Hans Robert Jauss, Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna (1990), przeł. Piotr Bukowski, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. Ryszarda Nycza, Kraków 1998, ss. 21-59.
Widmo krąży po Europie - widmo postmoderny [...]. Bowiem dzisiaj połączyły się w USA i w Europie nowe potęgi - estetyczne awangardy, nawołujące do wskrzeszenia kontrkultury, konserwatywni krytycy społeczeństwa [...] apelujący o zmianę kierunku aktualnych tendencji, nawróceni filozofowie, nawołujący do rewolty przeciw logocentryzmowi [...] - siły te sprzysięgły się, by [...] wziąć rozbrat z estetyczną moderną, chcąc przy tym wraz z nią również i spadkobierców oświecenia obarczyć odpowiedzialnością za dzisiejszy kryzys fundamentalnych instytucji społecznych...
...progu epokowego samoświadomości naszych czasów nie powinno się umiejscawiać dopiero w połowie XIX wieku, lecz szukać go już w wieku XVIII...
To właśnie Rousseau w Rozprawach z 1751 i 1754 roku jako pierwszy rozpoznał „janusowe oblicze kultury”, ów „podwójny charakter postępu, który jednocześnie rozwijał potencjał wolności i rzeczywistość ucisku”...
Próbuję tu uchwycić proces modernizmu, począwszy od krytyki Rousseau, aż po Dialektykę oświecenia Adorna [...] Jest to, po pierwsze, rewolucja estetyczna na styku niemieckiego klasycyzmu i romantyzmu. Dokonała się ona około roku 1800 [...], oddaliła antyk..., a modernę, wraz z jej nową estetyką... uwolniła z zaklętego kręgu klasycznego piękna... Po wtóre, chodzi tu o estetykę modernité, którą otwiera około roku 1850 teoria przemijającego piękna Baudelaire'a i Flauberta poetyka fragmentarycznego postrzeżenia... Po trzecie, interesuje nas tu proklamowany około roku 1912 w kręgu artystów zbliżonych do Apollinaire'a zwrot ku euforycznie afirmowanej modernie, narkotyczne doświadczenie ruchu ku fantasmagorycznej przyszłości.
„To, co różni sztukę moderny od wszystkich poprzedzających ją epok... to utrata epokowej jedności”.
Hans Robert Jauss (1909-1997) - niemiecki teoretyk literatury, twórca i czołowy przedstawiciel tzw. estetyki recepcji.
Theodor Adorno (1903-1969) - niemiecki socjolog i myśliciel polityczny, jeden z głównych przedstawicieli tzw. szkoły frankfurckiej. Interesowała go zwłaszcza relacja jednostka-społeczeństwo: sprzeczności i wynaturzenia narzucane ludziom przez społeczeństwo.
Jean Jacques Rousseau (1712-1778) - pisarz francuski, twórca filozofii i estetyki sentymentalizmu; sławę przyniósł mu opublikowany w roku 1751 esej pt. Discourse sur le science et les arts, w którym wyraził przekonanie, że sztuki i nauki nie przyczyniają się ani do cnoty, ani do szczęścia istot ludzkich, przynoszą im natomiast zniszczenia i deprawacje.
Szkoła frankfurcka - krytyczna szkoła marksizmu, która powstała we Frakfurcie w latach 20. i 30. XX wieku (Horkheimer, Adorno, Marcuse, Benjamin, Habermas). Członkowie tej szkoły krytycznie odnosili się do marksizmu w wydaniu sowieckim i starali się oczyścić myśl Marksa z leninowsko-stalinowskich zniekształceń. Podkreślali potrzebę radykalnej transformacji społecznej, która miałaby się dokonać dzięki pogłębionemu rozumieniu społecznych procesów prowadzących do nierówności i depersonalizacji. Ich pisma wywarły znaczny wpływ na ideologów i działaczy ruchów kontrkulturowych lat 60. i 70. XX wieku.