ZAGADNIENIA

I. RYZYKO

1. Def. Ryzyko - możliwość wystąpienia straty.

2. Def. Faktory ryzyka - jest to punkt wyjścia dla techniczno-ubezpieczeniowej identyfikacji i kwantyfikacji ryzyka, decydując o jego taryfowej wycenie.

3. Rodzaje faktorów - (czyli elementów ryzyka) - są dwa elementy: niebezpieczeństwo i hazard.

Niebezpieczeństwo - przyczyna lub źródło straty.

Hazard - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się, tzn. tych, które mają wpływ na jego rozmiar i nasilenie.

4. Fazy niebezpieczeństwa - są trzy fazy: niebezpieczeństwo potencjalne (zagrożenie), akt (realizacja niebezpieczeństwa), efekty (skutki) niebezpieczeństwa.

5. Rodzaje hazardu - fizyczny, moralny, motywacyjny.

Hazard fizyczny - zespół warunków zewnętrznych (pozapodmiotowych) lub cech fizycznych, które mają bezpośredni wpływ na szansę realizacji danego ryzyka, a w szczególności wpływają na wzrost obiektywnego prawdopodobieństwa nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego (straty), np. oblodzona jezdnia.

Hazard moralny - to warunki i atrybuty podmiotowe danej osoby (ubezpieczonego), wyrażające się w negatywnych tendencjach jej charakteru czy osobowości, np. nieuczciwość, skłonności do defraudacji.

Hazard motywacyjny - to subiektywna reakcja ubezpieczonego, wywołana świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej, np. obniżenie jego staranności, niedbalstwo lub obojętność wobec określonych zagrożeń (ryzyk).

6. Klasyfikacja ryzyka:

1.wg kryterium charakteru strat:

Ryzyka finansowe - powodują straty dające się ująć finansowo (np. ryzyka występujące przede wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych)

Ryzyka niefinansowe - powodują straty niedające się ująć finansowo (np. ryzyka związane

z niektórymi ubezpieczeniami osobowymi, takie jak dożycie określonego wieku itp.).

2.wg kryterium wpływu czasu na dane ryzyko:

Ryzyko statyczne - występuje niezależne od czasu, tzn. może się hipotetycznie pojawić nawet wówczas, gdy nie było postępu ekonomicznego, technologicznego i cywilizacyjnego, np. pobicie.

Ryzyko dynamiczne - to pochodna zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych, nie zależne od czasu, upadek samolotu.

3. wg kryterium źródła ryzyka:

Ryzyka fundamentalne - są ryzykami bezosobowymi, mającymi wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwa, np. żywiołowe - powodzie, huragany.

Ryzyka partykularne - stwarzają zagrożenia w skali interesów indywidualnych, np. dotyczą tylko jednej osoby.

4. wg kryterium źródła niebezpieczeństwa:

Ryzyko przyrodnicze - kreowane przez samą przyrodę, np. ryzyko powodzi, huraganu, czy inne ryzyka związane z działaniem przyrody.

Ryzyko społeczne - kreowane przez człowieka jako jednostkę bądź społeczeństwo, np. pożar związany z użytkowaniem przez człowieka energii elektrycznej.

5. wg kryterium podmiotu ubezpieczenia:

Ryzyko osobowe - to ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych, takich jak życie, zdrowie, zdolność do pracy itp.

Ryzyko majątkowe - to ryzyko, które zaliczamy do tzw. ryzyk pozostałych, tzn. zagrażających dobrom majątkowym, np. ryzyko kradzieży, pożaru itp.

7. Elementy zarządzania ryzykiem: Muszą występować w określonej sekwencji czasowej

1. identyfikacja ryzyka,

2. ocena ryzyka (jakościowa i ilościowa),

3. selekcja ryzyka,

4. wybór metody zarządzania (kontroli),

5. wdrożenie wybranej metody kontroli,

6. ocena efektywności zastosowanej metody.

