WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH

im. gen. Tadeusza KOŚCIUSZKI

OŚRODEK SZKOLENIA - CYKL TECHNICZNY

ZATWIERDZAM

/stanowisko/

………..………………

/stopień imię i nazwisko/

data ………..………….

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z przedmiotu: szkolenie specjalistyczne

z grupą kursu specjalistycznego

specjalność: Obsługa spycharki gąsienicowej szybkobieżnej.

TEMAT 11: OGÓLNE WIADOMOŚCI O ŻURAWIACH.

OPRACOWAŁ

……...…………………

/stopień imię nazwisko/

WROCŁAW

200…

TEMAT 11: OGÓLNE WIADOMOŚCI O ŻURAWIACH.

CELE: Nauczyć - słuchaczy typów i cech charakteryzujących żurawie;

Zapoznać -słuchaczy z klasyfikacją żurawi;

- słuchaczy ze specyfiką pracy poszczególnych typów żurawi;

Doskonalić - znajomość zrealizowanego materiału nauczania;

Kształtować - właściwą kulturę techniczną.

ZAGADNIENIA I CZAS:

- Rozpoczęcie zajęć 10 min

1. Definicja i podział żurawi.

2. Parametry charakteryzujące żurawie: udźwig, wysokość podnoszenia, wysięg, prędkość podnoszenia, rodzaj napędu, sposób sterowania.

3. Specyfika eksploatacji żurawi, wykorzystanie żurawi.

- Zakończenie zajęć 10 min

FORMA: zajęcia teoretyczne

METODA: wykład

CZAS: 2 x 45 min

MIEJSCE: sala wykładowa

LITERATURA:

1. Warunki techniczne dozoru technicznego - Dźwignice i przenośniki. Wymagania ogólne DT-DE-90/WO.

2. M. Moskwa. - Maszyny inżynieryjne, budowlane i drogowe. Cz. I - WAT wewn. 773/79

3. Spycharka BAT-M na ciągniku ATT-405. Opis i użytkowanie. - Inż. 495/84.

POMOCE SZKOLENIOWE:

• foliogramy;

• rzutnik światła białego;

• film poglądowy;

• telewizor, magnetowid.

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE:

W czasie prowadzenia zajęć przekazać słuchaczom wiadomości niezbędne dla operatora żurawia hydraulicznego spycharki szybkobieżnej BAT-M. W zagadnieniu 1 podać definicję

i podział żurawi, uwzględniając przynależność żurawi do grupy dźwignic. W zagadnieniu 2 podać i omówić parametry charakteryzujące żurawie. W zagadnieniu 3 omówić specyfikę eksploatacji i wykorzystanie żurawi, uwzględniając przepisy DT.

W trakcie prowadzenia zajęć szeroko stosować techniczne środki nauczania.

PRZEBIEG ZAJĘCIA:

Część wstępna 10 min

- przyjęcie meldunku;

- podanie tematu i celu zajęć;

- podanie zagadnień i literatury;

- sprawdzenie stopnia przygotowania słuchaczy do zajęć.

Część główna 70 min

Zagadnienie 1. Definicja i podział żurawi.

Żurawie są urządzeniami transportu.

Transportem w ogólnym rozumieniu nazywa się cały zespół czynników, które są związane z przenoszeniem ludzi oraz różnych materiałów.

Transport można podzielić według różnych kryteriów, i tak np. ze względu na odległość transportowania można wyodrębnić:

• transport daleki;

• transport bliski.

Ze względu na powiązanie z zakładem pracy (przemysłowy, handlowy czy usługowy) można rozróżnić:

• transport zewnętrzny;

• transport wewnętrzny.

Do wykonywania czynności związanych z transportem używa się odpowiednich środków transportu, tj. maszyn zwanych nośnikami.

Środki transportu bliskiego, pracujące wewnątrz zakładu pracy, noszę nazwę środków transportu wewnętrznego. Środki trans­portu wewnętrznego noszą nazwę nośników bliskich,

a środki trans­portu dalekiego - nośników dalekich. Nośniki bliskie zaliczane są do maszyn roboczych ciężkich. Używane są w transporcie blis­kim wewnątrz - i zewnątrzzakładowym,

a nie wyklucza się również przypadków stosowania niektórych maszyn (np. wózki, taśmociągi) w transporcie dalekim.

Jak widać, podziału środków transportu nie można traktować bezwzględnie i należy uwzględniać pewna nieraz odchylenia od przyjętych kryteriów.

