PROGRAM Jolanta Szuba doc

Jolanta Szuba, Gimnazjum nr 2 w Lublińcu

Program socjoterapeutyczny dla młodzieży sprawiającej trudności wychowawcze

Wstęp

W mojej pracy z dziećmi wielokrotnie obserwuję zmagania się z trudnościami życiowymi pewnej grupy uczniów. Są to osoby, które doświadczają chaosu w rodzinie, w szkole, często też w grupie rówieśniczej. Wynikiem takiego oddziaływania staje się kłopotliwe zachowanie, słabe wyniki w nauce i odrzucenie. Szkoła jest dla nich miejscem niepowodzeń w zadaniach i kontaktach społecznych, a porównywanie siebie z innymi wypada niekorzystnie. Brak stałości środowiska wychowawczego powoduje dezorientacje w świecie społecznych norm i wartości, nie rozumienie sensu przestrzegania zasad moralnych. Brak orientacji wyraża się niezrozumieniem emocji jakie przeżywają ludzie z ich najbliższego otoczenia w związku z ich zachowaniem, które to często narusza standardy zachowań akceptowanych społecznie.

Z myślą o takiej grupie osób stworzyłam program socjoterapeutyczny. Moim głównym założeniem było poprawić funkcjonowanie grupy uczniów w szkole, na tyle aby mogli dalej kontynuować w niej swoją edukację.

Ogólna charakterystyka programu

Okres dojrzewania jest szczególnie „obarczony” pojawieniem się nowych patologicznych zachowań. Przypada on na czas, kiedy to dziecko rozpoczyna naukę w gimnazjum. Nowe środowisko, inni nauczyciele często też zmiana grupy rówieśniczej może stać się przyczyną powstawania trudności w pełnieniu roli ucznia, w wyniku tych zmian często pogarszają się wyniki w nauce. Nasilają się postawy buntu wobec świata dorosłych, a wszystko to rodzi sytuacje trudne, z którymi zarówno młodzież, jak i dorośli nie potrafią sobie poradzić.

Jak wspomniałam we wstępie, często jestem świadkiem zmagania się z trudnościami zarówno nauczycieli, jak i uczniów. W wielu rozmowach z koleżankami i kolegami padają stwierdzenia „nie umiem sobie poradzić”, „nie wiem, co mam zrobić”, „nie jestem w stanie poprowadzić lekcji w tej klasie”, „chciałabym jej pomóc, ale nie wiem jak”. Bezsilność i niemoc nauczycieli skłoniła mnie do zastanowienia się nad tą sytuacją i jej przyczyną. Zaczęłam zadawać sobie pytanie dlaczego tak się dzieje i co można by zrobić, aby tę sytuację zmienić?

Postanowiłam zaprosić na rozmowę uczniów, których nazwiska najczęściej padały z ust ich wychowawców. W trakcie rozmów poznałam trudności i kłopoty z jakimi przyszło im się zmagać w naszej szkole. Najczęściej młodzież mówiła o niezrozumieniu przez dorosłych, o niesprawiedliwym traktowaniu przez nauczycieli, o tym, że nie mogą przyzwyczaić się do nowych warunków, że źle czują się w swojej klasie. Ważnym dla nich problemem była niemożność „dogadania się” z nauczycielami i rówieśnikami oraz bardzo słabe wyniki w nauce, które pociągały za sobą konflikty w domu rodzinnym. Z ust niektórych osób padały stwierdzenia typu „to nie ma sensu i tak sobie nie poradzę”, nauczyciele mnie nie lubią”, „wolę iść na wagary niż dostać jedynkę”. Kiedy słuchałam ich miałam wrażenie, że są tak samo bezradni jak i ich nauczyciele. Z powodu ciągłych porażek i niepowodzeń zrezygnowali z podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby zmienić ich sytuację. Najprostszym w ich mniemaniu wyjściem są wagary, kłamstwa, wulgarne i agresywne zachowanie, symulowanie choroby, lekceważenie poleceń nauczycieli.

Przejawianie takich kłopotliwych zachowań powoduje z kolei konflikt w sferze kontaktu z nauczycielem polegający na trudnościach w komunikowaniu się, wyrażaniu swoich oczekiwań i potrzeb, a brak wiary we własne siły skłania ucznia do przyjmowania postawy wycofującej bądź agresywnej.

Postanowiłam pomóc tym uczniom i wychodząc naprzeciw ich problemom napisałam program, który w głównej mierze odpowiadał na potrzeby jego uczestników. W dostosowaniu zajęć do grupy pomogła mi też ankieta, którą wypełnili nauczyciele - wychowawcy. Z niej dowiedziałam się więcej o każdej osobie biorącej udział w moim programie. Przykładowo podam kilka opisów wybranych uczestników, Są zwięzłe i nie zawierają wyczerpujących informacji, niemniej pomogły mi w ustaleniu zaburzeń zachowania i w niektórych przypadkach poznanie ich przyczyn.

Aleksandra - lat 15. Uczennica wychowuje się w rodzinie dysfunkcyjnej (ojciec nadużywa alkoholu, żyje z innymi kobietami). Od pierwszych dni w szkole Ola nie przychodzi punktualnie na zajęcia, często opuszcza pojedyncze godziny zdarza się, że nie przychodzi do szkoły przez kilka dni. W związku z niską frekwencja pojawiły się duże braki w nauce i niemożność nadrobienia zaległości. W opinii wychowawcy uczennica nie ma przyjaciół w klasie, często widywana jest w towarzystwie Katarzyny, uczennicy klasy równoległej. Ola należy do osób nieśmiałych, małomównych, unikających kontaktu z dorosłymi.

Marzena - lat 14. Wychowuje się w rodzinie wielodzietnej, z problemem alkoholowym (oboje rodzice nadużywają alkoholu). Marzena należy do osób nieufnych, wycofanych, nie nawiązuje praktycznie żadnych kontaktów. Na zajęcia lekcyjnych nie podejmuje żadnej aktywności. Nie ma koleżanek w klasie, wyraźnie izoluje się. Ma kłopoty z nauką, jednak żadnej pomocy nie chce przyjąć.

Iwona - lat 14. Wychowuje się w rodzinie dysfunkcyjnej (alkoholizm matki). Uczennica rzadko uważa na lekcji, często przychodzi do szkoły nie przygotowana, przeszkadza w prowadzeniu zajęć, przejawia buntownicze nastawienie wobec innych osób, agresywnie zachowuje się w stosunku do rówieśników, często popada w konflikty z nauczycielami, używa wulgarnych słów, kłamie i wagaruje. W klasie nie jest lubiana, nie ma tez przyjaciół. Wychowawca podejrzewa, że dziewczyna eksperymentuje z substancjami psychoaktywnymi.

Katarzyna - lat 14. Rodzina niepełna, ojciec odszedł od matki, założył własną rodzinę. Zabrał ze sobą dwie najstarsze córki, Kasię pozostawił przy matce. Uczennica ma duże kłopoty z nauką, olbrzymie braki w wiadomościach spowodowane są notorycznymi wagarami. Kasia pojawia się w szkole sporadycznie, nie nosi książek i zeszytów. Na uwagi nauczycieli reaguje milczeniem bądź wyjściem z klasy. Nie przyjaźni się z żadną z osób w klasie. Widywana jest w towarzystwie Oli i innych uczniów spoza szkoły.

Należy podkreślić, że diagnoza zaburzeń zachowania nie skończyła się z chwilą zapoznania się z danymi w kwestionariuszu, ale trwała właściwie przez cały czas uczestnictwa tych osób w grupie, poparta była opinią pedagoga szkolnego i moimi obserwacjami.

W ten sposób do udziału w zajęciach zaprosiłam dwanaście uczennic klas pierwszych, z których jedna odmówiła nie podając powodu.

Kolejnym krokiem była ponowna rozmowa z każdą z uczestniczek, w trakcie której przybliżyłam treść programu oraz korzyści, jakie mogą wynieść uczestnicząc w nim. Jednocześnie przygotowałam zawiadomienie dla rodziców z prośbą o wyrażenie zgody na udział córki w zajęciach.

Cele programu

W odpowiedzi na potrzeby moich uczestniczek założyłam następujące cele:

Rozwojowe

zaspokojenie potrzeby przynależności do grupy rówieśniczej i jej aprobaty,

zaspokojenie potrzeby nawiązania bliskiego kontaktu z osobą dorosłą,

zaspokojenie potrzeb wyrażania siebie, intymności,

zaspokojenie potrzeby aktywności społecznej,

budowanie poczucia wspólnoty grupowej.

Edukacyjne

zdobycie umiejętności porozumiewania się i konstruktywnego rozwiązywania konfliktów z dorosłymi i rówieśnikami,

uczenie różnych sposobów odreagowywania negatywnych emocji,

doskonalenie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji,

dostarczenie wiedzy nt. skutecznej i nieskutecznej komunikacji,

zdobycie umiejętności wyrażania uczuć negatywnych.

Terapeutyczne

budowanie pozytywnego obrazu siebie i zwiększenie poczucia własnej wartości,

stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych,

zaspokojenie potrzeby bycia ważnym.

Metody

Zajęcia prowadziłam metodą aktywną, polegającą na uczeniu się przez własne doświadczanie i wyciąganie z przeżywanych sytuacji autonomicznych, subiektywnych wniosków.

Podstawowe techniki, jakie zastosowałam w zajęciach to: praca w kręgu i „rundki” jako sposób dzielenia się z innymi swoimi doświadczeniami, „burza mózgów” pozwalająca zaktywizować grupę i wyzwolić jej potencjał twórczy, psychodrama umożliwiająca odgrywanie scenek, których tematem były rzeczywiste problemy nurtujące członków grupy, zabawa, która pozwoliła uwolnić się od codziennych problemów życiowych, surowych wymogów stawianych przez otoczenie i gry psychologiczne, służące realizacji określonych celów rozwojowych, edukacyjnych i korekcyjnych.

Mając na uwadze efektywność programu, widziałam potrzebę prowadzenia tych zajęć przez dwie osoby, które funkcjonowałyby w grupie na zasadzie uczestnictwa. O pomoc poprosiłam pedagoga szkolnego, z którym współpracuję od kilku lat. Obie już wcześniej organizowałyśmy podobną formę zajęć dla uczniów szkół podstawowych.

Spotkania odbywały się jeden raz w tygodniu, po 90 minut, w dniu wspólnie ustalonym przez grupę. Jako miejsce spotkań wybrałyśmy jedną z sal w Gimnazjum, wyposażoną w materace, krzesła i inne przedmioty potrzebne do prowadzenia zajęć.

Tematyka zajęć

Tematyka zajęć obejmowała:

Zajęcia integrujące grupę (5 spotkań).

Poznanie się wzajemne, wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i otwartości.

Praca nad budowaniem poczucia własnej wartości, adekwatna ocena swojej siły i słabości.

Wzmacnianie samodzielności i indywidualności.

Emocje i uczucia (4 spotkania).

Rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych uczuć.

Konstruktywne wyrażanie i odreagowanie emocji.

Umiejętność relaksacji.

Konflikty i umiejętność radzenia sobie z nimi (5 spotkań).

Zdobycie umiejętności negocjowania i konstruktywnego porozumiewania się.

Zdobycie wiedzy na temat barier komunikacyjnych.

Zdobycie umiejętności rozwiązywania konfliktów.

Zamknięcie pracy z grupą (2 spotkania).

Spotkanie podsumowujące pracę grupy.

Zakończenie zajęć.

Realizacja programu

Na pierwszym spotkaniu ustaliłyśmy, że ze względu na potrzebę stworzenia atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania wśród członków grupy, będzie to grupa zamknięta. Umówiłyśmy się również, że jeśli ktoś będzie chciał zrezygnować z zajęć uczyni to po drugich zajęciach, a jeśli przyjdzie na trzecie spotkanie będzie to znaczyło, że zdecydował się być do końca programu.

Pierwsze pięć spotkań służyły bliższemu poznaniu się, wytworzeniu poczucia zaufania i otwartości, dlatego w tej części przeważały zabawy utrwalające imiona wszystkich uczestników, zabawy dające możliwość poznania naszych upodobań i zainteresowań, odkrycia swoich mocnych stron, zdolności i umiejętności. Uczyłyśmy się dostrzegania własnych zalet i właściwego prezentowania ich innym osobom. Było też dużo zabaw mających na celu pozbycie się napięcia, odreagowanie emocji i poprawienie nastroju w grupie.

Wiele naszych uczestniczek charakteryzowało się niskim poczuciem własnej wartości - to z myślą o nich przygotowałyśmy zajęcia tak, aby mogły odnieść sukces, uwierzyć w siebie i swoje możliwości.

Kolejne spotkania przeznaczyłyśmy na rozpoznawanie i nazywanie emocji oraz konstruktywne porozumiewanie się. Ponieważ jednym z ważniejszych problemów zgłaszanych przez uczennice i wychowawców były konflikty z nauczycielami, uznałyśmy za stosowne zaplanować takie ćwiczenia, w których mogłyby posiąść umiejętność negocjowania, konstruktywnego porozumiewania się z osobami dorosłymi.

Dwa ostatnie spotkania przeznaczyłyśmy na podsumowanie pracy grupy, w tym zdobytych umiejętności oraz na podzielenie się swoimi odczuciami dotyczącymi tej formy zajęć.

Wybrane scenariusze zajęć

SPOTKANIE 1

Cele:

poznanie się wzajemne, „przełamywanie lodów”;

wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i wsparcia;

umiejętność otwartego porozumiewania się.

Pomoce:

duży arkusz papieru, kredki, 2 chusteczki.

Przebieg zajęć:

Powitanie grupy, przedstawienie się, podanie celu naszych spotkań.

Zabawa „Na biwak zabiorę”.

Pierwsza osoba przedstawia się: Mam na imię, np. Kasia, na biwak zabiorę kanapkę. Kolejne osoby powtarzają imię Kasi i to co ze sobą zabierze oraz swoje imię i przedmiot zaczynający się pierwszą literą ich imienia.

Zabawa „ Gorące krzesła”.

Jedna osoba stoi w środku, pozostałe siedzą na krzesłach. Osoba stojąca zadaje pytanie np. Kto lubi tańczyć? Osoby, które lubią tańczyć wstają i szybko zamieniają się miejscami, również osoba ze środka zajmuje miejsce. Ten kto zostanie bez krzesła prowadzi dalej zabawę.

Zabawa „ Trzy pytania do...”.

Osoba chętna udziela odpowiedzi na trzy pytania zadane przez uczestników. Pytania mogą dotyczyć różnych dziedzin, a odpowiadający ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane pytanie. (Po zakończeniu zabawy można podzielić się swoimi spostrzeżeniami z tej zabawy, dobrze podkreślić jest wspólną rzecz dla całej grupy lub większości członków.)

Zawiązanie kontraktu, ustalanie norm grupowych.

Każdy zastanawia się i pisze na kartce propozycje zasad jakie powinny być przestrzegane w tej grupie, aby wszyscy czuli się tu dobrze i bezpiecznie. Zgłoszone propozycje spisujemy na jedną listę, uzupełniamy nowymi pomysłami, następnie każdy składa swój podpis pod zawartym kontraktem.

Zabawa „ Ogon smoka”.

Grupę dzielimy na dwa zespoły. Każdy zespół to jeden smok, który na końcu ma ogon w postaci chusteczki. Zadaniem smoka jest urwać ogon przeciwnikowi i ochronić swój własny.

Zabawa „Supeł”.

Wszyscy stają ciasno, zamykają oczy i szukają dłoni innej osoby. Kiedy każdy trzyma się za dłonie, otwieramy oczy i próbujemy rozwiązać supeł bez puszczania rąk.

Zakończenie zajęć.

Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała.

SPOTKANIE 2

Cele:

rozwój zaufania, otwartości;

wzajemne poznanie się, empatia;

umiejętność prowadzenia dialogu;

przezwyciężanie nieśmiałości, zabawa.

Pomoce:

kartka z „puzzlami” dla każdego uczestnika, długopisy.

Przebieg zajęć:

Powitanie uczestników przez posłanie „iskierki” w innej formie wymyślonej przez prowadzącego, np. „uścisk kciuków”.

Rozpoznanie poziomu energii poprzez dokończenie zdania: W tej chwili mam ochotę na ............... lub termometr samopoczucia.

Zabawa „Studio głupich kroków”.

Wszyscy stoją w kręgu, jeden za drugim. Pierwsza osoba wymyśla najbardziej niedorzeczne kroki, pozostali naśladują ją. Zabawa trwa aż każdy zaprezentuje swój pomysł.

Ćwiczenie „Puzzle”.

Zadanie ma na celu znalezienie osób o podobnych zainteresowaniach, wyglądzie, upodobaniach, itp. Po ukończeniu ćwiczenie należy omówić pod kontem: Czego dowiedziałam się wypełniając puzzle? Czy coś mnie zaskoczyło?

Zabawa „Znaki zodiaku”.

Zabawa polega na pantomimicznym przedstawieniu swojego znaku zodiaku, pozostałe osoby zgadują, co to za znak. Gdyby ktoś miał trudność w pokazaniu grupa pomaga jej podsuwając różne pomysły.

Zabawa „Morderca”.

Z grona osób na ochotnika zgłasza się tzw. stróż prawa, pozostali siedzący w kole - to mieszkańcy. Kiedy mieszkańcy śpią do miasta przybywa morderca (wyznaczony przez prowadzącego poprzez dotknięcie). Po przebudzeniu morderca zaczyna zabijać (mrugając okiem do swoich ofiar), zadaniem stróża jest jak najszybciej wykryć mordercę.

