Kolokwium na ostatnim wykładzie
Ocena końcowa = 0,6 kolokwium + 0,4 ćwiczenia
Konsultacje 213/9 obok dziekanatu piątek 14:00-15:30
Literatura:
Wstęp do nauk prawnych lub Podstawy prawa – podręcznik NIE DLA PRAWNIKÓW (może być dla ekonomistów)
- Jolanta Jabłońska-Bońca Wstęp do nauk prawnych Poznań 1994
21.10.2013r
Prawo:
Znaczenie przedmiotowe : to zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych (generalne odnosi się do nieograniczonej liczby adresatów; abstrakcyjne to zachowanie powtarza się wielokrotnie) ustanowionych albo uznanych (uznane istniało wcześniej np. zasady obyczajowe) w odpowiedniej formie przez kompetentne ograny państwowe (każdy organ musi mieć podstawę w prawie), których przestrzeganie i realizowanie zabezpieczone jest zorganizowanym przymusem państwowym
Prawo wewnętrzne (krajowe)
Prawo międzynarodowe
(międzypaństwowe)
Podmiot (ma prawa i obowiązki)
Podmiot
1) osoba fizyczna (od urodzenia do śmierci;
1) państwa (ludność, terytorium, władza
może być poczęty, ale pod warunkiem, że
efektywna, zdolność do utrzymywania
urodzi się żywy)
stosunków międzynarodowych)
2) osoby prawne (forma zorganizowanej
2) organizacje międzynarodowe,
działalności człowieka dysponująca
międzyrządowe (powstają na podstawie
wyodrębnionym majątkiem, działająca aby
umowy między państwami, podmiot wtórny;
osiągnąć cel gospodarczego np. spółka
dużo więcej niż państw; ONZ, UE)
akcyjna, spółka z ograniczoną
* organizacja międzynarodowa pozarządowa
odpowiedzialnością, spółdzielnia,
NIE JEST PODMIOTEM (Międzynarodowy
stowarzyszenie, gmina, parafia, szkoła
Komitet Czerwonego Krzyża, Intertanko)
wyższa; osoba prawna może być podmiotem
tych samych praw co osoba fizyczna
[różnice: sposób zawierania umów; osoby
prawne nie mogą być podmiotem praw
opiekuńczych i rodzinnych; powstanie osoby
prawnej w momencie wpisu do rejestru, a
koniec w momencie wykreślenia z rejestru])
1
Źródła
1) ustawa (akt prawa powszechnie
1) umowy międzynarodowe (zgodne
obowiązującego ustanowiony przez
oświadczenie woli co najmniej dwóch
parlament w określonym trybie;
podmiotów prawa zmierzające do
rozporządzenia wydawane przez władzę
osiągnięcia jakichś skutków prawnych
wykonawczą)
[powstanie, wygaśnięcie bądź zmiana treści
zobowiązania]; np. odstąpienie terytorium
przez jedno państwo i przyjęcie go przez
inne)
2) zwyczaje międzynarodowe (jednolita
praktyka powszechnie uznana za prawo; Ci,
którzy je tworzą muszą go przestrzegać; Rada
Bezpieczeństwa może zająć się sporem
międzynarodowym, podejmuje decyzje aby
nie dopuścić do konfliktu zbrojnego, nie
rozstrzyga)
Prawa obowiązujące w prawie krajowym i międzynarodowym
a) prawo bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) – obejmuje przepisy prawne, które każdy podmiot musi bezwzględnie respektować, nie mając możliwości uchylenie zastosowania przez własne oświadczenie woli [całe prawo karne]
b) prawo względnie obowiązujące (ius dispositivum) – zastosowanie może być w konkretnym przypadku wyłączone przez oświadczenie woli zainteresowanego podmiotu
[prawo cywilne stosuje się do stosunków majątkowych równorzędnych podmiotów, część przepisów jest bezwzględnie obowiązująca]
Norma – zasada postępowania
28.10.2013r
Norma prawna – taka norma, która jest generalna i abstrakcyjna ustanowiona lub uznana przez upoważniony organ państwowy
Przepis prawny – artykuł, paragraf, ustęp, punkt, zdanie jakiegoś tekstu prawnego; w jednym przepisie może być wiele norm.
2
→ kara
–zasadnicze [art. 37 Kodeksu Karnego pozbawienie wolności, art. 34 KK ograniczenie wolności, art. 33 KK kara grzywny]
–dodatkowe [art.40 KK pozbawienie praw publicznych , art. 50 KK podanie wyroku do publicznej wiadomości, art. 42 KK zakaz prowadzenie pojazdów mechanicznych]
→ egzekucja
[eksmisja lokatora z lokalu bezprawnie zajętego, komornik przeprowadza egzekucję na majątku sprawcy szkody, komornik dokonuje egzekucji na sprawcy szkody bądź jego opiekuna prawnego]
→ nieważność
[nieważność czynności prawnej dokonanej na osobie chorej umysłowo, zatajanie informacji przed zawarciem związku małżeńskiego]
Hierarchia źródeł prawa polskiego
1)Konstytucji RP – najważniejszy dokument prawny; zapewnia bezpieczeństwo, ochronę praw, zawiera także obowiązki obywateli; powołuje główne organy państwa i nadaje im kompetencje
2)Umowy międzynarodowe – takie, które są ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie np.
