KONCEPCJE WALKI ZBROJNEJ Z UŻYCIEM BRONI JĄDROWEJ W LATACH 1946-1991

 

WSTĘP

 

Historia ludzkości jest nierozerwalnie związana z historią wojen. Często wojny prowadzone na przestrzeni dziejów stawały się motorem rozwoju cywilizacji a zwłaszcza techniki.

Lawinowy ilościowy i jakościowy rozwój techniki następuje jednak dopiero po II wojnie światowej. Przyczynia się do tego nowy - rewolucjonizujący cały system środków walki - wynalazek, którego pierwsza praktyczna próba odbywa się jeszcze w toku minionej wojny światowej. Jest nim broń jądrowa.

Zainteresowanie Amerykanów produkcją brono atomowej datuje się od roku 1940, a po klęsce u przylądka Pearl Harbour prace nad konstruowaniem bomby atomowej nabierają szerszego rozmachu.

Nie wnikając w kulisy produkcji broni atomowej należy stwierdzić, że już w toku II wojny światowej rozpoczyna się wyścig między naukowcami niemieckimi i amerykańskimi o jak najszybsze wyprodukowanie tego groźnego i potężnego środka rażenia. Wyścig ten wygrywają amerykanie, a głównym twórcą sukcesu jest Oppenheimer.

6 sierpnia 1945 r. Bomba atomowa zostaje po raz pierwszy użyta w walce, zostaje ona zrzucona na Hiroszimę, a w trzy dni później na Nagasaki.

Od zakończenia II wojny światowej większość mocarstw światowych z powodzeniem prowadziła badania nad bronią atomową. Po przełamaniu amerykańskiego monopolu atomowego broń jądrowa stała się nie tylko środkiem walki ale przede wszystkim kartą przetargową w „wielkiej polityce”. Posiadanie bomby atomowej przez dwa „supermocarstwa” spowodowało powstanie typowo konfrontacyjnej polityki zwanej również „zimną wojną”.

Posiadanie broni atomowej oraz groźba jej użycia w przyszłym konflikcie zbrojnym było siłą sprawczą zmian w sztuce wojennej po II wojnie światowej w większości krajów. Zmiany te oraz teorie dotyczące użycia broni atomowej są przedmiotem mojego referatu.

 

1. 1. BROŃ JĄDROWA GŁÓWNYM CZYNNIKIEM PRZEMIAN W SZTUCE WOJENNEJ PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

 

Zakończenie najkrwawszej w historii ludzkości wojen niosło wiele nadziei na lepsze jutro, na pokojowy rozwój społeczeństw. Jednakże użycie
w końcu II wojny światowej broni atomowej rzucało cień na możliwość przyszłego, pokojowego egzystowania państw.

Od dnia, w którym bomba atomowa została po raz pierwszy wykorzystana do celów wojskowych, a więc od 6 sierpnia 1945 roku, nastąpił poważny rozwój zarówno samej broni jądrowej jak i środków jej przenoszenia. Obecnie ładunki jądrowe i termojądrowe mogą być przenoszone przez środki znajdujące się
na szczeblach strategicznych, operacyjnych i taktycznych.

Wraz z rozwojem techniki jądrowej zmieniają się poglądy na jej użycie,
a więc następują zasadnicze zmiany w sztuce wojennej.

Po II wojnie światowej na zmiany w sztuce wojennej miały wpływ następujące czynniki :

• -        zmiany w stosunkach społeczno - ustrojowych, w wyniku których powstały dwa układy społeczno - polityczne : blok państw socjalistycznych i blok państw kapitalistycznych ;

• -        systematyczne zaostrzanie się sytuacji polityczno - militarnej w świecie wynikające z agresywnej polityki obu przeciwstawnych bloków w dążeniu
  do dominacji ;

• -        rozwój techniki militarnej i wyposażenie sił zbrojnych ówczesnych potęg
  w broń jądrową, termojądrową, laserową i inne.

Mówi się często o atomowym ładunku wybuchowym jako najbardziej złowieszczym wynalazku wojskowym „ od czasów prochu ”.

Badania mające na celu skonstruowanie bomby jądrowej o działaniu wybuchowym rozpoczęto w 1940 roku w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze ładunki atomowe skonstruowano w 1945 roku, zaś 16 lipca 1945 roku dokonano pierwszego na świecie doświadczalnego wybuchu jądrowego na pustyni Newada. Natomiast pierwszy wybuch jądrowy w ZSRR został dokonany w 1949 roku.

Doświadczalne wybuchy jądrowe dokonały także : Wielka Brytania
w 1952 roku, Francja w 1960 roku, Chiny w 1964 roku i Indie w 1974 roku.

Intensywne badania nad kolejną generacją broni jądrowej - bronią jądrową dwufazową ( zwaną także wodorową lub termojądrową ) rozpoczęto w 1950 roku
w Stanach Zjednoczonych. Prace te zakończono udanym wybuchem doświadczalnym w 1951 roku na Wyspach Marshalla.

Podobny udany eksperyment w Związku Radzieckim przeprowadzono
w 1953 roku. Pozostałe państwa dokonały udanych eksperymentów z bronią termojądrową w następujących latach : Wielka Brytania 1957 rok, Chiny
1967 rok i Francja 1968 rok. W państwach posiadających dwufazową broń jądrową dokonano pierwszych wybuchów ładunków trójfazowych w ciągu 1 - 2 lat po pierwszych doświadczalnych wybuchach ładunków dwufazowych ^{[1] )}.

Broń jądrowa i możliwość jej użycia w potencjalnym konflikcie była jednym z głównych motorów zmian w sztuce wojennej.

Rewolucja w dziedzinie wojskowości, powstanie nowych, obiektywnych warunków prowadzenia działań wojennych spowodowały zmiany treści i sformułowań praw wojny : walki zbrojnej oraz wyłonienie się nowych praw.
Wśród nich prawo mówiące że : przebieg i wynik wojny prowadzonej przy stosowaniu bez ograniczeń wszystkich środków walki, zależy przede wszystkim
od posiadanych przez walczące strony sił a zwłaszcza broni jądrowej i środków jej przenoszenia w momencie rozpoczęcia wojny ^[2])_. Pojawienie się broni jądrowej i duża ruchliwość wojsk spowodowały również zmiany treści prawa, określającego przebieg oraz wynik walki i operacji w zależności od stosunku siły bojowej walczących stron. W minionych wojnach zmiana stosunku sił, przewaga nad przeciwnikiem uzyskiwana była przez ilościowo zwiększenie sił i środków. W latach 1954 - 1959 głównym środkiem zmiany stosunku sił stała się broń jądrowa.

Użycie broni jądrowej pozwoli w krótkim czasie zmienić stosunek sił
i środków na dowolnym kierunku i odcinku.

Broń jądrowa zmieniła częściowo podstawy strategii, sztuki operacyjnej
i taktyki.

