I. RYZYKO

1. Ryzyko - to możliwość wystąpienia straty.

2. Faktory ryzyka - to punkt wyjścia dla techniczno-ubezpieczeniowej identyfikacji i kwantyfikacji ryzyka, decydując o jego taryfowej wycenie.

3. Rodzaje faktorów (elementów ryzyka) - to niebezpieczeństwo i hazard. (Niebezpieczeństwo - przyczyna lub źródło straty. Hazard - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się)

4. Fazy niebezpieczeństwa - niebezpieczeństwo potencjalne, akt, efekty niebezpieczeństwa. (zagrożenie, realizacja niebezpieczeństwa, skutki)

5. Rodzaje hazardu - fizyczny, moralny, motywacyjny.

Hazard fizyczny - warunki zewnętrzne lub cechy fizyczne, mające bezpośredni wpływ na realizacje danego ryzyka (oblodzona jezdnia).

Hazard moralny - to warunki i atrybuty podmiotowe ubezpieczonego, wyrażające się w jego negatywnych tendencjach charakteru czy osobowości (nieuczciwość, skłonności do defraudacji)

Hazard motywacyjny - subiektywna reakcja ubezpieczonego, wywołana świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej (obniżenie jego staranności, niedbalstwo lub obojętność wobec określonych zagrożeń (ryzyk))

6. Klasyfikacja ryzyka wg kryterium podziału:

1.charakteru strat:

Ryzyka finansowe - powodują straty dające się ująć finansowo (ryzyka występujące w ubezpieczeniach majątkowych)

Ryzyka niefinansowe - powodują straty niedające się ująć finansowo (ryzyka związane z niektórymi ubezpieczeniami osobowymi, takie jak dożycie określonego wieku)

2.wpływu czasu na dane ryzyko:

Ryzyko statyczne - występuje niezależne od czasu, może się hipotetycznie pojawić nawet wówczas, gdy nie było postępu ekonomicznego, technologicznego i cywilizacyjnego (pobicie)

Ryzyko dynamiczne - to pochodna zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych, nie zależne od czasu (upadek samolotu)

3.źródła ryzyka:

Ryzyka fundamentalne - ryzyka bezosobowe, mające wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwa (żywiołowe: powodzie, huragany)

Ryzyka partykularne - stwarzają zagrożenia w skali interesów indywidualnych (dotyczą tylko jednej osoby)

4.źródła niebezpieczeństwa:

Ryzyko przyrodnicze - kreowane przez samą przyrodę (powódź czy inne ryzyka związane z działaniem przyrody)

Ryzyko społeczne - kreowane przez człowieka jako jednostkę bądź społeczeństwo (pożar związany z użytkowaniem przez człowieka energii elektrycznej)

5.podmiotu ubezpieczenia:

Ryzyko osobowe - ryzyko które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych (takich jak życie, zdrowie, zdolność do pracy)

Ryzyko majątkowe - ryzyko zaliczane do ryzyk pozostałych, tzn. zagrażających dobrom majątkowym (ryzyko kradzieży, pożaru)

7. Elementy zarządzania ryzykiem: Muszą występować w określonej sekwencji czasowej

1. identyfikacja ryzyka,

2. ocena ryzyka (jakościowa i ilościowa),

3. selekcja ryzyka,

4. wybór metody zarządzania (kontroli),

5. wdrożenie wybranej metody kontroli,

6. ocena efektywności zastosowanej metody.

8. Metody zarządzania (manipulacji) ryzykiem to:

1. unikanie ryzyka (indywidualna i świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego ryzyka)

2. zatrzymanie ryzyka:

a). aktywne zatrzymanie ryzyka (świadoma decyzja o zatrzymaniu)

b). pasywne (bierne) zatrzymanie ryzyka (w pełni nieświadomie zatrzymanie ryzyka)

3. kontrola ryzyka (działania podejmowane w celu obniżenia częstości występowania strat, jak i ich potencjalnych następstw np. czujniki w pomieszczeniach)

4. transfer ryzyka (przeniesienie ryzyka na inny podmiot z wykorzystaniem mechanizmów prawnych (umowa ubezpieczenia, umowa przechowania, umowa o dozór obiektu) oraz działań o charakterze organizacyjnym czy zabezpieczającym)

5. repartycja strat (to metoda manipulacji polegającą na podzieleniu, czy też bardziej rozłożeniu skutków finansowych realizacji danego ryzyka na grupę (konsorcjum))

6. ubezpieczenie ryzyka (najbardziej popularne i praktyczne metody manipulacji ryzykiem. Polega na transferze, jego dystrybucji oraz kontroli ryzyka).