Środki transportu bliskiego można podzielić na następujące grupy:

a) środki o ruchu przerywanym, do których zalicza się:

• dźwignice (dźwigi);

• wózki jezdniowej;

b) środki o ruchu ciągłym - przenośniki;

c) środki o ruchu ciągłym lub przerywanym, do których na­leżą:

• koleje liniowe,

• ładowarki.

Ad a) Środkami, o ruchu przerywanym nazywać będziemy te, które przerywają ruch transportowy i zatrzymują się w celu do­konania wyładunku, załadunku lub innych czynności. W cyklu pra­cy będzie występować jeden ruch roboczy (z ładunkiem ), a drugi jałowy (powrót po nowy ładunek). Zarówno dźwignice jak i wózki jezdniowe charakteryzują się tą wspólną cechą; istnieją jednak pewne cechy różniące je między sobą.

Głównym zadaniem dźwignic jest podnoszenie i opuszczanie ładunków oraz ich przenoszenie, ale w zasięgu działania dźwig­nicy. Zasięg jest ograniczony albo jednym miejscem ustawienia dla dźwignic nie zmieniających miejsca pracy lub długością uło­żonych torów dla dźwignic przejezdnych. Wózki natomiast mają za główne zadanie przenoszenie ładunków po jezdniach dróg i halach w zakładach pracy. Ostatnio niektóre rodzaje dźwignic (żurawie samojezdne i samochodowe) mają również możliwość przenoszenia ładunków po jezdniach, a niektóre wózki, np. podnośnikowe, po­siadają możliwość podnoszenia

i opuszczania ładunku, lecz te ruchy robocze są dla nich drugorzędnymi.

Ad b) Środki transportu o ruchu ciągłym nie przerywają swego ruchu w celu dokonania wyładunku i załadunku. Proces trans­portu nosiwa odbywa się w sposób ciągły, jeśli nosiwo dostar­czane jest cięgle.

- Ładunkiem nazywa się dobra materialne przenoszone w proce­sie transportu.

- Nosiwo to ładunek przenoszony przy użyciu środków transpor­tu o ruchu ciągłym.

Ad c) Środki transportu bliskiego, należęce do tej grupy w niektórych rozwiązaniach będą charakteryzować się ruchem prze­rywanym, a w innych ruchem ciągłym. Na przykład ładowarki, pracują cyklicznie, ale można spotkać rozwiązania ładowarek pracu­jących ruchem ciągłym. To samo dotyczy kolejek linowych, które przenoszą osoby lub ładunki po torze linowym, zawieszonym nad terenem. Ładowarki służę przede wszystkim do czerpania materia­łów sypkich z placów składowych lub innych środków transporto­wych oraz podawania ich na inne środki transportu. Rola ładowa­rek ogranicza się albo do załadunku, albo do przeładunku materia­łów sypkich.

Należy nadmienić, że niektóre rodzaje dźwignic i wózków jezdniowych mogą być zaopatrzone w specjalne naczynia pozwalające na czerpanie i przenoszenie materiałów sypkich; będą wówczas ładowarkami, ale tylko ze względu na charakter pracy.

Podział dźwignic ze względu na cechy konstrukcyjne.

Podział dźwignic na grupy i typy w zależności od cech kon­strukcyjnych podaje norma PN-63/N-4500, według której dźwignicą jest maszyna robocza będąca środkiem transportu wewnętrznego o zasięgu ograniczonym i ruchu przerywanym, a zadaniem jej jest przemieszczenie ładunku w poziomie lub pionie. Dźwignice można podzielić na następujące ważniejsze grupy:

- dźwigniki;

- cięgniki;

- suwnice;

- żurawie.

Każda dźwignica składa się z ustroju nośnego, który jest jakby szkieletem maszyny oraz wielu mechanizmów realizujących poszczególne ruchy przy przemieszczaniu ładunków.

W skład mecha­nizmów wchodzę: mechanizm podnoszenia, jazdy, obrotu i wodzenia (zmiany wysięgu).

Dźwignice obsługują określoną przestrzeń, ograniczoną ich zasięgiem, tj. wysokością podnoszenia, drogą przejazdu, promieniami zasięgu oraz kątami obrotu. W zależności od danego typu dźwignicy przestrzeń ta będzie różna.

Żurawiem nazywamy dźwignicę, której część ustroju nośnego, zwana wspornikiem, może wykonywać ruchy obrotowe w płaszczyźnie poziomej lub pionowej albo w obu płaszczyznach jed­nocześnie.