Podsumowanie zajęć poprzez dokończenie zdania: Najbardziej podobało mi się ............... .

Zakończenie spotkania - stojąc w kole trzymamy się za ręce, pochylamy się i wyskakując w górę wykrzykujemy „hura”.

SPOTKANIE 3

Cele:

budowanie poczucia własnej wartości;

adekwatna ocena swoich sił i słabości;

akceptacja własnej osoby;

wzmacnianie samodzielności i indywidualności.

Pomoce:

kartki papieru i długopisy.

Przebieg zajęć:

Rozpoczęcie zajęć poprzez symboliczne narysowanie swojego obecnego samopoczucia. Kartki wrzucamy do pojemnika, każdy wyciąga jedną i próbuje odgadnąć samopoczucie danej osoby. Na koniec pytamy: Czy wszyscy zgadzają się z tymi odkryciami, czy ktoś chciałby coś powiedzieć?

Zabawa „Kółko i krzyżyk”.

Grupę dzielimy na dwie drużyny, jedna to „kółko”, druga „krzyżyk”. Do zabawy potrzebujemy 9 krzeseł ustawione w trzy rzędy. Prowadzący podaje hasło, np. „kółko”, a grupa decyduje, które krzesło zajmie jeden z ich członków. Dobrze jest powtórzyć grę zaczynając od zespołu, który przegrał.

Ćwiczenie „Moje imię”.

Na kartce pionowo piszemy swoje imię, potem do każdej litery imienia dopisujemy swoją cechę (zwracamy uwagę, aby była to pozytywna cecha, czy charakteru, czy wyglądu). Po zakończeniu ćwiczenie należy omówić pod kontem: Czy łatwo ci było wykonać to ćwiczenie, jeśli nie to co sprawiło ci najwięcej trudności?

Zabawa „Sałatka owocowa”.

Uczestników dzielimy na cztery grupy owoców, np. jabłka, banany, śliwki, gruszki. Wszyscy siedzą w kole, prowadzący na krześle w środku i miesza owoce, kiedy krzyknie „sałatka owocowa” wszyscy zamieniają się miejscami razem z osoba ze środka. Dalej zabawę prowadzi ktoś, kto został w środku.

Ćwiczenie „Ogłoszenie”.

Należy napisać krótkie ogłoszenie, w którym przedstawisz się jako przyjaciel. Potem kartki wrzucamy do pudła, każdy losuje dla siebie jedno i głośno czyta je i próbuje odgadnąć, do kogo ono należy.

Ćwiczenie „Dwa koła”.

Tworzymy dwa koła, jedno jest wewnątrz drugiego. Koło zewnętrzne przesuwa się w lewą stronę ma za zadanie powiedzieć każdej osobie ze środka coś miłego. Potem następuje zmiana ról. Po zakończeniu zadajemy pytanie: Czy łatwo ci było mówić miłe rzeczy innej osobie? Co czułeś, kiedy tobie mówiono cos miłego?

Zakończenie zajęć.

Przesłanie „iskierki” w nowej formie wymyślonej przez kolejnego uczestnika grupy.

SPOTKANIE 4

Cele:

rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych uczuć;

umiejętność mówienia o przeżywanych emocjach;

umiejętność relaksacji.

Pomoce:

balony, kłębek wełny, wycinki z gazet.

Przebieg zajęć:

Powitanie rundką, polegającą na dokończeniu zdania:

Najmilszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Najsmutniejszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Ćwiczenie „Rozpoznaj, co ta osoba czuje”.

Wycinki z gazet rozkładamy na środku, każdy wybiera dla siebie jeden obrazek i próbuje określić: Co ta osoba czuje i dlaczego tak mówisz, po czym to poznałeś?

Ćwiczenie „Wymyśl historię”.

. Prosimy uczestników, aby każdy wymyślił historię do swojego obrazka i opowiedział ją.

Zabawa „Balony”.

Każdy otrzymuje balon, który należy nadmuchać i przywiązać sobie do kostki. Prowadzący podaje instrukcję, że zadaniem każdej osoby jest zniszczyć jak najwięcej balonów, starając się oszczędzić swój własny. Po zakończeniu pytamy: Jak się czułeś, kiedy udało ci się zniszczyć czyjś balon? Co czułeś, kiedy zniszczono twój balon?

Zabawa „Fale na oceanie”.

Wszyscy siedzą na krzesłach w kręgu. Dwa krzesła są puste. Jedna osoba jest w środku. Kiedy prowadzący mówi: fale w lewo, wszyscy przesuwają się w lewo, podobnie na słowa fale w prawo. Osoba ze środka próbuje zająć miejsce w kręgu. Kiedy jej się to uda, osoba z jej prawej strony wchodzi do środka, a zabawa toczy się dalej.

Ćwiczenie relaksacyjne „Masaż pleców”.

Wszyscy siedzą w kręgu, jeden za drugim i wykonują masaż barków. Potem odwracają się i to samo wykonują w drugą stronę. W tym ćwiczeniu można wykorzystać odpowiednio dobraną muzykę.

Zakończenie zajęć.

Grupa stoi w kole, każdy po kolei w sposób pantomimiczny pokazuje, w jakim nastroju kończy dzisiejsze zajęcia.

Pożegnanie grupy nową odmianą „Iskierki”.

SPOTKANIE 5

Cele:

konstruktywne wyrażanie i odreagowanie emocji;

umiejętność relaksacji, odprężenia się;

umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji.

Pomoce:

kartki z niedokończonymi zdaniami, kartka z tabelą.

Przebieg zajęć:

Powitanie i rozpoczęcie zajęć od określenia swojego obecnego samopoczucia.

Uczestnicy otrzymują kartkę z konturem twarzy, ich zadaniem jest dorysować usta i oczy, tak aby twarz wyrażała przeżywane przez nich uczucie. Karteczki przypinamy sobie i chodzimy po sali obserwując, jakie uczucia towarzyszą innym osobom.

Zabawa „Ludzie do ludzi ”.

Dobieramy się w pary. Prowadzący kieruje zabawą i mówi: „nos do nosa”, „czoło do czoła”, itp. Pary wykonują polecenia prowadzącego. Na hasło „ ludzie do ludzi ” pary zmieniają się, a osoba, która zostanie bez pary prowadzi dalej zabawę.

Ćwiczenie „Dokończ zdania”.

Rozdajemy uczestnikom kartki z rozpoczętymi zdaniami, np.

Czuję złość, gdy .............. .

Czuję radość, zadowolenie, gdy .............. .

Czuję smutek, rozpacz, gdy .............. .

Czuję strach, lęk, gdy .............. .

Czuję wstyd, gdy .............. .

Następnie obok dokończonych zdań dopisujemy: Co wtedy robię?

Mini wykład na temat wpływu uczuć na to, co robimy, co z kolei ma wpływ na nasze postępowanie wobec innych osób i odwrotnie.

Ćwiczenie „Moje sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami”.

Zadaniem uczestników jest wskazać typowe dla nich sposoby radzenia sobie ze stresem. Potem grupa omawia je pod kątem: czy wszystkie sposoby można zaliczyć do pozytywnych ? Dlaczego?

Zabawa „Snujemy baśń ”.

Wszyscy leżą na materacach, głową do środka koła. Jedna osoba rozpoczyna opowiadać jakąś przygodę, kolejne osoby dopowiadają jej ciąg dalszy. Zabawa toczy się do momentu wyczerpania pomysłu na jej dalszy ciąg.

Ćwiczenie relaksacyjne przy muzyce.

Pożegnanie grupy poprzez przesłanie „Iskierki”.

SPOTKANIE 6

Cele:

zdobywanie umiejętności porozumiewania się;

zdobycie wiedzy na temat skutecznej i nieskutecznej komunikacji;

uświadomienie możliwości zniekształcenia informacji;

uświadomienie znaczenia niewerbalnego porozumiewania się.

Pomoce:

kartka „rysunek”, kartki z wypisanymi nazwami czynności.

Przebieg zajęć:

Powitanie rundką, polegającą na dokończeniu zdania:

Najmilszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Najsmutniejszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Zabawa „Głuchy telefon”.

Podkreślamy, jak łatwo może dojść do zniekształcenia informacji w trakcie przekazywania jej kolejnej osobie.

Ćwiczenie „Podaj rysunek”.

Jedna osoba otrzymuje rysunek i jej zadaniem jest podać dokładne informacje pozostałym członkom grupy, tak aby mogli jak najdokładniej odwzorować ilustrację. Członkom grupy nie wolno zadawać żadnych pytań. Po zakończeniu prezentujemy wszystkie rysunki, a uczestnicy dzielą się wrażeniami, czy łatwo im było narysować ten obrazek i co im najbardziej przeszkadzało.

Zabawa „Odgadnij czynność”.

Na kartkach przygotowane są nazwy różnych czynności, każdy losuje dla siebie jedną kartkę. Po zapoznaniu się prezentuje jej treść tylko za pomocą gestów i mimiki. Pozostali odgadują o jaką czynność chodzi.

Zabawa „Pozdrawiam cię”.

Uczestnicy chodzą po sali w rytm muzyki, kiedy muzyka ustaje, pozdrawiają najbliżej stojącą osobę, używając jedynie gestów.

Uporządkowanie wiedzy.

W oparciu o wcześniejsze zabawy i ćwiczenia sporządzamy listę czynników zakłócających proces komunikacji (tzw. bariery komunikacyjne).

W komunikacji werbalnej W komunikacji niewerbalnej

Zakończenie zajęć rundką: Dzisiejsze zajęcia kończę w nastroju .............. .

Pożegnanie „Iskierką”.

SPOTKANIE 7

Cele:

zdobycie umiejętności negocjowania;

uświadomienie roli komunikatu „ja”;

ćwiczenie stosowania komunikatu „ja” w odgrywanych scenkach;

umiejętność rozwiązywania konfliktów;

umiejętność udzielania informacji zwrotnych.

Pomoce:

niepotrzebne.

Przebieg zajęć:

Powitanie uczestników w sposób werbalny i niewerbalny, np. podajemy sobie ręce i wyskakując w górę krzyczymy „ła”, chodząc po sali witamy się z każdą napotkaną osobą posyłając jej głęboki ukłon.

Zabawa „Pokaż jak się czujesz?”.

Wszyscy stoją w kole i kolejno każdy pokazuje gestem i mimiką swój nastrój, a pozostali starają się nazwać uczucia, jakie w tej chwili przeżywa dana osoba.

Scenka „Powrót Tomka”.

Tomek bez pozwolenia rodziców poszedł na dyskotekę i wrócił bardzo późno w nocy. W domu czekają na niego rodzice. Ochotnicy odgrywają scenkę, pozostałe osoby obserwują sposób porozumiewania się chłopca z rodzicami. Po zakończeniu następuje dyskusja, ze szczególnym zwróceniem uwagi na rodzaj komunikacji i ewentualne bariery, które przeszkodziły w konstruktywnym rozwiązaniu tego konfliktu.

Zawieszamy przygotowaną wcześniej listę barier komunikacyjnych i przypominamy, jakie czynniki mogą zakłócać prawidłową komunikację. Zadajemy pytanie: Czy można było tę rozmowę poprowadzić w inny sposób, jeśli tak, to w jaki? (próba odegrania scenki w nowej formie).

Scenka „Agata w szkole”.

Agata opuszcza pojedyncze godziny lekcyjne w szkole. Wychowawca Agaty postanowił porozmawiać z nią. Dziewczyna wchodzi do gabinetu.

Chętni odgrywają scenkę próbując używać komunikatów „ja”.

Zabawa „Rzeźba”.

Jedna osoba wchodzi do środka i przyjmuje określoną pozę, potem kolejno dołączają pozostali. Powstaje rzeźba grupy, której wspólnie nadają nazwę.

Pożegnanie grupy rundką kończącą zdanie:

Dzisiaj dowiedziałam się .............. .

Rozstanie poprzez przesłanie „ Iskierki”.

SPOTKANIE 8

Cele:

zdobycie umiejętności analizy sytuacji konfliktowej;

poznanie schematu rozwiązywania konfliktów oraz ćwiczenie tej umiejętności.

Pomoce:

2 chusteczki.

Przebieg zajęć:

Rundka kończąca zdanie:

W tym tygodniu najbardziej ucieszyło mnie .............. .

Zabawa „Ogon smoka”.

Grupę dzielimy na dwie grupy, czyli na dwa smoki. Każdy smok ma na końcu umieszczony ogon, zrobiony z chusteczki. Zadaniem smoka jest porwać ogon przeciwnikowi.

Scenki.

Uczestnicy dzielą się na cztery grupy, każda ma przygotować określoną scenkę dotyczącą rozwiązania pewnego problemu. Tylko jedna osoba ma dokładny opis tego, jak powinna się zachowywać.

I grupa - Grupa chce wyjechać na wycieczkę, jedna z osób proponuje wyjazd nad morze, druga (znająca swoją rolę), za wszelką cenę upiera się przy wyjeździe w góry (rywalizacja).

II grypa - Dwie koleżanki chcą umówić się, jedna ma pomysł co mogłyby robić, druga również miała jakiś pomysł, ale nie jest to dla niej takie ważne (dostosowanie się).

III grupa - Matka prosi syna o zrobienie zakupów, syn obiecał to zrobić, ale najpierw chciał pójść do kolegi, nie chce jednak pokłócić się z matką (wypracowuje kompromis).

IV grupa - Janek zaprasza Adama, aby razem wybrali się na ryby. Adam pojechałby chętnie, ale musi jeszcze wytrzepać dywan. Janek robi wszystko by Adam pojechał z nim (będzie współpracować).

Budowanie opisu strategii.

Do każdej scenki przygotowana jest plansza, na której wszyscy próbują odpowiedzieć na pytania:

Jak bardzo osobie zależało na załatwieniu sprawy?

Na ile interesowało ją to, aby kolega osiągnął swoje zamierzenia?

Co zyskał?

Co stracił?

Wnioski.

Ćwiczenie relaksacyjne przy muzyce.

Zakończenie zajęć rundką:

Dzisiaj ważną kwestią dla mnie było .............. .

SPOTKANIE 9

Cele:

podsumowanie zdobytych informacji i umiejętności;

umiejętność udzielania i odbierania pozytywnych informacji zwrotnych;

umiejętność planowania, wytyczania sobie celów na przyszłość.

Pomoce:

kwestionariusz z niedokończonymi zdaniami, kartki z imionami dziewczyn.

Przebieg zajęć:

Powitanie uczestników i próba odpowiedzi na pytanie: Jakie uczucia towarzyszą mi w tej chwili?

Prowadzący zadaje pytanie: Czy w ciągu tego tygodnia wydarzyło się coś, o czym chcielibyście teraz powiedzieć?

Zapowiedź uczestnikom, że jest to przedostatnie spotkanie tej grupy.

Ćwiczenia zamykające pracę w grupie.

Zabawa „Spirala”.

Wszyscy stoją w kole i poruszają się zgodnie ze wskazówkami zegara, krąg zostaje przerwany i zakręca do środka tzw. spiralę. Po zwinięciu spirali chwilę stoją w miejscu, potem ostatnia osoba odkręca spiralę.

Zabawa „Tajemnicza osoba”.

Na kartkach wypisane są imiona wszystkich uczestników, każdy losuje jedną karteczkę i wybiera sposób w jaki chciałby się z tą osobą pożegnać.

Podsumowanie nabytych umiejętności i zaplanowanie ich wykorzystania.

Można wykorzystać materiały wytworzone w ciągu kolejnych zajęć.

Ćwiczenie „ Niedokończone zdania”.

Najbardziej podobało mi się ćwiczenie .............. .

Najmniej podobało mi się ćwiczenie .............. .

Zamierzam wykorzystać .............. .

Dowiedziałam się, że .............. .

Podobało mi się .............. .

Myślę, że nasza grupa .............. .

Zakończenie zajęć poprzez przesłanie „Iskierki”, w sposób najbardziej podobający się grupie.

SPOTKANIE 10

Cele:

zakończenie zajęć w pozytywnej atmosferze;

udzielanie pozytywnych informacji zwrotnych.

Pomoce:

ankieta dla uczestników, papier ozdobny na pamiątkowe dłonie, upominki dla każdej dziewczyny.

Przebieg zajęć:

Dokończenie zdania: Dzisiaj jestem tu po raz ostatni, w związku z tym .............. .

Przypominamy listę zabaw towarzyszących przez 9 spotkań i na życzenie powtarzamy je.

Zabawa „Pamiątkowa dłoń”.

Każdy obrysowuje swoją dłoń, potem kolejno wszyscy wpisują coś miłego na pożegnanie dla każdego uczestnika.

Zabawa „Cebula”.

Tworzymy dwa koła, jedno wewnątrz drugiego, tak aby za każdą osobą ktoś stał. Osoby w środku stoją w miejscu z zamkniętymi oczami, osoby na zewnątrz przesuwają się w określoną stronę i szepczą osobie będącej przed nią coś miłego, coś co np. sami chcieli by usłyszeć.

Powtórzenie zabawy „Spirala”.

Wręczenie upominków przygotowanych przez prowadzących każdemu uczestnikowi zajęć.

Wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia socjoterapeutyczne.

Pożegnanie przez posłanie „ Iskierki”.

Podsumowanie - wnioski końcowe

W zaproponowanym przeze mnie programie uczestniczyło jedenaście dziewcząt. Wszystkie osoby, które zadeklarowały chęć uczestnictwa w zajęciach, wytrwały do końca, systematycznie przychodząc na każde zajęcia.

