Cudowne i pożyteczne
o znaczeniach i wartościach baśni

Właściwie czytając bajki i baśnie, nie zastanawiamy się, jakie w sobie kryją drugie dno- co tak naprawdę w sobie ukrywają.

Okazuje się, że autor często świadomie zawarł w nich głębokie treści psychologiczne, mające odzwierciedlenie w rzeczywistym świecie. Bettelheim w ciekawy sposób próbuje przybliżyć nam właśnie tą prawdę, ukrytą często w bajkach czy baśniach. I tak poznajemy znaczenie bajek, które pełnią znaczącą rolę w życiu małego człowieka, jak i tego już ukształtowanego w pełni dorosłego. Wpływ czytania bajek na dziecko jest ogromny, pozwalają one bowiem oswoić się z realnym światem, gdzie oprócz dobra istnieje również zło. Bajki i baśnie przybliżają więc tą oczywistą prawdę.  

Książka ta jednak nie opisuje w sposób ogólny wartości, jaki niesie ze sobą świat bajek i baśni, ale również w szczegółowy sposób poddaje wybrane bajki psychoanalizie. Tak więc możemy zapoznać się z bajką o Jasiu i Małgosi, Czerwonym Kapturku, Kopciuszku czy o królewnie Śnieżce. Omówione są również m.in. Księgi tysiąca i jednej nocy czy Trzy małe świnki. Bruno Bettelheim w sposób naukowy, ale przystępny dla każdego czytelnika odkrywa przed nami nieraz mroczną stronę, wydawałoby się niewinnego z pozoru bajkowego świata. Wie, jednak co czyni. Jest on bowiem uznawany za jeden z największych autorytetów w dziedzinie psychologii. Szczególnie zasłużył się w pracach poświęconych badaniu dziecięcego autyzmu. Urodzony w Wiedniu, podobnie jak wielka sława psychoanalizy Zygmunt Freud. Tam też pracował jako psychoanalityk, uzyskując na wiedeńskim uniwersytecie tytuł doktorski. Następnie osadzony w obozach koncentracyjnych w Dachau i Buchenwaldzie, w  1940 r. opuszcza rodzinne strony i wyjeżdża do Chicago, gdzie kontynuuje swoją pracę doktorską. Książka ta wprawdzie nie zalicza się do lekkich, łatwych i przyjemnych, po które sięga się w letni, upalny dzień. Jednak warto zajrzeć do tej lektury, bo jest to naprawdę mądra i interesująca pozycja książkowa, po której będziemy wzbogaceni nie tylko mentalnie, ale i duchowo.

Bruno Bettelheim (ur. 28 sierpnia 1903, zm. 13 marca 1990) - żydowsko-amerykański psychoanalityk pochodzenia austriackiego.

Urodził się w Wiedniu. W rodzinnym mieście zaczął karierę jako lekarz-psychoanalityk; na uniwersytecie wiedeńskim uzyskał stopień doktorski. W latach 1938-39 był uwięziony w obozach koncentracyjnych w Dachau i w Buchenwaldzie. Od 1940 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. Wykładał jako profesor wychowania, psychologii oraz psychiatrii na University of Chicago. Od 1944 kierował należącym do uniwersytetu instytutem psychiatrycznym dla dzieci - Sonia Shankman Orthogenic School.

Bettelheim zajmował się przede wszystkim psychiatrią dziecięcą, w tym autyzmem dziecięcym. W swoich pracach odwoływał się do własnych doświadczeń z obozów koncentracyjnych, co widoczne jest m.in. w rozważaniach na temat identyfikacji z agresorem. Jego teorie dotyczące przyczyn autyzmu były dość kontrowersyjne - twierdził on, że dziecko autystyczne ze swoją apatią przypomina więźniów obozów koncentracyjnych - ucieka od niezwykle wrogiego świata. Zdaniem Bettelheima dziecko ucieka przed wrogością przekazywaną mu przez matkę. Badania nie potwierdziły teorii Bettelheima.

Zmarł śmiercią samobójczą w Silver Spring, w stanie Maryland, w Stanach Zjednoczonych.

Sformułował tezy na temat znaczenia baśni w wychowaniu i rozwoju dziecka:

- podstawą oddziaływania baśni na psychikę dziecka jest proces identyfikacji czytelnika z pozytywnym bohaterem;

- baśń konfrontuje dziecko z podstawowymi wewnętrznymi problemami życia, pomagają w rozpoznaniu trudności i od razu podają sposoby radzenia sobie z nim;

- baśnie sprawiają dziecku przyjemność, dostarczają mu objaśnień dotyczących jego psychiki i wspierają rozwój osobowości;

- pomagają w odkrywaniu jego osobowości i nadawaniu sensu życia;

- wspierają je w trudnościach związanych z psychologicznymi problemami dorastania i integracji osobowości;

- baśnie zachęcają do aktywnego pokonywania trudności i nawiązywaniu dobrych stosunków z przyrodą

Baśń - jeden z fantastycznych gatunków epickich, zazwyczaj niewielkich rozmiarów, odwołujący się zwykle do folkloru.

Dominują w niej elementy fantastyki; opowiada o siłach nadprzyrodzonych, cudownych zdarzeniach, nadnaturalnych postaciach i zjawiskach. Jedną z ważniejszych cech baśni jest nieokreślony czas akcji. Zawiera ludową mądrość, przedstawia wierzenia ludowe i magiczne; baśń może być osnuta na podaniach, legendach.

Do motywów baśniowych zaliczamy:

• motyw walki dobra ze złem. Zło w baśniach jest zawsze potężniejsze od dobra, ale zwykle z nim przegrywa. Zwycięstwo dobrej strony jednak zawsze jest okupione stratą

• przenikanie się świata nadprzyrodzonego z realnym

• motyw zwycięstwa miłości, sprawiedliwości i dobra

• motyw mędrca. W baśniach często występuje postać, której wiedza jest ogromna, niedostępna dla większości śmiertelników. Mędrzec posiada także niesamowite moce służące wpływaniu na świat i inne osoby. Ta osoba jest swoistym wykładnikiem moralnym, drogowskazem dla innych bohaterów.

• motyw wędrówki

Zdaniem Brunona Bettelheima baśń ukazuje pewien problem egzystencjalny w sposób zwarty i prosty, w formie przyswajalnej dla dziecka. Jej specyficzne cechy (m.in. odszczegółowienie fabuły oraz bohaterowie, którzy reprezentują określony typ, a nie niepowtarzalne indywiduum) sprawiają, że baśń może dostarczyć dziecku objaśnień dotyczących jego własnej psychiki i wspiera rozwój dziecięcej osobowości, dojrzewanie.

Bettelheim wskazuje na stałe motywy w baśniach, pozwalające dziecku pokonać lęki przed dorastaniem i usamodzielnieniem, oderwaniem od rodziców oraz lęki związane z płcią przeciwną. Baśnie zdaniem Bettelheima pełnią funkcję terapeutyczną, a także przekazują podstawową wiedzę na temat kultury, w której dziecko dorasta.

---