II. TEORIA UBEZPIECZEŃ

1. Ubezpieczenie - to metoda zarządzania ryzykiem.

2. Elementy ubezpieczenia

- ubezpieczający ma interes, który jest ubezpieczalny,

- interes ubezpieczającego jest zagrożony przez możliwość nastąpienia pewnych zdarzeń losowych,

- ubezpieczyciel bierze na siebie ryzyko straty,

- asumpcja (przyjęcie) ryzyka przez ubezpieczyciela jest częścią programu rozkładania rzeczywistych strat na większą grupę podmiotów zagrożonych podobnym ryzykiem,

- ubezpieczający płaci składkę do ogólnego funduszu ubezpieczeniowego.

3. Ubezpieczający - osoba zawierająca umowę ubezpieczenia i płacąca składki ubezpieczeniowe.

4. Ubezpieczony - to osoba, której mienie, życie, albo zdrowie jest objęte umową ubezpieczeniową.

5. Uposażony (uprawniony, beneficjent) - w ubezpieczeniach na wypadek śmierci - to osoba wskazana do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego.

6. Składka ubezpieczeniowa - składka za ochronę.

7. Świadczenie ubezpieczeniowe - wypłata, zgodna z umową ubezpieczenia, w przypadku zajścia zdarzenia losowego określonego w umowie ubezpieczeniowej.

8. Zakład ubezpieczeń - ubezpieczyciel - podmiot prowadzący działalność ubezpieczeniową, na podstawie zezwolenia, będącą działalnością gospodarczą prowadzoną dla zysku lub bezdochodowo (non profit).

9. Działalność ubezpieczeniowa - może prowadzić ją zakład ubezpieczeń zobowiązujący się do ochrony w zamian za składki ubezpieczeniowe.

10. Wypadek ubezpieczeniowy - zdarzenie losowe, określone w umowie, którego pojawienie się rodzi prawo do uzyskania świadczenia od zakładu ubezpieczeń.

11. Szkoda - każdy uszczerbek, jakiego doznaje majątek ubezpieczonego. Występuje w postaci utraty korzyści (którą poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie wystąpiła).

12. Dyspaszer - osoba decydująca o proporcjonalnym podziale odszkodowania lub świadczenia przy wypłacie.

13. Klasyfikacja ubezpieczeń

1. wg kryterium genezy, regulacji prawnych:

• ub społeczne (osobowe-obowiązkowe, świadczenia w postaci zasiłków, emerytur i rent)

• ub gospodarcze (dobrowolne, różne przedmioty objęte ub)

2. wg kryterium przedmiotu:

• ub osobowe (ub życia, zdrowia i zdolności do pracy)(ub chorobowe i wypadkowe)

• ub majątkowe (ub majątku w postaci rzeczy) (ubcasco pojazdów lądowych, …pojazdów szynowych, ..pojazdów powietrznych, ub żedlugi morskiej śródlądowej, ub środków w transporcie, ub szkód rzeczowych spowodowanych żywiołami)

3. wg kryterium występowania swobody w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia:

• ub dobrowolne

• ub obowiązkowe (OC - pojazdy, OC -rolników, ub budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych)

4. wg kryterium liczby podmiotów objętych ubezpieczeniem:

• ub indywidualne

• ub zbiorowe (grupowe)

14. Rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników,

- ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych ;

oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej:

- zarządców nieruchomości ,

- pośredników w obrocie nieruchomościami ,

- rzeczoznawców majątkowych, lekarzy,

- organizatorów imprez masowych ,

- osób sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową.

III. PODSTAWY PRAWNE UBEZPIECZEŃ

1. Formy organizacyjno prawne zakładów ubezpieczeń

- Ubezpieczeniowa spółka akcyjna- Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (w tym: małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych)

2. Umowa ubezpieczenia - to uregulowana w kodeksie cywilnym umowa, na podstawie której ubezpieczyciel, w zakresie działania swojego przedsiębiorstwa, zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

3. Strony umowy ubezpieczenia - to ubezpieczający i zakład ubezpie­czeń (ubezpieczyciel). Ubezpieczającym może być zarówno osoba prawna (zakład pracy ubezpieczający swoich pracowników), jak osoba fizyczna.

4. Elementy umowy ubezpieczenia

• przedmiot ubezpieczenia,

• zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• występowanie i rodzaj ograniczeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (szkody powstałe w szczególnych okolicznościach),

• sposób zawarcia umowy ubezpieczenia,

• rozpoczęcie i zakończenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (okres trwa­nia ubezpieczenia),

• rodzaje świadczeń i sposób ustalenia sumy ubezpieczenia,

• sposób ustalenia składki ubezpieczeniowej i termin, w jakim powinna być opła­cana przez ubezpieczającego,

• obowiązki ubezpieczającego w czasie trwania ubezpieczenia oraz w razie wystą­pienia wypadku ubezpieczeniowego,

• sposób i termin ustalania wysokości szkody (świadczenia) przez ZUoraz termin wypłaty ustalonego odszkodowania,

• okoliczności i termin ewentualnej odmowy uznania roszczeń ubezpieczającego.