Z ankiet wypełnionych na zakończenie zajęć wynika, że dziewczyny dostrzegają wiele korzystnych zmian w swoim zachowaniu. Zmiany te polegają na większej wierze we własne możliwości, dostrzegają swoje mocne strony, zaakceptowały siebie.

Poza stworzeniem możliwości do dokonywanie się zmian w zachowaniach dziewczyn, zajęcia stały się okazją do zaspokojenia ich potrzeb związanych z przynależnością do grupy i jej akceptacja, z potrzebą bycia ważnym poprzez możliwość zaistnienia w grupie.

Myślę, że również nasza postawa ukierunkowana na dane ciepła i własnego zainteresowania każdej z dziewcząt stworzyła im okazję do nawiązania bliskich relacji z osobą dorosłą. Świadczy o tym fakt, że dziewczyny do dzisiaj szukają z nami kontaktu, spędzają w naszym towarzystwie każdą z przerw dzieląc się swoimi troskami i radościami. Chętnie korzystają z naszej pomocy w nauce i sukcesywnie zaliczają zaległy materiał.

Sądzę, że warto w tym miejscu napisać nieco więcej na temat zmian, jakie zauważyłyśmy u dziewczyn w trakcie trwania spotkań i po zakończeniu zajęć.

W przypadku Oli uznałyśmy, że należy stworzyć jej jak najwięcej możliwości do przeżycia miłych, ciepłych sytuacji. Szkoła kojarzyła się jej z miejscem nieprzychylnym, a brak przyjaciół sprawił, że czuła się tu odrzucona i wyizolowana. W grupie otrzymała dużo ciepła i zrozumienia, zaprzyjaźniła się bliżej z dwoma dziewczynami, które poza przyjaźnią zadeklarowały chęć pomocy w uzupełnianiu zeszytów. Ola korzysta regularnie z mojej pomocy w nauce i coraz rzadziej opuszcza zajęcia szkolne. Pozytywne doświadczenia grupowe pozwoliły jej uwierzyć w siebie i stać się bardziej otwartą na świat. Wielkim sukcesem jest to, że samo chodzi do nauczycieli i negocjuje terminy zaliczeń zaległych partii materiału.

Marzena, podobnie jak Olka uwierzyła w swoje możliwości. W grupie ujawnił się jej talent do śpiewu. Dalej odczuwa duże napięcie w kontakcie z innymi, ale jest tego świadoma i podejmuje próby przezwyciężania swoich słabych stron. Zaczęła uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych, dzisiaj śpiewa na uroczystościach szkolnych i tańczy układy z zespołem, który sama założyła.

Iwona, mimo swojej impulsywności otrzymała od uczestników dużo wsparcia. Przebywanie w naszej grupie dało jej możliwość przeżycia bliskości i nawiązania przyjaźni, a tym samum poczucie bezpieczeństwa i bezwzględnej akceptacji. Przez cały cykl zajęć uczyła się pożądanych zachowań od innych członków grupy. Dzisiaj rzadziej popada w konflikty z rówieśnikami, a zajęcia z komunikacji pozwoliły jej nauczyć się dbać o swoje interesy w sposób konstruktywny, nie raniący nikogo i mimo swojej żywiołowości nie przeszkadza tak jak dawniej. Zaprzyjaźniła się z kilkoma osobami w klasie i spędza z nimi sporo czasu po lekcjach.

Wiem, że ze względu na krótki okres oddziaływań nie mogę oczekiwać spektakularnych zmian. Niemniej jestem przekonana, że zaproponowane przez mnie zajęcia zapoczątkowały proces pozytywnych zmian w zachowaniach dziewczyn i aby ten stan utrzymać potrzebna jest dalsza pomoc w postaci spotkań w podobnym klimacie. Potrzebę taką deklarowały same uczestniczki, starannie precyzując swoje oczekiwania. Poza regularnymi zajęciami wskazana jest też pomoc doraźna, np. w momencie pojawienia się jakiejś trudnej sytuacji, mam tu na myśli utworzenie grupy wsparcia. Myślę też, że dobre efekty dałyby warsztaty nt. metod skutecznego uczenia się, czy asertywności. Zauważyłam, że większość naszych uczestniczek nie potrafi zorganizować sobie wolnego czasu, tym samym spędza go w sposób nie praktyczny, nie dający możliwości zrelaksowania się i odreagowania napięć związanych ze szkołą.

Uwagi dziewczyn i nasze spostrzeżenia stały się bodźcem do zaplanowania innych form naszej pracy z młodzieżą i nie tylko. Ciągle myślę o koleżankach, i ich bezsilności w przypadku spotkania się z tzw. „uczniem trudnym”. Myślę, że trafną propozycją byłyby warsztaty rozwijające umiejętności wychowawcze, które pozwoliłyby stawić czoło piętrzącym się problemom i zwiększyć poczucie sprawczości nauczycieli w niesieniu pomocy uczniowi.

Praca z tą grupą dala mi wiele satysfakcji i utwierdziła w przekonaniu, że zajęcia socjoterapeutyczne to trafna oferta dla młodzieży mającej „problemy szkolne, które swoim zachowaniem dostarczają kłopotów dorosłym. ” (K. Sawicka, 1999, s. 1)

Bibliografia

Ballard R.: Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne. Warszawa 1988.

Bodanko A. (red.): Wspomaganie procesu wychowawczego programami profilaktyczno - edukacyjnymi. Kraków 1999.

Gry i ćwiczenia grupowe - prezentacje MOP PTP. Zeszyty Problemowo - Metodyczne, nr 5, 1987.

Kołodziejczyk A.: Program edukacyjny dla klas I -III. Warszawa 1991.

Kołodziejczyk A., Czemierowska E.: Spójrz inaczej. Program zajęć wychowawczo - profilaktycznych dla klas VII i VIII szkół podstawowych. Kraków 1993.

Kopeczek J.: Praca metodami psychoaktywnymi. Tarnobrzeg 1994.

Rylke H.: W zgodzie z sobą i uczniem. Warszawa 1993.

Sawicka K. (red.): Socjoterapia. Warszawa 1999.

Sawicka K.: Sytuacja dzieci ze środowisk biedy. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze, nr 358, 1997.

Sobolewska Z.: Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży. Warszawa 1993.

Strzemieczny J.: Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych. Warszawa 1988 (materiał powielony).

O. Tokarczuk O. (red.): Grupa bawi się i pracuje. Wałbrzych 1984.

Vopel K. W.: Gry i zabawy dla dzieci i młodzieży. Kielce 1999.

Skala ocen zachowania się ucznia gimnazjum (uczestnika zajęć socjoterapeutycznych) w opinii nauczycieli

(dane uzyskane w tym kwestionariuszu posłużą mi do realizowanego przeze mnie programu socjoterapeutycznego, dlatego proszę o rzetelne informacje).

Dziękuję.

Nazwisko i imię nauczyciela ...................................................... .

Nazwisko i imię ucznia ...................................................... .

Czy przychodzi punktualnie na zajęcia szkolne? nigdy bardzo rzadko rzadko często zawsze

Czy odrabia zadania domowe? nigdy bardzo rzadko rzadko często zawsze

Czy uważa na lekcji? nigdy bardzo rzadko rzadko często zawsze

Czy podporządkowuje się poleceniom nauczycieli? nigdy bardzo rzadko rzadko często zawsze

Czy popada w konflikt z nauczycielem? nigdy bardzo rzadko rzadko często zawsze

Czy jest lubiany przez klasę? nie raczej nie raczej tak tak

Czy na terenie klasy przyjaźni się co najmniej z dwoma kolegami bądź koleżankami? tak nie

Czy przejawia zachowania odbiegające od normy? tak nie

Z listy zachowań podkreśl właściwe dla danej osoby:

agresywne zachowania w grupie;

odizolowanie się od rówieśników;

bójki z rówieśnikami;

kłótliwość i niechęć do współpracy;

wchodzenie w konflikt z prawem;

destruktywne, nieposłuszne, buntownicze nastawienie wobec innych;

kradzieże;

kłamstwa;

wagarowanie;

nadużywanie substancji psychoaktywnych;

wybuchy złości;

nadaktywność.

Czy domyślasz się, jakie mogą być przyczyny tego typu zachowań? tak nie

Jeśli tak, to spróbuj je określić.

..............................................................................................................

Inne uwagi o uczennicy nie zawarte w kwestionariuszu.

..............................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie.

Ankieta do oceny zajęć socjoterapeutycznych przez uczestników

Czy kiedykolwiek brałaś udział w tego rodzaju zajęciach ? tak nie

Czy wzięłabyś udział w podobnych zajęciach? tak nie

Oceń, w jakim stopniu były to dla ciebie cenne zajęcia: mało wartościowe 1 2 3 4 5 bardzo wartościowe

Oceń, w jakim stopniu były dla ciebie pomocne w zakresie:

wzajemnego poznania się ..................... 1 2 3 4 5

nawiązania przyjaźni ..................... 1 2 3 4 5

zdobycia umiejętności:

porozumiewania się ..................... 1 2 3 4 5

podejmowania decyzji ..................... 1 2 3 4 5

rozwiązywania problemów ..................... 1 2 3 4 5

Co Ci się najbardziej podobało w trakcie zajęć?

..............................................................................................................

Co Ci się nie podobało w zajęciach ?

..............................................................................................................

Jak oceniasz organizację zajęć? bardzo zła 1 2 3 4 5 bardzo dobra

Inne spostrzeżenia i uwagi.

..............................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie.

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY REALIZOWANY W ROKU 2004

Placówka: ŚWIETLICA SOCJOTERAPEUTYCZNA STOWARZYSZENIA ŚW. FILIPA NEREUSZA w Rudzie Śl.

Sporządziła: mgr Wiesława Michalska

I. W ramach pracy świetlicy w roku 2004 realizowano dwa główne programy socjoterapeutyczne:

1. „Jestem ważny” dla dzieci młodszych (od 6 do 12 r.ż.), którego głównymi celami było:

- budowanie poczucia własnej wartości,

- zdobycie umiejętności budowania i podtrzymywania pozytywnych relacji z innymi,

- kształtowanie umiejętności dostrzegania, nazywania i wyrażania swoich uczuć.

2. „To Twoje życie” dla dzieci starszych i młodzieży (od 13 - 18 r.ż.), którego głównymi celami było:

- ukazanie ważności i wartości człowieka - wartości własnej i innych ludzi

- stymulowanie zainteresowania rozwojem osobowości

- umożliwienie zdobywania wiedzy o sobie

- ukazanie możliwości oddziaływania na samego siebie

- rozwijanie umiejętności stawiania sobie bliższych i dalszych celów

- uświadomienie młodemu człowiekowi wewnętrznej i rzeczywistej siły tkwiącej w jego wnętrzu, za pomocą której jest on zdolny w sposób odpowiedzialny kierować swoim życiem

II. Podczas wakacyjnej pracy z dziećmi i młodzieżą (kolonie, obóz) realizowane były odrębne programy : „Pinokio” i „Mały Książę”.

Forma realizacji i metody:

Zajęcia socjoterapeutyczne odbywały się raz w tygodniu po 120 min dla każdej grupy wychowawczej. Metodą wiodącą programu są gry i zabawy interakcyjne, dostosowane do wieku, potrzeb i możliwości uczestników zajęć.

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY „ JESTEM WAŻNY”

dla dzieci młodszych (od 6 do 12 r.ż.)

TEMATYKA, CELE SZCZEGÓŁOWE ZAJĘĆ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH

BLOK I BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI.

„Świadomość swojej wartości daje optymizm i siłę,

pomaga wykorzystać potencjał tkwiący w człowieku.”

Znam moje ciało.

Cel:

- postrzeganie siebie,

- rozwijanie samoświadomości w odniesieniu do swojego ciała,

- uświadamianie granic wyznaczanych przez ciało (granice fizyczne i psychiczne)

Czuję się dobrze we własnym ciele.

Cel:

- akceptacja swojego ciała, wyglądu zewnętrznego,

- akceptacja swojej płci,

- nabywanie pewności siebie

Jestem kimś niepowtarzalnym.

Cel:

- refleksja nad tożsamością,

- wzmocnienie „ja”,

- uświadomienie indywidualności i niepowtarzalności swojej osoby

Moje mocne strony

Cel:

- odkrywanie swoich zdolności, możliwości, umiejętności i zalet

- uświadamianie sobie swoich silnych stron

- kształtowanie pewności siebie

Umiejętne okazywanie swojej siły.

Cel:

- wzmacnianie wiary we własne siły

- odważne wyrażanie swoich myśli, swojego zdania

- przełamywanie lęku

- stworzenie możliwości prezentacji swoich umiejętności

Moje słabe strony.

Cel:

- uświadomienie własnych ograniczeń

- akceptacja własnej osoby

Być silnym to móc przezwyciężać swoje słabości.

Cel:

- poznanie sposobów radzenia sobie ze swoimi słabościami, niepowodzeniami

- uświadomienie dzieciom możliwości uzyskania pomocy w przezwyciężaniu ich słabości

Znam swoją wartość.

Cel:

- kształtowanie asertywnej postawy w wyrażaniu swoich potrzeb

- zachęcanie do samodzielnego podejmowania decyzji

BLOK II JA W RELACJACH Z DRUGIM CZŁOWIEKIEM.

„Nikt nie jest samotną wyspą.”

Komunikacja.

Cel:

- kształtowanie umiejętności komunikowania się

- zapoznanie się z zasadami skutecznej komunikacji

Aktywne słuchanie.

Cel:

- poznanie zasad efektywnego słuchania

- rozwijanie zdolności aktywnego słuchania

- rozwijanie zdolności wysyłania i odbierania komunikatów

Słowa, które ranią.

Cel:

- konfrontacja z własnym postępowaniem i używaniem raniących zwrotów

- uświadamianie dzieciom o skutkach używania raniących zwrotów

- zapoznanie się z mechanizmami związanymi z oskarżaniem innych

Słowa, które budują.

Cel:

- dostrzeganie i umiejętne komunikowanie pozytywnych stron w osobach z którymi współżyjemy

Każdy z nas jest inny.

Cel:

- szukanie i uznanie wspólnych cech oraz kształtowanie postawy tolerancji wobec różnic osób, które znamy

Współpraca.

Cel:

- stworzenie możliwości doświadczenia radości i satysfakcji ze wspólnie wykonanych zadań

- doświadczenie wspólnoty

Pokojowe rozwiązywanie konfliktów.

Cel:

- nauka świadomego i wolnego od agresji radzenia sobie z konfliktami,

- opracowanie nowych kreatywnych pomysłów na rozwiązywanie konfliktów

Empatia.

Cel: - rozbudzanie empatii i chęci do udzielania pomocy inny

Asertywność.

Cel:

- nauka umiejętnego odmawiania,

- rozpoznawanie reakcji agresywnych, uległych i asertywnych

Rodzina.

Cel:

- ukazanie wartości jaką jest rodzina

- uświadomienie własnej roli w rodzinie

Koleżeństwo i przyjaźń.

Cel:

- uświadomienie znaczenia związków międzyludzkich

- refleksja na temat: czy warto mieć przyjaciół, kto jest moim przyjacielem a kto wrogiem, czy warto ufać swoim kolegom

BLOK III W świecie uczuć.

Uczucia - co to takiego?

Cel:

- próba zdefiniowania pojęcia,

- uświadomienie różnorodności przeżywanych uczuć i możliwości ich wyrażania

Czy wiem, co czuję?

Cel:

- uczenie się dostrzegania i nazywania przeżywanych uczuć

- kształtowanie umiejętności rozmawiania o uczuciach

Radość!

Cel:

- kształtowanie umiejętności dostrzegania drobnych radości i sukcesów

- kształtowanie umiejętności wyrażania radości

Strach ma wielkie oczy.

Cel:

- uświadomienie przyczyn przeżywanego przez ludzi strachu

- ukazanie możliwości unikania poczucia strachu i zagrożenia

- ukazanie możliwości radzenia sobie ze strachem

Jak pokonać lęk?

Cel:

- szukanie sposobów radzenia sobie z lękiem /relaks, świat wyobraźni, szukanie pomocy wśród ludzi zaufanych/

Złość.

Cel:

- uczenie się rozpoznawania uczucia złości i jej przyczyn

- uczenie się kontrolowanego wyrażania złości

Miłość.

Cel:

- refleksja nad znaczeniem miłości w życiu człowieka

- uświadomienie sobie przez kogo jestem kochany i kogo kocham

- uczenie się okazywania miłości napotykanemu człowiekowi

Czy wiem co czują inni ?

Cel:

- dostrzeganie uczuć innych

- kształtowanie empatii

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY „TO TWOJE ŻYCIE”

dla dzieci starszych (od 13 do 18 r.ż.)

TEMATYKA, CELE SZCZEGÓŁOWE ZAJĘĆ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH

BLOK I „Czy nasze życie ma sens?”

Tematyka zajęć ma pomóc młodzieży w osiąganiu harmonii i równowagi wewnętrznej, ukazać potrzebę kierowania się pewnymi zasadami, normami, wartościami.

KIM JESTEM?

Cel:

- poznawanie własnych zdolności i umiejętności oraz niedoskonałości i ograniczeń

- poznawanie swoich mocnych stron

- uświadomienie własnej wyjątkowości i niepowtarzalności

- budowanie pozytywnego obrazu siebie

- kształtowanie umiejętności wyrażania swojego wnętrza

ŻYCIE JAKO WARTOŚĆ

Cel

- ukazanie wartości życia i niepowtarzalności każdego istnienia

- odkrywanie sensu życia i swego powołania

CO JEST DOBRE A CO ZŁE?

