UŻYCIE BRONI ATOMOWEJ
Rodzaj bomby o wielkiej energii wybuchu, powstałej podczas łańcuchowej reakcji rozdzielenia jąder ciężkich pierwiastków (Uran 235, pluton 239). Badania nad nią prowadzono między innymi w Niemczech, Wielkiej Brytanii i USA. Podczas II wojny światowej główne laboratorium amerykańskie znajdowało się w Los Alamos. Badania przeprowadzono w ramach tak zwanego projektu Manhattan, realizowanego od 1948r. Pracami kierował R.Oppenheimer. 2.XII.1942r. w Chicago przeprowadzono pod kierunkiem E.Fermiego pierwszą kontrolowaną reakcję łańcuchową. 16.VII.1945r. na poligonie w stanie Nowy Meksyk przeprowadzono pierwszy próbny wybuch B.A. 6.VIII.1945r. zrzucono pierwszą bombę (zbudowaną w Los Amalas) na Hiroszimę, a drugą 8.VIII. na Nagasaki.
HIROSZIMA- miasto w południowo-zachodniej części Japonii wyspy Honsiu; ośrodek przemysłu wojewódzkiego, ludność 255 tysięcy (1945r) 6.VIII.1945r. o godzinie 8.15 Amerykanie po raz pierwszy dokonali ataku atomowego zrzucając na Hiroszimę z superfortecy B-29 („Enda Gay”) bombę jądrową o may 20 kiloton TNT. W wyniku wybuchu zginęło 78 tysięcy ludzi, 34 tysiące zostało rannych, a 14 tysięcy zaginęło. Na ogólną liczbę 75 tysięcy budynków 7 tysięcy zostało zburzonych, a 55 tysięcy spalonych (na powierzchnię 12 km 2 ). W następstwie ataku jądrowego i promieniowania jonizującego u mieszkańców Hiroszimy wystąpiły białaczka, zaćma i zaburzenia rozwoju dzieci. 8.VIII. podobny atak dokonano na Nagasaki.
NAGASAKI- miasto japońskie w zachodniej części wyspy Kinsiu. 9.VIII.1945r. obiekt amerykański ataku jądrowego o sile 20 kiloton TNT, w wyniku którego zginęły 23 753 osoby, 23 345 odniosło rany, a 1 924 zaginęło. Zniszczeniu uległo około 50% powierzchni miasta (ok. 4,6 km 2 ).
ZRZUCENIE BOMB ATOMOWYCH NA HIROSZIMĘ I NAGASAKI- sukcesy radzieckich sił zbrojnych w końcowym okresie wojny, wyzwolenie narodów Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej z niewoli faszystowskiej, wysoko podniosły autorytet ZSRR. Zwiększyły się jego wpływy na rozwiązanie problemów międzynarodowych. Taki rozwój wydarzeń nie odpowiadał kołom rządzącym USA i Wielkiej Brytanii. Pragnęły one powstrzymać proces plemion demokratycznych w krajach wyzwolonych spod panowania faszyzmu. W polityce Stanów Zjednoczonych takie tendencje stały się szczególnie wyraźne po objęciu urzędu prezydenckiego przez H.Trumana. W nowym rządzie amerykańskim zwyciężyli zwolennicy „hardego korpusu” wobec Związku Radzieckiego minister sił morskich J.Forrestal, szef amerykańskiej misji wojskowej w ZSRR generał J.Deane, zastępca stanu J.Grew, najbliższy doradca Trumana J.Byrnes, który w lipcu został sekretarzem stanu, i inni. Zalecali oni prezydentowi wykorzystanie różnorakich form wojskowego, ekonomicznego i dyplomatycznego nacisku na ZSRR, by zmusić go do ustępstw i przyjęcia amerykańskich warunków powojennej organizacji świata. Takie propozycje odpowiadały przekonaniom Trumana. Podsumowując naradę członków rządu i kierownictwa sił zbrojnych w Białym Domu w dniu 23 kwietnia 1945r. oświadczył on: „Zaniecham być nieustępliwym w stosunku z rządem radzieckim”. Jako środek nacisku na Związek Radziecki administracja Trumana postanowiła wykorzystać bombę atomową. W programie atomowym USA i broni jądrowej był minister wojny H.Stimson. On pierwszy zaczął podkreślać znaczenie nowej broni jako narzędzia dyplomacji amerykańskiej. „W ciągu czterech miesięcy niewątpliwie ukończymy prace nad stworzeniem broni, tak strasznej, jakiej ludzkość jeszcze nie znała. Jedna taka bomba potrafi zniszczyć całe miasto”. Sprawozdanie to jeszcze bardziej upewniło ministra wojny o potędze broni atomowej, toteż jak najprędzej chciał przekonać o tym nowego prezydenta.
