Pytania, które mogą pojawić się na egzaminie o prof. Kisiela:

1. Kryteria podziałowe nauk

1. Według O. Lange

• ekonomia polityczna

• ekonomia opisowa, zajmuje się badaniem konkretnych przebiegów współczesnych procesów gospodarczych

2. Prof. Kotarbiński

• teoretyczne ( służące celom poznawczym)

• stosowane, zajmują się projektami zmian rzeczywistości.

3. Traktowanie polityki ekonomicznej

• pozytywne

• normatywne

Według Prandeckiej

Polityka ekonomiczna jest to nauka o umiejętności kierowania oraz sterowania procesami i zjawiskami gospodarczymi a także o umiejętnościach oddziaływania na bieg tych spraw.

2. Zagadnienia współczesnej polityki ekonomicznej:

• Kształtowanie stosunków ekonomicznych- co wybieram: gospodarkę wolnorynkową czy państwową (socjalizm czy kapitalizm), wybór ustroju, czego oczekujemy i problemy w kształtowaniu podstawowych stosunków ekonomicznych i rozwiązań systemowych w gospodarce

• Racjonalizacja i wykorzystywanie zasobów krajowych i ich powiększanie, pobudzanie przedsiębiorczości, alokacji czynników wzrostu

• Wybór i realizacja strategii rozwoju społeczno- gospodarczego (im ambitniejsze plany, tym ich realizacja musi się odbywać kosztem większych wyrzeczeń)

3. Instrumenty realizujące politykę ekonomiczną:

Polityka ekonomiczna a dorobek innych nauk

Nauka polityki ekonomicznej korzysta także z dorobku innych nauk:

• Ekonomicznych : ekonomik branżowe, polityka regionalna, finanse, statystyka, prakseologia, geografia ekonomiczna, programowanie

• Nieekonomicznych: ekologia, prognostyka, psychologia, socjologia, nauki prawne i administracyjne

4. Partie polityczne

Poglądy w sprawie zakresu i sposobów oddziaływania państwa na gospodarkę bardzo często wiążą się z przesłankami typu ideologicznego. Poszczególne partie polityczne, wyrażające interesy klas i warstw stanowiących ich bazę społeczna, formułują cele i całe programy polityki ekonomicznej – i w razie dojścia do władzy starają się je realizować (polityka edukacyjna, zatrudnienia, własnościowa).

Doktryny polityki ekonomicznej obejmują poglądy i koncepcje określonych sił społecznych dotyczące przesłanek, zakresu, stopnia pożądanej intensywności, celów i sposobów oddziaływania państw na gospodarkę, strategii rozwoju, zasad funkcjonowania gospodarki i obowiązujących w niej reguł gry.

Programy partii komunistycznych zakładają z reguły zniesienie prywatnej własności środków produkcji i tworzenie gospodarki, której podstawa będą przedsiębiorstwa kolektywne (głównie państwowe). W założeniach programowych partii tej orientacji istnieją duże róznice programowe, które dotyczą, m in:

• Zakresu i sposobu nacjonalizacji

• Stopnia centralizacji bądź decentralizacji zarządzania

• Skali wykorzystania mechanizmów rynkowych i stosunków towarowych

Partie socjaldemokratyczne przyjmują idee zachowania własności prywatnej i postulują nacjonalizacje tylko niektórych gałęzi gospodarki i największych przedsiębiorstw, a opowiadając się za interwencją państwa w sprawy procesu gospodarczego (zwłaszcza w sferze dystrybucji), uznają jednak konieczność zachowania mechanizmów rynku, konkurencji i motywacji opartej na materialnych korzyściach.

Partie liberalne i konserwatywne głoszą programowo koncepcje minimalizacji ingerencji państwa i zapewniania maksymalnej swobody działania konkurującym ze sobą przedsiębiorcom, opowiadając się zdecydowanie za zachowaniem i umacnianiem własności prywatnej. Szczególnie miejsce we współczesnym świecie zajmuje katolicka nauka społeczna, odnosząca się negatywnie do ideologii komunistycznej, ale zajmującej tez stanowisko krytyczne wobec doktryny liberalnej oraz różnych wartości i konsekwencji społecznych systemu kapitalistycznego (czy możliwy jest do końca podział na prawice i lewice?).

5. Przedmiot polityki gospodarczej:

Przedmiotem polityki gospodarczej jest GOSPODARKA NARODOWA składająca się z wielu jednostek. W gospodarce narodowej wytwarzane są dobra przy użyciu procesów:

• realne ( związane z produkcją, transportem, magazynowaniem, obrotem)

• regulacyjne (obejmujące zbieranie i przetwarzanie informacji, przygotowanie i podejmowanie decyzji, kontrolowanie ich wykonania itp.)