Cel:

- rozpoznawanie i nazywanie dobra

- odróżnienie dobra od zła

- uczenie dostrzegania dobra w sobie - kształtowanie poczucia własnej wartości

- uczenie dostrzegania dobra w drugim człowieku

- wzbudzenie chęci okazywania dobra innym ludziom

- uwrażliwianie na dostrzeganie pozytywnych aspektów codziennego życia

MIEĆ CZY BYĆ?

Cel:

- rozbudzanie poczucia własnej wartości

- uświadomienie wyższości wartości duchowych nad materialnymi

WIARA

Cel: - ukazanie wartości Boga w życiu człowieka

MOJA HIERARCHIA WARTOŚCI

Cel:

- poznanie pojęcia „wartość” i „hierarchia wartości”

- zapoznanie z wartościami ogólnoludzkimi

- ustalenie przez uczestników własnej hierarchii wartości

- kształtowanie umiejętności wyrażania myśli, poglądów opinii

- kształtowanie postawy obrony swoich wartości

BLOK II „Kto mnie uczy życia?” Czyli o kształtowaniu własnego „ja”.

Tematyka zajęć ma pomóc zrozumieć młodemu człowiekowi jaki wpływ mają na niego rodzina, przyjaciele

i rówieśnicy oraz uświadomić własne wzorce postępowania.

MŁODZIEŻ A RODZICE

Cel :

- kształtowanie emocjonalnego stosunku do obowiązków dzieci wobec rodziców

- rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie jako członka rodziny

- zachęcanie do aktywnego udziału w życiu rodziny

KSZTAŁTOWANIE POPRAWNYCH STOSUNKÓW RODZICE - DZIECI

Cel:

- wskazywanie na stosunki emocjonalno - społeczne rodziców z dorastającymi dziećmi

- wdrażanie do poprawnej komunikacji między dziećmi a rodzicami

KTO UCZY RODZICÓW JAK BYĆ RODZICAMI?

Cel:

- zidentyfikowanie źródeł wiedzy na temat rodzicielstwa

- uświadomienie własnych preferencji, co do modelu przyszłej rodziny

- uświadomienie własnej roli w rodzinie

JAKIM CHCIAŁBYM BYĆ RODZICEM ?

Cel:

- refleksja nad podziałem ról w rodzinie według płci

- analiza własnych przekonań i wartości związanych z rodzicielstwem

- rozwijanie umiejętności przekładania celów wychowania na program działania

ZAPOBIEGANIE I ŁAGODZENIE

Cel:

- wskazywanie na główne przyczyny konfliktów w rodzinie zależne od młodzieży

- refleksja nad związkiem uczuć i działań

- dostarczenie wiedzy na temat metod rozwiązywania konfliktów mogących zaistnieć w rodzinie

KOMU SĄ POTRZEBNE AUTORYTETY?

Cel:

- wprowadzenie pojęcia „autorytet”

- uświadomienie roli autorytetów w życiu każdego człowieka

- kształtowanie postawy samodzielności i poczucia własnej wartości

KOLEŻEŃSTWO I PRZYJAŹŃ MIĘDZY CHŁOPCAMI I DZIEWCZĘTAMI

Cel:

- przyswojenie elementów wiedzy o osobowości człowieka a zwłaszcza o jego zachowaniu się względem innych

- wdrażanie do tolerancji, poszanowania praw i potrzeb innych ludzi

- wskazywanie na wartość przyjaźni

PRZYJACIELE - CZY SĄ POTRZEBNI?

Cel:

- pogłębienie wiedzy na temat powodów zawierania przyjaźni i czynników jej szkodzących

- uświadomienie sobie, jakie wymagania stawiają swojemu przyjacielowi, a co mu oferuję

- refleksja nad własnym uspołecznieniem

CO TO JEST TOLERANCJA?

Cel:

- zapoznanie wychowanków z istotą i postawą tolerancji

- kształtowanie u młodzieży postawy zrozumienia wobec innych

- kształtowanie wrażliwości na nietolerancję ludzką

INNI

Cel:

- kształtowanie postawy akceptacji i tolerancji wobec innych, z zachowaniem dystansu wobec ich działań

BLOK III „Czy jestem listkiem na wietrze?” Czyli o możliwości kierowania własnym życiem.

WYZNACZAM SOBIE CELE

Cel:

- zapoznanie uczestników z podstawowymi wiadomościami o wyznaczaniu celów i etapach ich osiągania

- uświadomienie sobie dotychczasowych sukcesów życiowych

- analiza sposobów osiągania celu

RADZĘ SOBIE ZE STRESEM

Cel:

- uświadomienie sobie sytuacji stresogennych

- poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem

- kształcenie umiejętności wyrażania siebie bez agresji

- kształcenie umiejętności panowania nad własnymi negatywnymi emocjami

- przekazanie podstawowych informacji o przyczynach i przejawach i skutkach agresji

UMIĘ POKOJOWO ROZWIĄYWAĆ KONFLIKTY

Cel:

- rozwijanie umiejętności przedstawiania własnego zdania i własnych racji bez agresji

- zdobycie umiejętności analizy sytuacji konfliktowej (wyodrębnienie potrzeb, uczuć i zachowań)

- nauka wyrażania uczuć i potrzeb w takich sytuacjach

- poznanie schematu rozwiązywania konfliktów oraz ćwiczenia tej umiejętności

UMIĘ PODEJMOWAĆ DECYZJE

Cel:

- kształtowanie umiejętności planowania swoich działań - zapoznanie się z etapami podejmowania decyzji

- kształtowanie umiejętności dostrzegania sukcesów

- uświadomienie wewnętrznej siły sprawczej tkwiącej w każdym człowieku

- rozpoznanie wpływu innych osób na podejmowane przez nas decyzje

TRENING TWÓRCZOŚCI

Cel:

- pobudzenie ciekawości twórczej

- uruchomienie możliwości twórczych

- rozwijanie twórczego myślenia

- wdrażanie do twórczego rozwiązywania problemów

JAK MOGĘ SIĘ ROZWIJAĆ?

Cel:

- rozbudzanie motywacji do działania

- uczenie się dokonywania wyborów, odkrycie sposobów rozwiązywania osobistych problemów

CZYM JEST ASERTYWNOŚĆ?

Cel:

- przybliżenie terminu „asertywność”

- nauczenie się rozpoznawania poszczególnych typów zachowań - agresywne, uległe i asertywne

- zapoznanie z własnymi „asertywnymi prawami”

- trenowanie zachowań asertywnych

- uczenie się argumentacji

- zaprawianie się w przeciwstawianiu swojej opinii ogółu

(NIE)UŻYWAĆ?

Cel:

- uporządkowanie informacji o środkach uzależniających

- poznanie przyczyn uzależnienia

- poznanie skutków i następstw zażywania środków psychoaktywnych

- poznanie modelu funkcjonowania rodziny uzależnionej, ról pełnionych przez członków rodzin, przedstawienie mechanizmu uzależnienia i współuzależnienia

- kształtowanie postawy aktywnego szukania pomocy dla osób uzależnionych i współuzależnionych

JAK DBAĆ ZDROWIE?

Cel:

- zapoznanie z zasadami higieny osobistej

- zapoznanie z zasadami właściwego odżywiania się

- ukazanie zdrowia jako dobrostanu „duszy i ciała”, o które trzeba dbać

- poznanie zasad udzielania pierwszej pomocy

AUTORSKI program socjoterapeutyczny

„JESTEM NIEPOWTARZALNY” dla dzieci nieśmiałych

Placówka: Powiatowy Ośrodek Profilaktyki i Socjoterapii w Szczytnie

Opracowała: mgr Anna Pykało-pedagog i terapeuta

WSTĘP

Nieśmiałość jest zjawiskiem pospolitym, szeroko rozpowszechnionym i uniwersalnym. Słownik oksfordzki podaje „być nieśmiałym” — to znaczy być trudnym w kontakcie z powodu bojaźliwości, ostrożności lub nieufności. Osoba nieśmiała jest ostrożna, niechętna w kontaktach z pewnymi osobami i przedmiotami. Ostrożna w kontaktach i działaniu, wzdrygająca się przed okazywaniem pewności siebie, przewrażliwiona i bojaźliwa; osoba nieśmiała może być skromna i pełna rezerwy z powodu braku wiary we własne siły lub też według innego schematu, o niejasnym charakterze, podejrzana, o wątpliwej uczciwości. Słownik Webstera definiuje nieśmiałość jako odczucie skrępowania w obecności innych ludzi [1].

Nieśmiałość jest zjawiskiem złożonym i obejmuje specyficzne zakłócenia w sferze spostrzegania sytuacji, w samoorientacji, w emocjach i motywacji. Stwarza problemy natury towarzyskiej: utrudnia spotkanie z ludźmi, zawieranie nowych przyjaźni, czerpanie radości z potencjalnie przyjemnych doświadczeń. Przeszkadza w publicznej obronie swoich praw, w wyrażaniu opinii i określaniu wartości. Nieśmiałość sprawia, że inni nie doceniają naszych mocnych stron.

Jedną z form pomocy dzieciom w przezwyciężaniu nieśmiałości jest grupa socjoterapeutyczna. U dzieci pod wpływem zdobywanych doświadczeń społecznych powinny nastąpić w zachowaniu określone zmiany. Zmiany mogą umożliwić dzieciom efektywniejszą realizację ich celów życiowych (Strzemieczny 1988, s. 11). Zachowania określane jako nieśmiałość w swojej pracy z dziećmi i młodzieżą w Powiatowym Ośrodku Profilaktyki i Socjoterapii w Szczytnie, obserwowałam i obserwuję często. Zrodziło to pomysł opracowania programu socjoterapeutycznego dla osób dotkniętych tym problemem. Postanowiłam wykorzystać ciepłą i miłą atmosferę w grupie do skorygowania zaburzonego obrazu własnej osoby. Opisane zajęcia zostały tak skonstruowane, aby podnieść samoocenę dzieci nieśmiałych, dać im poczucie sukcesu i akceptację ze strony innych.

Cele i założenia teoretyczne programu „Jestem niepowtarzalny”

Program „Jestem niepowtarzalny” zawiera zbiór scenariuszy do cyklu zajęć dla dzieci nieśmiałych klas I - III.

Celem tych zajęć jest:

— podniesienie poczucia własnej wartości;

— przezwyciężenie nieśmiałości;

— dostarczanie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, otwartości i szczerości;

— rozwijanie umiejętności komunikowania się; rozbudzenie gotowości do swobodnego wypowiadania się;

— poznawanie swoich mocnych stron;

— odreagowanie napięć;

— budowanie pozytywnego obrazu siebie;

— tworzenie sytuacji sprzyjających wyrażaniu własnych uczuć.

Zapobieganie nieśmiałości wymaga odpowiedniego kształtowania osobowości wychowanków, a przede wszystkim dbałości o to, aby wpajane im ideały osobowe były możliwe do osiągnięcia, wynikające z proponowanych ideałów i standardów czynności oraz zadania możliwe do wykonania. Przyjmując, że nieśmiałość utrudnia dziecku kontakty społeczne powoduje izolację od ludzi, działa hamująco na wykorzystanie potencjału intelektualnego, w efekcie prowadząc do negatywnego obrazu własnej osoby, opracowane scenariusze koncentrujące się na budowaniu poczucia własnej wartości członków grupy. Dlatego też 20 godzinny cykl zajęć obejmował będzie odkrywanie, docenianie, rozwijanie oraz wykorzystanie mocnych stron uczestników. Zajęcia będą realizowane w Świetlicy Terapeutycznej „Bliżej siebie” raz w tygodniu, 1 godzina na grupę. Liczebność grupy to nie więcej niż 8 dzieci na jedną sesję zajęciową. Planowane będą 2 sesje zajęciowe ranne i popołudniowe. Jak wiadomo pierwszym etapem oddziaływania socjoterapeutycznego jest diagnoza zaburzeń zachowania dziecka. Drugim etapem postępowania socjoterapeutycznego jest programowanie zajęć. Zajęcia polegają na tworzeniu sytuacji uczących, które jednocześnie pełnią funkcję korygującą w stosunku do zachowań dziecka nieśmiałego. Na scenariusz zajęć z dzieckiem nieśmiałym podczas 20 spotkań 60 minutowych składały się ustrukturalizowane sytuacje, przybierające postać gier, zabaw, inscenizacji, pantomimy. Do programu wykorzystano też „Parpusiową rodzinę”, która ma na celu podnoszenie poczucia bezpieczeństwa dziecka i pomoc w zaaklimatyzowaniu się jego w grupie. W zajęciach będą uczestniczyły dzieci typowane przez pedagoga szkolnego lub samego rodzica. Program będzie realizowany od września do końca roku szkolnego. Ze wszystkimi dziećmi przeprowadzona będzie rozmowa zachęcająca do udziału w zajęciach, ponadto realizowane będą kontakty z rodzicami. W programie wykorzystano bogatą literaturę metodyczną i posłużono się gotowymi opracowaniami zajęć (patrz: bibliografia). Proponowane zabawy, gry i propozycje twórcze, które są owocem wieloletniej pracy z dziećmi.

METODY I SPOSOBY REALIZACJI:

Zajęcia polegają na tworzeniu sytuacji uczących, które jednocześnie pełnią funkcję korygującą w stosunku do zachowań dziecka nieśmiałego. Metody wykorzystywane podczas zajęć: scenki rodzajowe z wykorzystaniem Pluszowej Rodzinki, ćwiczenia i techniki relaksacyjne, ćwiczenia wzmacniające poczucie własnej wartości, sytuacje przybierające postać gier, zabaw, inscenizacji.

OSIĄGNIĘTE EFEKTY:

— wzmocnienie poczucia własnej wartości dzieci, wiary w siebie, w swoje możliwości „zaistnienie” na forum klasy;

— efekty opisane w wynikach badań skali obserwacji zachowania, porównanie badań z I i II półrocza (zamieszczone w części strony dzieci z rodzin alkoholowych razem raźniej/programy/opisy realizacji)

— prace plastyczne dzieci

— materiał uzyskany z przeprowadzonych zajęć grupy (podsumowanie, wnioski z zajęć diagnostycznych, charakterystyki uczniów i ich postępów);

— wyniki badań ankiety przeprowadzonej wśród rodziców.

Zajęcia I „TWORZYMY GRUPĘ”

Cele:

— wzajemne poznanie się dzieci;

— integracja grupy;

— zapewnienie uczestnikom w zajęciach poczucia bezpieczeństwa i akceptacji.

Przebieg zajęć:

— co będziemy robić na zajęciach (bawić się, rozmawiać, poznawać się);

— czego nie będziemy robić (oceniać, stawiać stopni, krytykować);

— wyjaśnianie, co to jest krąg i kiedy go tworzymy;

— zawarcie kontraktu. Będziemy spotykać się: ustalenie dnia spotkania, godziny i czasu trwania zajęć.

Prezentacja

Osoba prowadząca rozdaje dzieciom kartki, na które wpisują swoje imię. Każdy uczestnik przedstawia się mówiąc coś o sobie.

1. Zabawa „Wykrzykiwanie imion”. Każde dziecko wykrzykuje swoje imię.

2. „Imię i nastrój”. Dzieci mówią swoje imiona w nastroju radosnym, potem smutnym. Wszyscy powtarzają.

3. Zabawa „Stonoga”. Dzieci tworzą pociąg i idąc śpiewają:

„Idzie sobie stonoga, stonoga, stonoga,

idzie sobie stonoga, stonoga - hej!”

Na słowa „Stonoga - hej!” Zatrzymują się. Pierwsze dziecko odstawia nogę i mówi: „pierwsza noga” i dodaje swoje imię; druga noga... . Ostatnie dziecko mówi „odwłok” i biegnie na początek stonogi.

4. Zabawa „Imiona i piłka”. Dzieci siedząc w kręgu, przekazują piłkę. Każdy, kto ją złapie, mówi swoje imię i imię osoby, od której ją dostał. Mam na imię... dostałem piłkę od... .

5. Rysunkowa autoprezentacja. Wszyscy rysują swoje portrety i podpisują wybraną przez siebie formą imienia. Prezentują prace w kręgu, mówiąc: „To ja, Adam. Lubię...”. Z wykonanych rysunków dzieci tworzą książeczkę.

6. Podsumowanie zajęć. Co ci się podobało w zajęciach? Ustalenie grupowego okrzyku (np. Hej, Hura itp.).

Zajęcia II „POZNAJMY SIĘ”

Cele:

— ukazywanie pozytywnych cech osobowości;

— stworzenie dzieciom doświadczeń korygujących zaburzenia związane z funkcjonowaniem społecznym.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć

Śpiew piosenki grupowej zaproponowanej przez nauczyciela. Nauczyciel śpiewa dzieci powtarzają.

„Jestem muzykantem konszabelantem.

My muzykanci konszabelanci.

Ja umiem grać.

I my umiemy grać.

A na czym? Na pianinie - a pianino inno, ino

na fujarce - tirli, tirli

na skrzypcach...”.

2. „Balon”. Uczestnicy ustawiają się w ciasnym kole. Podają sobie ręce i recytują znaną rymowankę „Baloniku nasz malutki...” tworzą jak największy krąg, aż do chwili jego zerwania.

3. „Iskierka”. Wyciszenie grupy poprzez przekazanie uścisku dłoni każdej osobie stojącej w kole.

4. Ćwiczenie „Krzyżówka z imieniem”. Na kartce papieru dzieci poziomo piszą swoje imię. Pionowo wypisują przymiotniki, koniecznie pozytywne, które mogą je określić np. Ala (ambitna, lubiana, atrakcyjna).