8. Metody zarządzania (manipulacji) ryzykiem to:

1. unikanie ryzyka,

2. zatrzymanie ryzyka:

a). aktywne zatrzymanie ryzyka,

b). pasywne (bierne) zatrzymanie ryzyka,

3. kontrola ryzyka,

4. transfer ryzyka,

5. repartycja strat (dystrybucja, dzielenie ryzyka),

6. ubezpieczenie ryzyka.

ad. 1) Unikanie ryzyka - indywidualna i świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego ryzyka.

ad. 2) Zatrzymanie ryzyka - jest jedną z najczęściej spotykanych metod manipulacji ryzykiem.

Aktywne - świadoma decyzja o zatrzymaniu. Pasywne - w pełni nieświadomie zatrzymanie ryzyka.

ad. 3) Kontrola ryzyka - działania podejmowane w celu obniżenia częstości występowania strat, jak i ich potencjalnych następstw, np. czujniki w pomieszczeniach, itp.

ad. 4) Transfer ryzyka - przeniesienie ryzyka na inny podmiot z wykorzystaniem mechanizmów prawnych (umowa ubezpieczenia, umowa przechowania, umowa o dozór obiektu) oraz działań o charakterze organizacyjnym czy zabezpieczającym.

ad. 5) Dystrybucja ryzyka - to metoda manipulacji polegającą na podzieleniu, czy też bardziej rozłożeniu skutków finansowych realizacji danego ryzyka na grupę, np. konsorcjum

ad. 6) Ubezpieczenie ryzyka - najbardziej popularne i praktyczne metody manipulacji ryzykiem. Polega na transferze, jego dystrybucji oraz kontroli ryzyka.

II. TEORIA UBEZPIECZEŃ

1. Def. Ubezpieczenia - jest to metoda zarządzania ryzykiem.

2. Elementy ubezpieczenia

1. ubezpieczający ma interes, który jest ubezpieczalny,

2. interes ubezpieczającego jest zagrożony przez możliwość nastąpienia pewnych zdarzeń losowych,

3. ubezpieczyciel bierze na siebie ryzyko straty,

4. asumpcja (przyjęcie) ryzyka przez ubezpieczyciela jest częścią programu rozkładania rzeczywistych strat na większą grupę podmiotów zagrożonych podobnym ryzykiem,

5. ubezpieczający płaci składkę do ogólnego funduszu ubezpieczeniowego.

3. Ubezpieczający - to osoba zawierająca umowę ubezpieczenia i płacąca składki ubezpieczeniowe.

4. Ubezpieczonego - to osoba, której mienie, życie, albo zdrowie jest objęte umową ubezpieczeniową.

5. Uposażony - w ubezpieczeniach na wypadek śmierci - to osoba wskazana do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego (zwana też uprawnionym lub beneficjentem).

6. Składka ubezpieczeniowa - składka za ochronę.

7. Świadczenie ubezpieczeniowe - wypłata, zgodna z umową ubezpieczenia, w przypadku zajścia zdarzenia losowego określonego w umowie ubezpieczeniowej.

8. Zakładu ubezpieczeń - ubezpieczyciel - podmiot prowadzący działalność ubezpieczeniową, na podstawie zezwolenia, będącą działalnością gospodarczą prowadzoną dla zysku lub bezdochodowo (non profit).

9. Działalność ubezpieczeniowa - może prowadzić ją zakład ubezpieczeń zobowiązujący się do ochrony w zamian za składki ubezpieczeniowe.

10. Wypadek ubezpieczeniowy - to zdarzenie losowe, określone w umowie, którego pojawienie się rodzi prawo do uzyskania świadczenia od zakładu ubezpieczeń.

11. Szkoda - każdy uszczerbek, jakiego doznaje majątek ubezpieczonego. Występuje w postaci utraty korzyści (którą poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie wystąpiła).