Takie rozwiązanie konstrukcyjne umożliwia przemieszczenie ładunku po okręgu, dzięki mechanizmowi obrotu i w pionie dzięki wciągarce mechanizmu podnoszenia. Wspornik, na którym podwiesza się przenoszony ładunek nazywa się wysięgnicą, jeżeli jest ustrojem obrotowym tylko w płaszczyźnie poziomej lub wysięgnikiem jeżeli obraca się w płaszczyźnie poziomej i pionowej (rys.).

Jak widać z rysunku, wysięgnik zapewnia przenoszenie ładun­ku w pewnym wycinku koła określonego skrajnymi jego położeniami.

Zarówno wysięgnica jak i wysięgnik połączone są z częścią obro­tową żurawia, która może być umiejscowiona lub osadzona na prze­jezdnym ustroju (wózek, podwozie, wieża).

W zależności od tych kryteriów, można wyróżnić następujące typy żurawi:

- stały, którego ustrój nośny jest umiejscowiony (rys. a, b);

- torowy charakteryzujący się tym, że porusza się po własnych torach jedno- lub dwuszynowych (rys. c);

- podwieszony, jest to odmiana żurawia torowego charakteryzująca się tym, że część obrotowa osadzona na wózku znajduje się poniżej topu jezdnego wózka (rys. d);

- jezdniowy, który ma możliwość poruszania się po jezdniach drogowych'(rys. e);

- pływający, zbudowany na jednostce pływającej, promie, lub pontonie.

Zagadnienie 2. Parametry charakteryzujące żurawie: udźwig, wysokość podnoszenia, wysięg, prędkość podnoszenia, rodzaj napędu, sposób sterowania.

Wielkości, które charakteryzują dźwignice, a w tym żurawie, ze względu na właściwości użytkowe i ich cechy konstrukcyjne nazwano parametrami.

Do głównych parametrów zalicza się:

- udźwig;

- prędkości robocze;

- podstawowe wymiary określające zasięg danej dźwignicy, jak np. rozpiętość suwnic, wysięgi żurawi, wysokość podnoszenia.

Udźwig oznaczany jest literą Q, w t lub w kG. Tym pojęciem określa się największy ciężar ładunku przenoszony w czasie normalnej pracy dźwignicy. Gdy ciężar urządzeń chwytających ładunek G_o , przytwierdzonych do elementu podnoszącego, np. cięgna, jest mały, tj. gdy G < 0,1 Q, nie wlicza się do udźwigu. Przy większych ciężarach urządzeń chwytających G > 0,1 Q, np. w chwytakach czy chwytnikach elektromagnetycznych ich ciężar wlicza się do udźwigu.

Należy pamiętać, że w niektórych dźwignicach udźwig nie jest jednoznacznie określony. Na przykład w żurawiach będzie on zależał od wielkości wspornika, na którym wisi ciężar,

a więc chcąc scharakteryzować udźwig żurawia musi się podawać równocześnie wielkość wspornika (wysięgi).

Prędkości robocze.

W dźwignicach można wyodrębnić następujące prędkości robo­cze :

- prędkość podnoszenia v_p w m/min;

- prędkość jazdy v_j w m/min;

- prędkość zmiany wysięgu v_zw w m/s,

- prędkość obrotu v_ob . w obr/min.

Często zmiana wysięgu charakteryzowana jest czasem zmiany wysięgu t_zw w s.

Pod tym pojęciem należy rozumieć czas jaki upływa od ustawienia wysięgnika w jego skrajne położenie.

Prędkości robocze są odpowiednio uszeregowane, a ich wielkości i zastosowania dla niektórych dźwignic można znaleźć w odpowiednich normach.

Rozpiętość bram i mostów. Rozpię­tością L w m określa się odległość między osiami kół jezdnych bramy czy mostu suwnicy (rys.). Wielkość ta jest charakterystyczna przy określaniu zasięgu obsługiwania przez suw­nicę. Jeżeli od rozpiętości odejmie się wartości, które charakteryzują nieruchomą długość mostu suwniczego, otrzymamy wymiar sta­nowiący wielkość rzeczywistą przemieszczenia ładunku przejazdu wózka suwnicowego.

Wysięg „w” w m. Wysięgiem żurawia nazywana jest odległość od osi obrotu do osi liny, na której wisi ciężar (ry­sunek). Ponieważ odległość ta dla praktycznego wykorzystania jest mało przydatna, stosuje się również pojęcie wysięgu użytecznego, który określa odległość od skrajni podwozia żurawia do osi liny z zawieszonym ciężarem. Wysięg użyteczny pozwa­la na ustalenie wymiarów ładunku, które mogą być podnoszo­ne z uwagi

na wolną przestrzeń.