5. Zabawa „Siad grupowy”. Uczestnicy stoją w kole, jeden za drugim, dość blisko siebie, prawie dotykając się, obejmują partnera w talii, kolana i stopy powinny być razem. Na dany znak wszyscy powoli siadają opierając się o kolana osoby z tyłu. Wszyscy wstają i siadają w tym samym czasie. Zmieniamy kierunek koła.

6. Zabawa „Grupki”. Uczestnicy zabawy rozchodzą się po sali. Kiedy na dany znak prowadzący mówi „dwa, trzy” dzieci tworzą grupy składające się z wymienionej przez prowadzącego liczby. Dzieci, którym nie udało się dołączyć do żadnej z grup odpadają.

7. Podsumowanie zajęć. Z którym ćwiczeniem miałeś problemy? Grupowy okrzyk.

Zajęcia III „RODZINA PARPUSIAKÓW”

Cele:

— dalsza integracja grupy;

— zapoznanie dzieci z „Rodziną Parpusiaków”.

Przebieg zajęć:

Nauczyciel czyta opowiadanie „Słoneczniki” (autorstwa K. Pietraszko i T. Jadczak-Szumiłło) - karta pracy nr 1. Omówienie opowiadania (zachęcanie do wypowiedzi wszystkie dzieci).

1. Poznanie „Rodziny Parpusiaków”. Nadanie imion (mamie, tacie, synowi i córce).

2. Taniec z rodzinką. Nauczyciel włącza do magnetofonu piosenkę „Pluszowy miś”. Wykonanie tańca z rodzinką przy melodii.

3. Ćwiczenia relaksacyjne. Nauczyciel mówi „Rodzina Parpusiaków” zaobserwuje czy potraficie ich naśladować. Ponieważ jesteśmy sennymi misiami, kładziemy się wygodnie na podłodze, na wznak, zamykamy oczy, rozluźniamy wszystkie mięśnie. Oddychamy równo, lekko, swobodnie. Rozluźniamy mięśnie prawej ręki, lewej ręki. Oddychamy równo, lekko, spokojnie. Czujemy się spokojni, odprężeni. Otwieramy oczy, poruszamy rękoma, unosimy nogi, siadamy.

4. Wykonanie kompozycji plastycznej „Rodzina Parpusiaków”: dzieci rysują rodzinkę i wykonują album

5. Pożegnanie się z rodzinką „Uścisk na misia”. Dzieci żegnają się z rodzinką obejmując każdego misia i szepcząc mu do ucha coś miłego - karta pracy nr 2.

Zajęcia IV „BAWIMY SIĘ WESOŁO”

Cele:

— rozwijanie umiejętności komunikowania się;

— przyjazne współdziałanie w grupie.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć:

— śpiew piosenki grupowej

— witanie się przez podanie ręki

2. Zabawa „Dotyk”. Siedząc w kręgu dzieci ustawiają się jedno za drugim i przekazują sobie wzajemny dotyk na plecach zgodnie z podanym hasłem „Idą konie, potem słonie, potem panie na wysokich szpileczkach z gryzącymi pieskami, płynie rzeka, pada deszczyk, czujesz dreszczyk. Po zabawie rozmowa, który dotyk był przyjemny, miły, a który niemiły.

3. Zabawa „Parpusiaki w dotyku”. Nauczyciel przekazuje dzieciom rodzinę Parpusiaków i prosi, aby każde dziecko poprzez dotyk poszczególnych członków rodziny określiło: „co czuje dotykając mamę parpusiakową” itp.

4. Zabawa „Punkty dotyku”. Dzieci dobierają się parami. Prowadzący wymienia punkty dotyku (głowa, dłonie, łokcie, kolana, stopy). Na polecenie prowadzącego pary dotykają się dłońmi, kolanami, łokciami. Każda para wybiera dotyk najbardziej przyjemny dla siebie i powtarza go.

5. Zabawa „Magiczny bęben”

Prowadzący mówi: „Oto magiczny bęben. Możecie poruszać się tylko wtedy, kiedy on bije. Kiedy zamilknie wszyscy zastygną w swoich pozach. Teraz magiczny bęben ma jeszcze większą moc. Wszyscy muszą wykonać jego rozkazy. Nauczyciel uderza w bęben w zróżnicowanym rytmie i podaje polecenia:

— bądź miłym kotkiem

— złym psem

— wypłoszonym zającem

— zmęczonym słoniem

— wesołą małpką

— sennym misiem

6. Wykonanie kompozycji plastycznej „Mój świat”

Na środku kartki uczestnicy naklejają swoje zdjęcie. Następnie z kolorowych czasopism wycinają ulubione zwierzęta, potrawy, zdjęcia, a także fotografie pokazujące czynności i to wszystko przyklejają do kartonu tworząc kompozycję plastyczną.

7. Rundka: „Uścisk na misia”, pożegnanie „Iskierka”.

Zajęcia V „ROZPOZNAJEMY I NAZYWAMY UCZUCIA”

Cele:

uświadomienie dzieciom co to są uczucia, uczenie rozpoznawania i nazywania uczuć.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć w kręgu „Piosenką grupową”.

2. Prowadzący demonstruje ilustracje przedstawiające osoby. Dzieci opisują co widzą na rysunkach i starają się wymyślić historyjkę, która mogłaby się przydarzyć się tym ludziom. Rozmowa na temat, co to są uczucia i próba ich nazwania.

3. Prowadzący przygotowuje karteczki z nazwami uczuć. Każdy wyciąga los i demonstruje twarzą oraz postawą ciała daną emocję. Pozostali odgadują jej nazwę.

4. Zabawa z piosenką. Rozmowa na temat: „Co czujesz, kiedy jesteś sam w domu?” Prowadzący podaje „lekarstwo na samotność”. „Piosenka na samotnych” (tańczymy w parach):

Kiedy jesteś sam ½ haczyka w prawą stronę

Kiedy jesteś sam ½ haczyka w lewą stronę

Zaśpiewaj piosenkę 3 x klasnąć w swoje dłonie, 3 x w dłonie sąsiada

Kiedy jesteś sam ½ haczyka w prawą stronę

Kiedy jesteś sam ½ haczyka w lewą stronę

Piosenkę nuć - 3 x klasnąć w swoje dłonie, 1 x w dłonie partnera

Ref. Piosenkę o kotku klaszczemy na zmianę:

Co mruczał na płotku — w swoje dłonie

— uderzamy dłońmi o uda

— w dłonie sąsiada

Zmiana partnera i śpiewamy od początku.

Zakończenie piosenki:

Ref. Piosenkę króciutką

Mruczankę cichutką

Kiedy jesteś sam

Uśmiechnij się!

Klaszczemy na zmianę w dłonie swoje i sąsiada.

5. Dzieci otrzymują kartkę z konturem twarzy. Mają dorysować usta i oczy, tak aby twarz wyrażała uczucie obecnie przez nie przeżywane np. „Teraz jestem... (zadowolona, smutna)”

6. „Rodzina Parpusiaków jest szczęśliwa”. Przekazuję dzieciom misie i zachęcam do wymyślenia scenki wyrażającej szczęście np. Parpusia wbiega do pokoju i mówi, że otrzymała szóstkę z matematyki, a Parpuś zajął I miejsce w biegu na 100 m.

Zajęcia VI „WYRAŻAMY SWOJE UCZUCIA I

SZANUJEMY UCZUCIA INNYCH”

Cele:

rozpoznawanie uczuć u siebie i innych, nabywanie umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć, odkrywanie siebie.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć w kręgu „Piosenką grupową”

2. „Malowanie uczuć”. Dzieci malują kartkę kolorem, który najbardziej im się kojarzy z aktualnie przez nie odczuwanym nastrojem.

3. Gra w karty w parach. Uczestnicy dobierają się w parach. Każdy otrzymuje cztery karty ilustrujące uczucia: smutku, strachu, złości i radości. Osoba losująca kartę przedstawia daną emocję, a partner odgaduje jej nazwę. Gra toczy się na przemian, aż do wyczerpania kart.

4. Gra w karty prowadzącego z grupą. Prowadzący podaje różne sytuacje z życia dzieci, one zaś podnoszą kartę, która jest odpowiedzią na pytanie: „Jak czułbym się w przedstawionych sytuacjach?” - Prowadzące do tej zabawy proponuje też „Rodzinę Parpusiaków”, 4 dzieci odgrywa scenki ( nauczyciel wymyśla scenki, a dzieci poprzez grę wymyślają swoje zakończenia)

5. Rundka „Uzupełnij zdania”. Prowadzący podaje początek zdania, a każdy kończy je zgodnie z własnym doświadczeniem „Boję się, że ... . Smucę się gdy ... . Złości mnie, że ... . Cieszę się, gdy.. .

6. Dzieci siadają płasko na podłodze w kręgu i trzymają mocno koc na wysokości brody. Jedna z osób „rekin” wchodzi pod naprężoną tkaninę i próbuje wciągnąć wybraną przez siebie osobę pod koc. Podsumowaniem zabawy jest rozmowa na temat: Jak czułeś się w roli rekina?, Co czułeś będąc w roli ofiary?

7. Zakończenie zajęć. Co wam się w dzisiejszych zajęciach najbardziej podobało? Pożegnanie rytualnym okrzykiem „hej”.

Zajęcia VII „UCZUCIA SĄ ZMIENNE”

Cele:

— uświadomienie, że uczucia mogą się zmieniać;

— rozwijanie u dzieci zdolności do empatycznego odczuwania

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć w kręgu „Piosenką grupową”

2. Historyjka „W cyrku” - karta pracy nr. Dzieci mają przed sobą karty ilustrujące uczucia: smutek, strach, złość, radość. Prowadzący opowiada zmyśloną historyjkę. Pewnego razu Ania wybrała się do cyrku. Zajęła miejsce w drugim rzędzie. Przed nią miejsce było puste, więc widok był wspaniały. Przedstawienie się rozpoczęło. Na arenę wybiegło dwóch clownów. Ich występ wszystkim się podobał. Prowadzący zadaje pytanie: Co mogła czuć Ania, oglądając występy artystów? Dzieci podnoszą kartę z odpowiednim rysunkiem twarzy. Nagle zgasło światło. Dał się słyszeć głos bębnów. Wkrótce niewielkie światło rozbłysło pod kopułą namiotu, gdzie do swojego popisu przygotowywała się młoda dziewczyna. Kiedy jeździła na rowerze wykonując różne akrobacje, zapadła martwa cisza. „Pokażcie jak mogła czuć się Ania?”. Na szczęście wszystko zakończyło się szczęśliwie. A teraz rozpoczyna się część, na którą najbardziej Ania czekała. Występy tresowanych zwierząt. Właśnie miały wbiec na arenę białe pudelki, gdy przed nią pojawił się wysoki mężczyzna w kapeluszu i zajął miejsce. Dziecko nie mogło obejrzeć występów, gdyż spóźniony widz zasłonił sobą arenę. „Co mogła zrobić Ania?” Widząc smutną twarz dziecka, pani siedząca obok Ani natychmiast zaproponowała swoje miejsce, z którego był dobry widok. Przedstawienie było wspaniałe. Dwie godziny szybko minęły. Nadeszła pora powrotu do domu. „Podnieście rysunek twarzy, ilustrującej uczucia Ani?”

3. Zabawa „Przedstaw się”. Dzieci wypowiadają swoje imię w nastroju radosnym i smutnym. Wszyscy powtarzają.

4. Zabawa z piosenką „Tyś wesoły”

Tyś wesoły, to wiesz klaśnij też

Tyś wesoły to wiesz i pokazać nam to chcesz

— warianty: pstryknij, uderz, tupnij, podskocz, wszystko zbierz

5. Zabawa „Zzum”. Wszyscy stoją w kręgu. Pierwsza osoba wraz z ruchem głowy przesyła dźwięk „zzum”. Osoba następna odpowiednim ruchem głowy przesyła ten dźwięk dalej.

Zajęcia VIII „RODZINA PARPUSIAKÓW I MOJA RODZINA”

Cel:

uświadomienie dzieciom, co to jest rodzina i co to znaczy, że są jej członkami.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć w kręgu grupową piosenką.

2. Rozmowa w kręgu dotycząca rodziny

— co to jest rodzina?

— co to znaczy, że jakieś osoby stanowią rodzinę?

— co razem robią członkowie rodziny?

— za o się kochają poszczególne osoby w rodzinie?

3. Rysunek projekcyjny. Prowadzący mówi: „Wyobraź sobie, że wróżka zaczarowała twoich członków rodziny w jakieś przedmioty, zjawiska, rzeczy, narysuj ich. Omówienie prac i wykonanie książeczki.

4. Zabawa „Wszyscy, którzy”. Prowadzący stoi w kręgu, dzieci na krzesełkach też w kręgu. Na słowa „wszyscy, którzy” zamieniają się miejscami. Sekwencje mogą dotyczyć rodziny np. wszyscy, którzy mają braci zamieniają się miejscami itp.

5. Przedstawienie scenek z rodziną Parpusiaków. Dzieci siedzą na materacach z rodziną Parpusiaków. Chętne dzieci za pomocą misiów przedstawiają swoich członków rodziny i opowiadają o nich: co lubią robić, ulubione zajęcia.

6. Podsumowanie zajęć. W jakim nastroju kończę zajęcia?

7. Zabawa „Zzum”.

Zajęcia IX „KAŻDY W RODZINIE MA SWOJE OBOWIĄZKI”

Cel:

zastanowienie się, jakie czynności wykonują w domu poszczególni członkowie rodziny, uświadomienie sobie własnego ich udziału i tego jakie to ma znaczenie dla innych, nazwanie ulubionych zajęć domowych.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć w kręgu „Piosenką grupową”

2. Zabawa „Dotyk”. Prowadzący ustawia rodzinę Parpusiaków naprzeciw dzieci siedzących na materacu. Wszyscy przyglądają się rodzince, mogą podejść, przytulić, dotknąć. Proponuje wszystkim zabawę polegającą na zasłonięciu oczu dziecku postawieniu go przed jednym z misiów. Zadaniem dziecka jest zgadnięcie kogo dotykał (mamę, tatę czy dzieci). Gdy zgadnie siada na swoje miejsce, jeśli nie zgadnie gra toczy się dalej. Dzieci zmieniają ustawienia rodzinki.

3. Rozmowa z dziećmi

— „Jakie czynności wykonują w domu poszczególni członkowie?”

— „Czy zawsze pomagam rodzicom w domu?”

— „Moje domowe obowiązki”

4. Rysunek projekcyjny „Tort moich obowiązków”. Dzieci otrzymują kartkę. Rysują na niej koło, które jest niby tortem do krojenia. W kole mają narysować czynności, które wykonują w domu najczęściej. Dzielą to koło, mogą nie rysować, a napisać.

5. Podsumowanie - dokończ zdanie:

W domu czuję się...

W domu bardzo lubię robić... .

Zajęcia X „NASI PRZYJACIELE - CZ MISIE SĄ NASZYMI PRZYJACIÓŁMI ?”

Cel:

uświadomienie sobie znaczenia przyjaźni w życiu człowieka, cechy dobrego przyjaciela.

Przebieg zajęć:

1. Rundka: Przywitanie grupową piosenką.

2. Opowiadanie: „Jaś i Agatka” („Profilaktyka uzależnień” - program edukacyjny. MEN 1991 str. 37)

Prowadzący czyta opowiadanie. Po przeczytaniu rozmowa:

1) czy ktoś z Was wstydził się kiedyś swojej przyjaźni z kimś drugiej płci?

2) czy ktoś cię wyśmiewał z tego powodu?

3) cechy dobrego przyjaciela, wymień kilka; (prowadzący zapisuje na dużym arkuszu szarego papieru i sprawdza, które cechy są powtarzane najczęściej).

3. Zabawa „O kim mówimy”. Prowadzący wyprasza jedną osobę z sali, a z grupą ustala, kogo dzieci będą opisywać, ale tak, aby nie patrzeć na opisywaną osobę i nie opisywać jej ubioru. Gdy grupa powie „prosimy gościa”, gość wchodzi. Grupa opisuje osobę, a „gość” musi zgadnąć kto pasuje do opisu.

4. Zabawa „Siedzimy - stoimy”. Zabawa polega na tym, że prowadzący poleca patrzeć dzieciom na niego, słuchać uważnie co mówi i wykonywać jego polecenia. Prowadzący mówi: siedzimy, a jednocześnie sam stoi, mówi: nos - pokazuje oko np.

5. „Zwierzenia”. Rodzina Parpusiaków siedzi na materacach. Każde dziecko podchodzi i mówi coś miłego o poszczególnych członkach rodzinki, prowadzący zaczyna np. lubię Cię mamusiu (można podać imię), ponieważ jesteś bardzo podobna do mojej mamy i pysznie gotujesz „botwinkę” np.

6. Podsumowanie zajęć.

— W jakim nastroju kończę zajęcia?

— Czy misie są naszymi przyjaciółmi?

— „Uścisk na misia”

Zajęcia XI „KŁOPOTY W SZKOLE - PARPUŚ DOSTAŁ JEDYNKĘ”

Cele:

— uwolnienie napięć wynikających z sytuacji szkolnej,

— rozwijanie umiejętności zadaniowych i aktorskich.

Przebieg zajęć:

1. Zabawa ze śpiewem „Pingwin”

Dzieci śpiewają i wykonują czynności zgodnie ze słowami piosenki:

„Och jak przyjemnie i jak wesoło,

w pingwina bawić się, się, się.

Raz noga lewa, raz noga prawa,

Do przodu, do tyłu i raz, dwa, trzy.

Dzieci ustawione są gęsiego i powtarzają zabawę 3 razy.