12. Dyspaszer - osoba decydująca o proporcjonalnym podziale odszkodowania lub świadczenia przy wypłacie.

13. Klasyfikacja ubezpieczeń

1. wg kryterium genezy, regulacji prawnych:

• ub społeczne (osobowe-obowiązkowe, świadczenia w postaci zasiłków, emerytur i rent)

• ub gospodarcze (dobrowolne, różne przedmioty objęte ub)

2. wg kryterium przedmiotu:

• ub osobowe (ub życia, zdrowia i zdolności do pracy)(ub chorobowe i wypadkowe)

• ub majątkowe (ub majątku w postaci rzeczy) (ubcasco pojazdów lądowych, …pojazdów szynowych, ..pojazdów powietrznych, ub żedlugi morskiej śródlądowej, ub środków w transporcie, ub szkód rzeczowych spowodowanych żywiołami)

3. wg kryterium występowania swobody w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia:

• ub dobrowolne

• ub obowiązkowe (OC - pojazdy, OC -rolników, ub budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych)

4. wg kryterium liczby podmiotów objętych ubezpieczeniem:

• ub indywidualne

• ub zbiorowe (grupowe)

LUB Podział II ( do wyboru)

1. Gospodarcze (obowiązkowe i dobrowolne):

• Majątkowe: rzeczowe, majątkowe sensu stricto;

• Osobowe: życiowe (na życie), wypadkowe + chorobowe (zdrowotne dobrowolne);

2. Społeczne (obowiązkowe i dobrowolne):

• Rentowe (obowiązkowe);

• Emerytalne: III filar (dobrowolne), II filar (obowiązkowe), I filar (obowiązkowe);

• Wypadkowe (dobrowolne);

• Chorobowe (obowiązkowe i dobrowolne)

3. Zdrowotne (obowiązkowe)

14. Rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników,

- ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych ;

oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej:

- zarządców nieruchomości ,

- pośredników w obrocie nieruchomościami ,

- rzeczoznawców majątkowych, lekarzy,

- organizatorów imprez masowych ,

- osób sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową.

III. PODSTAWY PRAWNE UBEZPIECZEŃ

1. Formy organizacyjno prawne zakładów ubezpieczeń

- Ubezpieczeniowa spółka akcyjna- Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (w tym: małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych)

2. Def. umowy ubezpieczenia

uregulowana w kodeksie cywilnym umowa, na podstawie której ubezpieczyciel, w zakresie działania swojego przedsiębiorstwa, zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

3. Strony umowy ubezpieczenia

Stronami umowy ubezpieczenia są ubezpieczający i zakład ubezpie­czeń (ubezpieczyciel). Ubezpieczającym może być zarówno osoba prawna (np. zakład pracy ubezpieczający swoich pracowników), jak osoba fizyczna.

4. Elementy umowy ubezpieczenia

• przedmiot ubezpieczenia,

• zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• występowanie i rodzaj ograniczeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (np. szkody powstałe w szczególnych okolicznościach),

• sposób zawarcia umowy ubezpieczenia,

• rozpoczęcie i zakończenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (okres trwa­nia ubezpieczenia),

• rodzaje świadczeń i sposób ustalenia sumy ubezpieczenia,

• sposób ustalenia składki ubezpieczeniowej i termin, w jakim powinna być opła­cana przez ubezpieczającego,

• obowiązki ubezpieczającego w czasie trwania ubezpieczenia oraz w razie wystą­pienia wypadku ubezpieczeniowego,

• sposób i termin ustalania wysokości szkody (świadczenia) przez ZUoraz termin wypłaty ustalonego odszkodowania,

• okoliczności i termin ewentualnej odmowy uznania roszczeń ubezpieczającego.

5. Obowiązki ubezpieczającego wynikające z umowy ubezpieczenia

• obowiązki przed zawarciem umowy, czyli udzielenie prawdziwych, dokładnych informacji potrzebnych do zawarcia umowy ubezpieczeniowej,

• obowiązki w trakcie trwania ubezpieczenia, czyli przestrzeganie przepisów bez­pieczeństwa i sygnalizowanie zmian, jakie zachodzą w ewentualnym ryzyku,

• obowiązki w momencie zaistnienia szkody, czyli zabezpieczenie szkody, niedo­konywanie zmian i umożliwienie przedstawicielowi zakładu ubezpieczeniowego ustalenia wysokości strat oraz przyczyn powstania szkody.