24 KWIETNIA- Stimson poprosił prezydenta o pilną audiencję w celu szczegółowego omówienia problemu atomowego. „Problem ten wydaje mi się na tyle ważny dla dalszego rozwoju naszych stosunków międzynarodowych i tak mocno absorbuje moje myśli - pisał - że uważam za swój obowiązek zapoznać Pana z istotą sprawy”.
25 KWIETNIA- odbyła się dłuższa rozmowa Stimsona z Trumanem na temat perspektyw użycia przez Stany Zjednoczone bomby atomowej. Stimson oświadczył prezydentowi, że bomba „dokona rewolucyjnych zmian w prowadzeniu wojny” i z całą pewnością wywrze decydujący wpływ na stosunki USA z innymi krajami. Rozmowa ta wywarła na Trumanie wielkie wrażenia. Wkrótce Truman mocno uwierzył w to, że bomba atomowa znacznie wzmocni naciski na ZSRR, pomoże „uczynić Rosję skorą do ugody w Europie”. „Jeśli ona wybuchnie, co, jak sądzę, nastąpi - powiedział do swych najbliższych doradców na temat bomby atomowej - to będę miał oczywiście pałę na tych chłopaków”. Tak więc już od maja 1945r. nowa broń stała się głównym atutem w prowadzonej przez Stany Zjednoczone polityce z pozycji siły wobec Związku Radzieckiego.
Pokładając nadzieję w broni atomowej, rząd USA celowo odwlekał zwołanie poczdamskiej konferencji trzech wielkich mocarstw. W 1962r. w jednym ze swych wywiadów Truman potwierdził, że w podjęciu przez niego decyzji w sprawie odłożenia spotkania na szczycie bomba atomowa odegrała istotną rolę.
Jednocześnie z odwlekaniem konferencji USA czyni wszystko, by przyspieszyć wykonanie bomby atomowej. Osoby kierujące realizacją programu atomowego szczególnie zaczęły się spieszyć po klęsce Niemiec. Kierownik Projektu Manhattan, L.Groves, stanowczo żądał od swych poddanych skrócenia za wszelką cenę terminów ukończenia prac. „Nasze siły były napięte do ostateczności”-pisał później o pracy placówek naukowo-badawczych i zakładów zajętych latem 1945r. stworzeniem broni atomowej. Kierownikiem w laboratorium w Los Amalos, gdie montowano bomby atomowe, Stimson specjalnie podkreślił powiązane miedzy gotowością nowej broni a zwołaniem konferencji w Poczdamie. Jednocześnie prowadzono aktywne przygotowania do bojowego użycia broni atomowej. Utworzona w tym celu jeszcze we wrześniu 1944r. 509 grupa lotnicza 20 armii lotniczej, panująca na Kubie, prowadziła wzmożone treningi. Ponad dwa miesiące załogi trenowały długotrwałe, samotne loty nad morzem. Bombowce B-29, będące w wyposażeniu tej grupy, zostały przebudowane odpowiednio do nowych zadań. Do ćwiczeń załóg wykorzystywano modele bomb atomowych obydwu typów: z ładunkiem uranu i plutonu. Amerykanie zamierzali użyć bomb obydwu typów. Pod koniec 1944r. generał Groves i przedstawiciele dowodzenia wojsk lotniczych USA wybrali bazę, z której lotnictwo amerykańskie mogło prowadzić atomowe bombardowanie Japonii - wyspę Tinian. Znajdował się tam pas startowy i dogodna zatoka umożliwiająca dowóz ładunków. W lutym 1945r. rozpoczęły się urozmaicone prace nad ostatecznym wyposażeniem bazy. W kwietniu zaczęto przerzucać na Tinian 509 grupę lotniczą. W maju przybył tam pierwszy oddział służby leczniczej sformowany ze specjalistów zatrudnionych w laboratorium w Los Amalos. Służby związane z bojowym użyciem nowej broni były gotowe do pracy na początku czerwca, pod koniec lipca natomiast krążownik „Indianapolis” dostarczył bomby atomowe na Tinian. W kwietniu powołano komitet, którego zadaniem był wybór konkretnych obiektów bombardowania atomowego. Za zgodą prezydenta USA dowódca sił powietrznych generał Arnold nakazał jednostkom lotniczym by nie dokonywały nalotów na te miasta: Hiroszimę, Kokuę, Nagasaki i Kioto, żeby uzyskać lepszy obraz wyników bombardowania atomowego. Jednocześnie odbywały się przygotowania polityczne. 