W minionych wojnach uderzenie ( manewr ) i ogień zapewniały osiągnięcie sukcesów operacyjnych i strategicznych poprzez sukcesy taktyczne. Współczesne środki rażenia zmieniają tą zależność. Będące obecnie na uzbrojeniu rakiety i samoloty są w stanie dostarczyć ładunek jądrowy nad dowolny punkt kuli ziemskiej. Oznacza to, że szczebel strategiczny otrzymuje do bezpośredniej dyspozycji środki rażenia o niespotykanej mocy, które może wykorzystać i to bezpośrednio dla osiągnięcia celów nie tylko jak dotychczas, taktycznych i operacyjnych, lecz przede wszystkim strategicznych. Takie podejście do strategii jest charakterystyczne dla państw socjalistycznych. W. Sokołowski twierdzi, że : „ ... strategia, która w przeszłości wykorzystywała sukcesy taktyki i sztuki operacyjnej, uzyskuje obecnie możliwości osiągania celów wojny swoimi autonomicznymi środkami niezależnie od wyniku walki i operacji w rozlicznych strefach walki zbrojnej. Tak więc również ogólne zwycięstwo w wojnie nie jest już ukoronowaniem, sumą sukcesów częściowych, lecz rezultatem jednorazowego zastosowania całej potęgi państwa nagromadzonej przed wybuchem wojny ” ^[3]).

W wojnie jądrowej niezwykle ważną, a być może nawet decydującą rolę odgrywa jej okres początkowy, a więc i pierwsze uderzenie jądrowe, wykonane przez strategiczną broń nuklearną.

Dla wykorzystania skutków wykonanego ognia jądrowego zostaną użyte pozostałe rodzaje sił zbrojnych - wojska lądowe, lotnictwo i marynarka wojenna,
a w ich ramach, podporządkowane im, operacyjnie i taktycznie środki napadu jądrowego. Siły te będą prowadziły operacje strategiczne w szybkim tempie
i na dużą głębokość. Cechą charakterystyczną będzie także brak frontów ciągłych.

Broń jądrowa wpłynęła również na zmiany sposobu postrzegania rodzajów działań bojowych i sposobów ich prowadzenia.

Podstawowym rodzajem działań pozostawało natarcie. Za jeden z decydujących czynników zwycięstwa nad przeciwnikiem uznano szybkie tempo natarcia.
„ Nacierające wojska miały wręcz wyrwać się do przodu i nie wiązać się
w przewlekłe walki. Niewielkie punkty oporu rozbijać z marszu, natomiast większe obchodzić, stosując szeroki manewr na polu walki ” ^[4]).

Dla uzyskania wysokiego tempa natarcia należało skutecznie obezwładnić nieprzyjaciela za pomocą ognia : na czas wykorzystać skutki uderzeń jądrowych. Wykorzystanie skutków uderzeń jądrowych wiąże się z szerokim stosowaniem desantów powietrznych i oddziałów wydzielonych oraz z posiadaniem w pierwszym rzucie czołgów.

Przeobrażeniom uległy również poglądy na organizację i prowadzenie obrony. Według poglądów amerykańskich dzielono ją na obronę pozycyjną
i działania opóźniające. Poglądy na obronę zostały zmienione z chwilą wprowadzenia na uzbrojenie wojsk Związku Radzieckiego broni atomowej. Oceniono wówczas, że rozmieszczenie wojsk prowadzących obronę pozycyjną wprost prowadzi je do zagłady.

Ponadto dysponowanie bronią jądrowa przez broniącego się podnosi trwałość tej obrony. Pojawiła się także możliwość znacznie mniejszymi siłami utrzymać posiadaną rubież oraz skutecznie załamać natarcie przeciwnika i stworzyć warunki do przeciwnatarcia. Z tego powodu w połowie lat 50 - tych kraje NATO równolegle z obroną pozycyjną i działaniami opóźniającymi zaczęły stosować nowy rodzaj obrony, była to „ obrona mobilna ” ( ruchowa, manewrowa ) ^[5]).

Wprowadzenie do uzbrojenia broni jądrowej spowodowało zmianę postrzegania niektórych zasad sztuki wojennej.

W latach pięćdziesiątych teoretycy wojskowi doszli do wniosku, że w wojnie jądrowej radykalnie zmieniają się formy i sposoby skupiania sił i środków ( zasada zmasowania ). Dla realizacji celów operacji nie ma już potrzeby skupiania na głównych kierunkach mas konwencjonalnego sprzętu ogniowego i wojsk. Ten sam cel osiąga się przez użycie w określonym rejonie odpowiedniej ilości rakiet ( bomb, pocisków ) jądrowych, których skutki można wykorzystać znacznie mniejszą niż uprzednio ilością wojsk.

Jednocześnie nabrała szczególnego znaczenia przeciwstawna ześrodkowaniu tendencja - rozśrodkowanie. W warunkach użycia broni rakietowo - jądrowej inny niż dotychczas jest wymiar zasady zaskoczenia. Według poglądów radzieckich dążenie do uzyskania zaskoczenia powinno być myślą przewodnią wszystkich decyzji dotyczących przeprowadzenia zamierzonej operacji i walki. W każdym przypadku zaskakującym dla nieprzyjaciela powinien być cel ataków, kierunki i czas wykonania uderzeń, skład użytych sił i środków, sposób działania ^[6]).

Aktywność można osiągnąć poprzez stosowanie różnorodnych sposobów działań bojowych, których podstawą powinno być wyprzedzenie nieprzyjaciela
w obezwładnieniu ogniem, wykonaniu gwałtownych uderzeń i przeprowadzeniu manewru. Przez pojęcie wyprzedzenia w obezwładnieniu ogniem należy rozumieć nie tylko wyprzedzenie w czasie - kto pierwszy wykona uderzenie jądrowe lub otworzy ogień, lecz głównie wyprzedzenie w skutkach uderzeń jądrowych - kto pierwszy całkowicie obezwładni przeciwnika.

Swoiście pojmowana była zasada zachowania zdolności bojowej wojsk własnych. Byłaby ona szczególnie trudna do zachowania w warunkach masowego stosowania broni jądrowej. W Związku Radzieckim w latach 1954 - 1959 opracowano sposób odtwarzania zdolności bojowej polegający na tworzeniu tzw. pododdziałów zbiorczych, które miałyby wykorzystywać skupiska całkowicie sprawnego lub nieznacznie uszkodzonego sprzętu (pozbawionego załóg ) w rejonach uderzeń jądrowych.

Broń jądrowa wniosła wiele znaczących zmian w sposobie wykorzystania rodzajów wojsk oraz prowadzenia działań bojowych.

W minionych wojnach, przede wszystkim że względu na słabość ognia, główne uderzenie wyprowadzano często na kierunku najsłabszym. Broń jądrowa umożliwia skuteczne porażenie najsilniejszego elementu w systemie przeciwnika oraz wyprowadzenie uderzenia po najkrótszej drodze do celu.

Broń jądrowa powoduje, że nie tylko operacje zaczepne, ale i obronne będą miały charakter wysoce manewrowy.

Manewr ogniem oraz uderzeniami taktycznej broni jądrowej powoduje możliwości przenoszenia uderzenia ( wysiłku ) na inne kierunki niż główny
w czasie prowadzenia natarcia.

 

WNIOSKI :

1. 1.   Broń jądrowa spowodowała rewolucyjne zmiany w sztuce wojennej, powstały nowe zasady prowadzenia działań bojowych. Przy czym nie tylko użycie, lecz również możliwość użycia broni jądrowej zmusza do rewizji zasad prowadzenia działań bojowych.

2. 2.   Broń jądrowa zmuszała sztukę operacyjną i taktykę do dostosowania się
   do wymogów jądrowego pola bitwy. Wyraża się to między innymi w tym,
   że działania mogły rozgrywać się na znacznie większych przestrzeniach,
   niż miało to miejsce w drugiej wojnie światowej.