5. Obowiązki ubezpieczającego wynikające z umowy ubezpieczenia

• obowiązki przed zawarciem umowy, czyli udzielenie prawdziwych, dokładnych informacji potrzebnych do zawarcia umowy ubezpieczeniowej,

• obowiązki w trakcie trwania ubezpieczenia, czyli przestrzeganie przepisów bez­pieczeństwa i sygnalizowanie zmian, jakie zachodzą w ewentualnym ryzyku,

• obowiązki w momencie zaistnienia szkody, czyli zabezpieczenie szkody, niedo­konywanie zmian i umożliwienie przedstawicielowi zakładu ubezpieczeniowego ustalenia wysokości strat oraz przyczyn powstania szkody.

6. OWU - Ogólne Warunki Ubezpieczenia

7. Rodzaje odszkodowania ubezpieczeniowego - restytucja pieniężna i restytucja naturalna. (odszkodowanie ubezpieczeniowe przybiera ze swej natury postać pieniężną (tzw. restytucja pieniężna). Nie ma jednak przeszkód, aby, korzystając z zasady wolności umów strony przyjęły inną formę odszkodowania (tzw. restytucję naturalną))

8. Suma ubezpieczenia - to kwota, na jaką zawarto ubezpieczenie; stanowi ona górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

9. Suma gwarancyjna - w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej górna granica odpowiedzialności; w ubezpieczeniach obowiązkowych najniższa suma gwarancyjna pozwalająca na wypełnienie spoczywającego na danej osobie obowiązku ubezpieczenia.

10. Nadubezpieczenie - suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczonego mienia.

11. Niedoubezpieczenie - suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczonego mienia.

12. Udział własny - jest to część w każdej szkodzie, którą bierze na siebie ubezpieczony.

13. Franszyza - zgodna z polisą wysokość sumy, do której ubezpieczający współuczestniczy w każdej szkodzie.

14. Regres ubezpieczeniowy - pozbawienie ubezpieczającego, który otrzymał od­szkodowanie ubezpieczeniowe, prawa do dochodzenia odszkodowania od sprawcy szkody (osoby trzeciej).

15. Ogólne przyczyny wygaśnięcia umowy ubezpieczenia

1. Spełnienie przez dłużnika świadczenia (zgodnie z treścią zobowiązania i sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom);

2. Niemożność świadczenia, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności;

3. Umowa rozwiązująca.

16. Szczególne przyczyny wygaśnięcia umowy ubezpieczenia

• Upływ czasu, na jaki zawarto ubezpieczenie, jeżeli nie doszło do wyraźnego lub milczącego przedłużenia umowy;

• Odstąpienie od umowy przez ubezpieczającego (w terminie określonym OWU i ustawą o działalności ubezpieczeniowej);

• Odstąpienie od umowy przez zakład ubezpieczeń (w przypadku zwłoki ubezpie­czającego w zapłacie składki bądź w przypadku ujawnienia się okoliczności po­ciągającej za sobą nadzwyczajne zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego);

• Wypowiedzenie umowy ubezpieczenia (w ubezpieczeniach majątkowych prawo wypowiedzenia może być umownie zawieszone, na okres nie dłuższy niż dwa lata, a w ubezpieczeniach osobowych wypowiedzenie może być dokonane w każdym czasie, z zachowaniem terminu określonego w ogólnych warunkach ubezpieczenia);

• Brak przyczyny umowy ubezpieczenia majątkowego wskutek okoliczności fak­tycznych (np. całkowite zniszczenie przedmiotu wskutek zdarzenia nie mieszczą­cego się w zakresie objętym danym ubezpieczeniem) lub zdarzeń prawnych (np. wyrejestrowanie ubezpieczonego pojazdu mechanicznego);

• Utrata praw z ubezpieczenia (z mocy prawa lub w związku z wystąpieniem przesłanek utraty praw przewidzianych w umownych klauzulach).

17. Utrata praw ubezpieczenia

• Zawinionego niedopełnienia przez ubezpieczającego obowiązku zgłoszenia oko­liczności, o które zakład ubezpieczeń zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach;

• Niepodjęcia działań w celu zmniejszenia szkody i zabezpieczenia mienia;

• Gdy szkoda wynikła z winy umyślnej ubezpieczającego lub osoby pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, albo za którą ponosi odpowiedzialność.