2 maja 1945r. powstał Komitet Tymczasowy, który miał opracować zalecenia - czy należy użyć bomby atomowej. O konieczności jej użycia byli również przekonani kierownicy programu atomowego. Do takie wniosku doszedł także nowy prezydent i tak powiedział: „Niechaj nie będzie pod tym względem żadnych nieporozumień. Traktowałem bombę atomową jak broń wojenną i nigdy nie wątpiłem, że powinna ona być wykorzystana”. W protokole z posiedzenia Komitetu Tymczasowego z dnia 1 czerwca 1945r. stwierdzono, że na wniosek Byrnesa Komitet uznał iż „bomby należy użyć jak najprędzej przeciwko Japonii”. Tego samego dnia zalecenie K.Tymczasowego zostało przedłożone Trumanowi i uzyskało jego aprobatę. Uczeni proponowali, by zamiast atomowego bombardowania Japonii zademonstrować nową broń przedstawicielom wszystkich krajów koalicji antyhitlerowskiej. Kierownictwo wojskowe USA kontynuowało przygotowania do bojowego użycia broni atomowej.
16.VII. w pustynnym rejonie stanu Nowy Meksyk, dokonano pierwszego eksperymentalnego wybuchu atomowego. Siła wybuchu była równoważnikiem. Wybuch rozległ się w przededniu rozpoczęcia konferencji w Poczdamie. „Atomowa dyplomacja” USA podbudowana została podstawą materialną. Na konferencji rozpatrywano problemy wojny z Japonią. Problem atomowy nie był poruszany nawet nieoficjalnie, niemniej jednak wywierał on wielki wpływ na zachowanie i poczynanie delegacji amerykańskiej, a do pewnego stopnia i brytyjskiej. J.McCloy w Białym Domu w dniu 18 czerwca oświadczył on, że bombę atomową należy rozpatrywać z punktu widzenia - „Czy Stany Zjednoczone potrzebują pomocy Rosji w rozgromieniu Japonii?”. Ze zdaniem McCloya zgadzał się również Truman. Bomba atomowa nie była jeszcze wypróbowana i nikt nie był absolutnie pewny, że zostanie użyta. Truman postanowił jednak zabiegać o pomoc ZSRR. Dopiero po pomyślnej próbie z bombą rządy USA i Wielkiej Brytanii zacięły się skłaniać ku myśli, że lepiej będzie zakończyć wojnę z Japonią bez udziału ZSRR.
22 LIPCA 1945R. STIMSON ZANOTOWAŁ W SWYM DZIENNIKU, ŻE USA „NIE POTRZEBUJE JUŻ WIĘCEJ ROSJII”. Na takim samym stanowisku stał Churchill, na którym - według świadectwa marszałka polnego A.Brooke'a sprawozdanie o wynikach eksperymentalnego wybuchu wywarło wielkie wrażenie. Przywódcy USA mawiali jednak, że niecelowo jest występować otwarcie przeciwko udziałowi ZSRR w wojnie z Japonią. Teraz rząd amerykański pokładał wielką nadzieję w tym, że użycie bomby atomowej zmusi Japonię do kapitulacji jeszcze przed przystąpieniem ZSRR do wojny. Na konferencji poczdamskiej Truman unikał omawiania ze Stalinem sprawy rokowań radziecko-chińskich. 23 lipca, kiedy do Waszyngtonu dotarła informacja o ustalonych terminach gotowości użycia bomby atomowej, prezydent i senator stanu telegrafowali do Czong Koi-Seka, żeby nie szedł na żadne ustępstwa. Jednocześnie zalecali Chińczykom wznowienia rokowań ze Związkiem Radzieckim. Tekst jednak został przekazany Churchillowi i Czong-Sekaui dopiero 24 lipca po tym gdy określona przybliżona data bombardowania atomowego. Trzech mocarstw będące uprzedzeniem dla rządu Japonii, miało zmusić go do kapitulacji. O bombie atomowej w deklaracji nie wspominano, jednak przywódcy USA sądzili, że powiązanie jej z żądaniem kapitulacji będzie oczywiste. 