3. 3.   Stałe doskonalenie broni rakietowo - jądrowej, nagromadzenie jej zapasów oraz wprowadzenie jej na wyposażenie wszystkich rodzajów sił zbrojnych
   i wojsk nadało tej broni rangę czynnika rozstrzygającego w wojnie jako całości i na polu walki.

4. 4.   Pod wpływem broni jądrowej wojska lądowe zostały zmotoryzowane (zmechanizowane), a ich podstawę stanowiły wojska pancerne, zdolne najpełniej wykorzystać rezultaty uderzeń jądrowych i będąc w pełni przystosowane do udziału w wojnie jądrowej.

 

 

 

 

 

 

 

 

2. 2. WOJNA JĄDROWA W POGLĄDACH TEORETYKÓW WOJSKOWYCH

 

2.1. POCZĄTKOWE TEORIE POWIETRZNEJ WOJNY JĄDROWEJ

 

Broń jądrowa z nowoczesnymi środkami jej przenoszenia nie jest jak ją niekiedy nazywano, w sposób nieścisły, bronią taką samą jak każda inna, tylko bronią potężną. Przede wszystkim ze względu na jej siłę, nie można jej porównać z niczym innym. Środki posiadające tę ogromną siłę ognia mają prawie nieograniczoną ruchliwość, a ponieważ z drugiej strony zwiększa się również zasięg środków przenoszenia tej broni i ich celność obrona przed nimi jest prawie niemożliwa.

Wyposażenie lotnictwa w broń jądrową było stymulatorem zainicjowanej w końcu lat czterdziestych dyskusji nad rolą tego rodzaju sił zbrojnych w przyszłej wojnie. W siłach powietrznych Stanów Zjednoczonych stworzono teorię „jądrowej wojny powietrznej”. Była to adaptacja teorii „wojny powietrznej” Douheta do warunków wojny jądrowej. Główną postacią nowej teorii był generał Carl Spaatz - pierwszy szef sztabu samodzielnych sił powietrznych, który w okresie II wojny światowej był między innymi dowódcą amerykańskich strategicznych sił powietrznych w Europie, a później w strefie Oceanu Spokojnego. Do zwolenników nowej teorii należeli również generałowie George C. Kenney i Curtis E. Le May.

Lansowanie przez wymienionych teoretyków koncepcji o decydującej roli lotnictwa strategicznego w przyszłej wojnie miało swoje uzasadnienie w fakcie posiadania przez USA monopolu na bombę atomową.

Nowa teoria zakładała, że zasadniczym celem walki o panowanie w powietrzu było wywalczenie swobody działań dla strategicznego lotnictwa bombowego. Podstawową formą walki o panowanie w powietrzu miała być strategiczna operacja powietrzna, prowadzona w pierwszym etapie w celu zniszczenia lotnictwa przeciwnika. W kolejnym etapie planowano ówczesnych bombowców do niszczenia bombami jądrowymi szczególnie ważnych celów.

Kenner oraz Le May nie negując wiodącej roli bombowców proponowali, by walkę o panowanie w powietrzu prowadzili także zaczepnymi działaniami myśliwców dalekiego zasięgu.

Dla uchronienia się przed niebezpieczeństwem wyniszczenia kraju istnieją cztery sposoby możliwej obrony, rozumianej jako przeciwdziałanie:

• ·     zapobiegawcze zniszczenie broni przeciwnika (bezpośrednie przedsięwzięcia zaczepne);

• ·     przechwytywanie broni atomowej (przedsięwzięcia obronne);

• ·     zabezpieczenie fizyczne przed skutkami wybuchów (przedsięwzięcia obronne);

• ·     groźba odwetu (pośrednie przedsięwzięcia obronne).

Te cztery kierunki były wypróbowane jednocześnie ze zmiennym skutkiem i wreszcie połączono je w formy strategiczne.

Opracowano całą taktykę przetrwania, kosztowną i skomplikowaną. Zorganizowano system alarmowy (wielkie stacje radiolokacyjne, satelity, automatyczna łączność), przekazanie zadań odpalenia rakietowych pocisków zanim nastąpi uderzenie przeciwnika, samoloty bojowe w gotowości do startu w 15', betonowe silosy oraz rozśrodkowanie.

Na bazie tych teorii obrony opracowano koncepcje wojny jądrowej. Początkowo, w okresie gdy strategia odstraszania polegała na zmasowanym odwecie zakładano olbrzymie straty po obu stronach. Ponieważ jedna ze stron będzie niezdolna do walki, w fazie dobicia przeciwnika miały wziąć udział resztki ocalałych sił.

Kolejną strategią, była strategia „elastycznego reagowania”. Na każdą akcję przeciwnika, miała nastąpić odpowiedź w postaci odpowiedniego przeciwuderzenia. Niemniej jednak walka miała odbywać się bez posuwania się do ostateczności.

 

2.2. ROZWINIETE TEORIE WOJNY POWIETRZNEJ

A) Teoria wojny powietrznej ery rakietowej

W pracy pt. „ Strategia w erze broni rakietowej” Bernard Brodie omawia teorie wojen powietrznych w erze wyjścia do arsenałów wojskowych broni nuklearnej. Wg. Brodiego teorie te sięgają korzeniami do teorii wojny powietrznej stworzonej przez generała Douheta w międzywojniu.

Brodie szeroko omawia efekty użycia lotnictwa przez siły sprzymierzone przeciw państwom „osi” i w efekcie wysuwa wniosek, że lotnictwo odegrało poważną w wywalczeniu zwycięstwa lecz nie osiągnęło go samodzielnie i w krótkim czasie czyli zgodnie z założeniami Douheta. Wysuwa również wniosek, że : „ Nie wydaje się prawdopodobne, aby kampania na taką skalę przy użyciu bomb burzących, czy innych bomb chemicznych mogła się jeszcze kiedyś powtórzyć w wojnie między wielkimi mocarstwami. Wydaje się to nieprawdopodobne nie tylko dlatego, że dzięki rozwojowi technicznemu, bombardowania za pomocą samolotów dalekiego zasięgu lub pocisków stały się zbyt kosztowne, aby można je było stosować do zrzucania bomb o tak ograniczonych skutkach działania.”^[7]

Wraz z pojawieniem się i zastosowaniem w praktyce broni atomowej, a następnie termojądrowej otworzyły się nowe możliwości w dziedzinie prowadzenia wojen, a w tym wykorzystania lotnictwa.

Bombardowania strategiczne przy zastosowaniu broni jądrowej są w stanie wg. Brodiego „ powalić” każde państwo, nawet te duże jak USA czy ZSRR. Tak więc autor uważa, że jednym z pierwszoplanowych przedsięwzięć jest rozwijanie obrony przeciwlotniczej oraz zwiększenie odporności obiektów, które mogą być ewentualnym celem, a jednocześnie są ważne ze względu na prowadzenie wojny. Brodie uważa, że w pierwszej kolejności należy ochraniać własne siły odwetowe - lotnictwo strategiczne. Ochrona ta lub inaczej obrona może przyjąć dwojakiego rodzaju formy: zaczepną lub obronną. Zdecydowanie się na wybór jednej z form ma zasadnicze znaczenie dla lotnictwa, na jego strukturę, wyposażenie i organizację. Jako formę obrony czynnej autor widzi działanie lotnictwa bombowego w celu zniszczenia przeciwnika na ziemi.