2. Nawiązanie do tematu: odgrywanie scenek. „Parpuś dostał jedynkę”. Dzieci do scenki mogą włączyć rodziców parpusiaków, mogą wykorzystać pozostałe dzieci z grupy, lub grać w parach.

3. Rozmowa.

— Jak czuję się, gdy dostanę niedobrą ocenę?

— Jaka jest reakcja moich rodziców?

4. Zabawa „Bzyczący krąg”. Uczestnicy siedzą w dużym kręgu z rozłożonymi ramionami. Zamykają oczy i idą powoli w kierunku środka kręgu, wydając ciche bzyczenie. Celem gry jest dosięgnięcie, znalezienie i przytrzymanie dwóch dłoni. Kiedy udało się znaleźć dwie dłonie, trzymamy je, otwieramy oczy i przestajemy bzyczeć. Uczestnicy, którzy tego jeszcze nie zrobili, ciągle bzyczą, a inni pomagają im odnaleźć dłonie, ale bez mówienia.

5. „Co pisze twój przyjaciel? - zabawa. Tworzymy pary. Uczestnicy stoją jeden za drugim. Osoba z przodu pisze duże litery

(jedną) na plecach partnera. Osoba druga z pary ma zgadnąć jaka to litera.

Warianty - uczestnicy stoją twarzami do siebie i odszyfrowują lustrzane odbicie pisma - litery, lub liczb.

6. Podsumowanie zajęć:

— Co mi się podobało w zajęciach?

— Dokończ zdanie „Gdy otrzymam niezadowalającą ocenę to ...”

Zajęcia XII „CZEGO WSTYDZI SIĘ PARPUŚ ?”

Cel:

uświadomienie dzieciom jak wiele ważnych i przyjemnych rzeczy w życiu nie robimy, bo jesteśmy zażenowani i wstydzimy się.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć piosenką „Krasnoludki”

2. „Słowny bokser” - dzieci dobierają się w pary i przez 30 sek. mówią razem bez wytchnienia.

3. Zabawa na wdechu „Wrona”. Dzieci stoją w kręgu, prowadzący staje w środku i zaczyna zabawę mówiąc na wdechu „Pierwsza wrona bez ogona, druga np., gdy skończy się wydech mówi „a ostatnia ogoniasta”.

4. Prowadzący naśladuje dziecko, które recytuje wiersz na scenie klasowej, (prowadzący wykonuje ruch wstydliwe, zalękniona twarz dziecka np.) - rozmowa na temat sytuacji wstydliwych nie tylko szkolnych. Prowadzący: słuchajcie, słyszałem, że Parpuś też się czegoś wstydzi? Chcecie się dowiedzieć czego? Prowadzący przynosi Parpusia dzieciom. Dzieci witają Parpusia i zadają pytania. Mogą mówić co im Parpuś szepnął do ucha. Prowadzący wyjaśnia dzieciom, że poznał tajemnicę Parpusia. „Parpuś jest w I klasie, tak samo jak i wy. W ławce siedzi z koleżanką Asią, która ma zawsze pyszne kanapki. A jak wiecie Parpuś jest łakomczuchem. Jego kanapki też są smaczne. Ale Asia często je kanapki z kremem czekoladowym, które Parpuś po prostu uwielbia. Wstydzi się powiedzieć Ani, że z chęcią zamieniłby się z nią na swoje kanapki. Nieraz Parpuś obserwował, jak Asia z koleżankami częstowała się kanapkami. Ale Parpuś tak się wstydzi?”. Jak możemy mu pomóc? Dzieci wcielają się w rolę Parpusia i odgrywają scenkę z opowiadania prowadzącego.

5. „Rewia mody”. Każde dziecko ma zademonstrować przed grupą coś swojego - jakąś cechę, ubiór, ruch, przedmiot. Może to robić np. chowając głowę w sweter, chowając się za kogoś. Po każdej demonstracji wszyscy biją brawo.

6. Rundka: Wymyśl jedną rzecz, którą byś zrobił w tym tygodniu, gdybyś się nie wstydził (każdy podaje przykład).

7. Okrzyk „Mua”. Wszyscy chwytają się w kole za ramiona. Myślą o marzeniu, które chcieliby, aby się spełniło i wystawiają prawą nogę. Gdy wszyscy wystawią prawe nogi, stajemy na baczność, kucamy i na hasło „3,4” podskakujemy wysoko w górę krzycząc „mua” (po francusku znaczy - JA).

Zajęcia XIII „JESTEM ROZMOWNY

CZY PARPUŚ POTRAFI MÓWIĆ ?”

Cele:

— podniesienie poczucia własnej wartości,

— zachęcanie do wypowiadania się na temat własnych uczuć, przezwyciężenie nieśmiałości.

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć piosenką „Tyś wesoły”

2. Zabawa „Przeciąganie liny” - dwa rzędy chwytają długi sznur, skakanka. Na sygnał każdy rząd stara się przeciągnąć drugi na swoją stronę.

3. Zabawa „Detektyw”. Jedna osoba wychodzi za drzwi. Prowadzący wprowadza rodzinę Parpusiaków. Dzieci ustalają, kogo z rodzinki będą opisywać. Na hasło „prosimy”, osoba stojąca za drzwiami wchodzi. Opisywać możemy sytuacje, wydarzenia, cechy charakteru.

4. Zabawa „Dotyk”. Dzieci dobierają się parami, zamykają oczy, przez dotyk poznają ręce kolegi. Następnie próbują rozpoznać się wśród całej grupy.

Rundka: Jak czułem się w czasie tej zabawy?

Wariant 2: „Ściana”. Dzieci ustawiają się wzdłuż ściany. Jedna osoba z grupy stoi naprzeciw, zamyka oczy i jak najszybciej biegnie w stronę dzieci (przezwyciężanie lęków i niepokojów).

5. Zabawa „Wywiad”. Prowadzący ustawia na krześle jednego z członków rodzinki np. Parpusia i zadaje mu pytania (prowadzący zmieniając modulację głosu odpowiada za Parpusia). W ten sposób Parpuś zachęca następne dzieci do wywiadu i to on zadaje dzieciom pytania typu:

— Co lubisz robić w sobotę rano?

— Jaka jest twoja ulubiona potrawa?

— Czego się boisz?

— Twoje marzenia, które chciałbyś żeby spełniły się itp.

Wywiad kończy się podpisem na kartce papieru.

6. „Gra w przymiotniki” - zabawa

Jedna z osób opuszcza salę, pozostałe wybierają jakiś przymiotnik np. wesoły, powolny, nieśmiały. Kiedy osoba wraca musi odgadnąć przymiotnik, prosząc innych, aby się zachowywali w ten sposób (np. ktoś podaje powoli rękę). Jeśli ktoś nie chce, albo nie może wykonać, może powiedzieć „nie chcę tego robić” (mówiąc powoli). Odgadujący wykonuje zadanie tak długo, aż zgadnie albo się podda.

7. Zakończenie zajęć. Rundka: Dzisiaj na zajęciach najbardziej podobało mi się , gdy ... . Zabawa „Krasnoludki” z piosenką.

Zajęcia XIV „KIEDY CZUJĘ SIĘ WAŻNY ?”

Cele:

— ukazywanie pozytywnych cech osobowości;

— wyciszenie przykrych stanów emocjonalnych;

— podnoszenie poczucia własnej wartości poprzez doświadczenie sukcesu w

nowych sytuacjach.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie się poprzez podanie ręki i wspólne zaśpiewanie piosenki „ Tyś wesoły”.

2. Autoportrety - ćwiczenie. Osoba prowadząca rozdaje dzieciom duże kartki i prosi o narysowanie własnego portretu (można narysować całą postać lub tylko twarz), swojego „znaku”, oraz jakiejś rzeczy, którą dziecko lubi. Należy zapytać, czy dzieci rozumieją, co to jest „znak” i ewentualnie im to wytłumaczyć. Dzieci podpisują rysunek swoim imieniem (lub ulubionym przezwiskiem). Zebrane portrety pokazuje się w klasie. Osoba prowadząca zatrzymuje się przy każdym rysunku, prosząc o odgadnięcie imienia autora, pytając: Co ładnego jest w tym rysunku? Co wam się podoba?

3. Zabawa z Misiami. Na podstawie piosenki „Mało nas do pieczenia chleba” dzieci ustawiają się w kole zapraszając misiów też do zabawy. W kole wraz z prowadzącym dzieci chodzą i śpiewają „mało nas do pieczenia chleba, tylko nam Ciebie (imię dziecka) tu potrzeba - imię, podaje to dziecko, które ostatnie weszło do środka koła. Dzieci wymieniają imiona Parpusiaków.

4. „Jestem gwiazdą”. Dzieci ustawiają się w szpaler. Każde z nich kolejno przechodzi przez jego środek, owacyjnie witane przez pozostałych członków grupy. Ćwiczenie kończy rundka: „Kiedy muszę wyjść na środek klasy, czuję się...”

5. Taniec z gazetą. Każde dziecko otrzymuje kilka arkuszy gazetowych. Składa je na pół, zajmuje dowolne miejsce w sali i siada na gazecie. Kiedy muzyka cichnie, siada jak najszybciej na gazecie. Nie musi to być ta sama gazeta. Dzieci mogą skakać jak żaby, biegać susami jak zające, pełzać jak węże. Zmniejszamy ilość gazet.

6. Pogadanka. Prowadząca opowiada jak bardzo czuła się ważną osobą, gdy obroniła pracę magisterską i ukończyła ulubione studia podyplomowe, które otworzyły jej drogę do zdobycia pracy z dziećmi. Dzieci wypowiadają się na temat:

— co to znaczy czuć się ważnym?

— wymień takie sytuacje?

— czy bycie ważnym jest przyjemne?

7. Uzupełnianie zdań:

„Kiedy jestem ważny, to...”

„Czułem się ważny, gdy...”

Zajęcia XV „PARPUSIA MÓWI DOBRZE O INNYCH”

Cele:

— utrwalenie nawyku szukania w ludziach tego, co dobre i wartościowe;

— kształtowanie poczucia własnej wartości.

Przebieg zajęć:

1. Śpiew piosenki grupowej „Krasnoludki”

2. Rundka rozpoczynająca zajęcia „Malowanie nastroju”. Rysunki wrzucamy do kapelusza, losujemy kolejno - każdy z członków grupy wpisuje uczucie jakie przeżywa twórca pracy, grupa odgaduje autora. Następnie każdy uczestnik wybiera sobie dwuczłonowe imię określające jego nastrój: np. Dorota - słoneczna pogoda.

3. Zabawa podnosząca energię grupy „Ministerstwo głupich kroków”. Każdy uczestnik wymyśla najdziwniejsze, najśmieszniejsze kroki. Następnie każdy prezentuje swoje kroki, a cała grupa naśladuje je.

4. „Opowiadanie Parpusi”. Prowadzący przynosi rodzinę Parpusiaków. Dzieci przytulają misie a prowadzący trzyma w rękach Parpusię mówiąc do dzieci: „Dzień dobry. Dziś chciałabym wam powiedzieć jaka jestem szczęśliwa, bo przytrafiło mi się coś wyjątkowego. Nigdy nie przypuszczałam, że nasza sąsiadka pani Krysia jest tak wspaniałą osobą. Mój brat wrócił wcześniej ze szkoły, nie wziął z sobą kluczy od domu, mama z tatą byli w pracy, a ja w szkole. Parpuś siadł przy drzwiach i płakał. Gdy usłyszała to nasza sąsiadka p. Krysia, wyszła i zaprosiła Parpusia do swojego domu. Pani Krysia poczęstowała Parpusia obiadem, zjadł pyszne wafelki i obejrzał ładną bajkę. Mama podziękowała pani Krysi a Parpuś na drugi dzień dał jej piękne astry z naszej działki.” Dyskusja dzieci z Parpusią na temat opowiadania.

5. Ćwiczenie „Filiżanki”. Prowadzący przedstawia uczestnikom następujący tekst: „ Wyobrażamy sobie naszą osobę jako filiżankę. Kiedy jesteśmy z siebie zadowoleni, nasze filiżanki są pełne, kiedy nie - prawie puste. Nasze filiżanki mogą napełniać inni ludzie, mówiąc o nas dobrze. Z kolei my możemy napełniać ich filiżanki, mówiąc o nich dobrze. Jeśli nasze filiżanki są prawie puste, nie mamy ochoty dzielić się ich zawartością z innymi. I przeciwnie, jeśli są pełne, chętnie dzielimy się ich zawartością. Filiżanki innych opróżniają się, kiedy mówimy im rzeczy złe i bolesne.” Dzieci po kolei napełniają sobie wodę w kubeczkach (każde dziecko pół kubeczka). Parpusia też ma przed sobą filiżankę z wodą i ona zaczyna zabawę.

6. Podsumowanie zajęć: każdy uczestnik wypowiada się co miłego, ważnego przydarzyło mu się na zajęciach.

Zajęcia XVI „MOJE MOCNE STRONY” PARPUŚ Z PARPUSIĄ

MÓWIĄ O SOBIE

Cele:

— rozwijanie świadomości własnych przymiotów, uwrażliwienie na korzystne cechy własne bądź otoczenia;

— budowanie pozytywnego obrazu samego siebie.

Przebieg zajęć:

1. Śpiew piosenki grupowej pt. „Jesteśmy”

2. Rundka rozpoczynająca zajęcia „Termometr nastroju”. Prowadzący wiesza arkusz papieru z narysowanym wzorem termometru, + to dobry nastrój, - to złe samopoczucie. Dzieci zaznaczają wypowiadając się dlaczego nastrój jest + lub - . Prowadzący wnosi Parpusia i Parpusię, które to też zaznaczają swój nastrój.

3. Ćwiczenie „Mocne strony”. Dzielimy grupę na 3-4 osobowe zespoły. Każdy z uczestników przez około 3 min. Mówi o tym, co w sobie lubi, akceptuje, co uważa za swoje mocne strony. Następnie grupa mówi o mocnych stronach danej osoby. Do ćwiczenia włączają się misie. W jednym zespole jest Parpuś a w drugim Parpusia.

Powrót do kręgu - dzielenie się własnymi przeżyciami.

· Czy łatwo im było mówić o sobie ?

· Jak się czuli, gdy inni mówili o nich dobrze ?

· Z jakich mocnych stron nie zdawali sobie sprawy ?

4. Ćwiczenie dary czterech wróżek. Prowadzący przypomina bajkę o śpiącej królewnie, która od dobrych wróżek w chwili narodzin otrzymała wspaniałe dary. Każdy uczestnik zastanawia się jakie dary dostał od losu ( np. zdrowie, inteligencję, wzrost itd.). Następnie w dowolnej formie plastycznej przedstawia „dary czterech wróżek”. Podsumowaniem ćwiczenia jest wystawa prac i ich omówienie.

5. Rundka kończąca:

a) uczestnicy pantomimicznie pokazują swoje mocne strony

b) uczestnicy kończą zdanie: „Na zajęciach najbardziej podobało mi się...”

Zajęcia XVII „DBAMY O NASZE ZDROWIE”

RODZINA PARPUSIAKÓW JEST ZDROWA

Cel:

uświadomienie sobie, w jaki sposób można dbać o zdrowie i jak wpływać na to, aby czuć się lepiej.

Przebieg zajęć:

1. Śpiew piosenki grupowej „Jesteśmy”

2. Zabawa przy piosence „Mydło lubi zabawę”

3. Ćwiczenie: „Co to jest zdrowe życie?” Burza mózgów na temat: „Co dla mnie znaczy dobre, zdrowe życie?” Dzieci wymyślają wszystko co im się kojarzy z tym pojęciem, a zadaniem prowadzącego jest zadbać, by skojarzenia te dotyczyły również zabawy, jedzenia, kontaktów z ludźmi, środowiska.

4. Czytanie wiersza S. Jackowicza „Pan kotek był chory'. Prowadzący proponuje dyskusję i pytania:

— Co się dzieje z ludźmi, kiedy chorują?

— Dlaczego ludzie chorują?

— Co każde z dzieci zrobiło, żeby nie chorować? Itp.

5. Zabawa z misiami „W gabinecie lekarskim”. Dzieci otrzymują rodzinę misiów i w zespołach 3-4 osobowych wymyślają inscenizację z wykorzystaniem rodzinki Parpusiów.

6. Ćwiczenie relaksacyjne „Róża”. Prowadzący włącza magnetofon z muzyką relaksacyjną b. cicho i mówi: „Połóż się wygodnie na materacu, zamknij oczy... Wyobraź sobie, że jesteś krzakiem róży. Jest pełnia lata. Masz świetne warunki do rozwoju. Ziemia jest żyzna i wilgotna, świeci słońce i ogrzewa cię swymi promieniami. Rośniesz i rozwijasz się coraz bardziej. Twoje liście mają kolor soczystej zieleni, są dorodne i zdrowe. Wypuszczasz pączki, których płatki rozchylają się. Jesteś w pełni rozkwitu. Delikatny zapach kwiatów wabi wielu przechodniów. Wszyscy cię podziwiają, ale każdy boi się twoich kolców... Ty jednak potrzebujesz bliskości osób, którym się podobasz, chcesz żeby cię dotykały, upijały się twoim zapachem... Wyobraź sobie, że zostałeś obdarzony mocą, która spowoduje, że twoje kolce uschną, a cały krzak pozostanie równie piękny jak był... Odrzucasz kolce... Teraz jesteś bezpieczny dla innych, każdy może cię dotknąć.”

Prowadzący pyta: Czy takie odpoczywanie też jest ważne dla organizmu?

7. Podsumowanie zajęć:

Rundka: Co sprawiło mi największą radość?