6. Podstawą rozwiązań systemowych są stosunki ekonomiczne, gdzie sprawą zasadniczą jest własność środków produkcji.

Kryterium własności środków produkcji:

• ustrój indywidualistyczny ( własność prywatna)

• ustrój kolektywistyczny ( własność państwowa)

Z punktu widzenia regulacji procesu ekonomicznego wyróżniamy system :

• kompetetywny ( gospodarka rynkowa)

• gospodarki regulowanej centralnie

Wyróżniamy 4 modele systemów ekonomicznych:

• indywidualistyczno- kompetetywny ( np. USA, WB, Nowa Zelandia, Australia)

• indywidualistyczno- planowy ( np. Niemcy, Austria)

• kolektywistyczno- planowy ( np. Rosja, Kuba)

• kolektywistyczno- kompetytywny ( np. Chiny Ludowe)

7. Decydująca rola systemu ekonomicznego wynika z tego, że:

• przesądza o systemie i formie regulacji w gospodarce narodowej, tworząc tym samym zespół podstawowych uwarunkowań polityki ekonomicznej

• rozstrzyga o strukturze organów prowadzących i realizujących politykę gospodarczą

• nasilając lub redukując ingerencję państwa w sprawy gospodarcze wpływa na rozwiązania systemowe, a więc na efektywność gospodarki narodowej

8. W gospodarce rynkowej decyzje podejmowane są przez właścicieli przedsiębiorstw, banków i innych instytucji, a proces gospodarczy regulowany jest przez mechanizmy rynkowe. Oparte są one o najważniejszą kategorie w tej gospodarce- zysku. Kategoria ta pobudza wszystkich uczestników procesu gospodarczego do:

1. maksymalnej wydajności

2. wprowadzenie innowacji

3. permanentnego inwestowania

9. Funkcje państwa w gospodarce:

Wolność gospodarcza

Poszanowanie własności prywatnej

Swobody przedsiębiorstw

Podstawowa funkcja państwa wobec gospodarki polega na zapewnieniu przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno- gospodarczego

Bauman- firma znajdująca się na danym terenie nie należy do gminy czy powiatu ani do ludzi w niej zatrudnionych lecz do tych, którzy w nią inwestują (globalizacja).

10. Pozostałe funkcje państwa w gospodarce rynkowej (kapitalistycznej):

• Stabilizowanie gospodarki

• Ochrona środowiska naturalnego

• Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

• Ochrona konsumentów

• Przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji (np. opodatkowanie supermarketów)

• Regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników

• Kształtowanie systemu ubezpieczeń społecznych

• Zapewnienie ochrony zdrowia ludności

11. Kierunki oddziaływania polityki gospodarczej:

• Zapewnienie dopływu środków do budżetu na wykonywanie funkcji wewnętrznych i zewnętrznych (w zakresie administracji, wymiaru sprawiedliwości, nauki, ochrony zdrowia, pomocy społecznej)

• Wspieranie funkcjonowania sektorów, które nie są objęte zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorstw (koleje, poczta, szkoły, ochrona zdrowia), a także upaństwowienie

• Zapewnienie osłony gospodarczej obywateli własnego kraju przed zagraniczną konkurencją

• Chroni konkurencję przed poczynaniami organizacji monopolistycznych

• Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego (sprzyjanie koniunkturze wzrostu

• Ochrona środowiska

• Utrzymywanie ładu społecznego w państwie

12. Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne polityki:

Uwarunkowania zewnętrzne polityki gospodarczej:

• Otoczenie międzynarodowe

• Położenie geograficzne

• Uwarunkowania wynikające z międzynarodowej sytuacji

• Przynależność kraju do ugrupowań militarnych, politycznych, gospodarczych (NATO, UE)

• Restrykcje importowo- eksportowe

• Warunki wymiany

• Zadłużenie wobec zagranicy i warunki regulacji tych zadłużeń

• Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich

Uwarunkowania wewnętrzne:

• Stan i struktura zasobów kraju- czynniki przyrodnicze( bogactwa naturalne i surowce mineralne, zasoby wodne, gleby, lasy, użytki zielone, które występują w ilościach ograniczonych)

• Czynnik ludzki (demograficzno- społeczne ) - charakter ilościowy i jakościowy

• Czynniki materialne- zagospodarowanie kraju i regionu

13. Konsekwencje „teorii gazowej”

• Uświadomienie państwom UE możliwości przykręcenia kurka gazu

• Dynamiczniej będą podejmowane kroki, aby zapobiec sytuacji kryzysowej

• Sytuacja ta wymusza obniżenie energochłonności gospodarczej poszczególnych krajów