Jakie więc istnieją koncepcje prowadzenia wojen w dobie kiedy siły zbrojne nie są w stanie jednoznacznie odgrodzić własny kraj od przeciwnika, a to szczególnie ze względu na praktycznie nieograniczone możliwości techniczne samolotów oraz kiedy obrona przeciwlotnicza nie jest w stanie ze 100 % skutecznością zwalczać środki napadu powietrznego, kiedy celnie zrzucona choćby jedna bomba termojądrowa może przynieść katastrofalne skutki ? Jedną z takich koncepcji była wojna prewencyjna. Koncepcja ta opiera się na dwóch zasadniczych tezach:

- w strategicznej wojnie powietrznej z użyciem broni jądrowej ten kto uderzy pierwszy uzyska przewagę lub nawet rozstrzygnięcie;

- wojna totalna jest nieunikniona.

Jednakże nie jest pewnością, że przy wojnie prewencyjnej osiągniemy zakładane cele w dziedzinie uzyskania przewagi. Ponad to jest wg. Brodie niezmiernie trudno ocenić prawdopodobieństwo wybuchu wojny totalnej. Z wojną prewencyjną wiążą się także aspekty moralne, które są tak wysoko cenione przez Amerykanów, przez demokratyczne społeczeństwa systemu zachodniego. Drugą koncepcją przedstawianą przez autora jest koncepcja uderzenia uprzedzającego. Koncepcja ta jest w gruncie rzeczy pewną wersją wojny prewencyjnej. Polega ona na wykonaniu ataku w chwili gdy stwierdzono przygotowania do wojny po stronie przeciwnej, ale strona ta nie zdołała lub nie zdążyła zadać jeszcze ciosu. Przewidywano, że uderzenie uprzedzające będzie wykonane stosunkowo małymi siłami, a jego głównym celem będą strategiczne siły lotnicze przeciwnika.

Pierwszoplanową przeszkodą w urzeczywistnieniu tej koncepcji upatruje autor w jednoznacznym określeniu momentu rozpoczęcia przygotowań do wojny przez przeciwnika. Trudność ta będzie pogłębiona, ponieważ przeciwnik będzie starał się ukryć swoje poczynania, z części z nich nawet może zrezygnować w celu uzyskania zaskoczenia.

B) Teoria wojny powietrznej D. O. Smitha

Generał brygady Dale O. Smith był amerykańskim teoretykiem i praktykiem wojskowym. Opublikował wiele prac o sztuce wojennej, w których przedstawiał wizję wojny totalnej oraz wojny o ograniczonym zasięgu i celu.

Uważał, że w obu przypadkach nie ma miejsca na masowe uderzenia mające na celu zniszczenie armii przeciwnika, lecz głównym celem wystarczającym do pokonania przeciwnika jest sparaliżowanie jego zaplecza. Dlatego też w przyszłej wojnie na pewno zajdzie konieczność użycia broni atomowej i lotnictwo dysponujące tą bronią nie tylko nie zwiększy barbarzyństwa wojny, lecz je zmniejszy, gdyż będzie mogło atakować określone, wybrane cele i szybko zakończyć wojnę. Dlatego też, zdaniem gen. Smitha, energia atomowa powinna być użyta tylko przez lotnictwo, co będzie dla ludzkości dobrodziejstwem.

Istotą strategii błyskawicznych działań powietrznych jest momentalny odwet. Dlatego też Smith uważał, że blokada powietrzna jest środkiem do osiągnięcia zwycięstwa, a przez ciągłe bombardowania pogłębia się kryzys wewnętrzny. Zdaniem Smitha blokada może być prowadzona po wygraniu bitwy powietrznej, gdzie celem będzie lotnictwo. Użycie zmasowanych nalotów uzasadniał korzystnym stosunkiem oddziaływania bombardowań na przeciwnika do strat poniesionych przez lotnictwo od OPL.

Smith rozważał problem pierwszego uderzenia i odwetu. Uważał pierwsze uderzenie jako korzystne, lecz nie zawsze zgodne z normami moralnymi, natomiast odwet za prawo moralne.

 

C) Koncepcja wojny lądowej I. Slessora

W zasadzie, główne tezy wizji przyszłej wojny Slessor zawarł w swej książce pt. „Strategia Zachodu” z 1954 roku.

Zgodnie z brytyjską myślą wojskową, która rozwijała praktykę i teorię „zimnej wojny”, Slessor uważał, że między pokojem i wojną nie ma już teraz ścisłej granicy. W czasie pokoju uzyskuje się niekiedy większe sukcesy w rozszerzaniu strefy wpływów niż w czasie wojny, a różnica polega tylko na metodach. Slessor twierdził, że świat jest już w trakcie trzeciej wojny światowej. Ponadto uważał, że „zimna wojna” jest potrzebna dlatego, że umożliwia przejęcie inicjatywy. Jest to polityka aktywna, zmierzająca do zachwiania systemem komunistycznym oraz, że nie wolno zadowalać się powstrzymywaniem Rosji, ale trzeba kontratakować, aby utrzymać inicjatywę w każdym miejscu i czasie.

Slessor proponował stosowanie:

• ·     wywrotowej działalności w państwach socjalistycznych;

• ·     wojny politycznej;

• ·     działań specjalnych.

Uważał, że „zimna wojna” nie obejdzie się bez lokalnych prób sił, które określał typem „wojny hiszpańskiej”.

John Slessor był jednym z twórców „teorii odstraszania”, która głosiła, że jednym z głównych zadań sił zbrojnych państw kapitalistycznych jest odstraszanie przeciwnika, przy czym mogą to uczynić tylko nuklearne siły strategiczne. Slessor był gorącym zwolennikiem lotnictwa bombowego, stąd też uważał, że podstawowym środkiem odstraszania będzie strategiczne lotnictwo bombowe oraz rakiety z głowicami jądrowymi.

Slessor wyróżniał trzy typy odstraszania:

• ·     należy grozić przeciwnikowi zmasowanym uderzeniem nuklearnym w wypadku każdego konfliktu;

• ·     „równowaga strachu” odstraszanie odwetem nuklearnym przed bezpośrednim atakiem na własne terytorium (zdolność do odwetu mimo uprzedzającego uderzenia);

• ·     groźba zadania przeciwnikowi klęski w czasie konfliktu środkami mniejszymi od strategiczno-nuklearnych.

John Slosser uważał, że powstanie bomb atomowych i wodorowych spowodowało, że wojna zniosła samą siebie. Uważał, że totalna wojna konwencjonalna z Rosją (Układem Warszawskim) jest skazana na niepowodzenie, więc wojnę tego typu można prowadzić tylko z bronią nuklearną. Należy więc powiększać zasób tej broni, bo jest to najlepszą gwarancją, że wojna totalna nie wybuchnie.

 

2.3. TEORIE LĄDOWEJ WOJNY JĄDROWEJ

Jednym z zachodnich strategów zajmujących się problemem wojny jądrowej był pułkownik armii portugalskiej F. O. Miksche. Wychodził z założenia, że wobec zagrożenia jakim dla ludzkości byłoby zastosowanie na szeroką skalę broni atomowej i termojądrowej, broń ta nie musi być użyta, względnie może być stosowana tylko w ograniczonym zakresie. Występował on jako zwolennik działania przy pomocy broni klasycznych wspartych taktyczną bronią atomową, głównie artylerią. Nie wierzył w przydatność strategii opartej na posiadaniu bomb o wielkiej sile przy zbyt słabych wojskach klasycznych.