Maksymalne wysięgi żurawi określone są według odpowiednie­go szeregu geometrycznego i wynoszą w metrach; 10; 12,5; 16; 20; 25; 31,5; 40; 50. Minimalne wysięgi żurawi wypadowych wynoszą około 1/4 wysięgów maksymalnych.

Ponieważ w żurawiach ważnym zagadnieniem jest moment działający na konstrukcję

w wyniku wspornikowego zawieszenia ciężaru, usta­la się również ten moment jako iloczyn udźwigu i wysięgu. War­tości momentów powstaję więc przez wymnożenie wartości udźwigów przez odpowiednie wartości wysięgów, np. dla udźwigu najmniejszego l t

i odpowiednich wysięgów momenty wynoszą: 10; 12,5; 16,....tm.

Wysokość podnoszenia jest to odległość od poziomu składowania ładunków do osi haka podniesionego na maksymalna wysokość, która określana jest z długości liny na­winiętej na bębnie wciągarki podnoszenia. Należy zwrócić uwagę, że np. w żurawiach wysokość podnoszenia będzie różna dla różnych ustawień wysięgnika (poprzedni rysunek).

Rodzaj napędu. Napęd żurawi może być realizowany w różny sposób, w zależności od rodzaju i przeznaczenia. Wyróżniamy napęd mechaniczny i hydrauliczny. Dla żurawi jednostkę napędową może stanowić siła mięśni ludzkich (napęd ręczny), silnik spalinowy lub napęd przekazywany od pojazdu bazowego (żurawie samochodowe, żuraw spycharki szybkobieżnej BAT-M).

Sposób sterowania. Sterowanie realizowane jest w żurawiach za pomocą układów mechanicznych, hydraulicznych, elektrycznych i pneumatycznych. Najczęściej stosowany jest sposób elektrycznym.

Zagadnienie 3. Specyfika eksploatacji żurawi, wykorzystanie żurawi.

Specyfika eksploatacji żurawi.

Żurawie należą do grupy urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu, podlegających specyficznym warunkom eksploatacji. Ze względu na to, że jest to sprzęt poddozorowy, czyli podlega warunkom dozoru technicznego, jego dopuszczenie do użytkowania i eksploatacji, jest uwarunkowane przepisami dozoru technicznego.

Żurawie podlegają dozorowi techniczne w fazie projektowania, produkcji

i eksploatacji. W czasie eksploatacji żurawie podlegają okresowym sprawdzeniom stanu technicznego przez inspektorów DT. Bez ważnych badań technicznych DT eksploatacja jest zabroniona. Żurawie należą do grupy dźwignic, dlatego też podlegają warunkom technicznym DT dotyczących tej grupy sprzętu technicznego.

WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO .

Eksploatacja .

1. WYMAGANIA OGÓLNE

1.1. Każde urządzenie techniczne powinno być eksploatowane zgodnie z przeznaczeniem i wyposażone w instrukcję eksploatacji.

1.2. Przy każdym urządzeniu powinna znajdować się instrukcja obsługi stanowiąca część instrukcji eksploatacji, przy czym:

a) w dźwigach ze sterowaniem wewnętrznym instrukcja obsługi powinna być wywieszona w kabinie dźwigu,

b) w dźwigach o sterowaniu zewnętrznym instrukcja obsługi powinna być wywieszona obok każdych drzwi przystankowych,

c) w dźwignicach sterowanych z poziomu roboczego instrukcja obsługi powinna być wywieszona w miejscu stałego postoju dźwignicy,

d) w pozostałych urządzeniach sterowanych z kabiny instrukcja obsługi powinna się znajdować przy stanowisku sterowniczym.

1.3. Dla każdego urządzenia technicznego eksploatujący powinien prowadzić dziennik konserwacji przeznaczony do zapisów czynności wykonanych przez konserwatora.

1.4. Teren obsługiwany przez urządzenie techniczne powinien być podczas pracy właściwie oświetlony.

1.5.Teren obsługiwany przez dźwignicę z chwytnikiem elektromagnetycznym lub chwytakiem powinien być podczas pracy zabezpieczony przed dostępem osób.

1.6. Dźwignice poruszające się po terenie roboczym powinny mieć zapewnione przestrzenie bezpieczne dla ludzi i otoczenia.

1.7. Na terenie obsługiwanym przez dźwignicę sterowaną z poziomu roboczego powinno być wydzielone stałe przejście dla osób obsługujących.