8. Zabawa „Zzum” i „Uścisk na misia”.

Zajęcia XVIII „JESTEM SPRYTNY - PARPUSIE ORGANIZUJĄ

ZAWODY SPORTOWE”

Cel:

doskonalenie koncentracji uwagi i umiejętności słuchania, rozwijanie umiejętności współdziałania i współpracy, współzawodnictwo.

Przebieg zajęć:

1. Śpiew piosenki grupowej „Tyś wesoły”. Prowadzący z rodziną Parpusiaków proponuje olimpiadę sportową na punkty.

2. Zabawa z krzesłami. Prowadzący włącza magnetofon z muzyką. Uczestnicy poruszają się po okręgu wokół krzeseł (jest o jedno krzesło mniej). Gdy muzyka zgaśnie, dzieci siadają na krzesła. Osoba odchodząca ma jeden punkt i tak po kolei 2, 3, 4, 5.

3. Zabawa „Kręgle”. Uczestnicy rzucają dwiema piłeczkami w kręgle. Kto uzyska największą ilość punktów wygrywa.

4. „Rozwiązywanie zagadek”. Prowadzący czyta zagadki, dzieci nie patrząc na pozostałych uczestników zapisują odpowiedzi na kartkach. Sumujemy punkty.

5. Bieg z piłeczką na łyżce na czas. Prowadzący ustala linię startu i mety. Zadaniem dzieci jest przebiec w jak najkrótszym czasie trzymając łyżkę w ręku a na niej piłeczkę pingpongową. Gdy piłeczka spadnie, zawodnik zaczyna od linii startu.

6. Celowanie do kosza.

Dzieci mają trzy rzuty do wykonania. Podliczenie punktów ze wszystkich konkurencji.

7. Uroczyste rozdanie dyplomów dla wszystkich dzieci.

8. Pożegnanie z misiami „Uścisk na misia”.

Zajęcia XIX „JESTEM ATRAKCYJNY I NIEPOWTARZALNY”

CZY MISIE SĄ NIEPOWTARZALNE ?

Cele:

— uczenie się doceniania własnej osoby oraz doceniania innych,

— zwiększenie poczucia własnej wartości.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie w kręgu.

2. „Iskierka” - wzajemne przekazanie sobie iskierki

3. Przywitanie się z misiami (dzieci podają ręce, rozmawiają, przytulają misie).

4. Zabawa w teatr. Dzieci wpisują na kartce swoje imiona i zanoszą do misiów. Następuje losowanie. Dzieci losują imiona kolegów. Nie pokazują grupie kogo wylosowały. Każde dziecko przedstawia tą osobę wymyślając dialog czy scenkę. Zadaniem grupy jest zgadnięcie, kogo kto wylosował.

5. „Odcisk palców”. Na przygotowanych kartkach dzieci odciskają swoje palce w ten sposób, by utworzyły zapis imienia. Po wykonaniu pracy rozmowa: czym się różnimy, co mamy wspólne?

6. „Cebula” - w zabawie uczestniczą misie. Grupę dzielimy na dwa rzędy o równej liczbie osób. Tworzymy dwa koła (jedno wewnątrz drugiego). Osoby, które znajdują się naprzeciw siebie, są zwrócone ku sobie twarzami i mają za zadanie powiedzieć partnerowi coś miłego. Potem prowadzący podaje komendę typu: koło zewnętrzne o trzy kroki w prawo - koło wewnętrzne o pięć kroków w lewo... Znowu osoby stojące naprzeciwko mówią sobie coś miłego.

7. Śpiew „Jestem jedyny - jestem niepowtarzalny, jestem wyjątkowy” - każdy staje w środku koła i śpiewa wymyślając swoją melodię na słowa „jestem jedyny...”. Brawa po każdym wystąpieniu dziecka.

8. Wysłuchanie piosenki „Narcyz” zespołu „Łzy” - wysłuchanie i omówienie słowa „narcyzm”. Pytanie: Czy chciałbyś być narcyzem?

9. Zabawa „Berek”. Każde dziecko jest berkiem. Biegając po sali starają się dotknąć kolegi. Unikamy dotyku. Można liczyć ile razy udało się dotknąć kolegi. Po zabawie - nagroda w postaci oklasków dla najlepszego berka.

10. Podsumowanie zajęć. Dokończenie zdań: dzisiaj najbardziej podobało mi się na zajęciach...

Zajęcia XX „ŻEGNAMY PARPUSIE”

Cele:

— podsumowanie i usystematyzowanie zdobytej wiedzy i umiejętności;

— budowanie więzi z grupą, integracja grupy;

— podkreślenie możliwości, umiejętności i uzdolnień dzieci.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie „Iskierka” i „Uścisk na misia” z misiami.

2. Rundka rozpoczynająca zajęcia.

Uczestnicy kończą zdanie „Najmilszą, najsympatyczniejszą rzeczą jaka przydarzyła mi się na tych spotkaniach jest...”

3. Gra kończąca. Wszyscy siadają w kręgu. Jedna osoba trzyma w ręku kłębek, rozgląda się, mówi „Do widzenia” i ewentualnie krótkie podsumowanie. Rzuca kłębek do kogoś, ale trzyma w ręku koniec sznurka. Osoba, która złapała kłębek, powtarza czynność i rzuca do następnej itd. Na końcu zapada głęboka cisza i ktoś przecina wszystkie nitki w kręgu - to symbolizuje koniec grupy.

4. „Zamknięte kręgi”. Dla oceny zajęć i zamknięcia, podsumowania ich można zadawać pytania, które prowadzący zadaje obchodząc cały krąg:

— co dostałem od grupy?

— o czym będę myśleć wracając do domu i co chciałbym zrobić lub powiedzieć?

— bardzo podobało mi się zajęcie, kiedy...

— moim nowym przyjacielem w tej grupie jest...

5. Masaż „Zoo” - na pożegnanie. Uczestnicy dobierają się w pary. Jedna osoba z pary siada plecami do drugiej. Partner „masując” siada obok i udaje zwierzęta z zoo maszerujące po plecach. Najpierw nadchodzi słoń. Idzie ciężkimi krokami (dłonie na płasko, udają ciężkie kroki). Biegnie koń (dłonie uderzają lekko w rytmie galopu konia). Australijski kangur skacze ogromnymi skokami po plecach (dłonie luźne w nadgarstkach uderzają lekko, wykonują skok i lądują miękko na plecach). Łasica skrada się po łup (opuszki palców delikatnie i lekko przebiegają po plecach). Lwica liże swoje małe (płaską dłonią głaszczemy plecy z kierunku z góry do dołu). Ulubione zwierzę wygina grzbiet (delikatnie głaszczemy plecy). Pożegnaj się z partnerem, bardzo delikatnie. Poczuj jak było w zoo. Zmiana w parze, powtórzenie ćwiczenia.

6. Pożegnanie z misiami przy piosence „Pluszowy miś”.

BIBLIOGRAFIA

1. R. Ballard, Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne, MEN, Warszawa 1988.

2. Grupa bawi się i pracuje, op. M. Jachimska, Unus 1994.

3. Gry i ćwiczenia grupowe - prezentacje MOPPTP, „Zeszyty Problemowo- Metodyczne” 1987, nr 5.

4. A. Kobiałka, Profilaktyka uzależnień, MEN, Warszawa 1991.

5. A. Kobiałka, Program zajęć wychowawczo-profilaktycznych w kl. I-III, MEN, 1998.

6. J. Kopeczek, Praca metodami psychoaktywnymi, WOM, Tarnobrzeg 1993.

7. D. Korzeniewska, M. Wolska, Polubić siebie - program socjoterapeutyczny dla dzieci nieśmiałych, praca dyplomowa.

8. J. Mellibruda, Ja Ty My, Nasza Księgarnia, Warszawa 1980.

9. K. Ostrowska, W poszukiwaniu wartości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.

10. K. Sawicka Socjoterapia, MEN, Warszawa 1999.

11. Z. Sobolewska, Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży, OPTA, Warszawa 1993.

12. J. Strzemieczny, Program zajęć socjoterapeutycznych, MEN, 1988.

13. H. Wiertsem, Sto gier ruchowych, FONT, Lublin 1999.

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY DLA DZIECI Z RODZIN Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM

Terapia dzieci z problemem alkoholowym ma kilka celów:

pomoc w zrozumieniu przez dziecko tego, co się wokół niego dzieje, po to by uświadomić mu, że nie jest za to odpowiedzialne ( odciążenie dziecka z odpowiedzialności za to, co dzieje się w jego rodzinie w związku z alkoholizmem rodzica ).

Jedną ze strategii oddziaływań terapeutycznych jest uczenie dziecka zgody na to, że nie ma ono kontroli nad zachowaniem i życiem innych (rodziców), wraz z równoczesnym uświadomieniem mu możliwości dysponowania własnym życiem.

Oczyszczenie z zalegającego cierpienia -umożliwienia ekspresji uczuć, które dzieci muszą w innych sytuacjach(w domu ,w szkole) tłumić bądź ukrywać.

Przeżycie siebie w roli dziecka ze wszystkimi przysługującymi dziecku prawami.

Prawa Kaplera:

Nie jesteś w żaden sposób odpowiedzialny za to, co się stało z tobą i w twoim domu.

Dzieci nie są za to odpowiedzialne.

Dorośli mogą, jeśli zechcą sami rozwiązać swoje problemy. Dzieci mogą zająć się tylko swoimi dziecięcymi problemami.

Masz prawo mówić o swoich kłopotach i dostać każdą potrzebną ci pomoc od dorosłych.

Dorośli są od tego aby pomagać dzieciom. Mówienie o swoich kłopotach jest dobre i pozwala uzyskać potrzebną ci pomoc .

Korzystanie z pomocy daje ci więcej szans. Masz prawo do beztroski , zabawy i nie przejmowania się sprawami innych bardziej niż swoim.

Nie jesteś sam i nie musisz się tak czuć .Zadaniem dorosłych jest zajmować się tobą.

Możesz popełniać błędy i nie radzić sobie świetnie. To naturalne, że dzieci nie radzą sobie z czymś i nie są przez to odrzucane .

Niezależnie od tego co robisz jesteś kochany i atrakcyjny.

Masz prawo do troski od innych i bezwzględnej ochrony ciebie .Zadaniem dorosłych jest troszczyć się o ciebie i bronić cię zawsze gdy tego potrzebujesz.

Masz prawo czuć to co czujesz i oczekiwać od dorosłych, że to szanują. Twoje uczucia są tak samo dobre i poważne jak ich.

Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokajaniem swoich potrzeb.

Zbudowanie systemu oparcia i ochrony siebie.

Wzmocnienie poczucia własnej wartości i dbanie o siebie.

Zasadą, na której opiera się funkcjonowanie grupy jest idea wzajemnego wsparcia i niesienia sobie pomocy w najtrudniejszych chwilach.

Realizacja wyżej wymienionych celów odbywa się przez :

Dostarczanie dzieciom wiedzy ( np. szeroko pojęta edukacja alkoholowa, poznanie emocji i sposobów radzenia sobie z nimi )

Rozmowy o kłopotach i przeżyciach .

Zajęcia, zabawy(od ruchowych, przez plastyczne, muzyczne, teatralne) pozwalające pobyć dzieckiem w sposób twórczy

Ćwiczenie różnych , przydatnych w życiu umiejętności (np. atrakcyjnego prezentowania się , konstruktywnych sposobów komunikowania się itp.) Istotne jest by grupa terapeutyczna dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym nie była utożsamiona jako alkoholowa. Należy zajmować się różnymi sprawami nie zaś tylko problemami alkoholowymi

ETAPY PRACY W GRUPIE SOCJOTERAPEŁTYCZNEJ

Praca socjoterapeutyczna z dziećmi ma przebiegać w kilku etapach:

I etap

Przełamanie onieśmielenia członków grupy -przełamanie barier psychicznych tkwiących w dzieciach związanych najczęściej z lękiem przed otwartym wyrażaniem siebie, z obawą przed ośmieszaniem. Rozluźnienie emocjonalne jest bardzo ważne w początkowej fazie kontaktów z grupą.

Wzajemne poznawanie uczestników i oswojenie ze sobą - pierwszy etap tworzenia grupy. W każdej grupie znajdują się osoby nieśmiałe, zahamowane, mające kłopoty z autoprezentacją - ćwiczenia służące wzajemnemu poznaniu dają szansę wszystkim, a szczególne tym stojącym na uboczu grupy

Wzajemne poznawanie się:

przyśpiesza i ułatwia nawiązywanie bliższych kontaktów,

pozwala dobrze wykorzystać talenty poszczególnych członków dla obsadzenia ważnych w funkcjonowaniu grupy ról,

ułatwia wypracowanie wspólnych celów i norm,

sprzyja integracji i zwiększa satysfakcję z bycia razem,

umożliwia wszystkim prezentację swoich upodobań czy predyspozycji,

stwarza możliwość odnalezienia osób o podobnych zamiłowaniach.

Ustalenie reguł pracy grupy.

Wypracowanie systemu norm obwiązujących w grupie.

budowanie poczucia wspólnoty grupowej,

poszerzenie wiedzy na temat potrzeb grupy,

poszukiwanie i analiza celów grupowych,

zwiększenie uczucia solidarności grupowej i uświadomienie własnego wkładu w rozwój funkcjonowania grupy,

sformułowanie „ kodeksu moralnego” grupy,

uświadomienie znaczenia reguł i norm grupowych dla współżycia i współpracy,

zwiększenie poczucia tożsamości grupowej.

Budowanie zaufania.

W grupie, w której członkowie nie mają do siebie zaufania, trudno jest poczuć się dobrze i bezpiecznie, zwierzyć z problemów czy prosić o pomoc. Członkowie takiej grupy angażują dużo energii w obronę tajemnic oraz ukrywania swoich prawdziwych uczuć i myśli. Takie zachowania blokują możliwość zmiany, pogłębiają poczucie zagrożenia i wyobcowania z grupy.

Pierwszym i podstawowym działaniem zmierzającym do zbudowania w grupie klimatu zaufania i bezpieczeństwa było stworzenie warunków do wzajemnego poznania. Łatwiej jest być otwartym wobec osób, które się dobrze zna, niż wobec tych, których reakcji nie sposób przewidzieć.

Ćwiczenia z tego zakresu dają dzieciom okazję do:

zastanowienia się, w jakim stopniu i dlaczego ufają swoim kolegom w grupie,

refleksji nad własną gotowością do otwartego komunikowania się,

przeżycia doświadczenia obdarzania zaufania innych,

bardziej otwartego porozumiewania się i nawiązywania bliższych więzi emocjonalnych z członkami grupy.

Należy uświadomić dzieciom, że każdy mówi innym osobie tyle tylko, ile chce; tak otwarcie, na ile go stać.

Zabawy i rozmowy z dziećmi, na temat ich aktualnych przeżyć.

Uczenie podstawowych umiejętności interpersonalnych - rozwijanie empatii i zrozumienia.

Poziom empatii w dużej mierze warunkuje jakość kontaktów z innymi ludźmi. Jeśli człowiek potrafi odczytać jakie emocje przeżywa druga osoba - lepiej jego zachowanie, może ofiarować mu emocjonalne wsparcie i skuteczną pomoc. Bez tej umiejętności trudno jest nawiązywać bliskie stosunki, zaspokoić wzajemnie potrzebę miłości , bezpieczeństwa akceptacji.

Empatia wpływa na ogólne postawy wobec ludzi. Poszerza się nasza wiedza o człowieku i o sobie samym. Rozumiejąc reakcje innych, potrafimy patrzeć na sytuację oczami drugiego człowieka, wyobrazić sobie co on odczuwa - stajemy się bardziej tolerancyjni, cierpliwi i wyrozumiali. Empatia zapewnia harmonię i ciepło w stosunkach międzyludzkich.

Ćwiczenia z tego zakresu:

rozwijają wyobraźnię ,

uczą patrzeć na sytuację z różnych punktów widzenia,

pogłębiają zdolności empatycznego rozumienia i odczuwania

sprzyjają poznaniu się dzieci na głębszym poziomie i poprawiają wzajemne stosunki w grupie.

II etap

Podstawowa edukacja o chorobie alkoholowej i rodzinie z problemem alkoholowym.

Ogólne rozmowy o problemach dzieci w takich rodzinach (co przeżywają , co się z nimi dzieje ) i skali problemu ( dzieci z takim doświadczeniem jest wiele ) -krótkie mini - wykłady ok. 10 min.

III etap

Rozmowy z dziećmi o ich przeżyciach domowych -pierwszy moment powrotu do przeszłości (pomoc w odreagowaniu emocji i napięć ).

Wprowadzenie normy mówienia o aktualnych trudnościach.

Ćwiczenie umiejętności uważnego słuchania , nie przeszkadzania gdy ktoś mówi o ważnych dla siebie sprawach.

Na tym etapie zostaną wykorzystane ćwiczenia obejmujące różne aspekty procesu komunikacji .

Głównym ich zadaniem jest :

umożliwienie dzieciom zrozumienia istoty procesu komunikacji i poznanie przyczyn zakłóceń,

doskonalenie umiejętności związanych z nawiązywaniem kontaktu, uważnym słuchaniem i komunikowaniem zrozumienia,

pomoc w jaśniejszym wyrażaniu własnych uczuć i myśli (zignorowanie lub stłumienie uczucia powodują wiele problemów w psychicznym funkcjonowaniu człowieka i zakłócają komunikację

IV etap

Zajęcia rozwojowe - TWORZYMY SIEBIE

Ćwiczenia nowych umiejętności, uczenie się zaspokajania potrzeb dziecięcych ( jest to szczególnie istotne , gdyż dzieci te cechuje często niedorozwój potrzeby zabawy i odpoczynku.