6. Def. OWU - Ogólne Warunki Ubezpieczenia

7. Rodzaje odszkodowania ubezpieczeniowego

??????????????????????????????????????????????????????????

8. Def. sumy ubezpieczenia - To kwota, na jaką zawarto ubezpieczenie; stanowi ona górną granicę odpowiedzialności ZU.

9. Def. sumy gwarancyjnej

- w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej górna granica odpowiedzialności;

- w ubezpieczeniach obowiązkowych najniższa suma gwarancyjna pozwalająca na wypełnienie spoczywającego na danej osobie obowiązku ubezpieczenia.

10. Def. nadubezpieczenia - Suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczonego mienia.

11. Def. niedoubezpieczenia - Suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczonego mienia.

12. Def. udziału własnego - Jest to część w każdej szkodzie, którą bierze na siebie ubezpieczony.

13. Def. franszyzy - To zgodna z polisą wysokość sumy, do której ubezpieczajacy współuczestniczy w każdej szkodzie.

14. Def. regresu ubezpieczeniowego - pozbawienie ubezpieczającego, który otrzymał od­szkodowanie ubezpieczeniowe, prawa do dochodzenia odszkodowania od sprawcy szkody (osoby trzeciej).

15. Ogólne przyczyny wygaśnięcia umowy ubezpieczenia

1. Spełnienie przez dłużnika świadczenia (zgodnie z treścią zobowiązania i sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom);

2. Niemożność świadczenia, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności;

3. Umowa rozwiązująca.

16. Szczególne przyczyny wygaśnięcia umowy ubezpieczenia

• Upływ czasu, na jaki zawarto ubezpieczenie, jeżeli nie doszło do wyraźnego lub milczącego przedłużenia umowy;

• Odstąpienie od umowy przez ubezpieczającego (w terminie określonym OWU i ustawą o działalności ubezpieczeniowej);

• Odstąpienie od umowy przez zakład ubezpieczeń (w przypadku zwłoki ubezpie­czającego w zapłacie składki bądź w przypadku ujawnienia się okoliczności po­ciągającej za sobą nadzwyczajne zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego);

• Wypowiedzenie umowy ubezpieczenia (w ubezpieczeniach majątkowych prawo wypowiedzenia może być umownie zawieszone, na okres nie dłuższy niż dwa lata, a w ubezpieczeniach osobowych wypowiedzenie może być dokonane w każdym czasie, z zachowaniem terminu określonego w ogólnych warunkach ubezpieczenia);

• Brak przyczyny umowy ubezpieczenia majątkowego wskutek okoliczności fak­tycznych (np. całkowite zniszczenie przedmiotu wskutek zdarzenia nie mieszczą­cego się w zakresie objętym danym ubezpieczeniem) lub zdarzeń prawnych (np. wyrejestrowanie ubezpieczonego pojazdu mechanicznego);

• Utrata praw z ubezpieczenia (z mocy prawa lub w związku z wystąpieniem przesłanek utraty praw przewidzianych w umownych klauzulach).

17. Utrata praw ubezpieczenia

• Zawinionego niedopełnienia przez ubezpieczającego obowiązku zgłoszenia oko­liczności, o które zakład ubezpieczeń zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach;

• Niepodjęcia działań w celu zmniejszenia szkody i zabezpieczenia mienia;

• Gdy szkoda wynikła z winy umyślnej ubezpieczającego lub osoby pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, albo za którą ponosi odpowiedzialność.

18. Terminy przedawnienia roszczeń

• Po upływie trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

• Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popeł­nienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szko­dzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

IV. REASEKURACJA i KOASEKURACJA

1. Def. reasekuracji - To umowa zawarta pomiędzy ubezpieczycielem a reasekuratorem, na mocy której następuje podział lub odstąpienie ryzyk w ten sposób, że ubezpieczyciel nadal pozostaje jedynie i wyłącznie odpowiedzialny bezpośrednio wobec ubezpieczonego.