Miksche twierdził, że kośćcem nowoczesnej obrony byłyby: artyleria atomowa i bataliony pocisków kierowanych. Artyleria obejmowałaby swym zasięgiem bezpośrednie tyły wysuniętej strefy nieprzyjaciela, a bataliony pocisków kierowanych we współdziałaniu z lotnictwem taktycznym miałyby przenieść te działania na większą głębokość. W czasie bitwy nieustanne działania powietrzne powinny odizolować siły nacierające od ich zaopatrzenia i uzupełnień.

Miksche przedstawia propozycję nowego sposobu posługiwania się bronią atomową. Sugeruje przerzucenie jej głównego zastosowania z planowanego dotychczas szczebla strategicznego na operacyjny i taktyczny.

Wojska lądowe w obronie atomowej zajmują linie terenowe urzutowane w głąb, położone od siebie w takiej odległości, aby nie mogły być jednocześnie rażone jednym pociskiem jądrowym.

W czasie prowadzenia działań zaczepnych Miksche zalecał wojskom rozśrodkowanie, skrytą koncentrację sił i środków, manewry pomocnicze małymi grupami. Według przewidywań Mikschego szyk wojsk strony nacierającej polegałby w przyszłości na kombinacji kolumn z ugrupowaniem linearnym. Uderzenia pancerne na wielką skalę nie będą możliwe z powodu łatwości z jaką podczas wojny atomowej można odciąć linie zaopatrzenia. Walkę o przewagę w powietrzu należy rozpocząć od niszczenia lotnisk bombami atomowymi, a przygotowanie artyleryjskie do natarcia prowadzić pociskami atomowymi.

 

2.4. TEORIE KOMPLEKSOWEJ WOJNY JĄDROWEJ

W 1959r. gen. Gavin publikuje książkę „Wojna i pokój w erze przestrzeni międzyplanetarnej”, w której szeroko zajmuje się problemami związanymi z wykorzystaniem broni nuklearnej w przyszłej wojnie. Otóż na podstawie tej publikacji dochodzimy do wniosku, że autor dość krytycznie odnosi się do wcześniej opracowanych teorii i koncepcji prowadzenia wojny z wykorzystaniem broni nuklearnej. Mianowicie proponuje, aby broń nuklearna została użyta w sposób kompleksowy, zarówno w skali strategicznej jak i taktycznej, oraz przez wszystkie rodzaje wojsk tzn. lotnictwo, marynarkę, siły lądowe. Proponuje też i przewiduje wprowadzenie tej broni niejako w czwarty wymiar, w kosmos. Broń nuklearną widzi również w wojnach o różnym stopniu zaangażowania, mianowicie w wojnach globalnych oraz wojnach o ograniczonym zasięgu.

Ograniczanie użycia broni jądrowej tylko w skali strategicznej i tylko przez lotnictwo nie jest wg. Gavina do przyjęcia ponieważ już w czasie II Wojny Światowej bombardowania strategiczne Niemiec nie zmusiły tego kraju do kapitulacji. Ponadto w obecnej dobie załogowy bombowiec może być skutecznie zwalczany przez nuklearne pociski balistyczne lub może być przez nie zastąpiony. Tak więc siły powietrzne nie mogą osiągnąć własnymi siłami rozstrzygnięcia nawet przy zastosowaniu broni nuklearnej. Innym powodem, dla którego Gavin podważa użycie broni nuklearnej tylko i wyłącznie przez lotnictwo w skali strategicznej jest fakt, że podobne użycie może nastąpić ze strony przeciwnej, a więc należy rozwijać pociski balistyczne z głowicami nuklearnymi. Zadaje też pytanie czy w przypadku zajęcia Europy Zachodniej przez ZSRR broń nuklearna w skali strategicznej byłaby użyta na jej terytorium. Jego zdaniem antidotum na ten problem jest rozbudowa taktycznej broni jądrowej, w którą byłyby wyposażone różne szczeble organizacyjne wojsk lądowych oraz lotnictwa. Za rozwojem broni nuklearnej w skali taktycznej oraz wyposażenia w nią wojska lądowe przemawia wg. Gavina również problem prowadzenia przez USA wojen ograniczonych. Otóż autor dochodzi do wniosku, że będąc przygotowanym do wojny globalnej można przegrać cały szereg wojen totalnych, a to ze względu na niemożliwość zastosowania siły strategicznej. Suma niepowodzeń w wojnach lokalnych może być podstawą niepowodzenia w skali globalnej lub taką groźbę stwarzać. Wojny ograniczone uniemożliwiają użycia w pełnym zakresie sił strategicznych, wymagają sił posiadających dużą siłę rażenia, ale zdolnych do zadawania precyzyjnych uderzeń. Taką siłą mogą być taktyczne siły nuklearne.

Dużą rangę Generał przypisywał rozwojowi broni nuklearnej przenoszonej przez systemy rakietowe, pociski balistyczne o zróżnicowanym zasięgu i przeznaczeniu. Ten nacisk, jaki kładł on na ten rodzaj broni nuklearnej wiązał się z rozwojem techniki rakietowej oraz poglądem, że tylko pociski balistyczne będą w stanie zniszczyć analogiczną broń przeciwnika. Ponadto nowoczesne nuklearne pociski balistyczne są bardziej mobilne, a więc trudniejsze do zniszczenia oraz łatwiejsze w użyciu niż ogromne masy amunicji, które musiałby je równoważyć.

 

2.5. RADZIECKA TEORIA TOTALNEJ WOJNY JĄDROWEJ

W uchwałach XX, XXI i XXII zjazdu KPZR znalazła naświetlenie istota współczesnej wojny, określono charakter wojny i sposoby jej prowadzenia.

Przy określaniu sposobów prowadzenia współczesnej wojny należy przede wszystkim uzmysłowić sobie, co jest głównym obiektem działań sił zbrojnych w tej wojnie, w jakim kierunku winien zmierzać główny wysiłek środków walki.

Jak już zaznaczono wyżej, w minionych wojnach głównymi obiektami działań były zgrupowania wojsk lądowych i lotnictwa, rozwinięte na lądowym teatrze wzdłuż linii frontu lub granicy, jak również zgrupowania sił morskich.

W wojnie współczesnej nieprzyjaciel też będzie koncentrował na lądowych teatrach wzdłuż granicy lub linii frontu zgrupowania swych wojsk lądowych, lotnictwa i nowe środki walki - wojska rakietowe, aczkolwiek nie tak gęsto ugrupowane, jak w II wojnie światowej. Tak więc, by osiągnąć strategiczne cele wojny, trzeba będzie rozgromić te zgrupowania. Czy siły te będą głównym obiektem działania w wojnie?

Powstanie broni termojądrowej czyni zbędnym zniszczenie sił zbrojnych nieprzyjaciela, co do niedawna uważane było za podstawowy cel prowadzenia wojny, i stwarza możliwość bezpośredniego niszczenia ludzi i potencjału ekonomicznego strony przeciwnej.