18. Terminy przedawnienia roszczeń

• Po upływie trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

• Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popeł­nienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szko­dzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

IV. REASEKURACJA i KOASEKURACJA

1. Reasekuracja - to umowa zawarta pomiędzy ubezpieczycielem a reasekuratorem, na mocy której następuje podział lub odstąpienie ryzyk w ten sposób, że ubezpieczyciel nadal pozostaje jedynie i wyłącznie odpowiedzialny bezpośrednio wobec ubezpieczonego.

2. Koasekuracja - czyli współ­ubezpieczenie jest techniką rozproszenia ryzyka, którego istota zawiera się wyłącznie w działalności ubezpieczeniowej.

3. Cedencja - inna nazwa reasekuracji.

4. Retrocesja - jest to wtórna recesja.

5. Cedent - zakład ubezpieczeń odstępujący (cedujący) część lub całość ryzyka.

6. Cesjonariusz - przyjmujący ryzyko na swoją odpowie­dzialność.

7. Reasekutor - inna nazwa cesjonariusza. (Przyjmujący ryzyko na swoją odpowie­dzialność.)

8. Retrocedent - nazwa zakładu odstępującego ryzyko.((akcja wtórna))

9. Retrocesjonariusz - zakład przyjmujący ryzyko (od retrocedenta).

10. Rodzaje koasekuracji - wewnętrzna, zewnętrzna, solidarna;

11. Rodzaje reasekuracji - bierna i czynna; (odstępowanie części lub całości ryzyka to bierna, przejmowanie - czynna)

12. Metody reasekuracji - to charakter zobowiązań umownych łączą­cych strony umowy reasekuracyjnej. W praktyce ukształtowały się cztery podsta­wowe metody reasekuracji: reasekuracja obligatoryjna (obowiązkowa); reasekuracja fakultatywna (dobrowolna); reasekuracja fakultatywno-obligatoryjna; pole reasekuracyjne.

13. Formy reasekuracji - to sposób podziału ryzyka pomiędzy cedentem (ubezpieczycielem) a reasekuratorem. Reasekuracja może przybrać różne formy. Najczęściej ogół umów reasekuracyjnych dzieli się na dwie podstawowe grupy:

- reasekurację proporcjonalną: kwotowe, ekscedentowe, kwotowo-ekscedentowe;

- reasekurację nieproporcjonalną: nadwyżki szkód (na ryzyko, na zdarzenie), nadwyżki szkodowości;

14. Zachowek - w reasekuracji, jest to wielkość ryzyka zatrzymanego na własnym rachunku cedenta. Występuje głównie w reasekuracji proporcjonalnej.

15. Priorytet - jest to punk graniczny, do którego, w przypadku wystąpienia szkody, odpowiada cedent. Występuje w umowach nieproporcjonalnych.

V. POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE

1. Rodzaje pośredników ubezpieczeniowych: agent ubezpieczeniowy, broker ubezpieczeniowy, makler morski.

2. Wymogi formalne dla agentów:

• Niekaralność (nie być skazaną w przeszłości prawomocnie za przestępstwo umyślne);

• Szkolenie zakończone egzaminem, organizowane przez ZU (ukończyć zorganizowane przez ZU szkolenie zakończone egzaminem);

• Posiadać średnie wykształcenie,

• Dawać rękojmię działalności agencyjnej,

• Prowadzić działalność gospodarczą,

• Posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

3. Wymogi formalne dla brokerów:

• oprócz złożenia wniosku osoba ta winna spełniać wymagania przewidziane w ustawie ubezpieczeniowej dla agenta ubezpieczeniowego w zakresie, zdolności do czynności prawnych i niekaralności,

• posiada minimum średnie wykształcenie,

• zawarła obowiązkowe ubezpieczenie OC,

• posiada minimum 3 letnie doświadczenie zawodowe w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej,

• zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,

• daje rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej.

4. Różnice formalne między agentami a brokerami

Broker ubezpieczeniowy - działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpie­czenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.

Winien spełniać wymagania przewidziane w ustawie ubezpieczeniowej dla agenta ubezpieczeniowego w zakresie, zdolności do czynności prawnych i niekaralności:

- zawarła obowiązkowe ubezpieczenie OC,

- posiada minimum 3 letnie doświadczenie zawodowe w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej,

- zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych.

Agent ubezpieczeniowy - jest to osoba fizyczna lub podmiot gospodarczy, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów:

- Ukończyć zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem.

- Prowadzić działalność gospodarczą.

5. Różnice wynikające z reguł funkcjonowania

Agenci mogą wykonywać swoją działalność przy pomocy innych agentów tzw. sub­agentów, za których biorą odpowiedzialność wobec ubezpieczyciela.

Działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpie­czenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.

---