1.8. Przenoszenie ładunków za pomocą dwóch lub więcej dźwignic jest dozwolone pod warunkiem zastosowania odpowiedniej trawersy oraz opracowania instrukcji określającej warunki pracy, a w szczególności:

a) że liny mechanizmu podnoszenia w czasie pracy zachowają położenie pionowe,

b) że obciążenie poszczególnych urządzeń nie przekroczy ich dopuszczalnego udźwigu,

c) zasada współpracy urządzeń, sygnalizacji itp.,

d) że praca zespołowa będzie się odbywała po uprzednim potwierdzeniu własnoręcznym podpisem osób zatrudnionych przy tej pracy faktu przyjęcia instrukcji do wiadomości,

e) że praca zespołowa będzie się odbywała pod kierunkiem osoby upoważnionej przez kierownictwo zakładu użytkującego urządzenie.

Instrukcja powinna być zatwierdzona przez służbę bhp oraz kierownika zakładu eksploatującego urządzenia.

1.9. Podnoszenie i opuszczanie ładunków przez otwory w stropach. Otwory, przez które odbywa się transportowanie ładunków, powinny być odgrodzone barierkami ze wszystkich stron. Dopuszcza się ustawianie barier na czas pracy, jeżeli otwory są pewnie zamykane. Otwory w stropach powinny być oświetlone w czasie pracy oraz zaopatrzone w odpowiednie napisy ostrzegawcze.

1.10. Praca dźwignicy w warunkach, gdy obsługujący nie ma możliwości obserwacji ładunku jest możliwa tylko wówczas, gdy położenie ładunku lub urządzenia chwytającego będzie obsługującemu sygnalizowane.

1.11. Przeglądy, badania, naprawy dźwignicy szynowej mogą być przeprowadzane w zasięgu działania innych pracujących dźwignic tylko wówczas, gdy zostaną zastosowane odpowiednie środki techniczne lub organizacyjne zabezpieczające dźwignicę oraz ludzi przy niej zatrudnionych przed najechaniem przez inne pracujące dźwignice.

1.12. Pomiary elektryczne urządzeń technicznych wyposażonych w aparaty elektryczne należy wykonywać w terminach:

1) pomiary rezystancji izolacji:

— dla urządzeń pracujących w pomieszczeniach lub strefach zagrożonych wybuchem, z wyziewami żrącymi, urządzeń pracujących na otwartym powietrzu oraz dźwigów - nie rzadziej niż raz w roku,

— dla urządzeń pracujących w innych niż wyżej wymienione warunki nie rzadziej niż raz na dwa lata,

2) pomiary rezystancji uziemień roboczych, skuteczności ochrony przeciwporażeniowej:

— dla urządzeń pracujących na otwartym powietrzu lub w pomieszczeniach bardzo wilgotnych, gorących lub o wyziewach żrących - nie rzadziej niż raz w roku,

— dla urządzeń pracujących w innych niż wyżej wymienionych warunkach nie rzadziej niż raz na dwa lata.

Niezależnie od powyższych terminów, pomiary należy wykonywać każdorazowo po wprowadzeniu zmian lub przeprowadzeniu prac w instalacji elektrycznej, przestawieniu i zmontowaniu urządzenia na nowym miejscu pracy oraz we wszystkich przypadkach nasuwających przypuszczenie, że stan izolacji lub ochrony przeciwporażeniowej uległ pogorszeniu lub wystąpiły uszkodzenia, jak również wtedy, gdy przepisy szczególne stanowią inaczej.

Wykorzystanie żurawi.

Żurawie przeznaczone są do wykonywania prac załadunkowych i rozładunkowych,

w zakładach pracy, na budowach i wykonywania innych prac zgodnych z przeznaczeniem

i możliwościami danego typu żurawia. Wykorzystanie żurawi zilustruje fragment filmu poglądowego.

Żuraw spycharki szybkobieżnej BAT-M służy do prac załadunkowo-rozładunkowych w czasie budowy dróg na przełaj oraz do montażu i demontażu organu roboczego na czas transportu koleją.

Część końcowa 10 min

- pytania sprawdzające stopień opanowania przerobionego materiału;

- podanie ocen /jeśli były wystawione w czasie zajęć - w części głównej/;

- podanie zadań na samokształcenie;

- podanie tematu i terminu następnych zajęć oraz sposobu przygotowania się do nich;

- przyjęcie meldunku o zakończeniu zajęć.

…………………………

/podpis/

2

---