Decydujące środki współczesnej wojny - strategiczna broń jądrowa i dalekosiężne nosiciele tej broni - znajdują się w dużej odległości od linii frontu czy granicy, poza obrębem teatrów działań wojennych. Bez zniszczenia lub obezwładnienia tych środków nie można uchronić najważniejszych ośrodków kraju przed zniszczeniem, nie można liczyć na osiągnięcie celów wojny nawet w tym przypadku, jeśli zgrupowania wojsk rozwinięte na teatrach działań wojennych będą rozgromione. Tak więc głównymi obiektami działań wojennych będą obiekty znajdujące się na terytorium wroga, głęboko za linią frontu. Środek ciężkości walki zbrojnej przenosi się w głąb terytorium walczących stron, chociaż na teatrach wojny w pobliżu linii frontu lub granicy też będzie się toczyć zacięta walka zbrojna na dużą skalę.

Militarno-polityczne cele wojny światowej można osiągnąć przez zniszczenie strategicznych środków walki zbrojnej, zburzenie bazy ekonomicznej wroga, rozgromienie jego sił zbrojnych na teatrach działań wojennych oraz opanowanie jego terytorium.

Inaczej może być w wojnie lokalnej. Tu główne wydarzenia mogą rozgrywać się na teatrach działań wojennych, w pobliżu linii frontu, chociaż metody walki zbrojnej również ulegną zasadniczej zmianie. Walczące strony będą również narażone na niebezpieczeństwo uderzenia jądrowego.

Obiektami działań we współczesnej wojnie będą strategiczne środki napadu jądrowego nieprzyjaciela, jego gospodarka, system kierownictwa państwowego i wojskowego oraz zgrupowania wojsk i sił morskich na teatrach działań wojennych. Główne obiekty znajdują się przy tym za granicami teatrów, leżą one w głębi terytorium nieprzyjaciela. Do rażenia środków strategicznych, dezorganizacji zaplecza wroga, jak również do rażenia głównych zgrupowań wojsk przeznacza się potężne środki strategiczne - strategiczne wojska rakietowe, lotnictwo dalekiego zasięgu i rakietowe okręty podwodne. Będą one rozstrzygać swe zadania za pomocą uderzeń rakietowo - jądrowych w myśl planów Naczelnego Dowództwa. Nie ma potrzeby uzależniać uderzeń strategicznych wojsk rakietowych od działań wojsk lądowych. Wojska jądrowe dysponują własnymi środkami jądrowymi, które są w stanie zapewnić im szybkie tempo natarcia.

Fronty wojsk lądowych, we współdziałaniu z lotnictwem frontowym, a na kierunkach nadmorskich z marynarką wojenną, wykorzystując skutki uderzeń strategicznych wojsk rakietowych, lotnictwa dalekiego zasięgu i rakietowych okrętów podwodnych na obiekty i zgrupowania wojsk nieprzyjaciela na teatrach działań wojennych, będą ostatecznie rozbijały ocalałe zgrupowania nieprzyjaciela, zajmowały jego obszary oraz broniły własnego terytorium.

Aby wykonać te zadania, wojska lądowe muszą prowadzić działania w skali strategicznej. Jednak obecnie nie strategiczne wojska rakietowe powinny uzależniać swe działania od działania wojsk lądowych, lecz wojska lądowe powinny maksymalnie wykorzystywać rezultaty uderzeń wojsk rakietowych dla szybkiego wykonania swych zadań.

Można więc założyć, że zgodnie z założeniami radzieckiej strategii, strategiczne wojska rakietowe stanowią nadrzędny rodzaj sił zbrojnych w porównaniu z wojskami lądowymi, lotnictwem oraz marynarką wojenną.

 

 

3. EWOLUCJA ZASAD I SPOSOBÓW PROWADZENIA DZIAŁAŃ BOJOWYCH Z UŻYCIEM BRONI JĄDROWEJ PRZEZ ZT PAŃSTW NATO I BYŁEGO UW

 

Do lat 50 zasady przygotowania i prowadzenia działań bojowych w wielu krajach nie odróżniały się od zasad wypracowanych w II wojnie światowej.
W 1951 roku w Stanach Zjednoczonych dokonano przeglądu tych zasad
pod kątem użycia broni jądrowej na polu walki.

Stany Zjednoczone przystępują do reorganizacji wojsk lądowych. Oceniono, że związki wojsk lądowych muszą być bardzo ruchliwe i manewrowe. Istniejące dywizje piechoty o składzie pułkowym zostały przeorganizowane
w tzw. dywizje „ pentomimiczne ”, podstawę których stanowiły grupy bojowe
i batalion czołgów. Dywizja składała się z pięciu grup bojowych, każda z nich składała się z kompanii dowodzenia, czterech kompanii piechoty i baterii ciężkich moździerzy. Batalion pancerny składał się z pięciu kompanii pancernych po 17 czołgów każda. Rozpoznanie dywizji organizowano siłami szwadronu kawalerii pancernej. Wsparcie ogniowe zapewniały dwa bataliony artylerii : batalion artylerii polowej ( pięć baterii haubic 105 mm ), batalion artylerii mieszanej ( bateria haubic ośmiocalowych, bateria rakiet i dwie baterie haubic
105 mm ).

 

W dywizjach pancernych batalion czołgów ciężkich zamieniano batalionem czołgów średnich, zmniejszono ilość dział, lecz zarówno do dywizji piechoty i pancernych wprowadzono po 4 wyrzutnie pocisków rakietowych „ Honest John ” i po 4 haubice 203,2 mm zdolne do strzelania pociskami jądrowymi. W rezultacie moc ogniowa tych dywizji radykalnie wzrosła.

Jednak w warunkach prowadzenia działań bojowych bez użycia broni jądrowej siła ogniowa wspomnianych dywizji nie była wystarczająca.

W latach 1962 - 63 w związku z przejęciem strategii elastycznego reagowania, powtórnie zreorganizowano związki taktyczne wojsk lądowych ²⁾.

Obok dywizji piechoty i dywizji pancernych wprowadzono dywizje zmechanizowane. Dywizje piechoty, których ilość ograniczono, przewidywano włączyć tylko do związków operacyjnych na drugorzędnych TDW. Dywizja posiadała sześć pancernych i pięć batalionów piechoty, zmechanizowana - trzy pancerne i siedem batalionów piechoty zmotoryzowanej.

Sposoby przygotowania i prowadzenia szczególnie działań zaczepnych zmieniały się wraz z ilością ładunków jądrowych przydzielonych do operacji zaczepnych. W 1953 roku przydzielono do przeprowadzenia natarcia przez dywizję 2 - 3 ładunki jądrowe, a w 1959 ilość ta wynosiła 5 - 7. Systematycznie obniżał się szczebel decydujący o użyciu broni jądrowej, od 1957 roku uprawnienia do jej użycia posiadali dowódcy dywizji.

Według poglądów zachodnich w wojnie konwencjonalnej w warunkach zagrożenia jądrowego występuje wyraźna przewaga działań zaczepnych nad obronnymi. Wychodząc z założenia, że obrońca w krytycznym dla siebie momencie może użyć broni jądrowej zalecało się ugrupować związki taktyczne w początkowej fazie działań tak jak w działaniach konwencjonalnych, zaś głębsze odwody rozmieszczać w sposób rozśrodkowany - jak do działań z użyciem broni jądrowej.

Uważano, że przełamanie rozśrodkowanej obrony nie będzie wymagało wielokrotnej przewagi w siłach i środkach ( w czasie II wojny światowej 3:5:1), większość teoretyków zachodnich wyrażało pogląd, że wystarczy przewaga
w stosunku 1,5 :1. Podkreślano konieczność oddziaływania na przeciwnika nie tylko w strefie działań bojowych, lecz także na głębsze zaplecze.

