwania jej egzystencji po jej śmierci prawo użytkowania
wygasało(np. dając jej pole do użytkowania).Można przy pomocy użytkownia również
alimentować. Można było odstapic odpłatnie lub darmowo, tylko faktyczne wykonywanie.Nie
można sprzedać rzeczy uzytkowanej można ewentualnie ja odstapic np.płody z sadu będzie
ktoś inny pobierał.

Jakgdyby użytkowanie (quasi-ususfructus)

chodziło o to że przekazywano

rzecz zużywalną często pieniądze.Po to by zwrócono nie taką samą rzecz ale podone rzeczy,
taką samą ilość.Dawał możliwości których nie miała umowa pożyczki.

Powstały pewne inne służebności osobiste:

*Prawo używania(usus)

, polgała na używaniu i pobieraniu pożytków wyłącznie przez

beneficienta.

*Służebnośc mieszkania(habitatio)

, mieszkanie jako takie nie przynosi pożytków.Czy w

tym mieszkaniu może mieszkać tylko sam uprawniony czy z całą rodziną?? Czy wdowa może
mieszkać ze swoim następnym mężem?? Uznano że wolność do zawarcia małżeństwa jest
ważniejsza od śłużebności osobistej i że można mieszkać z małżonkiem. W oparciu o takie
casusy właśnie zostało z prawa używania wyodrebnione prawo służebności mieszkania.

2.Emfiteuza –dzierżawa wieczysta gruntów rolniczych

W czasach republiki dziedziczna i zbywalna dzierżawa gruntow prowincjonalnych gminnych
i państwowych powstała po to by zagospodarować obszary słabsze rolniczo, by nie leżały
odłogiem,od czynszu vectigal zwane

ius in agri vectigales

.

W prawie późnoklasycznym pojawia się słówko

emfiteuza

.jako ukształtowane prawo

rzeczowe została ukształtowana dosyć późno, dochodzi do skutku poprzez zawarcie
kontraktu emfiteutyczny, w ramach którego właścicel przekazywał grunt emfiteucie, w
zamian za co otrzymywał corocznie czynsz którego wyskość była ustalona w konkrakcie i
była nie zmienna, jeśli nie płacił go przez 3 lata tracił uprawnienia do gruntu.Zawarcie
kontraktu wiązało się z tym że emfiteuta musiał ten grunt uprawiać.Istnieała również
klauzula niepograszalności gruntu, otóż pogorszenie powodowało rozwiązanie umowy.
Były też i bardziej szczegółowe uregulowania co byłoby uprawiane, przez co kształtuje się
sytuację gospodarczą.Emfiteuza jest prawem zbywalnym,(to uznał cesarz Zenon w 480
r.)czyli będzie podstawą dobrobytu jego rodziny, może sprzedać swoje prawo, właściciel
miał prawo pierwokupu, jak nie skorzystał to miał prawo do 2% rządanej ceny.

W okresie V-VI wieku:

Czynsz emfiteutyczny miał charakter często symboliczny dlatego emfiteuta często był
uznawany za właściciela.

W średniowieczu dostrzeżono że ten sam grunt może mieć 2 właścicieli(właściciela i
emfiteute), dostrzegając to powstała konstrukcja własności podzielonej.

Środki ochrony:

W II/IV w.pretor przyznal dzierżawom wieczystym ochrone posesoryjna w postaci

interdyktu uti possidetis

oraz wzorowaną na windykacji skuteczna przeciw wszystkim

skarge

in rem

.

3.Superficies-umowa wieczysta – prawo zabudowy

Superficies(powierzchnia) solo cedit- to co jest trwale połaczone z gruntem przypada
wlascielowi gruntu.Wiąże się ściśle z

prawem zabudowy

, polgało na tym że superficiariusz

budował dom na pewnym gruncie w zamian za uiszczenie czynszu jego właścicielowi, czyli
jest to uprawanienie o charakterze zbywalnym i dziedziczne do korzystania z w pewnej
wyodrebnionej powierzchni tak długo jak płaci się czynsz, a więc właściciel pobierał
umiarkowany czynsz roczny, tak długo jak był płacony czynsz tak długo właściciel domu
mogł w nim mieszkać.Jeśli chodzi o grunty gminne nazywał się vectigal a na gruntach
prywatnych solanium. Przy zbyciu tego prawa superficiariusz nie musiał informować o tym
właściciela gruntu.Z praktycznego puntu widzenia prawo do zabudowy było korzystne w

przypadku gdy ktoś nie miał pięniedzy na grunt a miał na wybudowanie domu. Kontynuacją
tej konstrukcji jest użytkowanie wieczyste w prawie polskim.

Ochrona której podlegał superficiariusz był podobna do ochrony właścicielskiej:

1. Skarga rzeczowa petytoryjna in factum.

2. Ochrona posesoryjna-interdykt de superficiebus przyznawano od przypadku do przypadku.

3.A przy kupnie prawa zabudowy od niewłaściciela skarga Publiciańska.

4.Zastaw:

Rozwoj historyczny :

Fiducia cum creditore- przeniesienie własności na zabezpiecznie, przeniesienie własności na
swojego wierzyciela, jest to tzw. powiernicze przeniesienie własności, w prawie
justyniańskim nei jest już obecne

Pignus- zastaw reczny, dłużnik przekazywal dla zabezpiecznia swojego zobowiązania
przekazywal wierzycielowi jakas rzecz we faktycznym wladaniu jakas rzecza w chwili
przekazania wierzyciel orzymywal prawo do uzytkowania danej rzeczy

Hypotheca- zastaw umowny, strony określały rzecz która stanowi zabezpieczenie wierzyciela
lecz zostawala ona u dłużnika

Realizacja prawa zastawu: sytuacja kiedy dłużnik nie wykonał ciążącego na nim
zobowiązania.

Strony mogą postąpić tak:

-pactum de vendendo: porozumienie co do sprzedaży ewentualną nadwyżkę można oddać
wierzycielowi, pierwotnemu właścicielowi rzeczy

-lex commissoria: klauzula przypadku, w IV w zakazano tej możliwości w prawie rzymskim,
jeśli dług nie będzie wykonany to przedmiot zastawiony przejdzie na własność.

-pactum antichreticum:zastaw antychretyczny, rzecz oddana w zastaw przynosi jakieś pożytki

*Koniec prawa rzeczowego