• Uzmysłowienie aspektów rynkowych w handlu paliwami

• Możliwość powrotu do energii atomowej i węgla

14. Cele, założenia i przesłanki polityki gospodarczej:

• Państwo realizując swoje cele i założenia ingeruje w gospodarkę

• Układ przyjętych celów i zadań ma wpływ na kształt polityki

• Przedstawione cele mają zawsze charakter ustrojowo-systemowy

Inne zasady, cele i przesłanki:

• Zasady ustrojowo- systemowe i polityczne dotyczą kształtowania stosunków społeczno-ekonomicznych w państwie

• Ekonomiczne – pomnażanie bogactwa i materialnych podstaw dobrobytu społecznego

• Społeczne- podstawową sprawą jest tu dobrobyt i likwidacja niedostatku oraz społecznego niezadowolenia, państwo opiekuńcze, hasła egalitaryzmu, osłona grup społecznych i jednostek najsłabszych

• Ekologiczne- właściwe użytkowanie zasobów środowiska przyrodniczego, ochrona przyrody i ekologicznego rozwoju

• Obronno- militarne: wojsko i ochrona kraju

15. Dziedziny polityki:

• Makroekonomiczna: działania państwa na całokształt gospodarki

• Mikroekonomiczne: szczegółowo poszczególne gałęzie, rodzaje produkcji

• Polityka wzrostu- dynamizowanie procesu gospodarczego

• Strukturalna- powiązania między poszczególnymi działami

• Regionalna- oddziaływania państwa na zagospodarowanie przestrzenne regionów

• Ekologiczna

• Rozwoju społeczno- gospodarczego

• Sektorowa (np. rolnictwo)

• Wg kryterium instrumentacji (pieniężna, emisyjna, kredytowa, ubezpieczeń itp.)

• Wg czynników rozwoju (inwestycyjna, lokalizacyjna)

• Regulująca procesy gospodarowania (zatwierdzenia, naukowa, innowacyjna)

16. Zasadnicze różnice rolnictwa Polski i UE:

• Niższy poziom produkcyjny w Polsce

• Większe rozdrobnienie strukturalne jednostek gospodarczych

• Większe zatrudnienie przypadające na jednostkę powierzchni

• Gorsze wyposażenie techniczne gospodarstw i ich otoczenia

17. Komfort działania producentów rolnych w warunkach gospodarki rynkowej skończył się z co najmniej kilku powodów:

• Zmiennej koniunktury cenowej

• Rozwarcia nożyc cen na środki do produkcji i płody rolne

• Kłopoty ze zbyciem niektórych płodów rolnych

• Wzrost wymogów jakościowych

• Problemy ze ściąganiem należności

18. Rola i znaczenie cen w gospodarce żywnościowej:

1. koncentracja a skala produkcji rolniczej

2. System cen- są to z jednej strony ceny na produkty wytwarzane w danym dziale gospodarki narodowej a z drugiej strony ceny na środki produkcji i usługi niezbędne do ich wytworzenia. W rolnictwie dodatkowo w skład systemu cen wchodzą ceny żywności.

3. Wskaźnik relacji( nożyce cen)- jest to stosunek dynamiki cen na wytwarzane w danym dziale produkty do dynamiki cen na środki produkcji i usługi niezbędne do ich wytworzenia.

19. Wskaźniki pomocy – interwencje w rolnictwie:

• wskaźnik PSE ( wskaźnik wsparcia producenta) – mówi on jaki % w cenie detalicznej produktu stanowi pomoc państwa

• Wielkości dopłat do 1 ha lub 1 szt.

• % PKB w rolnictwie

20. Główne przyczyny spadku cen rolniczych:

• Słaba zdolność reagowania na zmieniającą się sytuację na rynku gł. Światowym

• Nasz dotychczasowy sposób interweniowania znacznie odstaje od tego jaki jest w UE i CEFTA

• Produkcja rolnicza rośnie szybciej niż popyt na towary

• Rolnictwo nie nadąża za rozwojem poszczególnych gałęzi gospodarki

21. Czy sami, bez pomocy UE moglibyśmy skuteczniej pomoc rolnictwu? NIE, bo:

• 85% średnio biednych nie jest w stanie pomóc 15% jeszcze biedniejszych

• PKB w Polsce jest 4-6 razy mniejsze niż w UE

• Na żywność w budżetach domowych polskich rodzin i tak przeznaczamy duże sumy ( w Polsce 20-25%, udział ten będzie nadal malał, bo żywność drożeje a my zarabiamy więcej, w UE 12-16% w USA 2-6%)