25 lipca Churchill poinformował Trumana, że aprobuje przedstawiony mu projekt. Wieczorem dokument nazwany deklaracją poczdamską, przekazano rozgłośniom radiowym, a następnego dnia opublikowano w prasie. Deklaracja zezwalała Japonii na posiadanie przemysłu wyłącznie pokojowego. Biorąc pod uwagę antymilitarystyczne, demokratyczny charakter deklaracji poczdamskiej, rząd radziecki przyjął kapitulację, oficjalnie oświadczając o tym 8.VIII.1945r. W Tokio deklaracja wywołała wahania. Na zwołanym 27 lipca posiedzeniu rady Najwyższej do Spraw Kierowania Wojną przywódcy japońscy postanowili ustosunkować się do niej dopiero po wyjaśnieniu zamiarów ZSRR. 28 lipca minister spraw zagranicznych Japonii do ambasadora japońskiego w Moskwie telegrafował N.Sata. Ambasadorowi polecono niezwłocznie wyjaśnić „jakie kroki przedsięweźmie Związek Radziecki wobec Cesarstwa Japonii”. Rząd japoński postanowił opublikować deklaracje poczdamską jedynie w skrócie. 28 lipca premier Susuki pod naciskiem zwolenników kontynuacji wojny wystąpił na konferencji z oświadczeniem, że Japonia intonuje deklarację poczdamską. Oświadczenie to dało Stanom Zjednoczonym formalny pretekst do użycia broni atomowej. 25 lipca rozkaz nie został odwołany. 30 lipca Stimson nadesłał Trumanowi Poczdamu projekt oświadczenia prezydenta USA w związku z bombardowaniem atomowym. 4 sierpnia poinformował żołnierzy o istocie nowej bomby i charakterze jej wybuchu. Następnego dnia załoga samolotu Po-29 „Enda Gay” otrzymała rozkaz zrzucenia bomby atomowej. W nocy z 5 na 6 sierpnia załoga przystąpiła do wykonania zadania. O godz. 8.15 bomba ze spadochronem poszybowała w dół, a po upływie kilku minut nad Hiroszimą uniósł się śmiercionośny grzyb atomowy.
Po wybuchu miasto okryły olbrzymie chmury dymu. Jeden po drugim zapalały się drewniane domy. Od punktu wybuchu wszystkie budynki były całkowicie zniszczone. Po 16 godz. od zniszczenia Hiroszimy Biały Dom opublikował oficjalne oświadczenie, w którym poinformował o historii powstania bomby atomowej. Rząd USA liczył na to, że natychmiast po wybuchu atomowym Japonia uzna swoją klęskę. 7 sierpnia, już po opublikowaniu oświadczenia Trumana, premier Suzuki otrzymał dane o wynikach bombardowania Hiroszimy. Nie uzyskawszy wyniku, generałowie USA dążyli do jak najszybszego zrzucenia drugiej bomby. W końcu lipca termin przesunięto z 20 na 11 sierpnia, po tygodniu zaś skrócono go jeszcze o dwa dni. 9 sierpnia druga bomba atomowa została odrzucona na japońskie miasto Nagasaki. W płomieniu atomowym zginęło dziesiątki tysięcy ludzi. Ogółem w wyniku użycia dwóch bomb ucierpiało 500 tys. bezbronnych mieszkańców. W USA spotyka się twierdzenie, że bombardowania atomowe stały się główną przyczyną kapitulacji Japonii. „Spadły dwie bomby i wojna się skończyła”-pisał V.Bush, jeden z kierowników projektu atomowego USA. Czy warto po tym wszystkim dowodzić, o ile przyspieszyły one ZAKOŃCZENIE WOJNY?
Ludzie całego świata słusznie traktowali atomowe bombardowanie Japonii jako demonstrację zrodzonych na Wall Street zamiarów ustanowienia w oparciu o nową, straszliwszą broń, swego panowania w powojennym świecie. Użycie w sierpniu 1945r. broni atomowej zdominowało pierwszy akt zimnej wojny.
- 4 -