Uczenie konstruktywnych metod spędzania czasu wolnego.

Uczenie się korzystania ze swoich mocnych stron (pogłębienie wiedzy o samym sobie i wzmocnienie poczucia własnej wartości) :

rzetelna wiedza osobie pomaga sensownie kierować własnym życiem,

orientacja w swoich potrzebach, aspiracjach i możliwościach pozwala pełniej realizować życiowe cele,

Ćwiczenia z zakresu „Samopoznania” mają na celu zachęcanie dzieci do penetrowania różnych obszarów samoświadomości - potrzeb , wartości , filozofii życiowej: niekiedy dotyczą strefy bardzo intymnej , niechętnie ujawnianej innym, dlatego też dzieci muszą mieć pewność , że nikt wbrew ich woli nie wejdzie do nich wewnętrznego świata .

To, jak myślimy o sobie i co do siebie czujemy , wpływa na sposób w jaki traktujemy własną osobę i innych ludzi . Samoakceptacja wyzwala zaufanie i wiarę we własne siły , skłania nas do wykorzystywania możliwości i korygowania zachowania pod wpływem krytyki .

Wykorzystywanie ćwiczeń wzmacniających poczucie własnej wartości ma za zadanie :

pomoc uczniom w zmianie stosunku do samych siebie ,

ułatwienie dostrzeżenia mocnych stron i nauczanie jak korzystnie je prezentować ,

wzmocnienie wiary we własne możliwości ,

dostarczanie pozytywnych informacji od innych osób o nas samych , ułatwiając w ten sposób weryfikację dotychczasowych sąsiadów ,

utrwalenie nawyków szukania w ludziach przede wszystkim tego , co dobre i wartościowe ,

nauczanie wyrażania aprobaty i akceptacji,

Ćwiczenie umiejętności asertywnych

Życie w grupie wymaga liczenia się z potrzebami i interesami innych , ale nie oznacza wcale rezygnacji z własnych potrzeb i praw.

Asertywność to umiejętność pełnego wyrażanie siebie w kontakcie z innymi . Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie , uczucie i stanowcze wyrażanie swoich uczuć , postaw , opinii i pragnień w sposób respektujący uczucia , postawy, opinie i pragnienia drugiej osoby.

Ćwiczenia pomagają dzieciom uświadomić sobie własne prawa w kontaktach społecznych , nauczą , co to znaczy być asertywnym , jak realizować swoje potrzeby i prośby , mówić „nie ” oraz jak bronić własnych przekonań i opinii.

Nabyte umiejętności asertywne odgrywają znaczną rolę w przeciwstawieniu się negatywnym wpływom otoczenia , są też ważnym elementem w profilaktyce uzależnień .

Uczenie się umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych z rówieśnikami i dorosłymi.

Rozwijanie indywidualnych talentów , zamiłowań .

Wszelkiego rodzaju twórczość artystyczna - plastyczna , literacka , muzyczna , teatralna daje nam okazję do przeżycia radości , ułatwia wyrażanie siebie - swoich myśli i nastrojów , pozwala przeżyć satysfakcję z własnych dokonań , wzmacnia wiarę w siebie i poprawia , samoocenę , jest przyjemnością , relaksem , zabawą .

V etap

Budowanie systemu oparcia i ochrony siebie .

Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokojeniem swoich potrzeb .

Ćwiczenia wykorzystane na tym etapie z grupą spełniają następujące funkcje :

uczą , jak konstruować i realizować program pracy nad własnym rozwojem ,

ułatwiają sformułowanie osobistych celów ,

wzbudzają motywacje samodoskonalenia ,

uczą umiejętności podejmowania decyzji ,

służą rozwijaniu poczucia sprawstwa - poszerzeniu świadomości wpływu na otoczenie , swoje życie i własny rozwój oraz kształtowaniu zaradności życiowej .

Budowanie systemu zaufania.

Literatura pomocnicza :

Areonson E. Człowiek - istota społeczna. Warszawa PWN 1995r.

Chomczyńska - Miliszkiewicz M. , Pankowska D. -Polubić szkołę. Ćwiczenia grupowe do pracy wychowawczej. Warszawa WSiP 1995r.

Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne . Program profilaktyczny dla młodzieży. Ćwiczenia grupowe. Warszawa MEN 1991r.

Jakubowska . B, Łypacewicz A., Rylke H. ( red) Ja i inni. Warszawa WSiP 1989r .

Mellibruda J. Poszukiwanie samego siebie . Warszawa Nasza Księgarnia 1980r.

Wiśniewska M. Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe.

Włodarski Z. Jestem człowiekiem i żyję wśród ludzi. Warszawa WSiP 1991r.

Opracowała : Wanda Szumska

Krystyna Tomanek

Tychy

Program socjoterapeutyczny "Pomaluj swój świat"

Moduł programu profilaktyczno - wychowawczego "Żyć inaczej"

Zajęcia plastyczne

Opis programu

Prezentowany moduł „ Pomaluj swój świat” jest realizowany w ramach zajęć klubu socjoterapeutycznego zorganizowanego w naszym gimnazjum. Podstawą działalności klubu socjoterapeutycznego jest program profilaktyczno- wychowawczy pt. „ Żyć inaczej”.

Głównym celem modułu „ Pomaluj swój świat” jest stworzenie ciekawych zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży zagrożonej patologią społeczną, zwłaszcza alkoholizmem i narkomanią.

Zajęcia plastyczno - muzyczne odgrywają ważną rolę w pedagogice, zwłaszcza w pracy z młodzieżą sprawiającą problemy wychowawcze. Działalność artystyczna pozwala wyrazić i rozładować negatywne emocje oraz wypowiedzieć się i przedstawić swój wizerunek otaczającej rzeczywistości za pomocą dźwięku, obrazu, mimiki, ruchu, gestu.

Mają one wpływ na kształtowanie twórczego przezwyciężania trudności, rozładowują stres, ułatwiają komunikację i wpływają na kształtowanie więzi międzyludzkich.

Zajęcia artystyczne zaspokajają potrzebę przeżyć estetycznych, rozwijają poczucie piękna ( również w odniesieniu do sposobu życia i zachowania się), dostarczają radości i satysfakcji z podejmowanych działań, wyzwalają pozytywną motywację, chęć współpracy z rówieśnikami, co z kolei wpływa na nawiązanie przyjaźni. Watro podkreślić, że zajęcia odbywające się w kameralnych warunkach są okazją do stworzenia więzi z nauczycielem i uczniem.

Program „Pomaluj swój świat „ jest kontynuacją poprzedniego modułu programu „ Sztuka jest kluczem do ludzkich serc”,. Z moich doświadczeń z realizacji tego programu wynika że młodzież chętnie uczestniczy w tego typu zajęciech, a taka forma spędzania czasu wolnego pozytywnie wpływa na rozwój osobowości młodego człowieka.

Podczas zajęć „ Pomaluj swój świat” przewiduje się realizację następujących celów:

·Wzajemne poznanie, integracja grupy i określenie własnych oczekiwań;

·Odkrywanie własnych możliwości i umiejętności;

·Budzenie zainteresowań muzyką i plastyką;

·Rozwijanie uzdolnień młodzieży;

·Promowanie prawidłowych postaw;

·Pomoc w rozwiązywaniu problemów;

·Realizacja programu profilaktyczno- wychowawczego „ Żyć inaczej”

·Zapoznanie z różnymi technikami plastycznymi;

·Przygotowanie elementów do dekoracji szkoły;

·Przygotowanie piosenek do uroczystości szkolnych;

·Zorganizowanie imprez integracyjnych ( Andrzejki, wieczór Kolędowy)

Misja programu

Otoczenie wzmożoną opieką uczniów zagrożonych patologią społeczną oraz niską samooceną.

Prowadzenie działań wychowawczych ukierunkowanych na pozytywne wsparcie młodzieży, wzmocnienie więzi ze szkoła, osiąganie sukcesów, co zapewni młodzieży lepsze samopoczucie, zadowolenie z życia, wiarę we własne siły oraz świadomość w decydowaniu o własnej przyszłości.

Program profilaktyczny i zawarte w nim treści.

·Wzajemne poznanie się oraz ustalenie zasad współpracy i zachowania się.

·Rozwijanie empatii , zrozumienia, wzajemnego szacunku i tolerancji.

·Doskonalenie komunikacji werbalnej oraz pozawerbalnej w działaniach plastycznych i muzycznych.

·Poznawanie własnego „ja” oraz kształcenie umiejętności weryfikowania swojego zachowania i postaw inrerpersonalnych.

·Rozwiązywanie problemów.

·Jak radzić sobie ze stresem?

·Jak podejmować odpowiednie decyzje?

·Ja i używki.

·Co wiem o narkomanii.

·Jak być asertywnym?

·Tolerancja i kompromis sposobem na dobre relacje z innymi ludźmi.

·Wzmacnianie poczucia własnej wartości.

Harmonogram zajęć

Realizację programu planuje się w terminie od stycznia 2005 do grudnia 2005r.

Harmonogram zajęć przedstawia się następująco:

Styczeń 2005

1.Poznajmy się.

·Przedstawienie się w sposób werbalny i niewerbalny za pomocą gestodźwięku i rysunku.

·Określenie wzajemnych oczekiwań na zajęciach.

·Ustalenie zasad pracy i zachowania na zajęciach.

2.Hej, kolęda, kolęda.

·Omówienie zwyczaju kolędowania jako wartości kulturowej.

·Kolędowanie na Śląsku.

·Śpiewanie kolęd przy akompaniamencie pianina i przy świecach.

3.Co można ukryć się za maską?

·Co, kiedy i dlaczego ukrywamy przed otoczeniem? - rozmowa kierowana.

·Projekt maski karnawałowej.

4.Maska karnawałowa.

·Wykonanie swojej maski techniką papieroplastyki- ozdabianie kolorowym papierem. brokatem, cekinami.

·Wystawa masek- wybór najciekawszych prac, wypowiedzi młodzieży nt. co chcieli wyrazić poprzez swoją maskę.

Luty

1.Kiedy i dlaczego słucham muzyki?

·Jak muzyka wpływa na moje samopoczucie- wypowiedzi młodzieży.

·Jakiej muzyki słucham najczęściej- prezentacja ulubionych gatunków muzyki.

·Wartości artystyczne i estetyczne w muzyce.

·Zestaw ćwiczeń relaksacyjnych przy muzyce.

2. Czy każdy może być moim kolegą?

·Jak spędzasz czas wolny?- wypowiedzi młodzieży.

·Jakie zagrożenia niesie przygodne zawieranie znajomości ( grupy nieformalne, narkomania, alkoholizm, palenie papierosów).

·Wykonanie komiksu na w/w temat.

3. Zimowy pejzaż

·malowanie farbami plakatowymi zimowego krajobrazu- zasada perspektywy zbieżnej.

·Wystawa prac w galerii szkolnej.

4.Co mi w duszy gra?

·Jakie uczucia i emocje występują u mnie najczęściej?

·Wyrażanie swoich emocji za pomocą głosu, gestu, na instrumentach, barwy.

·Jak sobie radzić z negatywnymi emocjami?

·Nauka tańca integrująco- relaksacyjnego.

Marzec

1.Moja dłoń- co można wyrazić bez słów?

·Jak układają się moje relacje z kolegami, rodzicami, nauczycielami.

·Co mnie irytuje w zachowaniu innych ludzi?

·Wykonanie prac plastycznych, wyrażenie siebie poprzez rysunek.

2. Muzyka łączy ludzi - śpiewanie pieśni biesiadnych.

3. Wiosna, wiosna.

·Z czym kojarzysz wiosnę?

·Na czym polega pozytywne myślenie?

·Wiosenne kwiaty w wazonie- rysowanie pastelami.

Kwiecień

1.Jak radzić sobie ze stresem?

·Sytuacje stresujące i ich przyczyny.

·Czy mogę eliminować lub ograniczyć stres w moim życiu?

·Techniki relaksacyjne przy muzyce ( ćwiczenia oddechowe i rozluźniające).

2.Święta wielkanocne w moim domu.

·Zwyczaje. wielkanocne .

·Zaprojektowanie palm wielkanocnych- praca w grupach.

3.Palmy wielkanocne - wykonanie prac wg. projektu.

·Umiejętność współpracy w grupie.

·Kształcenie wrażliwości estetycznej.

·Wystawa prac na korytarzu szkolnym.

Maj

1.Piosenka turystyczna - muzykowanie przy akompaniamencie pianina i instrumentów perkusyjnych.

2.Wyjście do galerii „Obok”

·Kultura zachowania się w miejscach publicznych

·Propagowanie zwiedzania ośrodków kulturalnych jako formy spędzania czasu.wolnego.

3.Upominek dla Mamy

·Moje relacje z rodzicami.

·Szacunek wobec rówieśników i dorosłych.

·Projekt upominku dla Mamy ( wazonik, broszka, kartka, kwiatek ).

4.Upominek dla Mamy - wykonanie prac.

·Dobór materiałów do rodzaju pracy i techniki.

·Kolorystyka i estetyka wykonania.

·Wystawa wykonanych prac, wyrażanie swoich opinii.

Czerwiec

1.Taniec, teatr, muzyka - wyjście do „Teatru Małego” na prezentacje zespołów z

MDK 1.

·Oferta kół zainteresowań w MDK 1.

·Koła zainteresowań jako forma spędzania czasu wolnego.

·Rozmowa na temat wrażeń artystycznych.

2.Czy potrafię powiedzieć „NIE”?

·Wakacje jako czas relaksu, czy potencjalnych zagrożeń? - dyskusja.

·Czy potrafię i chcę odmówić używek?

·Przedstawienie w formie komiksu sposobu odmawiania.

3.Moje wakacyjne marzenia.

·Formy spędzania czasu wolnego w mieście.

·Nowi znajomi - radość czy problem? ( dyskusja ).

·Wakacyjne marzenia - wykonanie prac w wersji malarskiej.

Wrzesień

1.Wakacyjne wspomnienia

·Przypomnienie zasad współpracy w grupie.

·Dzielenie się wakacyjnymi wrażeniami.

·Jak spędzaliśmy czas wolny?

2.Jaka to melodia - quiz muzyczny.

·Przygotowanie nagrań utworów przez młodzież.

·Umiejętność wspólnej zabawy i rywalizacji.

3.4.Zakładka do książki

·Czytanie jako forma spędzania czasu wolnego.

·Projekt i wykonanie zakładki ( haftowanie, papieroplastyka, naklejanie wzorów ).

Październik

1.Nauka piosenki „A w górach już jesień”.

·Turystyka jako forma spędzania czasu wolnego.

2.Jesienny pejzaż - malowanie farbami plakatowymi.

3.Wyjście do galerii „Miriam”

·Zwiedzenie wystawy.

·Dzielenie się swoimi wrażeniami.

4.Polskie pieśni legionowe

·Czym dla mnie jest Ojczyzna?

·Wybór i nauka pieśni legionowych ( I Brygada, Piechota itd.0.

·Szacunek wobec symboli narodowych.

Listopad

1.Próba montażu słowno- muzycznego z okazji Święta Niepodległości

·Dobór stroju odpowiednio do okoliczności.

·Jak opanować tremę?

2.Występ na apelu z okazji Święta Niepodległości.

·Kształtowanie uczuć patriotycznych

·Czerpanie satysfakcji z podejmowanych działań artystycznych.

3.Ozdoby choinkowe- wykonanie choinek techniką origami.

4.Wróżby i zwyczaje andrzejkowe.

·Integracja grupy poprzez wspólną zabawę.

·Tańce przy muzyce.

Grudzień

1.Świąteczne witraże- praca w grupach.

·Projektowanie i szkicowanie prac.

· Kształcenie umiejętności współpracy w grupie.

2.Świąteczne witraża- wykonanie prac.

·Wyklejenie prac bibułą.

·Współpraca w grupie.

·Ozdobienie korytarzy witrażami.

3.Spotkanie wigilijne

·Przygotowanie stołu ( opłatek, słodycze, owoce, gorące napoje).

·Zwyczaje bożonarodzeniowe.

·Składanie życzeń i wspólne śpiewanie kolęd.

·Podsumowanie pracy i wypowiedzi młodzieży.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Atomowy program III Rzeszy, DOC
New Dokument programu Microsoft Word doc
Tetra programmer passwords dealer doc
Programy pomocowe UE doc
~$wy Dokument programu Microsoft Word doc
Program szkolenia inspektora ppoż, Szkolenia-inne z bhp, Szkolenia-Różne-DOC
Wyłączanie asystenta zgodności programów, DOC
ufo i program atomowy, DOC
Szkol Program szkolenia okresowego biurowych, BHP, Szkolenie-Okresowe-DOC
Program szkolenia okresowego robotników, BHP, Szkolenie-Okresowe-DOC
Szkol Okres-Program szk. biura, BHP, Szkolenie-Okresowe-DOC
program I III doc
Program szkolenia okresowego kierowników, BHP, Szkolenie-Okresowe-DOC
Opis zawodu Redaktor programowy, Opis-stanowiska-pracy-DOC
Program szkolenia technika bhp, Szkolenia-inne z bhp, Szkolenia-Różne-DOC
Program NSDAP, DOC
Program pozytywistyczny i pokolenie młodych doc
Program szkolenia marynarza, Szkolenia-inne z bhp, Szkolenia-Różne-DOC
Szkol Program szkolenia okresowego na st. robotniczych, BHP, Szkolenie-Okresowe-DOC

więcej podobnych podstron