Istotne zmiany nastąpiły w zasadach wykorzystania dywizji pancernych. W latach 1946 - 1950 przewidywano wykorzystanie ich w składzie KA, w drugim rzucie i wprowadzenie ich po przełamaniu głównego pasa obrony przeciwnika z zadaniem rozwijania powodzenia w głębi operacyjnej.

Od 1957 roku przewidywano, że skutki użycia broni jądrowej będą tak wielkie, iż dywizje pancerne należy wykorzystywać w pierwszym rzucie, na kierunkach głównych uderzeń. Właśnie one będą mogły najpełniej wykorzystać rezultaty tych uderzeń.

Przyjmowano, że tempo natarcia w warunkach konwencjonalnych może wynosić 15 - 20 km, a z ograniczonym użyciem broni jądrowej 30 - 40 km
na dobę.

Co do obrony twierdzono, że podstawową zasadą w obronie musi być jak najdalej posunięte rozśrodkowane ugrupowanie wojsk, a poszczególne oddziały i związki taktyczne otrzymają szersze odcinki i pasy obrony. Duży nacisk w obronie kładziono na zdolność do wykonania szybkiego manewru w celu skupienia sił na zagrożonym kierunku i wykonania przeciwuderzeń na nacierającego nieprzyjaciela.

Na zachodzie dążono, aby wojska prowadzące obronę były w gotowości do :

• -        prowadzenia walki z nacierającym nieprzyjacielem od frontu ;

• -        zwalczania jego wojsk działających na zapleczu ;

• -        zachowania giętkości ugrupowania i zdolności prowadzenia działań manewrowych ;

• -        wydzielenia części sił do działań na tyłach nieprzyjaciela.

Wszystko to wymagało posiadania silniejszych niż dotychczas drugich rzutów
i odwodów, wyrażano pogląd, że do drugiego rzutu powinno się wydzielać około połowy sił.

Podstawowe normy taktyczne stosowane przez państwa NATO przedstawia tabela 1.

 

Lata	1947 - 52	1960 - 63	1989
Natarcie	2 - 3 km	20 - 30 km	20 - 30 km
Obrona	4-6 x 6-8 km	30-40 x 16-32 km	20-60 x 20-60 km
Rejon rozmieszczenia	50 - 60 km ^2	400 - 500 km ^2	300 - 400 km ^2

 

Tab.1. Normy taktyczne dywizji w działaniach bojowych w warunkach użycia wyłącznie broni konwencjonalnej i przy zagrożeniu atomowym

 

Taktyka wojsk radzieckich do końca lat czterdziestych w zasadzie nie odbiegała od zasad wypracowanych w czasie II wojny światowej. Podstawowym rodzajem działań pozostawało natarcie, a działania bojowe miały charakteryzować się ruchliwością, manewrowością i dużym rozmachem przestrzennym.
W obronie stałej nadal obowiązywała zasada „ ani kroku w tył ”.

Pod koniec lat czterdziestych, a szczególnie na początku i pierwszej połowie lat pięćdziesiątych nastąpiły już istotne zmiany w strukturach organizacyjnych wojsk. Wieńczącym te przemiany zjawiskiem było wprowadzenie na pole walki broni atomowej.

Za zasadnicze rodzaje walki uważano natarcie i obronę, przy czym priorytet przyznawano działaniom zaczepnym, prowadzonym w sposób manewrowy. Doniosłe znaczenie miało opracowanie zasad natarcia wojsk z marszu, prowadzenia działań w głębi operacyjnej - w znacznym oddaleniu sił głównych, z uwzględnieniem szybkiej zmiany kierunku głównego uderzenia oraz przechodzenia z natarcia do obrony i odwrotnie.

Zwiększono w porównaniu z poprzednim okresem, odległości rejonów zajmowanych przez wojska przed natarciem. Rejon ześrodkowania wojsk zalecano wybierać w odległości 30 - 35 km od linii frontu.

Szerokość pasów natarcia i głębokość zadań nieznacznie zwiększono.
Na głównych kierunkach zwiększono je około 1,5 - 2 razy w porównaniu
z okresem II wojny światowej. Nadal obowiązywała zasada, że obronę stosuje się wówczas, gdy natarcie jest niemożliwe lub niecelowe lub dla zyskania czasu na zgrupowanie sił do natarcia albo dla zaoszczędzenia sił na jednym z kierunków, aby osiągnąć przewagę na innym.

W latach 1956 - 1960 przewidywano, że w przyszłych działaniach zbrojnych obie strony będą dążyły do zastosowania najbardziej radykalnych sposobów prowadzenia wojny, używając środków jądrowych. Jednocześnie uważano, że zwycięstwa nie można będzie osiągnąć tylko za pomocą broni jądrowej.
O powodzeniu w walce zdecyduje nie tylko zmasowanie wojsk na głównym kierunku działań, ile przewaga nad nieprzyjacielem w broni jądrowej i umiejętne jej użycie.

Powstanie rejonów ( stref ) zniszczonych i porażonych z jednej strony sprzyjało możliwościom rozwinięcia na szeroką skalę, w szybkim tempie, zdecydowanych o wybitnie manewrowym charakterze działań zaczepnych
przez wysoce ruchliwe wojska pancerne i zmechanizowane.

Z drugiej zaś strony zmuszało do organizowania obrony przed skutkami uderzeń bronią jądrową oraz do nabywania umiejętności pokonywania stref zniszczeń
i skażeń promieniotwórczych.

W działaniach bojowych na szczeblach taktycznych wyraźnie podkreślano, że natarcie i obrona to dwa wzajemnie zazębiające się działania. Nadal obowiązywała zasada, że tylko przez zdecydowane natarcie, z wykorzystaniem niszczycielskiej mocy broni jądrowej oraz wszystkich możliwości bojowych wojsk, można osiągnąć zwycięstwo nad przeciwnikiem.

Do prowadzenia działań bojowych na kierunkach uderzeń jądrowych nadawały się pododdziały i oddziały czołgów, które że względu na dużą siłę ognia, manewrowość, a także częściowa odporność na promieniowanie jądrowe, mogły szybko opanować rejon, na który wykonano uderzenie jądrowe.

Do opanowania ważnych obiektów i elementów przeciwnika w głębi operacyjnej przewidywano wysyłać oddziały wydzielone, organizowane zawczasu lub w czasie trwania natarcia. Gdy oddział wydzielony miał znajdować się blisko obiektu ataku planowano wykonanie na ten obiekt uderzenie jądrowe.

W rozważaniach na temat działań zaczepnych przyjmowano, że w pierwszych rzutach dywizji zmechanizowanej powinny nacierać pułki zmechanizowane, a pułki czołgów w drugim rzucie z zadaniem rozwinięcia powodzenia po przełamaniu pierwszej pozycji obrony nieprzyjaciela na kierunku wykonywania własnych uderzeń jądrowych.

Obrona miała opierać się na uporczywym utrzymywaniu głównych rejonów, połączonym z gwałtownym manewrem szybkich zgrupowań zmechanizowanych i pancernych oraz wykonaniem przeciwuderzeń.

Dywizje zmechanizowane ( pancerne ) otrzymywały pas natarcia,
który w warunkach masowego użycia broni jądrowej w początkowym okresie wojny mógł wynosić 20 - 30 km ( 12 km na obronę zawczasu przygotowaną ).

Szerokość pasa obrony dywizji sięgała do 30 km.