traktat akcesyjny RP
3)Prawo stanowione przez organizację międzynarodową – prawo wspólnotowe wtórne
[rozporządzenia wspólnotowe i dyrektywy]
4)Ustawy – akt prawa powszechnie obowiązującego ustanowionego przez parlament 5)Umowy międzynarodowe inne [np. umowy między ministrami, bez udziału sejmu]
6)Rozporządzenia – wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego w celu wykonania tego upoważnienia i w jego granicach
7)Prawo miejscowe (lokalne) -prawo stanowione przez organy rządowe terenowe (wojewodowie, dyrektorzy urzędów morskich) lub organy samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego(podatki lokalne)
3
Jest to katalog uporządkowany hierarchicznie, w razie sprzeczności pierwszeństwo mają pochodzące z aktu prawnego wyższego rzędu. Jest to zamknięty katalog źródeł prawa, nic spoza niego nie jest źródłem prawa.
Gałąź prawa – kompleks norm regulujących pewną sferę stosunków społecznych a) prawo cywilne, karne, administracyjne, międzynarodowe, konstytucyjne
[reguluje zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego, określa organizację, kompetencje, formy działania administracji publicznej oraz organów wymiaru sprawiedliwości, reguluje także podstawowe prawa i obowiązki obywateli]
[prawo handlowe zostało wyodrębnione z prawa cywilnego]
b) prawo materialne [prawa i obowiązki podmiotów praw] i prawo formalne
[określa sposób realizacji tych praw, prawo procesowe]
Prawo cywilne
Prawo karne
Prawo
administracyjne
Prawa materialne
Kodeks Cywilny
Kodeks Karny
-
Prawa formalne
Kodeks
Kodeks
Kodeks
Postępowania
Postępowania
Postępowania
Cywilnego
Karnego
Administracyjnego
Prawo konstytucyjne duża szerokość regulacji, duża ogólność
• państwo prawne – obejmuje zasadę
podziału władzy (wykonawcza,
ustawodawcza i sądownicza),
zwierzchnictwa konstytucji, niezależność
sądów i niezawisłość sędziów, naczelną
rolę w systemie prawa stanowi ustawa
Prawo powinno być przestrzegane przez wszystkich adresatów, przede wszystkim przez organy państwa.
• Vacatio legis
• Ochrona praw nabytych
• Zasada określoności prawa – jasne i
zrozumiałe przepisy
4
• zasada proporcjonalności – zakaz nadmiernej ingerencji w sferę uprawnień obywatela
Obowiązywanie prawa w czasie, przestrzeni i co do osób
norma prawna obowiązuje jeżeli została ustanowiona w odpowiedniej formie i trybie przez kompetentny podmiot, powinna wejść w życie, nie została formalnie uchylona, nie jest sprzeczna z żadną inną prawnie obowiązującą normą, a jeśli była sprzeczna to nie utraciła mocy na podstawie reguł wykładni
w państwach unitarnych akty prawne wydane przez centralne i naczelne organy państwa obejmują całe terytorium; organy terenowe wydają akty miejscowe (prawo obowiązuje na statkach i w samolotach danego państwa)
prawo krwi (obywatelstwo po rodzinach) i prawo ziemi (jeśli obywatel urodzi się na danej ziemi staje się obywatelem tego państwa)
terytorium państwa obejmuje terytorium lądowe( jeziora, wody śródlądowe), przestrzeń powietrzna nad terytorium lądowym i wodami terytorialnymi, wody terytorialne
granica to płaszczyzna przebiegająca poprzez linie granic, terytorium to bryła
obowiązywanie prawa co do osób – prawo stosuje się do osób znajdujących się na terytorium jego obowiązywania
osoby bez obywatelstwa (bezpaństwowcy) np. po rozpadzie Republiki Łotewskiej Rosjanie mieszkający tam nie mają obywatelstwa
Wykładnia prawa
a. typu walidacyjnego – pytamy czy jakaś norma N w czasie C obowiązuje w systemie S
b. typu interpretacyjnego - jaka jest treści i zakres zastosowania normy Reguły kolizyjne rozwiązują problemy sprzeczności norm – używane w kolejności 5
hierarchiczności – norma z ważniejszych aktów jest ponad
chronologiczna – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą
merytoryczna – norma szczególna uchyla normę ogólną, norma szczególna hierarchicznie nie niższa niż ogólna
Fakt prawny - zdarzenie lub zachowanie podmiotu osoby fizycznej lub prawnej unormowane w przepisach prawa, które wywołuje skutki prawne
Osoby zdolne do czynności prawnych - osoby pełnoletnie i nie są ubezwłasnowolnione, mające majątek
Ograniczona zdolność do czynności prawnych – osoby powyżej 13 roku życia, które nie są ubezwłasnowolnione oraz osoby pełnoletnie z ograniczonym ubezwłasnowolnieniem Osoby nie mające zdolności do czynności prawnych – poniżej 13 roku życia lub ubezwłasnowolnione Osoby prawne – skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (powstanie 1)tryb rejestracyjny 2)tryb koncesyjny 3) tryb erekcyjny ) Spółki:
1) osobowe – nie są osobami prawnymi (cywilne, jawne, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjne)
2) kapitałowe – osoby prawne (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna) 6