2. Def. koasekuracji - Koasekuracja czyli współ­ubezpieczenie jest techniką rozproszenia ryzyka, którego istota zawiera się wyłącznie w działalności ubezpieczeniowej.

3. Def. cedencji - Inna nazwa reasekuracji.

4. Def. retrocesji - Jest to wtórna recesja.

5. Def. cedenta - Zakład ubezpieczeń odstępujący (cedujący) część lub całość ryzyka.

6. Def. cesjonariusza - Przyjmujący ryzyko na swoją odpowie­dzialność.

7. Def. reasekutora - Inna nazwa cesjonariusza. (Przyjmujący ryzyko na swoją odpowie­dzialność.)

8. Def. retrocedenta - Nazwa zakładu odstępującego ryzyko.((akcja wtórna))

9. Def. retrocesjonariusza - Zakład przyjmujący ryzyko (od retrocedenta).

10. Rodzaje koasekuracji - wewnętrzna, zewnętrzna, solidarna;

11. Rodzaje reasekuracji

• Odstępowanie części lub całości ryzyka to reasekuracja bierna,

• Przejmowanie - reasekuracja czynna.

12. Metody reasekuracji

Metody reasekuracji to charakter zobowiązań umownych łączą­cych strony umowy reasekuracyjnej.

W praktyce ukształtowały się cztery podsta­wowe metody reasekuracji:

1. reasekuracja obligatoryjna (obowiązkowa)

2. reasekuracja fakultatywna (dobrowolna)

3. reasekuracja fakultatywno-obligatoryjna

4. poole reasekuracyjne.

13. Formy reasekuracji

To sposób podziału ryzyka pomiędzy cedentem (ubezpieczycielem) a reasekuratorem. Reasekuracja może przybrać różne formy. Najczęściej ogół umów reasekuracyjnych dzieli się na dwie podstawowe grupy:

- reasekurację proporcjonalną: kwotowe, ekscedentowe, kwotowo-ekscedentowe;

- reasekurację nieproporcjonalną: nadwyżki szkód (na ryzyko, na zdarzenie), nadwyżki szkodowości;

14. Def. zachowka - W reasekuracji, jest to wielkość ryzyka zatrzymanego na własnym rachunku cedenta. Występuje głównie w reasekuracji proporcjonalnej.

15. Def. priorytetu - Jest to punk graniczny, do którego, w przypadku wystąpienia szkody, odpowiada cedent. Występuje w umowach nieproporcjonalnych.

V. POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE

1. Rodzaje pośredników ubezpieczeniowych

• agent ubezpieczeniowy,

• broker ubezpieczeniowy,

• makler morski.

2. Wymogi formalne dla agentów:

• Niekaralność (nie być skazaną w przeszłości prawomocnie za przestępstwo umyślne);

• Szkolenie zakończone egzaminem, organizowane przez ZU (ukończyć zorganizowane przez ZU szkolenie zakończone egzaminem);

• Posiadać średnie wykształcenie,

• Dawać rękojmię działalności agencyjnej,

• Prowadzić działalność gospodarczą,

• Posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

3. Wymogi formalne dla brokerów:

• oprócz złożenia wniosku osoba ta winna spełniać wymagania przewidziane w ustawie ubezpieczeniowej dla agenta ubezpieczeniowego w zakresie, zdolności do czynności prawnych i niekaralności,

• posiada minimum średnie wykształcenie,

• zawarła obowiązkowe ubezpieczenie OC,

• posiada minimum 3 letnie doświadczenie zawodowe w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej,

• zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,

• daje rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej.

4. Różnice formalne między agentami a brokerami

??????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

5. Różnice wynikające z reguł funkcjonowania

• Agenci mogą wykonywać swoją działalność przy pomocy innych agentów tzw. sub­agentów, za których biorą odpowiedzialność wobec ubezpieczyciela.

• Działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpie­czenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.

---