Zmiany w normach taktycznych dla dywizji państw UW ilustruje tabela 2.

 

Lata	1947 - 48	1956 - 65	1989
Natarcie	2 - 3 ( 3 - 4 ) km	20 - 30 km	20 - 30 km
Obrona	10 x 8 km	30 x 20 km	30-50 x 15-30 km
Rejon rozmieszczenia	do 50 km ^2	400 - 500 km ^2	do 1000 km ^2

 

Tab.2. Normy taktyczne dywizji w działaniach bojowych

 

WNIOSKI :

 

1. 1.   Broń jądrowa i możliwość jej użycia spowodowała zmianę zasad i sposobów prowadzenia działań bojowych przez ZT państw NATO i byłego UW.

2. 2.   Zmiany były powodowane koniecznością rozśrodkowania wojsk co wyrażają m.in. szersze pasy natarcia i rejony obrony.

3. 3.   Zarówno państwa NATO jak i państwa UW jako podstawowy rodzaj działań uważały natarcie, traktując obronę jako działania wymuszone.

4. 4.   Wprowadzenie grup bojowych w dywizjach USA oraz wzmocnienie dywizji rosyjskich musiało usamodzielnić ZT i oddziały, zwiększyć ich manewrowość, przez co stworzyć możliwość samodzielnego prowadzenia działań na kierunkach.

5. 5.   Możliwość użycia broni jądrowej powodowała konieczność urzutowania oddziałów pancernych w drugich rzutach przeznaczonych do wykorzystania uderzeń jądrowych w głębi operacyjnej.

 

ZAKOŃCZENIE

 

W swoim referacie przedstawiłem wpływ broni jądrowej na przemiany w sztuce wojennej po drugiej wojnie światowej, poglądy teoretyków na wojnę jądrową oraz ewolucję sposobów prowadzenia działań bojowych z użyciem broni jądrowej.

Ten „diabelski wynalazek” jak wyrażał się o nim sam twórca bomby atomowej spowodował niebywały skok jakościowy w rozwoju środków rażenia. Sprawiał jednocześnie niemały kłopot politykom i strategom. Fakt, że w wyniku pierwszego uderzenia jądrowego może ponieść śmierć 40-60% oby6wateli takiego państwa, jak np. Stany Zjednoczone, zrodził wątpliwość, czy za pomocą tej broni, zamiast osiągnąć cele polityczne, dla których wojna zostałaby wywołana, nie spowoduje się samounicestwienia narodów obu walczących stron, a być może również całego globu.

Franciszek Skibiński twierdzi, że wojna z użyciem broni jądrowej całkowicie neguje możliwość jej prowadzenia zgodnie ze sztuką wojenną. „Albo pierwszy ładunek wystrzelony będzie zarazem ostatnim i stanie się sygnałem do natychmiastowego przerwania działań wojennych, a tym samym unieważnia w ogóle temat sztuki wojennej. Albo też pierwszy wystrzelony ładunek jądrowy wyzwoli eskalację, prowadzącą do przekształcenia wojny w globalną katastrofę jądrową, a taki wariant również zamyka temat sztuki wojennej”.

Bardzo dobrze stało się że politycy jak i teoretycy wojskowi doszli do wniosku że posiadanie jak i groźba użycia broni jądrowej do niczego nie prowadzi i nie umożliwia dyktowania swoich warunków w walce o prymat w świecie.

Obecne zmiany polityczne w świecie i Europie, dążenie do utrzymania pokoju jako najwyższego dobra pozwalają z optymizmem patrzyć w przyszłość. Mam nadzieję, że teorie i zasady dotyczące użycia broni jądrowej nigdy nie zostaną sprawdzone w praktyce.

 

BIBLIOGRAFIA

 

1. 1. BRODIE B. Strategia w erze broni rakietowej, Warszawa 1963.

2. 2. HERMAN H., CHRZANOWSKI W., STRSBURGER D. Sztuka wojenna Wojska Polskiego w latach 1945-1990, AON Warszawa 1996.

3. 3. JACQUOT P.E. Zagadnienia strategii Zachodu, Warszawa 1957.

4. 4. KACZMAREK J. Uderzenie i ogień, Warszawa 1973.

5. 5. MATAXIS T.C., GOLDBERG S.L. Taktyka atomowa, ASG, Warszawa 1961.

6. 6. MARECKI Z. Poglądy Zachodnie na prowadzenie działań w warunkach zagrożenia jądrowego, Myśl wojskowa nr 2/69.

7. 7. MILLER D., FOSS F., Współczesna wojna lądowa, Warszawa 1993.

8. 8. ORZECHOWSKI J., Dowodzenie i sztaby t.4, Warszawa 1986.

9. 9. PROEKTOR D., Siła militarna we współczesnym świecie, Warszawa 1987.

10. 10. SAWKIN W., Podstawowe zasady sztuki operacyjnej i taktyki, Warszawa 1974.

11. 11. SKIBIŃSKI F., Rozważania o sztuce wojennej, Warszawa 1990.

12. 12. SOKOŁOWSKI W.D., Strategia wojenna, Warszawa 1964.

13. 13. SZCZERBOWSKI Z., Zachodnie poglądy na obronę wojsk przed bronią jądrową i wykorzystanie jej skutków do zapewnienia wysokiej ruchliwości, Myśl Wojskowa nr 1/64.

14. 14. TOKARCZYK S., Działania obronne w warunkach masowego stosowania broni jądrowej, Myśl Wojskowa nr 12/61.

 

^[1] O mocy wybuchów bomb trójfazowych może świadczyć opis : „ Wybuch MIKE, w serii prób prowadzonych pod kryptonimem IVY, który nastąpił 7 listopada 1952 roku, spowodował zupełne zniknięcie wysepki Elugelab, na której umieszczono bombę termojądrową. Na miejscu wysepki powstał podwodny krater dostatecznie duży, aby pomieścić czternaście budynków wielkości Pentagonu. Siła wybuchu, jak podano, stanowiła równowartość ponad pięciu milionów ton TNT ( trójnitrotoluenu ) ”.

B. Brodie, Strategia w erze broni rakietowej, Warszawa 1969, s. 139.

^[2] W. Sawkin, Podstawowe zasady sztuki operacyjnej i taktyki, Warszawa 1974, s. 378.

^[3] W.D. Sokołowski, Strategia wojenna, Warszawa 1964, s. 22.

^[4] H. Herman, w. Chrzanowski, D. Strasburger, Sztuka wojenna Wojska Polskiego w latach 1945 - 1990, Warszawa 1996, s. 15

^[5] Szerzej ten problem omawia S. Tokarczyk w : Działania obronne w warunkach masowego stosowania broni jądrowej, Myśl Wojskowa 12/61, s. 23 - 34.

^[6] W. Sawkin, op. cit, s. 317.

^[7] B. BRODIE, Strategia w erze broni rakietowej, Warszawa 1963, s. 133

² Strategia „ elastycznego reagowania ” stawia przede wszystkim na próby rozstrzygnięć lokalnych za pomocą środków konwencjonalnych, nie rezygnuje jednak, a nawet z góry zakłada możliwość stosowania broni jądrowej, zwłaszcza taktycznej, a także strategicznej w formie ograniczonej lub pełnej, zależnie od rozwoju sytuacji wojennej. Z. Marecki, Poglądy zachodnie na prowadzenie działań w warunkach zagrożenia jądrowego, Myśl Wojskowa 2/69, s. 114.

---